Areaal analyse & LED vervanging. Gemeente Harderwijk

Transcriptie

1 Areaal analyse & LED vervanging Gemeente Harderwijk

2 Management samenvatting Introductie In het kader van het contract Onderhoud Openbare Verlichting Noord Veluwe is er een areaal analyse uitgevoerd op het huidige areaal van de gemeente Harderwijk. De uitwerking in dit document bestaat uit 4 onderdelen; 1. Algemene inleiding 2. Wat is de huidige inhoudt en status van het areaal? 3. Kan er worden voldaan aan de SER 1 energie akkoord? 4. Wat zijn de financiële consequenties voor een transitie naar LED armaturen? 5. Wat zijn de aandachtspunten, zoals technieken en stakeholders, bij LED vervangingen? Proces Naar aanleiding van bovenstaande 5 onderdelen is een areaal analyse uitgevoerd op basis van de areaalgegevens van juni Op basis van dit areaal is dit rapport opgesteld in relatie tot de door de overheid opgelegde doelstellingen voor openbare verlichting. Onderzoek Ten behoeve van de analyse is gebruik gemaakt van een softwaretool waarin duidelijk zichtbaar gemaakt wordt welke onderdeeltypen en leeftijden in het areaal aanwezig zijn. Uitgangspunten die gehanteerd zijn in de analyse: Technische levensduur armaturen 25 jaar. Technische levensduur lichtmasten 45 jaar. Bussinesscase op basis van het onderhoudsbestek. De volgende belangrijke punten zijn geconstateerd tijdens de analyse: Er is achterstallig onderhoud bij de armaturen. (3,3% is ouder dan 25 jaar). Er staan masten in de gemeente die de technische levensduur ver overschreden hebben. (6,5% is ouder dan 45 jaar). De installatie kan een efficiëntieslag maken in energieverbruik. Adviezen Om te komen tot het behalen van de doelstellingen welke zijn opgelegd door de overheid zijn de volgende adviezen opgesteld: Vervang de armaturen van 26 jaar en ouder i.v.m. achterstallig onderhoud. Vervang de armaturen van 21 t/m 25 jaar en ca. 30% van de armaturen van 16 t/m 20 jaar om de 2020 doelstelling van het energieakkoord te behalen. Configureer de armatuur inclusief een dimsysteem, al dan niet op afstand bedien-/ uit leesbaar. Vervang de resterende 70% armaturen van 16 t/m 20 jaar en de armaturen van 11 t/m 15 jaar over 5 tot 10 jaar. Het is te overwegen om masten die 45 jaar en ouder zijn aan een stabiliteitsproef te onderwerpen. 1 SER: Sociaal-Economische Raad Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 2 van 40

3 Conclusie en aanbevelingen Geconcludeerd kan worden dat de doelstellingen voor 2020 behaald kunnen worden. Door het vervangen van de armaturen van 21 jaar en ouder, incl. ca. 30% van de armaturen van 16 t/m 20 jaar, kan een energiebesparing van 20% ten opzichte van 2013 behaald worden. Het is hierbij aan te bevelen om ook in één arbeidsgang de armaturen te voorzien van een dimsysteem. Op deze wijze zal, voor dit deel van de armaturen, ook al een goede stap worden gezet richting de energiedoelstellingen voor Het is noodzakelijk om zo spoedig mogelijk de LED vervangingen uit te voeren om zo voor 2020 de doelstellingen te kunnen behalen. Bijkomende voordelen zijn: Kostenbesparing onderhoud. Kostenbesparing op energieverbruik. Minder CO2 uitstoot. Hogere tevredenheid inwoners door minder verstoringen. Investering Om te kunnen voldoen aan de eisen van het energieakkoord van 2020 zullen de armaturen van 21 jaar en ouder, inclusief ca. 30% van 16 t/m 20, vervangen dienen te worden. Dit betreffen ca stuks armaturen. De kosten en besparingen die hierbij van toepassing zijn, zijn als volgt: Kosten : ,76 Besparing : ,65 De besparing is gedurende de technische levensduur van 25 jaar van het armatuur en exclusief eventueel optredende verstoringen (correctief onderhoud). Subsidies Uit onderzoek is gebleken dat er geen subsidies te verkrijgen zijn die direct te koppelen zijn aan het vervangen van armaturen voor energie zuinige varianten of enige vorm van energiebesparing aan de openbare verlichting. Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 3 van 40

4 Inhoud Management samenvatting Inleiding Toelichting op de opbouw van dit plan Accordering en bijstelling Distributie Areaal analyse huidige status Lichtbronnen Inleiding Type lichtbronnen Leeftijd lichtbronnen Conclusie lichtbronnen Armaturen Inleiding Type armaturen Leeftijd armaturen Conclusie armaturen Lichtmasten Inleiding Type lichtmasten Leeftijd lichtmasten Conclusie lichtmasten SER energieakkoord Inleiding Huidige energieverbruik en CO2 uitstoot Energieverbruik CO2 uitstoot Te behalen besparingen Energieverbruik CO2 uitstoot Conclusie Businesscase transitie naar LED Inleiding Uitgangspunten prijsniveau Uiteenzetting LED vervanging Kosten bij realisatie Besparing bij realisatie Afschrijving (kapitaalvernietiging) Subsidies Conclusie transitie naar LED Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 4 van 40

5 5. Aandachtspunten LED vervanging Techniek/ materiaalkeuze Techniek armaturen Dim opties Bewoners Netbeheerder Risico s Bijlage A Lampvermogens conventioneel versus LED Bijlage B Kostenbesparingen Energie gedurende technische levensduur Onderhoud gedurende technische levensduur Bijlage C Kostenspecificatie jaar en ouder jaar jaar jaar Bijlage D- Afbeeldingen armaturen Philips (Recent) Philips Schreder Lightronics Bijlage E Risicodossier Bijlage F Resultaten onderzoek subsidies Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 5 van 40

6 1. Inleiding Dit rapport is opgesteld door de firma Dynniq voor de gemeente Harderwijk. Het resultaat van dit rapport is vast te stellen hoe het areaal van de openbare verlichting binnen de gemeente Harderwijk is opgebouwd en wat de leeftijden zijn van de verschillende assets. Op basis van deze gegevens zal de gemeente een doorkijk gegeven worden hoe de doelstellingen vanuit het energieakkoord behaald kunnen worden, wat hiervan de kosten en besparingen zijn. 1.1 Toelichting op de opbouw van dit plan Het rapport is al volgt opgebouwd. Eerst wordt er een areaal analyse uitgevoerd op basis van het type asset, de leeftijden en de verwachte levensduur. In het daarop volgende hoofdstuk is gekeken of er aan de overheidsdoelstelling energieakkoord kan worden voldaan. Aansluitend is gekeken welke investeringen en besparingen gekoppeld zijn aan het behalen van het energieakkoord. Aansluitend zijn er aandachtspunten beschreven die van toepassingen zijn op LED vervangingen in de openbare ruimte. 1.2 Accordering en bijstelling Dit plan is een statisch document. Om overzicht te houden op de versies en de wijzigingen in de versie, worden de noodzakelijke gegevens per versie in de onderstaande tabel vastgelegd. Versies: De versies 0.1 t/m 0.n zijn conceptversies, versie 1.0 is definitief. Vervolgens zijn de versies 1.1 t/m 1.n weer conceptversies en 2.0 is definitief. De definitieve versies zijn versies die ondertekent dienen te worden door de directie. Wijziging: In het veld wijziging dienen alle wijzigingen ten opzichte van de voorgaande versie te worden opgenomen. Versie Datum Wijziging ste opzet rapportage Diverse aanpassingen n.a.v. bespreking Diverse aanpassingen n.a.v. bespreking & bijgewerkt areaal 1.3 Distributie Aan personen die in de projectorganisatie een sleutelrol vervullen, alsmede aan de gemachtigde van de opdrachtgever en die van de zelfstandige hulppersonen, wordt een exemplaar ter beschikking gesteld. In onderstaande tabel is weergegeven aan wie een kopie is verstrekt. Bedrijfsnaam Naam Functie Dynniq Mobility R. Mook Manager Mobility Dynniq Mobility P. Kortes Contracthouder/ projectleider Gemeente Harderwijk D. Gielen Centrale contactpersoon Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 6 van 40

