STUDENTENBROCHURE VERPLEEGAFDELING HARTCHIRURGIE. Sector Metabole en cardiovasculaire aandoeningen. Ingang 12 / route 1372

Transcriptie

1 STUDENTENBROCHURE VERPLEEGAFDELING HARTCHIRURGIE Sector Metabole en cardiovasculaire aandoeningen Ingang 12 / route 1372

2 1 INLEIDING De verpleegafdeling Hartchirurgie is bereikbaar via ingang 12, route Jaarlijks vinden er 700 à 800 hartchirurgische ingrepen plaats. De afdeling is vooral gespecialiseerd in chirurgische behandelingen van ziekten van de kransslagaders, hartklepafwijkingen, misvormingen van grote bloedvaten vanuit het hart, aangeboren hartafwijkingen, harttransplantaties en het implanteren van een steunhart. 2

3 2 VOORSTELLING VAN DE AFDELING 2.1 Locatie De verpleegafdeling Hartchirurgie is bereikbaar via ingang 12, route De afdeling telt 28 bedden, o.a. 4 bedden voor midcare 2 bedden voor Thoraco-vasculaire heelkunde 3 bedden voor Cardiologie Zes eenpersoonskamers en negen tweepersoonskamers zijn gelegen langs de buitenzijden van het gebouw. De spoelruimte, berging, keuken/staflokaal, verpleegpost en het secretariaat bevinden zich in het midden. 2.2 Organisatie 1 Het medische team De geneeskundige staf telt zes chirurgen, meestal bijgestaan door één of twee assistenten in opleiding. Om 8 uur gaan de artsen langs op IZ bij de patiënten die pas geopereerd zijn en bekijken ze wie naar de midcare of naar een kamer op de afdeling kan gaan. Rond 8.30 uur start de zaalronde op de midcare. Patiënten die stabiel zijn kunnen in de loop van de dag de midcare verlaten en naar een kamer gaan. Omstreeks 8.50 uur start de zaalronde op de afdeling. Twee chirurgen en één assistent zijn ondertussen gestart met hun eerste ingreep in het OK. Een staflid ziet dagelijks alle postoperatieve patiënten. De zaalronde duurt van 9 tot 10 uur. Rond 17 uur is een chirurg van wacht beschikbaar om eventuele problemen te bespreken, gesprekken te voeren met familieleden van de patiënten en therapieën op te punt stellen afhankelijk van de bloedspiegels. 2 Het verpleegkundige team Samenstelling: hoofdverpleegkundige 30-tal verpleegkundigen Taken van de hoofdverpleegkundige: de werking van de afdeling de organisatie, coördinatie en supervisie van het verpleegkundige team de communicatie en het overleg met het medische en verpleegkundige team, andere zorgverleners en medewerkers 3

4 de communicatie met patiënten en familie de kwaliteitszorg bewaken en optimaliseren het materiaalbeheer op de afdeling Volgens het verpleegmodel van patiëntentoewijzing is één verpleegkundige verantwoordelijk voor de integrale zorg van een aantal patiënten: totaalzorg plannen, uitvoeren, evalueren en rapporteren verpleegtechnische handelingen uitvoeren medische opdrachten uitvoeren assisteren bij medische handelingen voedingsdistributie medicatiedistributie observatie en communicatie van/met patiënten en familie patiënten en familie informeren zaalronde en overleg met de behandelende arts patiëntenadministratie bij opname, verblijf, transfer en ontslag studenten verpleegkunde begeleiden volgens het mentorschap: samenwerken met studenten informatie geven feedback geven over kennis, handelen, attitudes studenten evalueren communicatie en overleg met verpleegkundigen, hoofdverpleegkundige en andere zorgverleners streven naar een optimale kwaliteitszorg materiaalzorg 3 De kinesitherapeut Kinesist Freddy Dhuyvetter (dienst Fysische geneeskunde) is beschikbaar op onze afdeling. De kinesitherapeuten maken preoperatief kennis met de patiënten. Zij schatten de algemene toestand, mobiliteit en ademhalingscapaciteit van de patiënt in. Ze leren de patiënt ademhalingsoefeningen aan die hij/zij na de operatie helpen om pijn te vermijden en goed op te hoesten. Ze doen ook circulatieoefeningen voor de onderste ledematen. Na de operatie helpen de kinesitherapeuten de verpleegkundigen om de patiënt goed in bed te positioneren. De ademhalingscapaciteit wordt gemeten en de patiënten worden na de operatie gestimuleerd om te bewegen. Toestel ( Coach 2 Spirometer ) om ademhalingsoefeningen aan te leren 4

