...de afgelopen 10 jaar. hebben we hard gewerkt aan het overbruggen van de kloof tussen de wetenschap en de praktijk. Verslag

Transcriptie

1 ...de afgelopen 10 jaar 1 hebben we hard gewerkt aan het overbruggen van de kloof tussen de wetenschap en de praktijk. Verslag

2 2...de afgelopen 10 jaar hebben we hard gewerkt aan het overbruggen van de kloof tussen de wetenschap en de praktijk. Verslag

3 inhoudsopgave 5 7 Voorwoord Missie, centrale thema s en werkwijze De academische werkplaatsen Academische Werkplaats Geestdrift Academische Werkplaats Publieke Gezondheid Brabant Academische Werkplaats Chronische Zorg Academische Werkplaats Kwaliteit van Huisarts- en Ziekenhuiszorg Academische Werkplaats Preventie Verzekerd Academische Werkplaats Ouderenbeleid en Familiezorg Academische Werkplaats Verslaving Kennisverspreiding en initiatieven voor de praktijk Tranzo leergangen Masterclass eerstelijns bestuurders De leergang management voor medici Het Stolte advanced programme De leergang zorg en bedrijfsleven Overzicht onderzoeksprojecten 2010 Onderzoekstitels en medewerkers Projectbeschrijvingen Tranzo adviesraad en medewerkers Externe representaties Publicaties Internationale publicaties Nationale publicaties Externe presentaties en abstracts Internationale presentaties en abstracts Nationale presentaties en abstracts

4 4 5 VOORWOORD De afgelopen 10 jaar hebben we hard gewerkt aan het overbruggen van de kloof tussen de wetenschap en de praktijk. We hopen dat we hierin een grote stap hebben gezet, mede dankzij onze science practitioners (professionals die deels werken in de praktijk en deels binnen de universiteit). Elke science practitioner is als het ware een brug tussen wetenschap en praktijk. Tranzo is in 10 jaar uitgegroeid van een organisatie met een handjevol universiteitsmedewerkers tot een instituut met zo n 100 professionals. Ongeveer 40 science practitioners en 60 universiteitsmedewerkers werken samen in onze academische werkplaatsen. Binnen deze werkplaatsen wordt door de Universiteit van Tilburg en (zorg) organisaties samengewerkt in langdurige, interdisciplinaire onderzoeksprogramma s. Naast fundamenteel en toegepast onderzoek wordt binnen deze werkplaatsen ook gewerkt aan het ontwikkelen van een kennisinfrastructuur binnen de betrokken instellingen. Dit jaar hebben we ons 10 jarig bestaan uitgebreid gevierd met het lustrumsymposium It takes three to tango. Tranzo heeft in 2010 in totaal 14 grotere en kleinere symposia georganiseerd. Met succes hebben 7 promovendi hun proefschrift verdedigd, waaronder 1 cum laude. Ongeveer 80 internationale peer reviewed publicaties zijn verschenen en ongeveer 55 Nederlandse publicaties. En er is voor ruim 4.5 miljoen euro aan subsidie verworven. Vier postacademische leergangen voor bestuurders, directeuren en professionals in de zorgsector zijn aan geboden. Daarnaast is hard gewerkt aan een accreditatieaanvraag voor een eigen master. Maar er is meer gebeurd in Twee nieuwe bijzonder hoogleraren die in 2009 zijn gestart hebben in 2010 hun oratie gehouden. Bert Vrijhoef als bijzonder hoogleraar Chronische zorg en Jaap van Weeghel als bijzonder hoogleraar Rehabilitatie en participatie van mensen met ernstige psychische aandoeningen. Twee nieuwe bijzonder hoogleraren zijn in 2010 benoemd: Ien van de Goor met als leerstoelopdracht Effectiviteit van individuele preventie (leerstoelhouder CZ zorgverzekeraar) en Inge Bongers op de leerstoel Evidence- Based Management in de (geestelijke) gezondheidszorg (leerstoelhouders IVA en GGzEindhoven). Vermeldenswaard is dat op het terrein van de gezondheidszorg inmiddels een tiental mensen werkzaam is met onderzoek naar onder andere de gevolgen van de vergrijzing voor de zorguitgaven, de doelmatigheid van de zorg, logistieke aspecten van ketenzorg en strategische marktorganisaties van de geestelijke gezondheidszorg. We kunnen spreken van een enerverend jaar. Wij willen de vele partners met wie wij samenwerken hartelijk danken! In dit jaarverslag treft u de belangrijkste gebeurtenissen uit 2010 aan. Op de website van Tranzo vindt u meer informatie en wordt u up-to-date gehouden (zie: Henk Garretsen, Voorzitter Tranzo Aad de Roo, Directeur SWOOG LUSTRUMSYMPOSIUM it takes three to tango

5 missie, centrale thema s en werkwijze 7 PROF. DR. henk Garretsen PROF. DR. ROLAND bal Missie, centrale thema s en werkwijze De missie van Tranzo is het slaan van een brug tussen wetenschap en praktijk op het gebied van zorg en welzijn. Centraal staan de zogenaamde academische werkplaatsen waarin wordt samengewerkt met praktijkinstellingen. Wat is een academische werkplaats? Een academische werkplaats is een duurzaam samenwerkingsverband met als doel te komen tot wetenschappelijke kennisontwikkeling en tot innovatie van het (zorg)aanbod in de betrokken sector. Het betreft een geformaliseerde, langdurige samenwerking waarin zowel de universiteit als instellingen investeren. De samenwerking vindt plaats op basis van een langdurig onderzoeksprogramma dat gezamenlijk door de universiteit en betrokken instellingen is vastgesteld. Een dergelijk programma omvat innovatietrajecten waarbinnen wetenschappelijke inzichten worden ontwikkeld, toegepast en bijgesteld op basis van evaluatieonderzoek. Via interdisciplinair onderzoek wordt kennis verkregen en ter beschikking gesteld aan de praktijk (zorginstellingen, andere organisaties en overheden). Centrale thema s Daar verschillende partners van Tranzo verschillende prioriteiten hebben, betekent dit dat de onderzoeksprogramma s qua onderwerpen uiteen lopen. Een aantal onderwerpen staat echter centraal voor heel Tranzo, te weten; kwaliteit van leven, kwaliteit van zorg, het op elkaar afstemmen van vraag en aanbod in de zorg, effectevaluaties en het vertalen van onderzoeksresultaten naar de zorg- en beleidspraktijk. Dwarsverbanden tussen werkplaatsen binnen Tranzo zijn van wezenlijk belang. Zo worden inhoudelijke dwarsverbanden gelegd tussen werkplaatsen door te werken aan werkplaatsoverstijgende projecten. En is er een aantal bijzonder hoogleraren die invulling geven aan expertisegebieden die voor meerdere werkplaatsen en thema s relevant zijn. Naast de uitvoering van het onderzoeksprogramma wordt gezamenlijk gewerkt aan de kennisinfrastructuur binnen de betrokken instellingen. Op deze wijze wordt evidence-based werken beter mogelijk gemaakt en worden professionele vaardigheden van medewerkers vergroot. Kennis, ervaringen en initiatieven worden uitgewisseld. Voorbeelden van activiteiten ter bevordering van de kennisuitwisseling zijn het organiseren van studiedagen en symposia, het uitwisselen van sprekers, het publiceren van rapporten voor de praktijk en van wetenschappelijke artikelen, het wederzijds gebruiken van databases en bibliotheken en het verrichten van onderzoek door science practitioners. Deze science practitioners spelen een centrale rol: het betreft professionals die deels werken in de praktijk en deels werken aan (promotie) onderzoek binnen de universiteit. De academische werkplaatsen worden steeds door de betrokken partijen gezamenlijk aangestuurd. Lustrumsymposium