7 2. Areaal analyse huidige status In dit hoofdstuk is de uitwerking in te zien van de analyse op het huidige areaal. Voor deze analyse is gebruik gemaakt van de areaalgegevens van oktober In dit areaal zijn de meest recente LED, vervangingen, o.a. Townguides, opgenomen. In de onderliggende hoofdstukken is gekeken naar het type en leeftijden van zowel de lichtbronnen, armaturen als de lichtmasten binnen het areaal. De informatie uit het areaal is omgezet in leesbare grafieken en tabellen zodat het in één oogopslag zichtbaar is hoe het areaal is opgebouwd. 2.1 Lichtbronnen Inleiding In dit deelhoofdstuk is een analyse uitgevoerd op het lichtbrontype en leeftijd van de lichtbron. Op basis van deze gegevens kan er theoretisch vastgesteld worden wat de verwachte vervangingsdatum van de lichtbron zal zijn. Lichtbronnen hebben een technische levensduur, de gehanteerde levensduur is afkomstig uit datasheets van de betreffende lichtbron. De gehanteerde datasheets zijn afkomstig van de fabrikant Philips. De vermelde levensduur in deze analyse is op basis van 10% uitval. Het aantal gehanteerde branduren dat een lichtbron brandt is 4200 uur per jaar Type lichtbronnen Het huidige areaal bestaat totaal uit 7963 stuks lichtbronnen. Uit welke type en aantallen lichtbronnen het areaal bestaat is hieronder in figuur 1 weergegeven. Type lichtbron % 22 0% 129 2% % LED Fluorescentie Hogedruk natrium Lagedruk natrium Overig % Figuur 1: Specificatie type lichtbronnen Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 7 van 40

8 Uit bovenstaande figuur is te herleiden dat het overgrote deel van het areaal bestaat uit fluorescentielampen en hogedruk natriumlampen. Van deze beide type lichtbronnen is een nadere specificatie in figuur 2 en 3 weergegeven. Fluorescentielampen % 3 0% 213 4% % % Hogedruk natriumlampen 78 8% 12 1% 9 1% 6 1%1 0% 8 1% % % PL-L 18W PL-L 24W PL-L 36W PL-L 55W PL-C 26W Figuur 2: Specificatie fluorescentielampen % SON 50W SON 70W SON 100W SON 150W SON 250W SON PLUS 50W I SON-T 70W SON-T 100W SON-T 150W Figuur 3: Specificatie hogedruk natriumlampen Binnen het areaal zijn nog enkele andere lamptypen aanwezig in kleinere getalen. Deze zijn in de onderstaande figuur 4 en 5 weergegeven. Lagedruk natriumlampen Lampen overig 8 6% 10 8% % 1 9% 1% % 80 62% SOX 90W Figuur 4: Specificatie lagedruk natriumlampen CDM-T 70W CDM-TT 100W CDO-T 100W CDO-TT 70W HRI-TS 150W RCC-T 35W Figuur 5: Specificatie overige lampen Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 8 van 40

9 2.1.3 Leeftijd lichtbronnen Het overgrote deel van de lichtbronnen is in de jaren 2010 t/m 2012 geremplaceerd door middel van een groepsremplace. In onderstaande figuur 6 is de datum aangegeven van de laatst bekende vervangingsdatum, gespecificeerd met het lichtbrontype en de betreffende aantallen. Uit de grafiek is duidelijk te herleiden dat de groepsremplace in 3 delen is uitgevoerd. Figuur 6: Vervangingsdatum lampen De gehanteerde technische levensduur en theoretische remplace intervallen van de verschillende lamptypen zijn in onderstaande tabel weergegeven. Lamptype Technische levensduur (uur) Branduren Intervallen remplace Technische levensduur (jaar) Remplace interval (jaar) Verwachte remplaceinterval o.b.v. 5% uitval (+6mnd) PL-L 18W ,30 2,5 3,0 PL-L 24W extra ,22 3,5 4,0 PL-L 36W extra ,22 3,5 4,0 PL-L 55W extra ,60 4,5 5,0 PL-C 26W extra ,60 4,5 5,0 CDM-T 70W ,30 2,5 3,0 CDM-TT 100W ,30 2,5 3,0 CDO-T 100W plus ,60 4,5 5,0 CDO-TT 70W plus ,76 3,0 3,5 SON 50W I plus ,91 4,0 4,5 SON 50W pia plus ,91 4,0 4,5 SON70W pia plus ,60 4,5 5,0 SON 100W pia plus ,83 5,0 5,5 SON 150W pia plus ,52 5,5 6,0 SON 250W pia plus ,52 5,5 6,0 SONT 70W pia plus ,60 4,5 5,0 SONT 100W pia plus ,83 5,0 5,5 SONT 150W pia plus ,52 5,50 6,00 SOX 90W ,30 2,50 3,00 HRI-TS 150W ,30 2,50 3,00 RCC-T 35W ,76 3,00 3,50 Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 9 van 40

10 Na jarenlange toepassing van de conventionele lampen blijkt deze technische levensduur veelal langer te zijn. In plaats van het gebruikelijke remplace interval wordt gekozen om dit te verruimen, met in achtneming van de maximale uitval 5%. Zodra het jaarlijks uitvalpercentage op dit niveau komt zal er worden geremplaceerd. Voor die situaties waar er sprake is van sociaal- en verkeersveiligheid wordt op basis van technisch levensduur onderhoud uitgevoerd. Dit betreffen de volgende lamptypen en aantallen: 6 2% 90 32% 41 15% Sociaal- en verkeersveilig 5 2% 16 6% 24 9% 26 9% 3 1% 6 2% 63 22% PLL24W PLL36W PLL55W HRI-TS 150W SON100W SONT70W SONT100W SONT150W SOX90W LED Figuur 7: Overzicht lichtbronnen sociaal-&verkeersveilig Straten, of delen hiervan, die als sociaal- en verkeersveilig zijn aangemerkt zijn: Alberdingk Thijmlaan Archimedesstraat Daltonstraat De Wittenhagen Deventerweg Enkweg Groene Zoomweg Hertog Reinoudlaan Hoofdweg Horsterhout Ir. Leemansstraat Langekamp Leuvenumseweg Lorentzstraat Molenweg Newtonweg Ooster Mheenweg Parkweg Selhorstweg Stationslaan Verkeersweg Vondellaan Westermeenweg Zuiderbreedte Zuiderzeestraatweg Zuiderzeestraatweg Conclusie lichtbronnen 18,9% van de lichtbronnen zijn LED lichtbronnen. Van de huidige lichtbronnen zijn ca. 75% aan het einde van de theoretische technische levensduur. Hiervan is het overgrote deel fluorescentie en hogedruknatrium lichtbronnen. Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 10 van 40

11 2.2 Armaturen Inleiding Het areaal bestaat uit 7963 stuks armaturen, inclusief grondspots, ANWB en schijnwerpers. Als technische levensduur voor armaturen wordt 25 jaar binnen de gemeente aangehouden. Om te komen tot een goede vervangingsregime van de armaturen is het type en de leeftijd van de huidige armaturen inzichtelijk gemaakt. Op basis van de leeftijden kan bepaald worden welke armaturen voor vervanging in aanmerking komen om zo te voorkomen dat goede armaturen onnodig worden vervangen Type armaturen De opbouw van het areaal is in figuur 8 weergegeven. Er is een onderverdeling gemaakt op basis van het type van de armaturen. Er is geen onderscheidt gemaakt in fabrikant, dit mede doordat de technische levensduur van de armaturen per fabrikant niet veel verschilt. 49 1% 202 3% 105 1% Gehele areaal (7923 st) 75 1% 26 0% 240 3% Wand/Hangarmatuur deco Koffer functioneel Koffer deco Schijnwerper Grondspot ANWB Paaltop functioneel % % Paaltop deco Paaltop antiek Wandarmatuur Wandarmatuur antiek 7 0% 12 0% Figuur 8: Verdeling armatuurtype 22 0% 28 1% Special De functionele paaltop- en kofferarmaturen de grootste groep. De paaltoparmaturen bevinden zich veelal in de woonomgeving, terwijl de kofferarmaturen in zowel de woonomgeving als op verkeerswegen toegepast zijn. De lichtmasten met antieke- en deco- armaturen zijn voornamelijk toegepast in de binnenstad van Harderwijk. Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 11 van 40

12 2.2.3 Leeftijd armaturen In de onderstaande figuur 7, 8, 9 en 10 zijn de armatuurtypen per leeftijdscategorie weergegeven. De leeftijd van de armaturen is vastgesteld op de basisdatum van een gemiddelde datum op 1 juli per jaar t.o.v. het jaar % Type armaturen jaar 47 3% 53 4% 4 2 0% 0% 81 5% % % Type armaturen jaar 93 5% 1 6 0% % % % Hangarmatuur deco Wandarmatuur antiek Paaltop functioneel Paaltop antiek Schijnwerper Figuur 9: Leeftijd jaar Wandarmatuur Koffer functioneel Paaltop deco ANWB Wandarmatuur antiek Paaltop functioneel Schijnwerper Figuur 10: Leeftijd jaar Koffer functioneel Paaltop antiek ANWB Type armaturen jaar Type armaturen 26 jaar en ouder % 1 0% 5 1% 3 0% 3 0% 2 1% 3 1% % 3 0% % % Wandarmatuur Koffer deco Paaltop antiek ANWB Figuur 11: Leeftijd jaar Koffer functioneel Paaltop functioneel Schijnwerper Koffer functioneel Paaltop functioneel Paaltop antiek ANWB Figuur 12: Leeftijd 26 jaar en ouder Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 12 van 40

