Nieuwsbrief geïntegreerde bestrijding

Transcriptie

1 Redactie Nieuwsbrief : M. Vissers, L. Blindeman, N. Berkvens, Tel 09/ , Fax 09/ Adriën Saverwyns, Tel 09/ , Fax 09/ Frans Goossens, Tel 056/ , Fax 056/ Nieuwsbrief geïntegreerde bestrijding Voorwoord De nieuwsbrief die we U thans aanbieden heeft een heel speciaal cachet. Voor één keer zijn we afgestapt van het klassieke stramien. Ditmaal wordt niet één welbepaalde parasiet in de kijker geplaatst maar maken we een roundup van de verschillen sleutels die kunnen gebruikt worden voor het herkennen van parasieten op vangplaten. De eerste sleutel is gebaseerd op een ja neen - vragenlijst en verwijst uiteindelijk naar 10 groepen van insecten. Hij is ideaal voor startende scouten, of voor determinatie van nog niet gekende insecten. De tweede sleutel is een determinatietabel op basis van tekeningen; deze werd reeds voorgesteld en gebruikt tijdens de voorbereidende cursussen. De poster die daarna volgt geeft een overzicht van de top 5 van de meest voorkomende insecten op vangplaten, en een tweede met de andere insecten die op vangplaten voorkomen. Al dit informatiemateriaal zal zeer nuttig kunnen gebruikt worden op de bedrijven die aan het PESTCON- TROL-project deelnemen en ook als basis dienen voor de cursussen die georganiseerd worden rond dit thema door het AVBS. De redactie is ervan overtuigd dat deze nieuwsbrief U een hele stap op weg zal helpen in het herkennen van dierlijke parasieten op vangplaten. Bijkomend mag u tevens steeds op ons beroep doen voor advies. Elke teler mag vangplaten binnenbrengen op het PCS voor aanduiding van de belangrijke insecten. Deze service is gratis. Namens de redactie wensen we U veel succes toe en hopen dat 2004 succesvol mag zijn en al uw verwachtingen kan inlossen. Namens de redactie, Adrien Saverwyns Jaargang 2, nr 3 30 november 2003 Verantwoordelijke uitgevers Ministerie Van De Vlaamse Gemeenschap Proefcentrum Sierteelt Provincie Oost-Vlaanderen IWT Vlaanderen PCS-Onderzoek Actua Lopende proeven rond gewasbescherming bij potplanten en snijbloemen -Erkenning van valse meeldauwmiddelen voor de sierteelt : fytotoxiciteitsproef bij viool -Erkenning van Phytophthora-middel voor de sierteelt : fytotoxiciteitsproef bij Saintpaulia -Fytotoxtesten van recent erkende middelen op 30 soorten potplanten -Screening effectiviteit rupsenmiddelen bij potplanten Proeftuin Potplanten : M. Vissers, P. Van Parys, B. Haleydt Proeftuin Snijbloemen : L. Blindeman, W. Verniers, M. Van Gucht In dit nummer: Voorwoord, PCS-Onderzoek 1 pag Herkenningssleutel 1 6 pag Herkenningssleutel 2 4 pag Test je zelf 1 pag Herkenningsposters 2 pag 30 november 2003 Pagina 1

2 DETERMINATIE OP VANGPLATEN : HERKENNINGSSLEUTEL 1 DETERMINATIE STAP VOOR STAP 1. Zijn de vleugels goed zichtbaar? Ja zie 2 Neen zie Zit het lichaam volledig verstopt onder gekleurde vleugels? Ja zie 3 Neen zie 4 3. Staat het insect in Groep 1 (insecten met onzichtbaar lichaam tgv bovenliggend vleugeldek)? Ja insect gekend Neen zie 4 4. Is de zichtbare vleugeloppervlakte minstens 1,5 x zo groot als het lichaam? Ja zie 5 Neen zie Zijn de vleugels doorzichtig, vliezig? Ja zie 6 Neen zie 9 6. Zie je een tekening in de vleugels? Ja zie 7 Neen zie 8 7. Staat de tekening in Groep 2 (insecten met grote doorschijnende vleugel met typische tekening)? Ja insect gekend Neen zie 8 8. Staat het insect in Groep 3 (tekening niet typisch of onvoldoende zichtbaar)? Ja insect gekend Neen zie Betreft het een insect met gekleurde vleugels uit Groep 1, waarvan de vleugels openliggen? Ja insect gekend Neen zie Zijn de vleugels doorzichtig, vliezig? Ja zie 11 Neen zie Zie je een tekening in de vleugels? Ja zie 12 Neen zie Staat de tekening in Groep 4 (insecten met doorschijnende vleugel met typische tekening)? Ja insect gekend Neen zie Staat het insect in Groep 5 (tekening niet typisch of onvoldoende zichtbaar)? Ja insect gekend Neen zie Staat het insect in Groep 6 (bekendste insecten met slecht zichtbare of onzichtbare vleugel)? Ja insect gekend Neen zie Staat het insect in Groep 7 (insecten, gevleugeld of ongevleugeld, met speciale antennen)? Ja insect gekend Neen zie Staat het insect in Groep 8 (insecten, gevleugeld of ongevleugeld, met speciale kleurschakeringen)? Ja insect gekend Neen zie Staat het insect in Groep 9 (insecten, gevleugeld of ongevleugeld, met speciale kenmerken)? Ja insect gekend Neen zie Staat het insect in Groep 10 (zeer kleine insecten, gevleugeld of ongevleugeld)? Ja insect gekend Neen zie Naam niet gevonden, dan gaat het waarschijnlijk om een zwaar beschadigd of een totaal onbelangrijk insect voor warme kasplanten. HERKENNINGSSLEUTEL 1 PAGINA 1