6 9 03/09 - Promotie Remco Coppen 24/11 - Promotie Carin rots 23/04 - Promotie olga damman 26/05 - Promotie Robbert Gobbens 09/06 - promotie michael van den berg 10/09 - Promotie carolien de blok 17/09 - oratie jaap van weeghel 26/01 - Promotie janneke barelds 05/11 - oratie bert vrijhoef

7 11 Academische werkplaats Geestdrift

8 12 13 AW Geestdrift Academische Werkplaats Geesdrift De Academische Werkplaats Geestdrift is opgericht in Kernpartners van Geestdrift zijn GGz Eindhoven en de Kempen (GGzE), GGz Breburg en Tranzo. Daarnaast wordt samengewerkt met andere partijen op projectbasis, zoals met Traverse (Stichting Maatschappelijke Opvang Midden-Brabant), Fontys Hogescholen, de Provinciale Raad voor Volksgezondheid in Noord-Brabant (PRVMZ), het Kenniscentrum Zelfhulp en Ervaringsdeskundigheid, het kenniscentrum Phrenos en het IVA Beleidsonderzoek en Advies. Aan de academische werkplaats zijn drie hoogleraren verbonden, elk met een eigen onderzoeksterrein. Sinds 2005 maakt de bijzondere leerstoel Forensische Geestelijke Gezondheidszorg deel uit van Geestdrift. Deze leerstoel wordt gefinancierd door GGzE en wordt bezet door prof. dr. Chijs van Nieuwenhuizen. In 2010 is haar leerstoel verlengd met een tweede termijn van vijf jaar. In 2009 werd een tweede leerstoel gevestigd, getiteld: Rehabilitatie en maatschappelijke participatie van mensen met ernstige psychische aandoeningen. De leerstoel wordt gefinancierd door de Parnassia Bavo Groep en wordt bezet door prof. dr. Jaap van Weeghel. De derde leerstoel werd in 2010 bij Geestdrift gevestigd door GGzE en het IVA. Deze leerstoel heet Evidence-Based management in de (geestelijke) gezondheidszorg en wordt bezet door prof. dr. Inge Bongers. Geestdrift heeft twee essentiële doelen: (1) het uitvoeren van een langlopend onderzoeksprogramma dat door de partijen samen is vastgesteld en waarin allen investeren; (2) het uitwisselen van kennis en ervaringen tussen praktijk en wetenschap. Het Geestdrift onderzoeksprogramma kent twee hoofdlijnen: 1. evaluatie- en effectonderzoek in de geestelijke gezondheidszorg (EEG). 2. Onderzoek gericht op beleid, organisatie en informatiemanagement in de GGz (BOIG). Geestdrift in 2010 Het jaar 2010 was een jaar van uitbreiding van Geestdrift. Er werd voor meer dan een miljoen euro aan tweede- en derdegeldstroom subsidie geworven (NWO, ZonMw, WODC), waarvan enkele grote onderzoeken konden worden opgestart. In 2010 zijn er 12 internationale en 11 Nederlandstalige wetenschappelijke artikelen gepubliceerd. Daarnaast zijn er 14 lezingen gehouden op internationale en 31 op Nederlandse congressen. In 2010 vond er ook een verandering in het bestuur plaats. In verband met wisseling van functie en baan hebben Willem van Hezewijk en Elisa Carter afscheid genomen van het bestuur van de Academische Werkplaats Geestdrift. Wij danken hen beide voor de kritische en opbouwende reflecties op de werkwijze en producten van Geestdrift. In januari heeft GGzE met het project klinische paden, waar Tom Joosten projectleider van is, een prijs gewonnen. Deze prijs is toegekend aan het beste project van de subsidieronde management van kwaliteit, een onderdeel van zorg voor beter. De prijs bestond uit een presentatie op het Quality and Safety congres in Nice en een artikel in het blad Zorgvisie. In februari werd een grote subsidie toegekend door ZonMw voor het project Ziekteverzuim door psychische klachten, dat wordt uitgevoerd in samenwerking met de Arbo Unie. In april is het nieuwe promotieproject Profielen van jeugdige delinquenten met een aan autisme verwante stoornis in samenwerking met Curium/ LUMC gestart. De science practicioner op dit project is Alexa Rutten, kinder- en jeugdpsychiater. In mei werd de subsidie voor het project TBS-behandeling geprofileerd: een gestructureerde casussenanalyse van Chijs van Nieuwenhuizen en Stefan Bogaerts gehonoreerd door het WODC. Ook werd in mei de subsidieaanvraag Geweld tegen patiënten met ernstige psychische stoornissen; een kwalitatieve studie van Jaap van Weeghel en Inge Bongers gehonoreerd door NWO. Het jaarlijkse Geestdriftsymposium stond in het teken van de oratie van Prof. dr Jaap van Weeghel op 17 september. Zijn oratie was getiteld: Verlangen naar volwaardig burgerschap; maar wat doen we in de tussentijd?. Het symposium werd voorafgaand aan de oratie gehouden en was getiteld Meedoen in de samenleving: hoe organiseer je dat?. Dit symposium vond plaats op de Universiteit van Tilburg en trok ca. 80 bezoekers. Op 21 september werd in het kader van het project Kwetsbare mensen doen mee in wijken en buurten een werkconferentie gehouden. Naar deze bijeenkomst rond het project Kwetsbare mensen doen mee in wijken en buurten (PRVMZ/Tranzo) kwamen ca. 200 bezoekers. Naast de symposia is er ook aan kennisuitwisseling gewerkt op een meer specialistisch niveau in het kader van de verschillende onderzoeksprojecten. Zo zijn managers, behandelcoördinatoren en hulpverleners van GGzE centrum kinder- en jeugdpsychiatrie begeleid bij het verbeteren van de zorglogistieke processen