13 2.2.4 Conclusie armaturen Uit bovenstaande figuur 8 is te herleiden dat het overgrote deel van het areaal (89%) bestaat uit functionele verlichting op zowel paaltopmasten als masten met uithouder. De deco en antieke armaturen zijn veelal geplaatst in het centrum. 261 stuks armaturen (3,3%) zijn ouder dan de technische levensduur van 25 jaar. 256 stuks hiervan zijn functionele paal- en kofferarmaturen. 2.3 Lichtmasten Inleiding De vervangingsleeftijd voor de lichtmasten binnen de gemeente Harderwijk is vastgesteld op 45 jaar. De methode tot het bepalen of een lichtmast wordt vervangen is niet direct gekoppeld aan de leeftijd die uit de areaalgegevens te herleiden is. De vervanging wordt op basis van visuele inspecties gedaan. Deze uitgangspunten geven geen duidelijke parameters waarmee de analyse voor de vervanging van masten gedaan kan worden. Daarom is het areaal in enkele leeftijdscategorieën ingedeeld, waarmee een overzicht wordt verkregen van de leeftijdsopbouw van het areaal. Als uitgangspunt wordt een technische levensduur aangehouden van 45 jaar, vanaf deze leeftijd is het huidige areaal in grafieken weergeven. Er kan niet van uitgaan worden dat de oudste masten als eerste vervangen dienen te worden. Oudere masten zijn veelal zwaarder van constructie dan de later vervaardigde masten Type lichtmasten De opbouw van de masthoogten in het areaal is in onderstaande figuur 13 weergegeven. Masthoogtes gehele areaal Figuur 13: Verdeling masthoogtes Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 13 van 40

14 2.3.3 Leeftijd lichtmasten Het areaal bestaat uit totaal 7671 masten incl. 150 muurbeugels. De masten in het areaal hebben een leeftijd. In de onderstaande figuren 14, 15, 16 en 17, is een uitsplitsing gemaakt in de verschillende leeftijdscategorieën. Er is in de analyse gekeken naar de masten die ouder zijn dan de in de markt gehanteerde technische levensduur van 40 jaar % 9 0% 277 4% 10 0% t/m 40 jaar 14 0% 26 0% 5 0% 36 1% % % jaar 14 3% % % 129 2% 31 1% 1 meter 2 meter 3 meter 4 meter 4,5 meter 5 meter 6 meter 7 meter 8 meter 9 meter 10 meter 15 meter Figuur 14: Verdeling masthoogte van 40 jaar % 1 0% 4 meter 5 meter 6 meter 8 meter 10 meter Figuur 15: Verdeling masthoogte van jaar jaar 51 jaar en ouder 85 26% 10 3% 4 1% 1 1% 14 4% 30 16% 1 2 1% 1 0% % % 3 meter 4 meter 6 meter 8 meter 9 meter 10 meter Figuur 16: Verdeling masthoogte van jaar 4 meter 5 meter 6 meter 8 meter 9 meter Figuur 17: Verdeling masthoogte 51 jaar en ouder Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 14 van 40

15 2.3.4 Conclusie lichtmasten Het huidige areaal aan masten van de gemeente Harderwijk bestaat voor het overgrote deel uit lichtmasten met een hoogte van 4, 6 en 8 meter. Deze drie type omvatten circa 90 % van het totale areaal. De aanwezigheid van de wandbeugels zijn vooral gepositioneerd in het centrum van Harderwijk. 736 stuks lichtmasten (ca. 6,7%) heeft een leeftijd van ouder dan 45 jaar. Dit betreffend grotendeels masten van 4, 6 en 8 meter. Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 15 van 40

16 3. SER energieakkoord 3.1 Inleiding Het energieakkoord is op 6 september 2013 gepresenteerd. Hierin zijn ook voor de openbare verlichting doelstelling geformuleerd. De doelstellingen voor de openbare verlichting zijn; 20% energiebesparing in 2020 t.o.v % slim energiemanagement in de openbare verlichting in % energiezuinige lichtbronnen in % energiebesparing in 2030 t.o.v Binnen de gemeente Harderwijk zijn al energiezuinige armaturen geplaatst. Concreet zijn dit er 1505 stuks is 18,9 % is van het areaal is voorzien van led armaturen. Om de doelstelling van het energieakkoord te behalen zal nog een grote inspanning nodig zijn. 3.2 Huidige energieverbruik en CO2 uitstoot Om te bepalen wat het vertrekpunt is van de verbetering en het behalen van het energieakkoord is eerst inzichtelijk gemaakt wat het energieverbruik en CO2 uitstoot in 2013 was. Hierbij zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd: Er is een aanname gedaan voor het vermogen van het vervangend LED armatuur Het systeem vermogen van de conventionele armaturen is vastgesteld op basis van het lampvermogen en het opgenomen van het (E)VSA. De armaturen houden hetzelfde aantal branduren per jaar (4200 uur). Alle nieuwe armaturen zijn voorzien van dimmers, met dimprofiel 3A. Alle lichtpunten zonder dimmers zijn nachtbranders. 1 kwh is 526 gram CO2 uitstoot. 1 kwh heeft een kostprijs van; o 06:00 t/m 23:00 uur 0,06 (30% van energieverbruik) o 23:00 t/m 06:00 uur 0,05 (70% van energieverbruik) Energieverbruik Het huidige energie verbruik is bepaald aan de hand van de geplaatste lichtbronnen. Per lichtbron is het opgenomen vermogen bepaald inclusief het opgenomen vermogen van het (E)VSA. In bijlage A is het gehanteerde verbruik weergegeven per type lichtbron. Voor het nieuwe verbruik is een aanname gedaan van het te verwachte energieverbruik. Het daadwerkelijk opgenomen vermogen is geheel afhankelijk van het armatuur wat geplaatst zal gaan worden. Dit is onder andere fabrikant en type afhankelijk. 2 OVL met slim energiemanagement: Anders schakelen dan het standaard door de netbeheerder geleverde zonnewendeschakelen / nachtschakelen Regelen van het lichtniveau (dimmen) 3 Energiezuinige OVL: voorzien van energiezuinige (led)verlichting. Mate van energiezuinigheid gebaseerd op efficiëntie, effectiviteit en haalbaar/toepasbaar op dat moment Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 16 van 40

17 Om de doelstellingen te behalen zijn de volgende energiebesparingen ten opzichte van 2013 benodigd. Periode Vermogen Eenheid Peildatum ,59 MWh Peildatum ,05 MWh 20% besparing in ,12 MWh 50% besparing in ,80 MWh Er zijn reeds 1505 LED armaturen binnen het areaal aanwezig welke ook al deels voor 2013 aangebracht zijn en dus officieel geen onderdeel van de doelstelling van 20% ten opzichte van 2013 zijn. De energiebesparing voor deze LED armaturen ten opzicht van 2013 bedraagt 9,4% CO2 uitstoot Op basis van het bepaalde energieverbruik is het aantal kilogram CO2 uitstoot vast te stellen. In 2013 werd kwh x 526 gram CO2 = 939,22 ton CO2 uitgestoten. In de huidige situatie wordt kwh x 526 gram CO2 = 851,09 ton CO2 uitgestoten. 3.3 Te behalen besparingen Energieverbruik De volgende energiebesparingen zijn haalbaar als er per leeftijdscategorie armatuurvervangingen zullen plaatsvinden. Dit betreffen de objecten excl. de types ANWB, grondspots, schijnwerper en specials. Er zijn 2 uitgangpunten uitgewerkt. Op basis van nieuwe armaturen die niet geconfigureerd zijn met een dimprofiel. Op basis van nieuwe armaturen die geconfigureerd zijn met dimprofiel 3A. o AAN 22:00 uur -> 100% o 22:00 00:00 uur -> 70% o 00:00 05:00 uur -> 50% o 05:00 06:00 uur -> 70% o 06:00 UIT -> 100% De besparing met behulp van dimmen is bepaald aan de hand van de zon op en zon onder tijden van de langste en kortste dag in een jaar. 50% van het vermogen is berekend op basis van de langste dag en 50% op basis van de kortste dag. Op deze wijze is er een goed gemiddelde verkregen die in een jaar van toepassing is. De volgende tijden zijn gehanteerd: Langste dag; 21 juni o Zon onder 22:06 o Zon op 05:18 Kortste dag; 21 december o Zon onder 16:29 o Zon op 08:48 Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 17 van 40