5 4 Administratief medewerkster ontvangst bij opname van patiënten en begeleiding naar de patiëntenkamer wie zich aan het onthaal aanmeldt verwijzen patiëntenadministratie onderzoeksafspraken maken en patiëntenvervoer plannen de hoofdverpleegkundige en het hele team (administratief) ondersteunen 5 Logistieke medewerker De logistieke medewerker biedt logistieke ondersteuning aan het verpleegkundige team in de patiëntenzorg en heeft onderhoudstaken. 6 Onderhoudspersoneel Het onderhoudspersoneel kan en mag op geen enkel moment tussenkomen of betrokken worden bij het verpleegkundige handelen op de afdeling. 7 Bloedprikploeg De verpleegkundigen van de Bloedprikploeg (Klinische biologie) voeren perifere en centrale bloedafnames uit bij patiënten. 8 Sociale dienst De sociaal verpleegkundige: zoekt naar oplossingen bij sociale en financiële problemen onderzoekt op welke financiële tegemoetkomingen patiënten recht hebben regelt vervoer bij ontslag regelt opvang na ontslag, vb. in een hersteloord, wzc enz 9 Intern liaisonteam (ILT) In het kader van het geriatrische zorgprogramma van de overheid werken we sinds begin 2008 samen met het interne geriatrische liaisonteam. Dat team bezoekt alle patiënten die 75 jaar of ouder zijn op de afdeling. Na contact met de patiënt en zijn familie neemt het de nodige initiatieven om aan de noden van de patiënt tegemoet te komen. 10 Diëtisten Zij kunnen geraadpleegd worden voor ondersteuning, begeleiding en advies op het vlak van dieetvoeding. 5

6 3 INFORMATIE OVER DE AFDELING 3.1 Medisch patiëntenprofiel Op onze afdeling liggen patiënten die een coronaire overbruggingsoperatie (CABG) of een klepoperatie moeten ondergaan. De leeftijd varieert tussen de 60 en 80 jaar. De opnameduur bedraagt gemiddeld zeven dagen (langer wanneer er postoperatieve problemen zijn). 3.2 Verloop van een standaard opname De dag voor de operatie worden er preoperatieve onderzoeken uitgevoerd (als die nog niet bij de eigen cardioloog zijn gebeurd): bloedafname, elektrocardiogram, echografie van het hart, echografie van de halsslagaders (duplexhalsvaten) en een radiografie van hart en longen (RX thorax). De verpleegkundige voert het opnamegesprek, de kinesitherapeuten gaan langs bij de patiënt om ademhalingsoefeningen aan te leren en de fysieke capaciteit van de patiënt in te schatten en de sociaal verpleegkundige bespreekt de eventuele nood aan hulp na ontslag uit het ziekenhuis. De chirurg en de anesthesist gaan langs bij de patiënt voor een klinisch onderzoek en een gesprek over de planning van de operatie. De voorbereiding op de ingreep: een lavement romp, liezen en benen scheren nagellak verwijderen een grondige wasbeurt met ontsmettende zeep de avond voor de operatie De anesthesist ziet de patiënt de dag voor de operatie om de verdoving te bespreken en de thuismedicatie grondig na te kijken. Op de operatiedag moet de patiënt vanaf middernacht nuchter blijven en krijgt kalmerende medicatie voor hij naar de operatiezaal vertrekt. Gemiddeld duurt een hartoperatie 4 tot 5 uur. Na de operatie wordt de patiënt overgebracht naar Intensieve zorg. De patiënt wordt gedurende enkele uren in slaap gehouden tot zijn/haar toestand gestabiliseerd is. IZ Hartchirurgie 6