9 14 15 AW Geestdrift binnen het centrum. In het kader van een ander onderzoek hebben over 2009 en 2010 in totaal 92 behandelaren uit GGzE, GGz Breburg en justitiële jeugdinrichting Den Hey Acker workshops gevolgd over de beïnvloeding van de hersenactiviteit door middel van neurofeedback. Ook wordt kennis uitgewisseld tussen onderzoek en praktijk door deelname vanuit het onderzoek aan overlegbijeenkomsten binnen GGzE over ADHD (POG-ADHD). Een derde voorbeeld is het onderzoek naar herstelondersteunende zorg, waarvoor bij GGz Breburg 18 groepen medewerkers cursussen gevolgd hebben in herstelondersteunende zorg. Tot slot is er in 2010 aan kennisverspreiding gewerkt via nieuwsbrieven en de intranetsites van de betrokken instellingen en zijn er twee nummers uitgekomen van het blad Metaforum, het wetenschappelijk tijdschrift van de bij Geestdrift aangesloten GGz-instellingen GGzE en GGz Breburg. Contact Dr. Evelien Brouwers, coördinator Geestdrift, UvT, Tranzo tel , Dr. Giel Verhaegh, senior onderzoeker Geestdrift, UvT, Tranzo tel , Academische werkplaats publieke Prof. dr. Chijs van Nieuwenhuizen, bijzonder hoogleraar Forensische Geestelijke Gezondheidszorg, UvT, Tranzo tel , gezondheid brabant Prof. dr. Jaap van Weeghel, bijzonder hoogleraar Rehabilitatie en maatschappelijke participatie van mensen met een ernstige psychische aandoening, UvT, Tranzo tel , Dr. J. Dröes - Geestdriftsymposium Prof. dr. Inge Bongers, bijzonder hoogleraar Evidence-Based management in de geestelijke gezondheidszorg, UvT, Tranzo tel , IMB.Bongers@ggze.nl

10 16 17 AW publieke gezondheid brabant Academische Werkplaats Publieke Gezondheid Brabant De Academische Werkplaats Publieke Gezondheid Brabant (AWPG Brabant, bestaande uit de drie Brabantse GGD en) is een tweede fase in gegaan waarin vooral sprake is van oogsten en verankering. De AWPG Brabant wil het evidencebased werken in de lokale publieke gezondheidszorg bevorderen. Onder evidence-based werken verstaan wij handelen gebaseerd op zowel wetenschappelijk bewijs, kennis en expertise van professionals als kennis en ervaring van de vraagzijde. Om onze missie te realiseren worden twee wegen bewandeld: Genereren van nieuwe kennis door wetenschappelijk onderzoek, dat vooral gericht is op onderbouwing van het lokale gezondheidsbeleid, het ontwikkelen van nieuwe interventies en het meten van de effectiviteit van interventies. Uitwisselen van kennis en expertise tussen wetenschap en praktijk. Met de vijf samenwerkingspartners is een traject gestart voor de ontwikkeling van een gezamenlijke visie op de toekomst. Belangrijk daarin is hoe de reeds gelegde verbindingen tussen de partners duurzaam worden verankerd. Maar ook hoe het onderzoek zo dicht mogelijk bij de vragen uit praktijk en beleid kan aansluiten en hoe de praktijk zo goed mogelijk gebruik kan maken van bestaande kennis en ervaring. Over de toegevoegde waarde van de AWPG Brabant zijn alle partners het eens. Zowel het beleid, de praktijk als het onderzoek profiteren van onze academische werkplaats. Diverse ontwikkelingen in 2010 illustreren dit. Zo vond de eerste promotie plaats. Op 24 november heeft Carin Rots-de Vries haar proefschrift Rich evidence for poor families. Exploring the potential of practice-driven intervention research in Preventive Child Healthcare verdedigd. Eén van haar conclusies luidt dat praktijkgestuurd interventieonderzoek veel bruikbare kennis oplevert en een meer systematische ontwikkeling van dergelijk onderzoek wenselijk is. Naast deze wetenschappelijke output heeft het onderzoek ook twee praktische interventiehandleidingen opgeleverd: een mooie illustratie van de brug tussen beleid, praktijk en onderzoek. Ook hebben we in 2010 vooruitgekeken en geïnvesteerd in de toekomst. Zoals de uitbreiding van onze activiteiten naar het terrein van de Openbare Geestelijke Gezondheidszorg (OGGZ) en met een groot aantal nieuwe onderzoeken: post-doc project naar de effecten van de interventie bemoeizorg voor gezinnen. een promotieonderzoek gericht op de lokale implementatie van landelijke handleidingen voor gezondheidsbevordering. een promotieonderzoek naar de mogelijkheden van doelgroepsegmentatie voor effectievere preventie van (excessief) alcoholgebruik door jongeren van 12 t/m 18 jaar. een promotieonderzoek gericht op de ontwikkeling van een landelijk toepasbaar standaardmodel voor een monitor sociaal kwetsbare groepen. een onderzoek naar toepassing van de sociale marketing techniek doelgroepsegmentatie bij preventie van excessief alcoholgebruik door jongeren en jong volwassenen (16-24 jaar). een onderzoek naar het bevorderen van de fysieke gezondheid van bewoners in de maatschappelijke opvang. project Kennismakelaar waarin actuele beleidsvragen vanuit gemeenten op een snelle en wetenschappelijk verantwoorde manier worden beantwoord. Daarnaast zijn vier subsidieaanvragen (ontwikkeling prestatieindicatoren ketenzorg jeugd, triage in de JGZ bij 0-4 jarigen, triage in de JGZ 4-19 jarigen en effectonderzoek van de ziekteverzuiminterventie ingediend bij het ZonMw programma Vernieuwing Uitvoeringspraktijk Jeugdgezondheidszorg, gehonoreerd. Resultaten van onze activiteiten vinden steeds meer hun weg naar buiten. Via de periodieke nieuwsbrief en de website houden we geïnteresseerden op de hoogte. Onderzoeksprojecten blijven niet onopgemerkt. Zo ontving de interventie Verbeterde zelfzorg voor mannelijke Turkse diabetespatiënten en hun echtgenotes van GGD Hart voor Brabant in 2010 een geldbedrag van het Nationaal Actieplan Diabetes voor verdere ontwikkeling en verbreding. De AWPG Brabant was betrokken bij de interventieontwikkeling. De interventie Armoede en gezondheid, uit het promotieonderzoek van Carin Rots, wordt inmiddels ook toegepast in de prenatale zorg. Deze uitbreiding van het toepassingsgebied heeft de JGZ Innovatieprijs 2010 gewonnen. Onze bekendheid neemt ook bij gemeenten toe. De Kennismakelaar en het ZonMw programma Gezonde Slagkracht spelen daarbij een belangrijke rol. De pilot Kennismakelaar heeft, in nauwe samenwerking met de gemeente Tilburg, een interessant rapport over omvang, kenmerken en zorgbehoeften van zwerfjongeren opgeleverd.