18 Exclusief dimmen conform dimprofiel 3A. Leeftijdscategorie Aantal Huidig (MWh) Nieuw (MWh) Besparing (MWh) Percentage categorie Percentage vs totaal 26 jaar en ouder 250 st 51,77 25,89 58,89 50,0% 1,4% jaar 977 st 213,73 108,23 105,50 49,4% 5,9% jaar 1726 st 412,55 208,34 204,21 49,5% 11,4% jaar 1464 st 303,71 154,57 149,14 49,1% 8,4% Inclusief dimmen conform dimprofiel 3A. Leeftijdscategorie Aantal Huidig (MWh) Nieuw (MWh) Besparing (MWh) Percentage categorie Percentage vs totaal 26 jaar en ouder 250 st 51,77 17,51 34,26 66,2% 1,9% jaar 977 st 213,73 73,21 140,52 65,7% 7,9% jaar 1726 st 412,55 140,93 271,62 65,8% 15,2% jaar 1464 st 303,71 104,56 199,15 65,6% 11,2% CO2 uitstoot Aan de hierboven genoemde energie besparingen zijn de onderstaande CO2 uitstoot gekoppeld. Exclusief dimmen conform dimprofiel 3A. Leeftijdscategorie Aantal Huidig (ton CO2) Nieuw (ton CO2) Besparing (ton CO2) 26 jaar en ouder 250 st 27,33 13,62 13, jaar 977 st 112,41 56,93 55, jaar 1726 st 217,00 109,59 107, jaar 1464 st 159,75 81,31 78,45 Inclusief dimmen conform dimprofiel 3A. Leeftijdscategorie Aantal Huidig (ton CO2) Nieuw (ton CO2) Besparing (ton CO2) 26 jaar en ouder 250 st 27,33 9,21 18, jaar 977 st 112,41 38,51 73, jaar 1726 st 217,00 74,13 142, jaar 1464 st 159,75 55,00 104, Conclusie Als er gekeken wordt naar de te behalen energiebesparingen wordt het duidelijk dat voor de besparing van 20% voor 2020 alle armaturen van 21 jaar en ouder vervangen dienen te worden incl. ca. 30% van de armaturen van 16 jaar en ouder. De energiebesparing die dan wordt gerealiseerd is 9,4% + 1,4% + 5,9% + 3,5% = 20,2%. Wordt het besluit genomen om de nieuwe armaturen te laten dimmen op basis van profiel 3A dan is het nog noodzakelijk om alle armaturen van 21 jaar en ouder te vervangen. Echter de aanvulling van 16 en ouder wordt beperkt tot ca. 12%. De energiebesparing die dan wordt gerealiseerd is 9,4% + 1,9% + 7,9% + 0,8% = 20% Wil men voldoen aan de doelstelling van 50% voor 2030 dan zal men een deel van de armaturen van 5-10 jaar en ouder moeten vervangen voor LED exemplaren en zal er gekozen moeten worden voor dimmen om de doelstelling te behalen. Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 18 van 40

19 4. Businesscase transitie naar LED 4.1 Inleiding In dit hoofdstuk is een uitwerking weergegeven wat de kosten zijn voor het vervangen van armaturen voor LED varianten welke benodigd zijn om aan het energieakkoord te kunnen voldoen. In de berekeningen zijn standaard tariefstellingen gehanteerd. De definitieve kosten kunnen afwijken van de hieronder vermelde tarieven en zijn mede afhankelijk van nog te maken keuzes, zoals armatuur fabrikant, type, wel of geen dim mogelijkheden, etc. Indien er gekozen wordt voor realisatie zullen er ook besparingen optreden. Hierbij valt te denken aan besparingen op energieverbruik en onderhoudskosten. De onderstaande uiteenzettingen geven een goede indicatie van de te verwachten kosten en de besparingen. 4.2 Uitgangspunten prijsniveau De prijzen zoals genoemd in de navolgende hoofdstukken zijn gebaseerd op het onderhoudscontract openbare verlichting Noord-Veluwe T , prijspeil De volgende eenheidsprijzen zijn gekoppeld aan de diverse leveringen en diensten: Bestekpost Omschrijving E.h.p. Opmerking Vervangen verlichtingsarmatuur (t/m 6m) 29, Vervangen verlichtingsarmatuur (>6m) 13, Verv. Verl. armatuur (t/m 6m) (zonder HW) 42,81 7% van aantallen Leveren aansluitsnoer (5x1,5 mm) 3,64 Masthoogte + 1mtr #post Voormontage 12,15 Bijlage B Armatuur antiek 400,00 606,06 bruto 34% Bijlage B Armatuur deco 400,00 645,16 bruto 38% Bijlage B Armatuur paaltop 250,00 431,03 bruto 42% Bijlage B Armatuur koffer 250,00 431,03 bruto 42% De volgende staartposten zijn gehanteerd: Staartpost RAW Bijlage B #posten Uitvoeringskosten 7,26% 5,00% 7,26% Algemene kosten 0,00% 4,00% 4,00% Winst en Risico 0,00% 0,00% 5,00% Bijdrage RAW (0,15%) 0,15% 0,15% 0,15% Niet in de kostenonderbouwing opgenomen zijn: Herpositionering van bestaande armaturen binnen het areaal. Rechtzetten van lichtmasten. Dim/ managementsysteem (mogelijk dat dit in de gehanteerde e.h.p. van het armatuur is opgenomen). Engineeringskosten (lichtberekeningen, etc.). Opstellen van communicatieplannen. Verkeersmaatregelen. LED armaturen die reeds in het areaal aanwezig zijn, schijnwerpers, ANWB en grondspots. Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 19 van 40

20 4.3 Uiteenzetting LED vervanging Kosten bij realisatie Onderstaand is een uiteenzetting van de kosten per leeftijdscategorie weergegeven voor het leveren en vervangen van de armaturen. Categorie Aantal armaturen Kosten 26 jaar en ouder 250 st , jaar 946 st , jaar 1687 st , jaar 1402 st ,95 Een specificaties van de kosten zijn in te zien in bijlage C Besparing bij realisatie De volgende besparingen zullen optreden, gedurende de technische levensduur van 25 jaar, voor de armaturen die worden vervangen voor LED exemplaren. Exclusief dimmen conform dimprofiel 3A. Categorie Onderhouds Energiekosten Totaal kosten Sociaal- & verkeersveilig ,19 0, ,19 26 jaar en ouder 0, , , jaar , , , jaar , , , jaar , , ,23 Inclusief dimmen conform dimprofiel 3A. Categorie Onderhouds Energiekosten Totaal kosten Sociaal- & verkeersveilig ,19 0, ,19 26 jaar en ouder 0, , , jaar , , , jaar , , , jaar , , ,82 De onderhoudskosten is alleen preventief onderhoud. Losstaand correctief onderhoud is hierin niet opgenomen. Een specificaties van de besparingen zijn in te zien in bijlage B. Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 20 van 40

21 4.4 Afschrijving (kapitaalvernietiging) Elke armatuur die binnen zij technische levensduur wordt vervangen heeft nog een restwaarde. Het armatuur is immers nog niet geheel afgeschreven. Om in inzicht te geven in de afschrijving die wordt gedaan als de armaturen voor einde levensduur worden vervangen in 2018, 2019 of Leeftijd armaturen zijn op basis van huidige jaar Resterende levensduur Gemiddelde Afschrijving Totaal afschrijving Totaal afschrijving Totaal afschrijving Leeftijd Aantal Levensduur t.o.v P.p.e.h. per jaar/ st vervanging 2018 vervanging 2019 vervanging ,00 12, , , , ,00 12, , , , ,00 12, , , , ,00 12, , , , ,00 12, , , , ,00 12, , , , ,00 12, , , ,00 12, , ,00 12, ,00 12, Totaal afschrijving , , , Subsidies Er is onderzoek uitgevoerd door een derde externe partij in opdracht van Dynniq in door Dynniq zelf. De onderzoeken zijn uitgevoerd op Europees als zowel het landelijk niveau. Uit deze onderzoeken is naar voren gekomen dat er geen subsidies beschikbaar zijn die direct van toepassing zijn op LED vervangingsprojecten in de openbare ruimte of enige relatie hiermee. In bijlage F zijn enkele resultaten van het onderzoek weergegeven die mogelijk in het belang van de gemeente zijn voor andere trajecten. Het verzoek om de resultaten als vertrouwelijk te behandelen. 4.6 Conclusie transitie naar LED Zoals geconcludeerd in hoofdstuk 3.4 is het noodzakelijk om alle armaturen van 21 jaar en ouder en ca. 30% van de armaturen van 16 jaar en ouder te vervangen om minimaal de 20% energiebesparing te behalen en te kunnen voldoen aan het energieakkoord voor Om dit te behalen zal, op basis van niet dimmen, een investering van ca benodigd zijn. Er zal een energie- en onderhoudsbesparing optreden van ca ,65 gedurende de technische levensduur (25 jaar) van de armaturen t.o.v. het jaar Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 21 van 40