3 Groep 1 : Insecten met onzichtbaar lichaam ten gevolge van bovenliggende vleugels Heel wat insecten hebben een gekleurde vleugel of zijn voorzien van dekschilden. Bij deze insecten kan men het lichaam zelf niet waarnemen, tenzij de vleugels openliggen. Vaak zijn deze vliegende insecten wel gemakkelijk te herkennen omdat ze een zeer typische vleugelopbouw of kleur hebben. De bekendste onder hen staan hiernaast weergegeven van groot naar klein : -vlinders (linksboven) : typische vlindervleugel -kevers (linksonder) : typische kevervleugel -cicaden (rechtsboven, zie ook groep 3, 8 en 9) : typische vleugelopbouw en afgeronde kop (zoals pothelm van coureur) -wantsen (rechtsmidden) : typische in vleugel -witte vliegen (rechtsonder, zie ook groep 6 en 10) : witbepoederde vleugels, veel kleiner dan de rest Van deze groep insecten komen enkel cicaden en witte vliegen frequent voor op vangplaten. Groep 2: Insecten met grote doorschijnende vleugel waarvan de tekening typisch is Heel wat insecten hebben zeer grote vleugels met een typische tekening; de tekening alleen is voldoende voor de determinatie. Meest opvallend hiervan op vangplaten zijn bladluizen. Dit zijn dikke insecten met zeer grote vleugels die een zeer duidelijke tekening hebben. Bladluizen kunnen wel verward worden met Stofluizen of Bladvlooien die echter veel minder frequent voorkomen op vangplaten. Ook motmuggen komen vaak voor. Deze zien er heel anders uit, zijn sterk behaard en lange geparelde antennen. hiernaast weergegeven van groot naar klein : bladluizen (rechtsonder, zie ook groep 3 en 9) stofluizen (linksonder, zie ook groep 4 en 8) bladvlooien (rechtsboven, zie ook groep 3) motmuggen (linksboven, zie ook groep 7 en 9) Van deze groep insecten komen enkel bladluizen en motmuggen frequent op vangplaten terecht. HERKENNINGSSLEUTEL 1 PAGINA 2

4 Groep 3: Insecten met grote doorschijnende vleugel waarvan de tekening niet typisch of onduidelijk is Vaak kunnen insecten met een grote duidelijke vleugel zo op een vangplaat terechtkomen dat hun vleugel toch moeilijk zichtbaar wordt. In dat geval moet men zich concentreren op andere kenmerken die typisch zijn; vaak volstaat het totaalbeeld van het insect voor de herkenning. Van groot naar klein gaat het hier over de volgende insecten : -bladluizen (linksboven, zie ook groep 2 en 9) -bladvlooien (linksonder, zie ook groep 2) -cicaden (rechtsboven, zie ook groep 1, 8 en 9) Ook zijn er grootgevleugelde insecten met een zeer onduidelijke of helemaal geen tekening. Dit geldt voor de talrijke vliegen (typische kenmerken van vleugel zijn zeer moeilijk te vinden), maar ook voor mannelijke wolluizen (relatief grote vleugels, geen tekening). Van groot naar klein : -vliegen (rechtsmidden, zie ook groep 5 en 8) : zeer variabele grootte -wolluizen (rechtsonder,zie ook groep 10) : zeer klein Van deze groep insecten komen enkel cicaden en bladluizen frequent voor op vangplaten; bij gebruik van feromonen geldt dit ook voor wolluizen. Groep 4: Insecten met minder grote doorschijnende vleugel waarvan de tekening typisch is Ook bestaan er kleingevleugelde insecten (vleugel < 1,5x lichaam) met een zeer typische en goed zichtbare vleugeltekening. Het gaat hier echter maar om een select groepje van 2 insecten, met name varenrouwmuggen (Sciara) en stofluizen. Van groot naar klein : -stofluizen (linksboven en onder, zie ook groep 2 en 8) : vleugeltekening die lijkt op deze van bladluis en bladvlo -sciara of varenrouwmuggen (rechtsboven en onder, zie ook groep 5) : zeer eenvoudige en duidelijke tekening (U in vleugel) Van deze groep insecten komen enkel varenrouwmuggen frequent voor op vangplaten; ze worden namelijk teruggevonden op ALLE vangplaten. HERKENNINGSSLEUTEL 1 PAGINA 3