7 De patiënt gaat, indien zijn toestand stabiel is, op de dag van de ingreep naar de midcare. Hij moet wel nog in bed blijven omwille van de infuuskatheters, thoraxdrains, blaassonde en allerlei monitoringsapparatuur. Midcare De tweede dag na de operatie kunnen de meeste infusen, drains, sondes en monitoring verwijderd worden, op voorwaarde dat de toestand van de patiënt stabiel is. De patiënt kan dan terug naar de kamer en uit bed komen, eerst met hulp, later zelfstandig. Uit voorzorg zijn er geen optrekbeugels aan het bed vastgemaakt omdat de patiënt zijn borstkas niet mag belasten. Indien de patiënt nog last heeft van hartritmestoornissen krijgt hij op de kamer een draagbaar monitoringtoestel (telemetrie). Zo kunnen we vanop afstand zijn hartslag continu volgen. Met de telemetrie mag de patiënt rondlopen, maar de afdeling niet verlaten. We volgen de vochtbalans in en uit gedurende enkele dagen op. Patiënten moeten gestimuleerd worden om 1500 à 1750 ml per dag te drinken, afhankelijk van de nierfunctie. De patiënt zal zich geleidelijk beter voelen en in staat zijn om opnieuw (gedeeltelijk) zelfstandig voor zijn persoonlijke hygiëne in te staan. Op de vijfde dag na de operatie wordt het verband voor het eerst na de operatie verwijderd. Bij een normale wondheling ontsmetten we de wonde eenmaal per dag met Isobetadine dermicum. In principe zijn een controlebloedafname, elektrocardiogram en radiografie van hart en longen voorzien op de vijfde en zevende dag na de operatie. Op de zevende dag worden de voorlopige pacemakerdraden verwijderd en vindt er een controle-echografie van het hart plaats. Op de dag van ontslag (of soms ook op de zesde dag na de operatie) is er een gesprek voorzien met de afdeling Hartrevalidatie. Als alle controle-onderzoeken bevredigend zijn, kan de patiënt op de zevende of achtste dag na de operatie het ziekenhuis verlaten. 7

8 3.3 Dienstgebonden verpleegkundige aandachtspunten We lichten twee van de meest voorkomende hartchirurgische ingrepen in het UZ Gent toe, gevolgd door mogelijke complicaties en een lijst met veelgebruikte afkortingen. 1 Coronaire overbruggingsoperatie Coronary artery bypass grafting (CABG), ook wel bypass-, overbruggings- of omleidingsoperatie genoemd, is het opheffen van (de gevolgen van) een vernauwing (stenose) in een kransslagader door er een verbinding omheen te maken. Over het algemeen komt een patiënt voor een CABG in aanmerking als er veel of ernstige stenosen (vernauwingen) bestaan die niet goed te dilateren zijn met een ballon of een stent. Om een bypassoperatie te kunnen uitvoeren moet de chirurg het borstbeen opensnijden (sternotomie). Voor de bypass wordt bij voorkeur een van de borstslagaders gebruikt. Ook kan de chirurg een of meerdere aders uit de benen gebruiken. De chirurg hecht een uiteinde van de borstslagader op een punt voorbij de vernauwing van de aangetaste kransslagader. Bij gebruik van een ader uit het been wordt het andere uiteinde gehecht aan de aorta of lichaamsslagader. Het bloed kan via de omleiding naar de hartspier stromen. Er bestaan twee operatiemethodes: De traditionele operatie, waarbij we gebruikmaken van de hartlongmachine en het hart stilleggen. De hartlongmachine neemt de pompfunctie van het hart en de gasuitwisseling van de longen over. De tweede methode is de operatie op een kloppend hart zonder een hartlongmachine. Het deel van het hart waar de bypass wordt aangelegd, wordt stilgelegd; de rest van het hart blijft normaal doorkloppen. Ook de longen blijven functioneren. Na de operatie wordt het borstbeen gesloten met metaaldraad. De wond die ontstaat is rond de vijftien centimeter lang. Voorbeelden van een bypass 8