22 Onderstaand is een uiteenzetting weergegeven, op basis van een financieringsrente van 1,5%, voor het kostenverloop en benodigde jaarbudget gedurende de levensduur van de armaturen. Bedrag Rente 1,5% Afbetaling Eindsaldo Jaarbedrag (kasstroom afbetaling + rente) Jaar , , , , ,04 Jaar , , , , ,46 Jaar , , , , ,89 Jaar , , , , ,32 Jaar , , , , ,74 Jaar , , , , ,17 Jaar , , , , ,60 Jaar , , , , ,03 Jaar , , , , ,45 Jaar , , , , ,88 Jaar , , , , ,31 Jaar , , , , ,73 Jaar , , , , ,16 Jaar , , , , ,59 Jaar , , , , ,02 Jaar , , , , ,44 Jaar , , , , ,87 Jaar , , , , ,30 Jaar , , , , ,72 Jaar , , , , ,15 Jaar , , , , ,58 Jaar ,72 765, , , ,00 Jaar ,86 382, ,86-0, , ,12 Gemiddeld jaarbedrag over 20 jaar ,73 Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 22 van 40

23 5. Aandachtspunten LED vervanging 5.1 Techniek/ materiaalkeuze Techniek armaturen Door de ontwikkelingen op LED gebied en de aantrekkende markt voor het plaatsen van LED verlichting in de openbare ruimte ontstaan er veel leveranciers met hun eigen producten. Veel van deze leveranciers maken gebruik van OEM producten van leveranciers zoals Philips en LG. Echter de LEDS en behuizing kunnen hierdoor afwijken in kwaliteit. Het is niet ongewoon dat alleen de buitenzijde van het armatuur afwijkt tussen de verschillende leveranciers. Hoe de leverancier de LEDS plaatst en welke lensoptieken beschikbaar zijn en hoe het licht wordt uitgestraald, maken hoe het armatuur ervaren wordt. Het is dus ook noodzaak om een goed beeld te krijgen van de volgende zaken, tussen de verschillende armaturen om een goed en passende keuze te maken: Model; Past het type armatuur in het straatbeeld van de gemeente/ buurt waar deze geplaatst zullen gaan worden. Is de keuze voor 1 type voor gehele gemeente of meerdere modellen over gebieden. Levensduur op de driver en LED s; Het type LED wat wordt gebruikt heeft een levensduur bij het vermogen waarop deze wordt toegepast. Sluit deze aan bij de verwachte levensduur die gekozen wordt voor de toepassing. Beschikbare lens optieken; Veelal worden de nieuwe LED armaturen op bestaande mastposities geplaatst. Om voor zoveel mogelijk situaties een passende oplossing in dezelfde armatuur reeks te kunnen borgen is een armatuur met een ruime keuze aan lensoptieken beter toepasbaar. Tilthoek; Indien armaturen worden toegepast op bestaande lichtmasten is het verstandig om een armatuur te kiezen die flexibel is in de afstelling van het armatuur. Uithouders van lichtmasten kunnen variëren. Doordat LED verlichting het best presteert onder een hoek van 0-5 graden is het noodzaak om erop toe te zien dat het armatuur, indien nodig negatief afgesteld kan worden. Constant Light Output (CLO); Door het toepassen van CLO behoudt het armatuur zijn ingestelde lichtopbrengst gedurende zijn gehele levensduur. Garantie; Elke fabrikant heeft zijn eigen garantieregeling en eventueel zelfs nog per armatuurtype. Door hier een goede balans in vinden kan van invloed zijn op de kosten gedurende de levensduur van het armatuur. Leverbaarheid; Fabrikanten faseren geregeld een type armatuur uit in leveringspakket. Hierdoor is het onderhouden van de nieuw geplaatste armaturen niet geborgd over langere tijd. De keuze maken voor een recent gelanceerd armatuur die veel wordt toegepast vergroot de kans dat het armatuur en/of vervangingsdelen beschikbaar blijven gedurende de levensduur van het armatuur. Merk en type armaturen welke op dit moment veel worden toegepast zijn: Fabrikant Koffer armatuur Paaltop armatuur Philips (recent) DigiStreet CityCharm Philips Iridium mini Townquide Schreder Axia Friza Lightronics Brisa Luz In bijlage D zijn afbeeldingen van de deze armaturen weergegeven. Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 23 van 40

24 5.1.2 Dim opties Om extra te besparen op het energieverbruik is het dimmen van de verlichting een keuze die veelal gemaakt wordt. Immers waarom veel licht als er geen gebruik van wordt gemaakt. Om de verlichting te dimmen zijn er meerdere mogelijkheden, te weten: Standalone; Met behulp van de dit systeem worden de armaturen lokaal aangestuurd om te dimmen. Dit kan met behulp van de interne dynadimmer in de driver van het armatuur of met behulp van een extern dimmer, bijvoorbeeld de ESC van Elspec, welke via het dali protocol het armatuur aanstuurt om te dimmen. Voordelen zijn dat elke armatuur zelfstandig te dimmen is. Eenvoudig uit te wisselen is zonder digitale systemen te moeten updaten. Nadeel is dat deze dimmers geen interne klok hebben en de tijd bepalen aan de hand het in- en uitschakelen van de openbare verlichting. Indien er binnen de gemeente wordt besloten om de algehele openbare verlichting vertraagt in- en uit te schakelen, op voedingsniveau, dan beïnvloed dit de dimmoment in de dimmers. Hierdoor kan het zijn dat het armatuur op andere tijden dimt dan ingesteld. Dit zal nooit exact de tijd zijn die is ingesteld. Indien er wordt gekozen voor de interne dimmer/driver combinatie in het armatuur is het aan te raden om de armaturen te voorzien van een 5 aderig mastsnoer. Door deze toe te passen is het dimregime aan te passen zonder dat er een hoogwerker bij nodig is. Inclusief communicatie; In de markt zijn enkele partijen die communicatie modules aanbieden die het mogelijk maken om de verlichting te monitoren, op afstand het dimregime aan te passen of indien gewenst per direct te bedienen. Ook bieden enkele systemen de mogelijk om te werken met intelligente licht-controllers met sensoren waarbij het lichtniveau automatisch aanpast aan de aanwezigheid van mensen. Zo brand alleen het licht op hoger niveau waar nodig. Dit alles om het licht, en dus het energieverbruik, zoveel mogelijk terug te brengen door het licht alleen te laten branden indien nodig. De systemen die communiceren op basis van het dali protocol met het armatuur en hierdoor is het mogelijk om dit soort systemen op alle armaturen toe te passen die voorzien zijn van dali aansluitingen. De volgende systemen zijn momenteel de systemen die veelal worden toegepast. o Philips Citytouch o TVlight Er is een ontwikkeling te zien op de software van de systemen dat deze open wordt gesteld. Het gebruik van opensource API stelt de gebruiker in staat om meerdere type systemen met elkaar te laten communiceren. TVlight is hiermee al in een ver stadium en Philips is hiervoor hard aan het ontwikkelen. Doordat de API open gesteld wordt is het mogelijk hier andere zaken aan te koppelen of in te regelen, zoals bijvoorbeeld scenario- en trafficmanagement. De mogelijke toekomst voor andere systemen in een Smartcity omgeving. Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 24 van 40

25 Verlichting uitschakelen; In het verleden werd er gebruik gemaakt van zogenoemde avond- en nachtbranders. De avondbrander gingen op een bepaald moment uit. De nachtbranders bleven gedurende de gehele nacht branden. Dit schakelen werd door de netbeheerder verzorgt. Met een externe dimmer of dimmer met communicatie is het mogelijk dit weer te realiseren, maar dan niet voor een gehele buurt, maar is het om gelijk om elke specifiek armatuur te kunnen schakelen op elk gewenst moment. Interne dimmer/ driver combinaties voorzien niet in de mogelijkheid om de verlichting geheel op objectniveau uit te schakelen. 5.2 Bewoners Het is meermaals gebleken dat het informeren van de inwoners geen overbodige luxe is. Het meenemen van de inwoners in het gehele traject leidt tot meer acceptatie in het plaatsen van de nieuwe LED verlichting. Led verlichting geeft een andere lichtbeleving dan de conventionele verlichting. Mede doordat de oude conventionele verlichting veelal veel lichtvervuiling afgeeft naar de omgeving wordt in nieuwe LED verlichting al redelijk snel als minder licht ervaren. Door de het afgebakende lichtbundel die LED uitstraalt wordt de omgeving minder verlicht waardoor objecten minder snel herkend worden. Door het informeren van de inwoners over de nieuwe LED verlichting en de voordelen van de verlichting is gebleken dat er minder klachten hierover komen. De beleving van de nieuwe LED verlichting staat met de keuzes die gemaakt worden tijdens de ontwerpfase. Hierin valt ook zeker de keuze om te dimmen en vanaf welke tijden. Immers als men gaat dimmen zal er minder licht zijn. Ervaring leert dat een lager lichtniveau met een goede gelijkmatigheid minder reacties oproept dan een hoog lichtniveau op specifieke plekken met uitgeschakelde verlichting wat leidt toe een slechtere gelijkmatigheid. 5.3 Netbeheerder Het is van groot belang om de netbeheerder op de hoogte te stellen van grootschalige led vervangingen. Dit om de volgende 2 redenen: 1. Led techniek heeft een ander inschakelkarakteristiek dan conventionele verlichting. Hierdoor bestaat de kans dat de netbeheerder aanpassingen dient door te voeren aan haar voedingsnet en/of schakelverdeelinrichting. 2. Doorgans wordt er voor gekozen om alle verlichting als nachtbrander te schakelen, omdat er gekozen wordt voor dimtechnieken. Door het verschuiven wijzigt ook de belasting op het voedingsnet van netbeheerder. Hierdoor bestaat de kans dat de netbeheerder aanpassingen dient door te voeren aan haar voedingsnet en/of schakelverdeelinrichting. Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 25 van 40