11 18 19 AW publieke gezondheid brabant Afgelopen jaar hebben meerdere gemeenten een beroep op ons gedaan voor ondersteuning bij een subsidie-aanvraag in het kader van het ZonMW programma Gezonde Slagkracht. En met succes. Zowel 18 gemeenten uit de regio West-Brabant als 21 gemeenten uit de GGD regio Hart voor Brabant hebben subsidie ontvangen voor regionale alcoholpreventieprogramma s. Ook de gemeente s-hertogenbosch heeft subsidie ontvangen voor een programma rond overgewicht bij kinderen. De relatie met lokale beleidsvertegenwoordigers is van groot belang en vraagt om een blijvende investering. Er is een folder samengesteld waarin we helder uiteenzetten wat de academische werkplaats kan betekenen voor een gemeente. Ook voor de medewerkers van de GGD en is een folder verschenen. Als praktijkprofessionals zijn zij een belangrijke leverancier van kennisvragen. Op initiatief van de AW AGORA is het boek Epidemiology in public health practice verschenen, waar onze medewerkers een bijdrage aan hebben geleverd. Met de academische werkplaatsen Agora en Zuid-Limburg wordt een reeks masterclasses aan de hand van dit boek voorbereid. Contact Prof. dr. Ien van de Goor en dr. Jolanda Mathijssen, coördinatoren Academische Werkplaats Publieke Gezondheid Brabant, UvT, Tranzo tel , / , Prof.dr.ing. Hans van Oers, hoofd Centrum Volksgezondheid Toekomst Verkenningen, RIVM, Bijzonder hoogleraar Openbare Gezondheidszorg, UvT, Tranzo, tel , Drs. Theo Kuunders, functionaris gezondheidsvoorlichting O(G)GZ GGD Hart voor Brabant, promovendus bij Academische Werkplaats Publieke Gezondheid Brabant, UvT, Tranzo tel , Drs. Marie-Jose Theunissen, jeugdarts GGD Brabant-Zuidoost, science practitioner bij Academische Werkplaats Publieke Gezondheid Brabant, tel , Ir. Joyce de Goede, epidemioloog GGD West-Brabant, science practitioner Academische Werkplaats Publieke Gezondheid Brabant, UvT, Tranzo tel , Drs. Yvonne Alofs, Coördinator kennisuitwisseling Academische Werkplaats Publieke Gezondheid Brabant, UvT, Tranzo tel , Marjan de Kluijver, secretaresse Academische Werkplaats Publieke Gezondheid Brabant, UvT, Tranzo tel , Academische werkplaats chronische zorg

12 20 21 AW chronische zorg Academische Werkplaats Chronische Zorg De kwaliteit van leven van (oudere) mensen die afhankelijk zijn van chronische zorg is onvoldoende gewaarborgd en suboptimaal. De Academische Werkplaats Chronische Zorg beoogt deze situatie te verbeteren door de kloof tussen wetenschap en praktijk te overbruggen. Hiertoe werkt Tranzo sinds 2004 samen met de Stichting Bevordering Wetenschappelijk Onderzoek Chronische Zorg (SBWOCZ), waarin aanbieders van woon- en zorgdiensten voor ouderen en een zorgverzekeraar vertegenwoordigd zijn. Deze stichting maakt ook de bijzondere leerstoel Chronische Zorg mogelijk, die sinds september 2009 door Bert Vrijhoef wordt ingevuld. Met diverse andere instellingen bestaat daarnaast een bilaterale samenwerking rond concrete (promotie) onderzoeken. In een aantal van deze (promotie)onderzoeken wordt ook met andere kennisinstituten samengewerkt; dit zijn zowel hogescholen als universiteiten. Ook in 2010 heeft dit geleid tot diverse nationale en internationale publicaties en presentaties. Absolute hoogtepunten afgelopen jaar waren natuurlijk de promoties van respectievelijk Janneke Barelds, Robbert Gobbens en Carolien de Blok, de twee symposia en de oratie van Bert Vrijhoef. Op vrijdag 26 februari verdedigde Janneke Barelds als eerste promovenda van de Academische Werkplaats Chronische Zorg met verve haar proefschrift getiteld The quality of care and service trajectories for people with intellectual disabilities: The development of the QUALITRA-ID(-P) ((co)promotoren: prof. dr. Jos Schols, prof. dr. Guus van Heck en prof. dr. Ien van de Goor). In dit onderzoek is de QUALITRA-ID(-P) ontwikkeld, een instrument om de ervaringen van mensen met een verstandelijke beperking en hun ouders en/of verwanten met de kwaliteit van trajecten van zorg- en dienstverlening te meten. Voorafgaand aan de openbare verdediging bezocht een honderdtal mensen het symposium De kwaliteit van trajecten van zorg- en dienstverlening voor mensen met een beperking. Deze bijeenkomst werd georganiseerd door Tranzo en de Wetenschapswinkel van de Universiteit van Tilburg. Sprekers uit wetenschap en zorgveld onderstreepten het belang van meetinstrumenten voor de kwaliteit van zorg- en dienstverlening voor (de positie van) zorggebruikers zelf. Voorts toonden ze aan dat het gebruik van meetinstrumenten van invloed kan zijn op de kwaliteit van zorg- en dienstverlening. Ze benadrukten eveneens het belang van het betrekken van mensen met een beperking bij wetenschappelijk onderzoek en bij de beoordeling van de zorg- en dienstverlening die ze ontvangen. Op woensdag 26 mei verdedigde Robbert Gobbens, als eerste science practitioner van de Academische Werkplaats Chronische Zorg, vol overtuiging zijn proefschrift Frail Elderly. Towards an integral approach ((co)promotoren: prof. dr. Jos Schols, dr. Katrien Luijkx en dr. Ria Wijnen). Gobbens combineerde zijn promotieonderzoek met zijn baan als docent, eerst bij Avans Hogeschool in Breda, later bij Hogeschool Rotterdam. Zijn studie resulteerde in een multi-dimensionele benadering van fragiliteit, waarin naast het fysieke domein ook het sociale en psychische domein meegenomen worden. Dit vormde het uitgangspunt voor de Tilburg Frailty Indicator (TFI), een korte vragenlijst die gemakkelijk door ouderen zelf ingevuld kan worden, om vast te stellen of en in welke mate zij fragiel zijn. Voorafgaand aan de openbare verdediging werd het symposium Frailty, een multifunctioneel concept door meer dan 100 geïnteresseerden bezocht. De sprekers beaamden allemaal het belang van een brede benadering van fragiliteit. In de forumdiscussie kwam naar voren dat ook voor mensen uit de praktijk fragiliteit een bruikbaar en relevant concept is. Op vrijdag 10 september verdedigde Carolien de Blok voor een grotendeels internationale commissie haar proefschrift Modular Care Provision. A qualitative study to advance theory and practice ((co)promotoren: prof. dr. Jos Schols, dr. Katrien Luijkx en dr. ir. Bert Meijboom). De commissie, waarin naast Nederland ook Engeland, Denemarken en België vertegenwoordigd waren, beloonde het excellente en innovatieve proefschrift van De Blok met cum laude. In haar proefschrift benadert zij het centraal stellen van de vraag van ouderen zelf naar langdurige zorg Promotie Janneke Barelds