9 2 Klepoperaties In het hart zitten verschillende hartkleppen die de bloedstroom tussen de voorkamers (atria) en de hartkamers en tussen de hartkamers en de slagaders kunnen afsluiten. De kleppen moeten voorkomen dat het bloed terugstroomt. Ze bestaan uit materiaal van het endocard, de eerste laag van de hartwand. Van bovenaf zien hartkleppen eruit als een cirkel die door drie is gedeeld (de mitralisklep is in tweeën gedeeld). Er loopt een spier door de kamers die bovenaan aan de hartkleppen en onderaan aan de wand van de hartkamer vastzit. Als die spier samentrekt, trekt die de klepjes open. Ontspannen de spieren, dan gaan ze weer dicht. De spiertjes - zogenaamde papillairspieren - trekken samen tegelijk met de rest van de linkerhartkamer, waardoor de kleppen niet doorslaan in de richting van de voorkamers en die dicht blijven. Het openen van de kleppen gebeurt tijdens ontspanning van de hartkamers waarbij de papillairspieren ook ontspannen zijn en de kleppen uiteindelijk openen als de druk in de kamers lager wordt dan in de voorkamers. Een hartklep kan lekken (= insufficiëntie) of vernauwd (= stenose) zijn. Beide afwijkingen kunnen ook tegelijk voorkomen. Gaandeweg kan er schade aan het hart ontstaan. Ernstige hartklepgebreken vereisen bijna altijd een heelkundige behandeling: de vervanging van een zieke klep door een kunstklep (een klepprothese) of een reparatie van de klep (de eigen klep blijft bewaard). Reparatie is niet altijd mogelijk, maar ze is te verkiezen boven een vervanging omdat de risico s lager zijn tijdens en na de ingreep. Meestal wordt de reparatie ondersteund door het plaatsen van een kunststofring rond de klep (een klepplastie). Bij een vervanging haalt de chirurg de bestaande klep helemaal of gedeeltelijk weg en vervangt die door een mechanische of biologische klep. Voor- en nadelen van een mechanische klep Mechanische kleppen zijn gemaakt van duurzame koolstofverbinding. Voordeel: Nadelen: Ze slijten nauwelijks en gaan in principe levenslang mee. Sommige mechanische kleppen maken een tikkend geluid dat men kan horen. De patiënt moet levenslang antistollingsmiddelen slikken. De klepprothese wordt bij voorkeur geplaatst bij mensen jonger dan 65 jaar. Voor- en nadelen van een biologische klep 9

10 Biologische kleppen (of bioprothesen) zijn gemaakt van speciaal bewerkt weefsel van dieren (varkens of runderen) of zijn donorkleppen van mensen (een zogenoemde homograft). Voordelen: Biologische kleppen zijn geluidloos. De patiënt moet enkel de eerste drie maanden antistollingsmiddelen gebruiken Ze zijn geschikt voor patiënten ouder dan 70 jaar, omdat ze in deze leeftijdsgroep weinig neiging tot verkalking vertonen en dus meestal levenslang meegaan. Nadeel: Een biologische klep heeft een beperkte duurzaamheid bij jongere patiënten. 3 Mogelijke complicaties na een openhartoperatie Voorkamerfibrillatie (VKF) komt zeer frequent voor, tot in 30% van de gevallen (bij mitraliskleplijden tot 50%). Voorkamerfibrillatie is op zich geen levensbedreigende ritmestoornis. De patiënt kan er wel last van hebben. In de meeste gevallen zorgen de fibrillaties voor een onvoldoende vulling van de voorkamers en dus onrechtstreeks ook van de kamers. Daardoor krijgt men een vermindering van het slagvolume, met in de eerste plaats een bloeddrukdaling tot gevolg. De patiënt voelt zich flauw en heeft een verminderde capaciteit. Bij inspanning stijgt de polsfrequentie snel en onevenredig met de inspanning. Vaak wordt het snelle ritme van de voorkamer doorgegeven aan de kamer en treedt er een tachycardie op die zeer lastig is voor de patiënt. Ook als het ventriculaire ritme normaal is zal de patiënt in vele gevallen de abnormale samentrekkingen van de voorkamer in de borstkas gewaar worden en spreken van een soort zenuwachtig gevoel rond het hart. Postpericardiotomiesyndroom of Syndroom van Dessler ontstaat na een hartoperatie en wordt gekenmerkt door koorts, zwaktegevoel, dyspnoe en retrosternale pijn. Meestal gaat het gepaard met een belangrijke pleura-uitstorting of pericarduitstorting, die tot tamponnade kan leiden. De klachten duren tot meerdere maanden na de ingreep. De behandeling bestaat uit corticosteroïden en/of aspirine. In uitzonderlijke gevallen is een pericardpunctie voor drainage of een pericardectomie aangewezen. Na elke chirurgische behandeling bestaat er een risico op wondinfectie. Al komt dat gelukkig niet frequent voor. Het slecht helen van de operatienaden ter hoogte van het borstbeen wordt in belangrijke mate veroorzaakt door een onderliggend diabeteslijden of door postoperatieve vetnecrose bij zwaarlijvige patiënten. 10