26 5.4 Risico s In bijlage E zijn enkele risico s opgenomen inclusief de eventuele beheersmaatregel om het risico te verkleinen of te voorkomen. Dit overzicht een eerste opzet voor een risicodossier voor het gehele vervangingsproject. Zo kunnen er binnen de gemeente specifieke locaties of objecten zijn die een eigen risico kunnen hebben. Ten tijde van een vervangingsproject dienen de risico specifiek te worden gemaakt op basis van de gekozen uitgangs- en ontwerppunten. Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 26 van 40

27 Bijlage A Lampvermogens conventioneel versus LED Lamptype code Lampvermogen (W) Systeem vermogen LED (W) Vermogen conventioneel (W) ARC 80 12LED 12W neutraal wit 1450 lumen (4000k) 500mA 12 13,2 26,4 ARC 94 44LED 42W neutraal wit 5300 lumen (4000k) 500mA 42 46,2 92,4 CDM T CDM TT CDOT ,5 115 CDO-TT Fortimo DLM W 32 35,2 70,4 Fortimo LLM W 26 28,6 57,2 LED BDP 100 GRN DRW 2500 lumen PCC (4000K) CLO SI 18,1 18,1 36,2 LED ruud 27W 27 29,7 59,4 SALED PS-L 18W 4000K 18 19,8 42,75 SALED PS-L 26W 4000K 26 28,6 65,5 LED SETGA 24W, 4200K 24 26,2 52,4 Lumis Led Ecowhite 36W 36 39,6 79,2 Lumis Led Golden Green ,6 35,2 NU-LED 22W 2000lumen 2700K 22 24,2 48,4 PLC ,875 31,75 PLL 18 4P ,375 22,75 PLL 24 4P ,375 28,75 PLL 36 4P ,375 42,75 PLL 55 4P ,75 65,5 Power LED 18W 18 19,8 39,6 Radium HRI-TS 150W/WDL/XLN/RX7S Radium RCC-T 35W/WDL/230/G SON SON SON ,5 309 SON SON SON PLUS 50 I SON T SON T SON T SON T PLUS SOX ,65 113,3 Stela Long 12LED 21W neutraal wit 2000 lumen (4000K) 21 23,1 46,2 Stela Long 18LED 39W neutraal wit 3950 lumen (4000K) 39 42,9 85,8 Stela Long 30LED 37W neutraal wit 3700 lumen (4000K) 37 40,7 81,4 Stela Long 30LED 66W neutraal wit 6550 lumen (4000K) 66 72,6 145,2 Stela Square 14LED 18W warm wit (3000K) 18 19,8 39,6 Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 27 van 40

28 Bijlage B Kostenbesparingen Energie gedurende technische levensduur Uitgangspunten in de onderstaande berekeningen zijn: Levensduur armatuur 25 jaar. Branduren 4200 uur per jaar. 1 kwh heeft een kostprijs van; o 06:00 t/m 23:00 uur 0,06 (30% van energieverbruik). o 23:00 t/m 06:00 uur 0,05 (70% van energieverbruik). Exclusief dimmen conform dimprofiel 3A. Categorie Huidig (kwh) Nieuw (kwh) Besparing (kwh) E.h.p. (kwh) Subtotaal (EURO) Totaal 25 jaar (EURO) 26 jaar en ouder ,06 465, , ,05 906, , jaar , , , , , , jaar , , , , , , jaar , , , , , ,93 Inclusief dimmen conform dimprofiel 3A. Categorie Huidig Nieuw Besparing E.h.p. Subtotaal Totaal 25 jaar (kwh) (kwh) (kwh) (kwh) (EURO) (EURO) 26 jaar en ouder , , , , , jaar , , , , , , jaar , , , , , , jaar , , , , , ,89 Totaal , , , ,64 Totaal , , , ,23 Langste dag (kortste nacht) van tot Dim Brand uren Percentage van het vermogen 22:06 22:00 100% 0 0,00% 22:00 0:00 70% 2 27,59% 0:00 5:00 50% 5 68,97% 5:00 6:00 70% 0,25 3,45% 6:00 5:18 100% 0 0,00% Totaal branduren 7,25 Kortste dag (langste nacht) van tot Dim Brand uren Percentage van het vermogen 16:29 22:00 100% 5,5 33,85% 22:00 0:00 70% 2 12,31% 0:00 5:00 50% 5 30,77% 5:00 6:00 70% 1 6,15% 6:00 8:48 100% 2,75 16,92% Totaal branduren 16,25 Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 28 van 40

29 Onderhoud gedurende technische levensduur Sociaal- & verkeersveilig Deze armaturen zijn gepositioneerd langs wegen die door de gemeente zijn aangemerkt als hoge mate van sociaal en/of verkeersveilig. Deze locaties hebben een afwijkend onderhoudsinterval waardoor het functioneren van de locaties verhoogd wordt. lamptype Aantal E.h.p. dienst Sociaal & verkeersveilig E.h.p. materiaal Subtotaal Subtotaal Remplace interval Aantal remplace Totaal PLL24W 5 6,05 9,24 15,29 76, ,25 PLL36W 16 6,05 9,24 15,29 244, ,20 PLL55W 26 6,05 16,73 22,78 592, ,12 HRI-TS 150W 6 6,05 22,20 28,25 169, ,00 SON100W pia plus 3 6,05 22,12 28,17 84,51 5, ,53 SONT70W 63 6,05 11,80 17, , ,20 SONT100W 24 6,05 13,69 19,74 473,76 5, ,28 SONT150W 41 6,05 15,58 21,63 886, ,49 SOX90W 6 6,05 59,87 65,92 395, ,12 Totaal Sociaal & verkeersveilig ,19 26 jaar en ouder Deze armaturen zijn reeds aan het eind van hun technische levensduur en hierdoor al aan vervanging toe. Hiervoor zijn geen besparingen opgenomen. lamptype Aantal E.h.p. dienst 26 jaar en ouder E.h.p. materiaal Subtotaal Totaal Remplace interval Aantal remplace Totaal PLL18W 32 6,05 5,60 11,65 372, PLL24W 6 6,05 9,24 15,29 91, PLL36W 165 6,05 9,24 15, , PLL55W 14 6,05 16,73 22,78 318, CDOTT70W 2 6,05 31,61 37,66 75,32 3,5 0 - SON70W pia plus 7 6,05 14,89 20,94 146, SONT70W 5 6,05 11,80 17,85 89, SONT100W 18 6,05 13,69 19,74 355,32 5,5 0 - SOX90W 1 6,05 59,87 65,92 65, Totaal 26 jaar en ouder - Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 29 van 40

30 21-25 jaar Aantal remplace zijn gebaseerd opdat de armaturen nog 5 jaar gehandhaafd zouden kunnen worden. lamptype Aantal E.h.p. dienst jaar E.h.p. materiaal Subtotaal Totaal Remplace interval Aantal remplace Totaal PLL18W 2 6,05 5,60 11,65 23, ,30 PLL24W 66 6,05 9,24 15, , ,14 PLL36W 614 6,05 9,24 15, , ,06 PLL55W 179 6,05 16,73 22, , ,62 PLC26W 3 6,05 4,94 10,99 32, ,97 SON50 I 1 6,05 15,01 21,06 21,06 4,5 1 21,06 SON70W pia plus 1 6,05 14,89 20,94 20, ,94 SON100W 1 6,05 19,64 25,69 25,69 5,5 1 25,69 SON250W pia plus 3 6,05 33,52 39,57 118, ,71 SONT70W 7 6,05 11,80 17,85 124, ,95 SONT100W 10 6,05 13,69 19,74 197,40 5, ,40 SONT150W 11 6,05 15,58 21,63 237, ,93 SOX90W 12 6,05 59,87 65,92 791, ,04 Totaal jaar , jaar Aantal remplace zijn gebaseerd opdat de armaturen nog 10 jaar gehandhaafd zouden kunnen worden. lamptype Aantal E.h.p. dienst jaar E.h.p. materiaal Subtotaal Totaal Remplace interval Aantal remplace Totaal PLL24W 46 6,05 9,24 15,29 703, ,68 PLL36W 957 6,05 9,24 15, , ,06 PLL55W 223 6,05 16,73 22, , ,88 SON50W I 109 6,05 15,01 21, ,54 4, ,08 SON50W 10 6,05 14,89 20,94 209,40 4, ,80 SONT70W 212 6,05 11,80 17, , ,40 SONT100W 34 6,05 13,69 19,74 671,16 5, ,16 SONT150W 13 6,05 15,58 21,63 281, ,19 SOX90W 2 6,05 59,87 65,92 131, ,52 Totaal jaar ,77 Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 30 van 40