13 22 23 AW chronische zorg vanuit het vakgebied Operations Management, in het bijzonder met het concept modularity. Met behulp van modularity kan maatwerk en cliëntgerichtheid bereikt worden door de producten en processen van een organisatie op een bepaalde manier in te richten en te organiseren. Het proefschrift laat zien dat dit ook in de ouderenzorg mogelijk is. Het uitspreken van de inaugurele rede Chronisch zieken hebben de toekomst door Bert Vrijhoef op 5 november was het laatste hoogtepunt van de Academische Werkplaats Chronische Zorg in Vrijhoef gaat in zijn oratie in op de kwaliteit van de chronische zorg en de manier waarop die kwaliteit vastgesteld dient te worden. Het internationaal veelvuldig gehanteerde Chronic Care Model biedt daarvoor een geschikt kader. Dit model ordent diverse componenten die noodzakelijk zijn voor het op geïntegreerde wijze leveren van hoogwaardige kwaliteit van zorg. Het model kan worden gezien als een routemap voor de wenselijke kwaliteitsverbetering. Belangrijkste uitgangspunt hierbij is dat de cliënt centraal staat. Daarnaast moet er onder andere afstemming of samenwerking tussen verschillende dienstverleners zijn, moeten chronisch zieken gestimuleerd worden om hun ziekte zelf te managen en is evidence-based zorgverlening belangrijk, waarbij ICT ondersteunend kan zijn. Contact Dr. Katrien Luijkx, coördinator Academische Werkplaats Chronische Zorg, UvT, Tranzo tel of , k.g.luijkx@uvt.nl Prof. dr. Bert Vrijhoef, bijzonder hoogleraar Chronische Zorg, UvT, Tranzo tel of , h.j.m.vrijhoef@uvt.nl Academische werkplaats kwaliteit van Huisartsen Ziekenhuiszorg Oratie Bert Vrijhoef

14 24 25 AW kwaliteit van huisarts- en ziekenhuiszorg Kwaliteit van Huisarts- en Ziekenhuiszorg In de Academische Werkplaats Kwaliteit van Huisarts- en Ziekenhuiszorg wordt in de eerste plaats samengewerkt met huisartsen, medisch specialisten en ziekenhuizen. Sinds 2005 financiert het RIVM in het kader van deze werkplaats een bijzondere leerstoel Kwaliteit van huisarts- en ziekenhuiszorg in de persoon van Gert P. Westert. In 2010 is vijf jaar verlenging verleend na evaluatie door het curatorium. Daarnaast is dr. ir. Bert R. Meijboom (UHD) aan deze academische werkplaats verbonden als coördinator. Het doel van de academische werkplaats is het ontwikkelen van een onderzoeksprogramma waarin wetenschappelijke kennis toepassing vindt in de regionale zorgmarkt. Het onderzoek in deze academische werkplaats telt drie pijlers: Kwaliteit van zorg, Organisatie van de eerstelijnszorg en Preventie in de zorg. Onder de onderzoekspijler Kwaliteit van zorg vallen drie thema s: effectiviteit van zorg (het volgen van professionele richtlijnen, implementatie en gebruik van prestatie-indicatoren); Ketenkwaliteit (afstemmingsproblematiek; logistieke organisatie van zorgtrajecten); Transparante informatie over kwaliteit van zorg (spiegelinformatie voor zorgaanbieders; publieksinformatie over vraag en aanbod). De gegevens over kwaliteit van zorg worden verzameld bij zorgaanbieders, onder andere lopende registraties, en bij patiënten, onder andere meting van klantervaringen. De pijler Organisatie van de eerstelijnszorg richt zich op de structuur en organisatie van de eerstelijnszorg. Het NIVEL financiert de gelijknamige bijzondere leerstoel waarop in 2008 Dinny de Bakker tot hoogleraar benoemd is. Onderzoeksvragen waar hij zich op richt zijn: Onder welke condities komt samenwerking binnen de eerste lijn tot stand? Wat is het effect van innovatieve samenwerkingsverbanden in de eerste lijn op de kwaliteit, toegankelijkheid en doelmatigheid van zorg? Het doel van de derde onderzoekspijler Preventie in de zorg is de onbenutte mogelijkheden en barrières van preventieve activiteiten in de reguliere zorg (huisarts, ziekenhuisspecialist) te onderzoeken. In deze onderzoekslijn wordt samengewerkt met de Academische Werkplaats Publieke Gezondheid Brabant en de huisartsen in Noord-Brabant. Sinds de start van de werkplaats in juni 2005 vindt een belangrijk deel van het werk plaats in de vorm van promotieonderzoeken, elk in nauwe samenwerking met het veld, in de eerste plaats huisartsen, medisch specialisten en ziekenhuizen. Enkele highlights De academische werkplaats is op verschillende momenten extern zichtbaar geweest. Op 2 juni 2010 is het symposium Sturen op cliëntervaringen? Transparantie en kwaliteitsbevordering in verpleging- en verzorgingstehuizen georganiseerd, met Gert Westert als dagvoorzitter. Hierin stond centraal het onderzoek van Marloes Zuidgeest over de bruikbaarheid en het feitelijk gebruik van informatie uit de CQ-index meting Verpleging Verzorging & Zorg thuis. Binnen het onderzoek werd naar drie perspectieven gekeken: de zorgaanbieder, de cliëntenraad en het zorgkantoor, omdat deze actoren gezamenlijk betrokken zijn bij de kwaliteit van zorg die een zorgorganisatie levert. Resultaten werden getoond waarna experts hun licht over de index lieten schijnen. LOC Zeggenschap in Zorg sprak over het project van meten naar verbeteren, samen komen tot beter doen en het zorgkantoor CZ over de wijze waarop CZ CQ-index informatie wil gebruiken. De afsluitende paneldiscussie met IGZ, ActiZ, Stichting Miletus en LOC Zeggenschap in zorg werd voorgezeten door Diana Delnoij. In de zorgsalon van 14 oktober stond het gebruik van richtlijnen en standaarden centraal. Richtlijnen worden in de zorg steeds meer gebruikt om het werk van artsen, o.a. transparanter en inzichtelijker te maken. De vraag is echter of deze richtlijnen ook voldoende richting geven voor patiënten met comorbiditeit. Marjolein Lugtenberg belichtte deze vraag vanuit onderzoeksperspectief. Jako Burgers, huisarts en senioradviseur bij het Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg CBO en senior-onderzoeker bij IQ health care, UMC St. Radboud te Nijmegen, ging op deze vraag in vanuit het perspectief van zowel huisarts, richtlijnontwikkelaar als beleidsmaker. Uit de discussie, voorgezeten door Bert Meijboom, bleek dat het gebruik van richtlijnen in de praktijk niet vanzelfsprekend te noemen is. Het werken volgens standaarden en richtlijnen kost tijd, terwijl de tijd voor de patiënt al heel beperkt is. Juist die moet wel centraal blijven staan in het gehele zorgproces. Ook de rol van de patiënten in de ontwikkeling van richtlijnen werd aangestipt. Hun rol kan worden verbeterd.