11 4 Lijst van veelgebruikte afkortingen op de afdeling: ALO AVP/AVR CABG Cx Glyc DC IABP INR LAD LCA LIMA MVP/MVR NSR PTCA PVR RCA RIMA TC TVHK TVP/TVR U24u VB VKF Acuut longoedeem Aorta Valve Plasty/Replacement (aortaklepherstelling/vervanging) Coronary Artery Bypass Grafting (overbrugging) (Arteria) Circumflexa Glycemie dagcurve Intra Aortic Balloon Pump of ballonpomp International Normalized Ratio (een maat voor de stollingstijd van het bloed) Linker Anterior Descendens Linker Arteria Coronaria Linker Interne Arteria Mammaria Mitralis Valve Plasty/Replacement (mitralisklepherstelling/vervanging) Normaal sinusritme Percutane Transluminale Coronaire Angioplastie Pulmonary Valve Replacement (pulmonalisklepvervanging) Rechter Arteria Coronaria Rechter Interne Arteria Mammaria Truncus Communis of hoofdstam Thoracovasculaire heelkunde Tricuspid Valve Plasty/Replacement (tricuspidalisklepherstelling/vervanging) Urine 24 uur Vochtbalans Voorkamerfibrillatie 11

12 4 INFORMATIE OVER DE STAGE 4.1 Dienstgebonden stage-informatie Bij de aanvang van de stage wordt je om 8 uur verwacht aan het Studentenloket (ingang 12, route 1513) om de administratie in orde te brengen. Je krijgt daar ook de sleutel van je kleedkast (mits het betalen van een waarborg van 20 euro - alleen mogelijk via bancontact) en instructies om kledij uit de kledijautomaat te halen. Nadien verwelkomt de hoofdverpleegkundige of verantwoordelijke verpleegkundige je op de afdeling. Je krijgt er eerst een rondleiding. Door de werkdruk kan het wel gebeuren dat de opvang en rondleiding over de eerste twee dagen verspreid worden. De hoofdverpleegkundige zal een uurrooster opmaken op basis van de samenwerking met een vaste mentor. Bespreek wijzigingen in dat uurrooster steeds met haar. 1. Algemene richtlijnen Heb aandacht voor persoonlijke hygiëne en leef de kledijvoorschriften na. Wees stipt en respecteer het begin- en einduur. Overleg je werkorganisatie met de begeleidende verpleegkundige. Beantwoord beloproepen steeds zo vlug mogelijk, ook als ze niet tot de eigen patiëntengroep behoren. Zorg ervoor dat patiënten hun oproepsysteem steeds in hun bereik hebben. Streef naar een economisch verantwoord gebruik van materiaal. Gebruikt materiaal wordt na reiniging of ontsmetting ordelijk teruggebracht naar de juiste plaats, zoals zitweegschaal, infuuspompen, statieven en wc-stoelen. Kijk na de patiëntenzorg of alles opgeruimd is en het overbodige materiaal van de kamer verwijderd is. Doe het aanwezigheids-/beletlichtje aan/uit wanneer je de kamer betreedt of verlaat. Ruim de studentenverzorgingskar na gebruik volledig op en leg het materiaal terug op zijn plaats. Plaats gebruikt materiaal in de sterilisatiebak in de spoelruimte. Noteer uitgevoerde patiëntenzorg, observaties en evaluatie in het verpleegdossier in het zorgenplan samen met de begeleidende verpleegkundige. Vul de feedbackfiche dagelijks in en leg ze voor aan de begeleidende verpleegkundige. De feedbackfiche blijft op de afdeling en wordt bewaard in het vakje voor de studenten in de verpleegpost. We verwachten van jou een aandachtige en actieve participatie bij de patiëntenoverdracht. 2. Pauze in de afdelingskeuken Dagelijks kan je yoghurt eten op de afdeling. De yoghurt voor studenten staat in de grote koelkast. Plan je pauze in overleg met je begeleidende verpleegkundige. Er is een koffiepauze van 15 minuten in de voormiddag/namiddag en een halfuur middag-/avondpauze. Je blijft tijdens de pauze steeds op de afdeling. Indien je zelf eten koel wil bewaren kan dat in de personeelsfrigo mits gebruik van je persoonlijke herbruikbare zak. 12