5 Groep 5: Insecten met minder grote doorschijnende vleugel waarvan de tekening niet typisch of onduidelijk is Bij de insecten met minder grote vleugel is in de meeste gevallen de tekening niet duidelijk genoeg. In deze gevallen moet men zich andermaal concentreren op andere kenmerken die typisch zijn, of op het totaalbeeld van het insect voor de herkenning van het insect. Van groot naar klein gaat het hier over de volgende insecten : -vliegen (linksboven, zie ook groep 3 en 8) : sterke variatie in grootte, tekening meestal moeilijk -Aphidius-sluipwespen (linksonder, zie ook groep 9) : vleugel onzichtbaar ofwel tekening onduidelijk; typische insnoering tussen borststuk en achterlijf -andere sluipwespen (rechtsboven) : idem -sciara-muggen (rechtsmidden, zie ook groep 4) : heel soms is de vleugel onvoldoende zichtbaar; de typische lichaamsvorm is echter voldoende voor herkenning -dansmuggen (rechtsonder, zie ook groep 7) : vleugels vaak onzichtbaar, ofwel onduidelijk; ze zijn echter zeer gemakkelijk te herkennen aan de vertakte antennen (als pluimpjes) Van deze groep insecten komen allen frequent voor. Groep 6: Bekendste insecten met zeer slecht zichtbare of onzichtbare vleugel Meest gekend in deze groep zijn de tripsen en witte vliegen. Ook komen er wel eens ongevleugelde insecten op de platen terecht (zie ook bij groep 9 en 10) : springstaarten al springend (situering op onderzijde vangplaat), ongevleugelde bladluizen en spinnetjes al kruipend (via stokje naar boven; situering rond het gaatje van de vangplaat). Van groot naar klein : -tripsen (linksboven en -onder, echinotrips rechtsonder) : zien eruit als lange smalle streepjes met korte antennen, ingedeeld lichaam -witte vliegen (rechtsboven, zie ook groep 1 en 10) : aanvankelijk gemakkelijk te herkennen aan witte vleugeltjes; na verloop van tijd verdwijnen de vleugels en blijven moeilijk zichtbare gele insectjes over. Van deze groep insecten komen zowel tripsen als witte vliegen frequent voor. HERKENNINGSSLEUTEL 1 PAGINA 4

6 Groep 7: Insecten, gevleugeld of ongevleugeld, met zeer speciale antennen Enkele veel voorkomende muggen vertonen zeer speciale antennen die vaak goed herkenbaar zijn. Van groot naar klein gaat het hier om : -motmuggen (linksboven, zie ook groep 2 en 9) : deze sterk behaarde muggen springen meestal in het oog door hun zeer typische vleugel, maar bij ontbreken ervan kunnen hun geparelde middellange antennen de herkenning vergemakkelijken. -dansmuggen (linksonder, zie ook groep 5) : worden uitsluitend herkend aan de ZEER TYPISCHE vertakte antennen; lijken op korte veertjes. -galmuggen (rechtsboven, rechtsonder, zie ook groep 10) : mannelijke galmugjes zijn zeer klein maar vallen op door hun zeer lange geparelde antennen; de vrouwelijke exemplaren zijn groter en lijken eerder op sciara s waarvan de antennen gepareld zijn (minder lang als bij ). Van deze groep insecten komen vooral dans en motmuggen frequent voor. Groep 8: Insecten, gevleugeld of ongevleugeld, met speciale kleurschakeringen Soms zijn niet de antennen maar de specifieke kleuren opvallend. Hierbij kan het gaan om opvallende tinten op het lichaam of in de vleugels. Van groot naar klein : -stofluizen (linksboven, zie ook groep 2 en 4) : vertonen in hun vleugels vaak schaduwtinten (grijze schakeringen). -cicaden (linksonder, zie ook groep 1, 3 en 9) : zijn zeer variabel zowel van lichaamskleur (groen tot bruin), als van vleugelkleur (wit, wit met bruine plekken, groen,..). -mineervliegen (rechtsboven, zie ook groep 3 en 5) : indien men de typische mineergangen in bladeren ziet, kan men op vangplaten beginnen zoeken naar vliegen met een GELE KLEURVLEK op de rug = mineervlieg (uitz : chrysantenmineervlieg)! -Encarsia-sluipwesp (rechtsonder, zie ook groep 10) : dit mini-sluip-wespje zonder taille heeft volgende kleurenindeling : kop-borststuk-achterlijf = zwart-zwart-geel Van deze groep insecten komen vooral cicaden voor, en bij gerbera s, rudbeckia s, onkruiden ook mineervliegen. HERKENNINGSSLEUTEL 1 PAGINA 5