15 26 27 AW kwaliteit van huisarts- en ziekenhuiszorg In samenwerking met de Brabant Medical School en de Provincie Noord-Brabant heeft Tranzo, Tilburg University, op woensdag 15 december de invitational conference Toekomstbestendige zorg in Noord-Brabant georganiseerd in het Provinciehuis te s-hertogenbosch. Hier presenteerde Dung Ngo de voorlopige onderzoeksresultaten van het onderzoek Toekomstbestendige zorg in Noord-Brabant. Het doel van dit onderzoek is om meer inzicht te verkrijgen in de manier waarop de vraag naar zorg zich tot 2025 zal ontwikkelen in de provincie Noord-Brabant, de scenario s die voor vraagontwikkeling zijn te maken, en de betekenis daarvan voor het toekomstige benodigde zorgaanbod in de provincie Noord-Brabant. Tijdens de presentatie zijn deze onderzoeksvragen aan bod gekomen en is een vergelijking gemaakt tussen de provincie Noord-Brabant en (de rest van) Nederland. Belangrijke bevindingen zijn de demografische verschillen tussen de provincie Noord-Brabant en de rest van Nederland de Noordbrabantse bevolking is ouder dan gemiddeld wat zal leiden tot een verandering in de te verwachten zorgvraag. Daarnaast is de verwachting dat de zorgvraag in 2025 groter zal zijn dan het zorgaanbod. In de provincie Noord- Brabant zal deze stijging hoger zijn dan gemiddeld. Voorts zijn door verschillende onderzoekers van de Academische Werkplaats Kwaliteit van Huisarts- en Ziekenhuiszorg presentaties verzorgd op diverse internationale bijeenkomsten. In het najaar was Gert Westert op uitnodiging van de University of Auckland twee maanden in Nieuw Zeeland aangesteld als visiting professor. Hij heeft daar colleges verzorgd en verschillende lezingen gegeven, waaronder Medical Practice Variation, an inconvenient truth en de jaarlijkse Hood lecture met als titel: Health Care Performance and the Monitoring of System Change. Contact Prof. dr. Gert Westert, bijzonder hoogleraar Kwaliteit van Huisarts-en Ziekenhuiszorg, UvT, Tranzo tel , gert.westert@rivm.nl Dr. ir. Bert Meijboom, coördinator Academische Werkplaats Kwaliteit van Huisarts- en Ziekenhuiszorg, UvT, Tranzo tel , b.r.meijboom@uvt.nl Prof. dr. Dinny de Bakker, bijzonder hoogleraar Structuur en financiering van de eerstelijnszorg, UvT, Tranzo tel , d.debakker@nivel.nl Academische werkplaats preventie verzekerd