13 4.2 Specifieke leerpunten van de afdeling 1. Algemeen Als student verpleegkunde beslis je of doe je niets alleen, maar werk je steeds samen met een verpleegkundige. Op die manier zal je meer ervaring opdoen en minder kans lopen om fouten te maken. We verwachten van jou creativiteit. Enkele voorbeelden: Werk met inzicht stel dus voldoende vragen zodat je weet waarom je iets doet. Kom zelf met initiatieven of gedachten en bespreek ze met de verpleegkundigen (je toekomstige collega s), m.a.w. leer functioneren in teamverband. Wil je bepaalde onderzoeken, technieken of procedures bijwonen, kan dat zeker geregeld worden. Tweedejaars- en derdejaarsstudenten mogen operaties bijwonen. Spreek zelf de hoofdverpleegkundige of de verpleegkundige waarmee je samenwerkt aan op het ogenblik dat dergelijke onderzoeken of technieken doorgaan. Opmerking: geef zelf geen informatie over de ziektetoestand aan patiënten en familie, maar verwijs naar de verantwoordelijke verpleegkundige. 2. Verpleegtechnische handelingen Medicatietoediening in alle vormen en aangepast toezicht. Parenterale en enterale voeding. Staalafnames voor analyses; perifere bloedafnames, bloedafnames via arteriële lijn. Thoraxdrains verwijderen onder medische assistentie. Glycemiecontroles. EKG-afname via een EKG-toestel of via monitoring. Perifeer infuus plaatsen. Urinecollectie: bij veel patiënten wordt de urine per 24 uur gemeten. De blaassonde hernieuwen of verwijderen gebeurt volgens instructies op het zorgenplan. De patiënt moet steeds een bedpan en/of urinaal binnen bereik hebben. Besteed veel zorg aan de voeding van de patiënt. Noteer observaties over de hoeveelheid voedselinname op een voedingslijst. Na de operatie wordt de vochtinname gedurende enkele dagen opgevolgd en genoteerd op een vochtbalans. O2-therapie: aandacht voor de maximale hoeveelheid bij toediening (belangrijk bij COPDpatiënten), hernieuwen van leiding en respiflow en het goed dragen van masker of bril. Aërosoltoediening: aandacht voor de frequentie van toediening, reinigen en vervangen van leiding. Wondverzorging: zoals voorgeschreven op het zorgenplan. Besteed veel zorg aan de insteekplaats van katheters (centrale katheters, perifere katheters, dialysekatheters, redons ). Meld en noteer observaties van roodheid, zwelling en etter. De meestvoorkomende basiszorgen zijn: bedbad en detailzorgen; hulp aan de lavabo decubituspreventie, zo nodig decubitusverzorging 13

14 patiënt comfortabel installeren anti-emboolkousen aanbrengen defaecatiepatroon volgen katheterzorgen (blaassonde, infuus, maagsonde ) sondevoeding zuurstoftherapie wondverzorging zorgen over voeding en vocht stimuleren tot mobiliteit begeleiding patiënt en familie 14

15 5 CONTACTGEGEVENS Verpleegafdeling Hartchirurgie (Bij ziekte moet je altijd de afdeling verwittigen) Hoofdverpleegkundige: Gracy Van Couwenbergh