7 Groep 9: Insecten, gevleugeld of ongevleugeld, met andere speciale kenmerken Zijn de vleugels EN antennen onduidelijk, en zijn er geen opvallende kleurschakeringen, dan zijn er voor meerdere insecten nog andere kenmerken die de herkenning mogelijk maken. Een overzicht hieronder; weergave insecten weer van groot naar klein : -motmuggen (linksonder, zie ook groep 2 en 7) : zeer sterke lichaams en vleugelbeharing! -ongevleugelde bladluizen (linksboven, zie ook groep 6) : kruipen enkel op platen die contact maken met de plant of platen aan een stokje; typisch zijn de 2 siphonen op de rug (ook de lange antennen). -cicaden (rechtsboven, zie ook groep 1, 3 en 8) : behaarde poten (= haakjes op de poten) -sluipwespen (rechtsonder, zie ook groep 5) : typische wespentaille = insnoering tussen borststuk en achterlijf (uitz Encarsia, Aphelinus) Alle insecten van deze groep komen frequent voor. Groep 10 : Zeer kleine insectjes of spinnetjes Sommige insecten zijn zo klein dat men er gemakkelijk over kijkt. Van groot naar klein : -witte vliegen (zie groep 1 en 6) : exemplaren zonder vleugels zijn geel doorschijnend en verraden zich door hun bruine oogvlekken. -galmuggen (zie groep 7) : galmuggen hebben een zeer klein lichaam, met, gelukkig, grote antennen. -wolluizen (foto boven, zie ook groep 3) : enkel aanwezig bij feromonengebruik; geelbruinrode kleur, vleugels 2x zo groot als lichaam -Encarsia (zie groep 8) : mini-sluipwesp zonder insnoering met een specifieke kleurenindeling; enkel aanwezig als men zelf Encarsia inzet tegen witte vlieg. -(spint)mijtjes (midden, zie ook groep 6) : deze vleugelloze 8-potigen kunnen enkel aanwezig zijn indien de vangplaten aan stokjes bevestigd zijn of contact maken met bladeren; dan kunnen ze via het stokje naar boven kruipen, en blijven ze vaststeken waar ze op de plaat kruipen; typische situering : rond het gaatje van de vangplaat. -springstaarten (onder, zie ook groep 6) : enkel aanwezig indien de vangplaten in de buurt van de potgrond hangen; dan geraken ze al springend op de plaat. Is zeer klein en onduidelijk insect; typische situering op onderste plaathelft; ook typisch maar moeilijk zichtbaar is de springvork onderaan het lichaam. Van deze groep insecten komen vooral witte vliegen frequent voor. HERKENNINGSSLEUTEL 1 PAGINA 6

8 DETERMINATIE OP VANGPLATEN : HERKENNINGSSLEUTEL 2 HERKENNINGSSLEUTEL 2 PAGINA 1

9 Determinatiefiche: Sciara, Witte vlieg, Sluipwesp HERKENNINGSSLEUTEL 2 PAGINA 2

10 Determinatiefiche: Trips, Bladluis HERKENNINGSSLEUTEL 2 PAGINA 3

11 Determinatiefiche: Mineervlieg, Cicade, Bladvlo HERKENNINGSSLEUTEL 2 PAGINA 4

12 DETERMINATIE OP VANGPLATEN : TEST JE ZELF Nummering der foto s Correcte Antwoorden Witte vlieg 2 Sluipwesp 3 Dansmug 4 Trips 5 Cicade 6 Vlieg 7 Trips 8 Kever 9 Mineervlieg 10 Sluipwesp 11 Witte vlieg 12 Wolluis 13 Motmug 14 Bladluis 15 Trips 16 Wants 17 Bladluis 18 Sciara 19 Trips 20 Cicade HERKENNINGSTEST PAGINA 1

13 Poster: Herkennen POSTER PAGINA 1

14 Poster: Herkennen POSTER PAGINA 2