16 28 29 AW preventie verzekerd Academische Werkplaats Preventie Verzekerd De Academische Werkplaats Preventie Verzekerd is in maart 2009 van start gegaan. Binnen de Academische Werkplaats wordt samengewerkt tussen zorgverzekeraar CZ en Tranzo. Het doel van Preventie Verzekerd is het vergaren, ontwikkelen en verspreiden van kennis over de (kosten-) effectiviteit en implementatie van individuele preventie. Individuele preventie is in tegenstelling tot de collectieve preventie gericht op individuen. Er bestaan twee vormen van individuele preventie: geïndiceerde en zorggerelateerde preventie. Geïndiceerde preventie is erop gericht om het ontstaan van een ziekte te voorkomen bij een individu met als eerste symptomen van een ziekte of een sterk verhoogd risico op het ontwikkelen van een ziekte. Zorggerelateerde preventie is erop gericht om verergering en complicaties van een ziekte voor de patient te voorkomen. Individuele preventie valt onder de Zorgverzekeringswet en onderscheidt zich ook daarmee van de collectieve preventie die onder de Wet Publieke Gezondheid valt. Preventie Verzekerd richt zich zowel op geïndiceerde als zorggerelateerde preventie, terwijl collectieve preventie op de hele populatie (universeel) of op risicogroepen daarin (selectief) is gericht. Binnen Preventie Verzekerd is er ook aandacht voor effectieve preventie in de hele zorgketen en hoe deze kan worden geïmplementeerd. Belangrijke vragen hierbij zijn: Hoe kan de samenhang tussen selectieve en geïndiceerde preventie worden verbeterd? Hoe zijn risico s tijdig te signaleren en hoe kunnen mensen met een verhoogd risico tijdig toegeleid worden naar effectieve zorg? En hoe kan een eenmaal ingezette leefstijlverandering beter beklijven? Naast het uitvoeren van een onderzoeksprogramma wordt gezamenlijk gewerkt aan het ontwikkelen van een kennisinfrastructuur tussen betrokken instellingen. Centraal hierin staan de programmaraad waarin deskundigen van CZ en Tranzo de inhoudelijke lijnen uitzetten en de coördinerende werkgroep, ook bestaand uit medewerkers van CZ en Tranzo, die de activiteiten uitvoert. Deze kennisinfrastructuur ondersteunt het onderzoek van Preventie Verzekerd. Tevens draagt het bij aan de academisering van CZ: vergroten van mogelijkheden van medewerkers om zich te bekwamen in onderzoek en het verbeteren van evidencebased werken. Kennis, ervaringen en initiatieven worden daarbij uitgewisseld. Dit gebeurt op verschillende manieren, zoals (promotie)onderzoek uitgevoerd door science practitioners, het uitwisselen van sprekers voor lezingen, referaten, gastcolleges, gezamenlijke (onderzoeks)publicaties en wederzijds gebruik van databases en bibliotheek. Met ingang van 1 maart 2010 is Ien van de Goor benoemd tot hoogleraar Effectiviteit individuele preventie. Haar onderzoek is gericht op de (kosten)effectiviteit van individuele preventie van chronische ziekten of aandoeningen. Hoe kan bij mensen met een chronische aandoening, of een verhoogd risico daarop, de gezondheid en kwaliteit van leven verbeterd worden door individuele preventieve programma s. In 2009 is het eerste onderzoek binnen deze academische werkplaats gestart. Het betreft een onderzoek naar de (kosten)effectiviteit van een leefstijlinterventie bij mensen met obesitas en diabetes type 2. Dit is een vrij intensieve en langdurige interventie (64 weken), waarin inmiddels 90 patiënten zijn ingestroomd en die nog loopt tot eind In 2010 zijn twee nieuwe onderzoeken van start gegaan. Het eerste is gericht op een nieuwe aanpak van ernstig overgewicht bij kinderen. Sinds 1980 is er een progressieve toename van overgewicht, maar vooral van obesitas onder de Nederlandse jeugd. In de laatste 7 jaar is de prevalentie van overgewicht verdubbeld, van obesitas zelfs verdriedubbeld. Er is op dit moment nog geen goed antwoord op het obesitas vraagstuk bij kinderen. Een veelbelovende aanpak lijkt de gezins- of systeemaanpak. In 2009 heeft er in het Jeroen Bosch Ziekenhuis een pilot- interventie met een gezinscoach plaatsgevonden. Het doel van deze coach was om de verbetering van kwaliteit van leven leidend te laten zijn voor het aangaan van de gedragsverandering in obese gezinnen. De resultaten van deze kleinschalige pilot lieten zien dat het overgewicht van het kind afnam, dat het cardiovasculaire risicoprofiel verbeterde en dat er eveneens sprake was van een verbetering van de door het kind ervaren kwaliteit van leven. In september is in s-hertogenbosch een groter onderzoek naar de (kosten)effectiviteit van deze aanpak van start gegaan. Hierin zijn zowel een experimentele (extra begeleiding van gezinscoach) als controlegroep (care as usual) betrokken. Binnen dit onderzoek wordt samengewerkt met het Jeroen Bosch Ziekenhuis, de gemeente s-hertogenbosch, Van Spaendonck Management Consultants en de GGD Hart voor Brabant. Het tweede project betreft een in november 2010 gestart onderzoek naar valpreventie. Bij dit project zijn de volgende partijen betrokken: CZ, NISB, Consument & Veiligheid, GGD ZL, Huis voor de Sport, Gemeente Kerkrade, Seniorenraad en diverse

17 30 31 AW preventie verzekerd zorgaanbieders. Binnen het ouderenbeleid wordt het vallen van ouderen als één van de belangrijkste bedreigingen van het zelfstandig functioneren benoemd. Met het project valpreventie worden de krachten gebundeld om een integraal en effectief valpreventieprogramma op te zetten en te implementeren. Bovendien moet het project gecombineerd financierbaar zijn via de zorgverzekering én gemeenten. Om dit te bewerkstelligen worden er pilots uitgezet in de gemeente Kerkrade. Binnen het onderzoek worden data verzameld over de effecten van het integrale programma op het beweeggedrag en valincidentie bij hoogrisico ouderen. Daarnaast vindt er ook een procesevaluatie van de integrale aanpak plaats (netwerkontwikkeling en samenwerking tussen aanbieders van collectieve en individuele preventie) en wordt een kosten-baten analyse uitgevoerd om een businesscase te bouwen voor gedeelde financiering vanuit gemeenten en zorgverzekeraar. Contact Prof. dr. Ien van de Goor, bijzonder hoogleraar effectiviteit individuele preventie, UvT, Tranzo tel , Dr. Janneke Kaper, CZ, afdeling Zorginnovatie tel , Academische werkplaats ouderen- Dr. Jolanda Mathijssen, coördinator Academische Werkplaats Preventie Verzekerd, UvT, Tranzo tel , beleid en familiezorg