31 11-15 jaar Aantal remplace zijn gebaseerd opdat de armaturen nog 15 jaar gehandhaafd zouden kunnen worden jaar lamptype Aantal E.h.p. dienst E.h.p. materiaal Subtotaal Totaal Remplace interval Aantal remplace Totaal PLL18W 175 6,05 5,60 11, , ,75 PLL24W 155 6,05 9,24 15, , ,80 PLL36W 743 6,05 9,24 15, , ,88 PLL55W 60 6,05 16,73 22, , ,40 CDM-T70W 17 6,05 22,44 28,49 484, ,65 CDM-TT100W 1 6,05 33,53 39,58 39, ,90 CDOTT70W 8 6,05 31,61 37,66 301,28 3, ,12 CDOT100W 12 6,05 33,53 39,58 474, ,88 SON50W 1 6,05 14,89 20,94 20,94 4,5 2 41,88 SON50W I 41 6,05 15,01 21,06 863,46 4, ,38 SON100W 2 6,05 19,64 25,69 51,38 5,5 1 51,38 SONT70W 81 6,05 11,80 17, , ,55 SONT100W 60 6,05 13,69 19, , ,20 SONT150W 7 6,05 15,58 21,63 151, ,82 Totaal jaar ,59 Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 31 van 40

32 Bijlage C Kostenspecificatie 26 jaar en ouder Object/ hoogte 26 jaar en ouder Aantal Gerekend Armatuur koffer functioneel 117 Koffer Armatuur paaltop functioneel 131 Paaltop Armatuur paaltop antiek 2 Antiek Lichtpunthoogte 3m 1 4 mtr Lichtpunthoogte 4m mtr Lichtpunthoogte 5m 2 12 mtr Lichtpunthoogte 6m mtr Lichtpunthoogte 8m mtr Lichtpunthoogte 9m 2 20 mtr Lichtpunthoogte 10m 9 99 mtr Armaturen 26 jaar en ouder Bestekpost Omschrijving Aantal E.h.p. Subtotaal Vervangen verlichtingsarmatuur (t/m 6m) , , Vervangen verlichtingsarmatuur (>6m) 47 13,76 646, Verv. Verl.armatuur (t/m 6m) (zonder HW) 15 42,81 642, Leveren aansluitsnoer (5x1,5 mm) , ,48 Subotaal RAW ,27 #post Voormontage , ,50 Subtotaal #posten 3.037,50 Bijlage B Armatuur antiek 2 400,00 800,00 Bijlage B Armatuur deco 0 400,00 0,00 Bijlage B Armatuur paaltop , ,00 Bijlage B Armatuur koffer ,00 Subtotaal bijlage B , , Uitvoeringkosten RAW ,27 7,26% 915, Uitvoeringkosten #posten 3.037,50 7,26% 220, Uitvoeringskosten Bijlage B ,00 5,00% 3.140, Algemene kosten RAW ,27 0,00% Algemene kosten #posten 3.037,50 4,00% 121, Algemene kosten Bijlage B ,00 4,00% 2.512, Winst & risico RAW ,27 0,00% Winst & risico #posten 3.037,50 5,00% 151, Winst & risico Bijlage B ,00 0,00% - Subtotaal staartposten 7.061,19 Subtotaal RAW, #posten, Bijlage B , Bijdrage RAW (0,15%) ,96 0,15% 128,26 Totaal 26 jaar en ouder ,21 Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 32 van 40

33 21-25 jaar De volgende aantallen zijn op deze categorie van toepassing: jaar Object/ hoogte Aantal Gerekend Armatuur koffer deco 3 Deco Armatuur koffer functioneel 642 Koffer Armatuur paaltop functioneel 297 Paaltop Armatuur paaltop antiek 1 Antiek Wandarmatuur 3 Koffer Lichtpunthoogte 2m 11 8 mtr Lichtpunthoogte 3m 4 16 mtr Lichtpunthoogte 4m mtr Lichtpunthoogte 5m 5 30 mtr Lichtpunthoogte 6m mtr Lichtpunthoogte 8m mtr Lichtpunthoogte 9m mtr Lichtpunthoogte 10m mtr Armaturen jaar Bestekpost Omschrijving Aantal E.h.p. Subtotaal Vervangen verlichtingsarmatuur (t/m 6m) , , Vervangen verlichtingsarmatuur (>6m) , , Verv. Verl.armatuur (t/m 6m) (zonder HW) 50 42, , Leveren aansluitsnoer (5x1,5 mm) , ,88 Subotaal RAW ,81 #post Voormontage , ,00 Subtotaal #posten ,00 Bijlage B Armatuur antiek 1 400,00 400,00 Bijlage B Armatuur deco 3 400, ,00 Bijlage B Armatuur paaltop , ,00 Bijlage B Armatuur koffer ,00 Subtotaal bijlage B , , Uitvoeringkosten RAW ,81 7,26% 3.506, Uitvoeringkosten #posten ,00 7,26% 789, Uitvoeringskosten Bijlage B ,00 5,00% , Algemene kosten RAW ,81 0,00% Algemene kosten #posten ,00 4,00% 435, Algemene kosten Bijlage B ,00 4,00% 9.484, Winst & risico RAW ,81 0,00% Winst & risico #posten ,00 5,00% 543, Winst & risico Bijlage B ,00 0,00% - Subtotaal staartposten ,06 Subtotaal RAW, #posten, Bijlage B , Bijdrage RAW (0,15%) ,87 0,15% 484,33 Totaal jaar ,20 Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 33 van 40

34 16-20 jaar De volgende aantallen zijn op deze categorie van toepassing: jaar Object/ hoogte Aantal Gerekend Armatuur koffer functioneel 1116 Koffer Armatuur paaltop functioneel 449 Paaltop Armatuur paaltop antiek 93 Antiek Wandarmatuur antiek 29 Antiek Lichtpunthoogte 3m mtr Lichtpunthoogte 4m mtr Lichtpunthoogte 4,5m mtr Lichtpunthoogte 5m 2 12 mtr Lichtpunthoogte 6m mtr Lichtpunthoogte 8m mtr Lichtpunthoogte 10m mtr Armaturen jaar Bestekpost Omschrijving Aantal E.h.p. Subtotaal Vervangen verlichtingsarmatuur (t/m 6m) , , Vervangen verlichtingsarmatuur (>6m) , , Verv. Verl.armatuur (t/m 6m) (zonder HW) 79 42, , Leveren aansluitsnoer (5x1,5 mm) , ,12 Subotaal RAW ,39 #post Voormontage , ,50 Subtotaal #posten ,50 Bijlage B Armatuur Philips antiek , ,00 Bijlage B Armatuur Philips deco 0 400,00 0,00 Bijlage B Armatuur Philips paaltop , ,00 Bijlage B Armatuur Philips koffer , ,00 Subtotaal bijlage B , Uitvoeringkosten RAW ,39 7,26% 6.136, Uitvoeringkosten #posten ,50 7,26% 1.408, Uitvoeringskosten Bijlage B ,00 5,00% , Algemene kosten RAW ,39 0,00% Algemene kosten #posten ,50 4,00% 776, Algemene kosten Bijlage B ,00 4,00% , Winst & risico RAW ,39 0,00% Winst & risico #posten ,50 5,00% 970, Winst & risico Bijlage B ,00 0,00% - Subtotaal staartposten ,42 Subtotaal RAW, #posten, Bijlage B , Bijdrage RAW (0,15%) ,31 0,15% 887,34 Totaal jaar ,65 Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 34 van 40

35 11-15 jaar De volgende aantallen zijn op deze categorie van toepassing: jaar Object/ hoogte Aantal Gerekend Armatuur hang deco 81 Deco Armatuur koffer functioneel 561 Koffer Armatuur paaltop functioneel 552 Paaltop Armatuur paaltop deco 47 Deco Armatuur paaltop antiek 53 Antiek Wandarmatuur antiek 7 Antiek Wandarmatuur 101 Koffer Lichtpunthoogte 2m mtr Lichtpunthoogte 3m mtr Lichtpunthoogte 4m mtr Lichtpunthoogte 5m mtr Lichtpunthoogte 6m mtr Lichtpunthoogte 8m mtr Lichtpunthoogte 9m 1 10 mtr Lichtpunthoogte 10m mtr Armaturen jaar Bestekpost Omschrijving Aantal E.h.p. Subtotaal Vervangen verlichtingsarmatuur (t/m 6m) , , Vervangen verlichtingsarmatuur (>6m) , , Verv. Verl.armatuur (t/m 6m) (zonder HW) 83 42, , Leveren aansluitsnoer (5x1,5 mm) , ,80 Subotaal RAW ,13 #post Voormontage , ,00 Subtotaal #posten ,00 Bijlage B Armatuur Philips antiek , ,00 Bijlage B Armatuur Philips deco , ,00 Bijlage B Armatuur Philips paaltop , ,00 Bijlage B Armatuur Philips koffer ,00 Subtotaal bijlage B , , Uitvoeringkosten RAW ,13 7,26% 5.179, Uitvoeringkosten #posten ,00 7,26% 1.170, Uitvoeringskosten Bijlage B ,00 5,00% , Algemene kosten RAW ,13 0,00% Algemene kosten #posten ,00 4,00% 644, Algemene kosten Bijlage B ,00 4,00% , Winst & risico RAW ,13 0,00% Winst & risico #posten ,00 5,00% 806, Winst & risico Bijlage B ,00 0,00% - Subtotaal staartposten ,75 Subtotaal RAW, #posten, Bijlage B , Bijdrage RAW (0,15%) ,88 0,15% 762,07 Totaal jaar ,95 Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 35 van 40

36 Bijlage D- Afbeeldingen armaturen Philips (Recent) Koffer armatuur (DigiStreet) Paaltop armatuur (CityCharm) Philips Koffer armatuur (Iridium mini) Paaltop armatuur (Townguide) Schreder Koffer armatuur (Axia) Paaltop armatuur (Friza) Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 36 van 40

37 Lightronics Koffer armatuur (Brisa) Paaltop armatuur (Luz) Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 37 van 40

38 Bijlage E Risicodossier Risk ID Projectfase Risico/ongewenste gebeurtenis Oorzaak Gevolg Preventieve beheersmaatregel 1 Realisatie Storing netwerk Liander/ eigen net door toepassen LED Inschakelstroom LED is hoog waardoor installatieautomaten uitvallen. 2 Realisatie Overlast Lichthinder Verkeershinder Onbereikbaarheid of moeilijke bereikbaarheid van dorpen, woningen of erven. 3 Realisatie Negatieve ontwikkelingen politiek en belangengroepen Tijdens uitvoering van het werk komt het project in een ander (negatiever) daglicht te staan. 4 Realisatie Dimniveau niet goed Voorgeschreven dimscenario sluit niet aan bij situatie ter plaatse. 5 Realisatie Hoge blindstroom Onbekendheid met omgevingsfactoren die tot hoge blindstroom kan leiden. Onzorgvuldige installatie 6 Realisatie Verblinding Onbekendheid met omgevingsfactoren die tot verblinding kunnen leiden. Onzorvuldige installatie 7 Realisatie Dimmer werkt niet goed Onzorgvuldige installatie Foute instelling van de dimmer 8 Realisatie Langdurige uitval verlichting Minder veilige verkeersituaties Sociale veiligeheid Klachten Klachten omgeving Imagoschade Veel ambtelijke tijd Politieke inmenging Politieke verhoudingen verschuiven Draagvlak voor duurzaamhedi verminderd Andere lichtsterkte leidt to weerstand in de omgeving Uitvoering en/of communicatie is niet goed Gevaarlijke verkeerssituaties Sociale onveiligheid Veel vervangingswerkzaamheden Extra hinder Extra kosten Te hoge belasting van het elektriciteitsnetwerk Mogelijke uitval Extra kosten Gevaarlijke verkeerssituaties Klachten Gevaarlijke verkeerssituaties Sociale onveiligheid Veel vervangingswerkzaamheden Extra hinder Extra kosten Afwijkende lichtkleur Verwachting omgeving komt niet uit. Negatieve lichtbeleving Weinig comfort Klachten omgeving Netbeheerder tijdens voorbereidingsfase inlichten en overleg beleggen zodat er vroegtijdig passende maatregelen genomen kunnen worden. Evenementen, afvalroutes e.d. opnemen in de planning om zoveel mogelik overlast te voorkomen. Tijdens ontwerpfase goede TCO berekeningen opstellen. Tijdens realisatiefase situaties schouwen en evalueren met stakeholders. Het dimscenario kan later nog aangepast worden. Armaturen selecteren die minimaal een powerfactor hebben van >85. (let op: ook in gedimde stand) Armaturen selecteren die de mogelijkheid hebben om negatief te tilten, zodat de armaturen voldoende mogelijkheden bezit om ana de situatie aan te passen. Dimschema is op een later tijdstip nog in te vullen/ te muteren Goede voorlichting van de stakeholders op basis van het uitgewerkte voorontwerp. Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 38 van 40

39 Bijlage F Resultaten onderzoek subsidies Dynniq Mobility, Regio Oost, Postbus 725, 3900 AS, Amersfoort, Tel +31(0) blad 39 van 40

40 Dit document als vertrouwelijk behandelen Dit document mag niet zonder toestemming van Dynniq B.V. aan derden worden verstrekt. Resultaten onderzoek subsidies Naam regeling Subsidieverstrekker Openstelling Doelstelling regeling Activiteiten Voorwaarden Maximale subsidie Subsidiepercentage Aanvrager Consortium Type regeling Demonstratie Energie Innovatie (DEI) RVO April 2017 (verwacht) In de etallage zetten van nieuwe Nederlandse energieinnovaties TKI - Urban energy RVO 2017 (verwacht) Onderzoek en ontwikkeling van producten en diensten gericht op: 1. Zonnestroomtechnologieën (PV); 2. Warmte en koude installaties; 3. Multifunctionele bouwdelen; 4. Flexibele energie-infrastructuur; 5. Energieregelsystemen en -diensten. Connecting Europe Facility - Transport (CEF- T): Urban Nodes Europees Fonds voor Strategische Investeringen februari 2017 (let op: ook Nationale goedkeuring nodig) To enhance transport flows along the corridors for passengers and freight. Objectives (amongst others): - Deployment of alternative fuels infrastructure in the urban area - solutions for alternatively-fuelled vehicles Investeringen Onderzoek, ontwikkeling, demonstratie Studies of investeringen - Bijdrage Nederlandse economie - Innovatieve technologie - Verduurzaming energiehuishouding - Bijdrage Nederlandse economie - Innovatieve technologie - Verduurzaming energiehuishouding - Match met programmalijnen - Formele toestemming overheden - Relevantie, uitvoeringsgereedheid, impact en kwaliteit projectplan - Project wordt uitgevoerd in een Urban Node % Bedrijf n.v.t. tender % Bedrijf samenwerkingsverband met minimaal één onderneming tender % Publiek of privaat Publieke en private partners tender Urban Innovative actions Europese Commissie 16 december april 2017 Nieuwe oplossingen vinden voor vraagstukken die verband houden met duurzame stedelijke ontwikkeling Ontwikkeling, investeringen - plaats met minimaal bewoners % overheid - stedelijke autoriteit - stedelijke partnerautoriteit - uitvoeringspartners - bredere groep stakeholders tender Horizon 2020 Europese Commissie Scoping paper - Smart, Green and Integrated Transport Societal Challenge 4: Smart, Green and Integrated Onderzoek, Transport In this context, the following four strategic ontwikkeling, orientations for transport research have been identified demonstratie for the next Work Programme: Towards an integrated, sustainable and robust transport system; Technologies transforming the transport system; Global leadership, competitiveness, business models and markets; Accounting for the people: demand, needs and behaviours; inclusion and access. Samenwerking van minimaal 3 onafhankelijke partijen uit minimaal 3 MS of AS. Afhankelijk van call for proposals 70 or 100% Publiek of privaat Minimaal 3 onafhankelijke partijen tender Horizon 2020 Europese Commissie Scoping paper - Information and Communication Technologies Ensuring future-proof connectivity and preparing for Onderzoek, the internet of the future ontwikkeling, The 5G cppp will implement the third phase of its demonstratie strategic R&I agenda, moving towards demonstrated impact of advanced network technologies. In addition, a large initiative will be launched, with the objective of addressing in a holistic and interdisciplinary way the essential architectural and service building blocks of a next generation Internet, strengthening its open character and driving it towards decentralisation. Samenwerking van minimaal 3 onafhankelijke partijen uit minimaal 3 MS of AS. Afhankelijk van call for proposals 70 or 100% Publiek of privaat Minimaal 3 onafhankelijke partijen tender European Local ENergy Assistance (ELENA) Valt onder H2020 Rijksbijdrage laadinfrastructuur voor elektrische auto's Europese investeringsbank/ Europese commissie Doorlopend Bevorderen van energie-efficientie investeringen van lokale en regionale autoriteiten en publieke organisaties - uiteindelijke investeringsprogramma: minimaal miljoen aan investeringen - subsidie voor de voorbereidende activiteiten - leverage factor van minimaal 20 RVO Doorlopend Investering in laadinfrastructuur Investeringen - Overheden leveren eigen bijdrage - Private bijdragen van minimaal 500 per paal - Minimum van 10 laadpalen miljoenen tot 90% van de technische ondersteuning publieke sector (min 50% publ finan) mogelijk om 30 miljoen te halen Voorbereidend e acties investeringsprogramma first-come-firstserve 600 per laadpaal Overheid n.v.t. first-come-firstserve 1 van 1