18 32 33 AW ouderenbeleid & familiezorg Academische Werkplaats Ouderenbeleid en Familiezorg De academische werkplaats richt zich op ontwikkelingen in de levensloop van mensen en daarin voorkomende relationele aspecten van zorg. De leerstoel ouderenbeleid wordt gefinancierd door de Provincie Noord-Brabant en de Universiteit van Tilburg en is ingericht om kennis over ouderen te ontwikkelen door wetenschappelijk onderzoek. De leerstoelhouder, René Schalk, geeft daarnaast onderwijs, verzorgt lezingen en verstrekt adviezen, bijvoorbeeld aan de Provincie Noord-Brabant, provinciale raad zorgvernieuwing psychogeriatie, ouderenbonden (VBOB), denktank zilveren kracht, etcetera. Familiezorg behoort vanaf 2001 tot onderzoek van Tranzo en bestudeert vraagstukken in de wereld van de familiezorg (voorheen mantelzorg) die relationeel van aard zijn; het delen van zorgverantwoordelijkheid tussen familieleden onderling, de rol van overheid en zorgorganisaties in de zorgverlening, de motivatie van familieleden om langdurig en intensief voor een zieke naaste te zorgen, de grondslagen van de familiezorg en het reguleren van emoties in de familiezorg. De hoofdlijnen in onderzoek van de Academische Werkplaats Ouderenbeleid en Familiezorg zijn de thema s Relationeel werken in de gezondheidszorg, Familiezorg, Ouderen en werk en Factoren die welbevinden van ouderen bevorderen. Het relationeel werken in de gezondheidszorg en de bijbehorende Methode Familiezorg vloeit voort uit het promotieonderzoek van Dr. Deirdre Beneken genaamd Kolmer naar familiezorg en zorgverantwoordelijkheid. De methode is een werkwijze voor beroepskrachten en managers die werkzaam zijn in de zorg. Familiezorg wordt inmiddels door beroepskrachten (o.a verpleegkundigen, consulenten, jeugdartsen, ouderenadviseurs, zorgloketmedewerkers en verzorgenden) toegepast. Sinds 2007 wordt de methode ook gebruikt voor langdurige veranderingstrajecten voor zorgorganisaties (sector ouderenzorg). De uitkomsten van de evaluatiestudies zijn hoopgevend en inmiddels wordt promotieonderzoek verricht naar de effecten van het werken met de methode. Dit jaar was er vooral veel aandacht voor de risico s van jonge familiezorgers in langdurige zorgsituaties. De belangstelling bij huisartsen en jeugdartsen voor deze problematiek bleek groot op diverse congresdagen. De opleidingen voor nurse practitioners, verpleegkundigen en verzorgenden waren geïnteresseerd in relationeel werken en praktische handvatten om de zorgsituatie te begeleiden met afstemming tussen zorgvrager, familiezorger en beroepskracht. Deze manier van werken hebben zij dit jaar in hun opleiding geïntegreerd. Ook vanuit de palliatieve zorg werd een beroep gedaan op familiezorg. Theorie over omgaan met emoties en hechtingsvraagstukken werd omgezet in een eenvoudig Deirdre Beneken genaamd Kolmer instrument om families bij te staan (meer informatie onder externe presentaties). Beneken genaamd Kolmer schreef dit jaar in samenwerking met het Expertisecentrum Familiezorg een nieuw boek wat gebruikt kan worden in het kader van sociale studies, intervisie en implementatie van de Methode Familiezorg (meer informatie onder publicaties). In het thema Ouderen en werk werd de internationale zichtbaarheid vergroot door diverse publicaties. Zo werd bijvoorbeeld een overzicht van onderzoeksresultaten naar oudere werknemers en een agenda voor de toekomst gepresenteerd door een team van vooraanstaande Europese onderzoekers onder leiding van René Schalk, de effecten van demotie zijn nader geanalyseerd, en een publicatie over leren en leeftijd werd gepubliceerd door de Europese Unie. Ideeën voor nationaal en internationaal onderzoek en verspreiding van kennis op dit terrein werden verder uitgewerkt. Op het goedbezochte door de werkplaats georganiseerde congres Hoe kunnen mensen langer doorwerken gaven inspirerende sprekers presentaties. Resultaten van recent onderzoek van de werkplaats werden gepresenteerd voor

19 34 35 AW ouderenbeleid & familiezorg een breed publiek en een promotieonderzoek naar intergenerationeel samenwerken van jongeren en ouderen in teams in organisaties werd met succes afgesloten met de promotie van Franz Josef Gellert. Dit onderzoek kreeg veel media aandacht. Aansluitend bij het thema Factoren die welbevinden van ouderen bevorderen vindt longitudinaal onderzoek plaats met de Seniorenbarometer. De seniorenbarometer is een onderzoek onder personen ouder dan vijftig jaar die toegang hebben tot internet. Een keer per jaar krijgen ongeveer 2000 senioren een zeer uitgebreide vragenlijst over hun opvattingen over diverse onderwerpen en hun welzijn en gezondheid. De resultaten van de meting van 2009 werden gepresenteerd in vier deelrapportages. De samenvatting van de bevindingen werd op een congres, georganiseerd door de PVGE, aangeboden aan de provincie. Ook in andere presentaties en via de media werden de resultaten verspreid. Eind 2010 vond weer een meting plaats. De aanbevelingen uit het proefschrift van Riet Hammen- Poldermans over Solidariteit en altruïsme tussen generaties voor aanpak op lokaal niveau leidden in 2010 tot concrete resultaten. Een implementatietraject ging van start in vier regio s in Brabant. Dit door de provincie gesteunde project, waarin de VBOB een belangrijke rol speelt, heeft als doel het vergroten van de bewustwording onder senioren van de eigen verantwoordelijkheid voor zorg, en het opzetten van steunnetwerken, gebruikmakend van de inzet van senioren zelf. De promotieonderzoeken binnen de werkplaats, naar de regierol van gemeenten in de Wmo, functiedifferentiatie in de zorg, effecten van de methode familiezorg, en matching van vraag en aanbod in vrijwilligerswerk, boekten goede vooruitgang. Er werd een start gemaakt met promotieonderzoek naar het thema evidence-based werken in de welzijnssector, in samenwerking met Movisie. Op het gebied van kennisuitwisseling vonden diverse activiteiten plaats. Op de Hogeschool van Amsterdam, Hogeschool van Rotterdam, UMC Nijmegen en Avans Hogescholen maakt het relationele werken en familiezorg deel uit van hun opleidingen. Het ROC Midden-Brabant heeft 2010 een groep docenten opgeleid in het kader van Familiezorg om de werkwijze op alle opleidingsniveaus te integreren. Daarnaast werden er in het land op diverse plaatsen workshops verzorgd in het kader van palliatieve zorg (Den Haag), psychiatrie (Dordrecht), huisartsenzorg en jeugdartsen (Eindhoven), MEE, maatschappelijk werk, ouderenwerk en welzijnswerk (Utrecht). In Brabant zijn trainingen en presentaties gekoppeld aan het Actieplan Familiezorg. Tot eind 2010 maakt Tranzo deel uit van dit actieplan waarin wordt samengewerkt met de Provincie Noord-Brabant, de gemeente Tilburg en het Expertisecentrum Familiezorg. Zo is 2010 bijvoorbeeld zorgcentrum de Bernezorg (ouderenzorg) getraind met de Methode Familiezorg. In dit zorgcentrum werken 450 beroepskrachten en 150 zorgvrijwilligers rela tioneel. In Brabant is de Methode Familiezorg uitgerold in diverse gemeenten, zijn er trainingen en workshops gegeven en is er gewerkt aan samenwerkingsverbanden in het kader van familiezorg. De evaluatiestudie Methode familiezorg op de driesprong van theorie, beleid en praktijk heeft Tielen in 2010 geschreven in het kader van het actieplan. In januari 2011 wordt het actieplan afgesloten met een symposium. Contact Dr. Deirdre Beneken genaamd Kolmer, coördinator Academische Werkplaats Ouderenbeleid en Familiezorg, UvT, Tranzo, tel , d.m.beneken@uvt.nl Prof. dr. René Schalk, bijzonder hoogleraar Ouderenbeleid, UvT, Tranzo tel , m.j.d.schalk@uvt.nl Academische werkplaats verslaving

20 36 37