HOE ZOU HET ZIJN... Hoe zou het zijn wanneer verschillende organi- saties de handen ineen zouden slaan om iets

Transcriptie

1 r u i m t e v o o r k i n d v o o r z i e n i n g e n

2 r u i m t e v o o r k i n d v o o r z i e n i n g e n

3 HOE ZOU HET ZIJN... Colofon: Dit boekje is een uitgave van de regiegroep Kindvoorzieningen Noord Groningen. De tekst in dit boekje is gebaseerd op het visiedocument kindvoorziening Noord Groningen. Dit document is ontwikkeld in het samenwerkingsverband kindvoorzieningen Noord Groningen onder begeleiding van Penta Rho. Meer informatie: D. Henderikse, Openbaar Onderwijs Marenland. Ontwikkeling en tekst: Taalstudio Marlijn Nijboer, Zuidhorn Foto s: Kids2b en Marenland Vormgeving: Beeldende Zaken, Wolvega Druk: Banda, Heerenveen Hoe zou het zijn wanneer verschillende organisaties de handen ineen zouden slaan om iets moois voor kinderen te realiseren. Christelijke en openbare onderwijsorganisaties die het onderwijs in verschillende gemeenten in Noord Groningen verzorgen. En een organisatie voor kinderopvang die in dat hele gebied werkt. Vijf organisaties die samen voor dat ene doel gaan: een prachtige voorziening waar kinderen van nul t/m twaalf jaar vijf dagen per week terechtkunnen voor onderwijs en opvang. Een plek om te leren, te spelen en jezelf te ontwikkelen. Een ruimte waarin je andere kinderen ontmoet. Zodat je vooral ook samen kunt spelen. En met en van elkaar kunt leren. Hoe zou het zijn wanneer die prachtige voorziening niet op één plek komt te staan, maar op meerdere. In alle gemeenten van Lauwerszee tot Dollard tou, en van het wad tot aan de stad. Kindvoorzieningen die ervoor zorgen dat kwalitatief hoogwaardig onderwijs en opvang voor alle kinderen in heel Noord Groningen bereikbaar zijn. Centra die hun aanbod afstemmen op de wensen en behoeften van kinderen en hun ouders. En ouders als belangrijke partners zien. Mensen die op iedere plek voor maatwerk en kwaliteit gaan en iedere voorziening een unieke invulling geven. Een invulling die ook wordt afgestemd op dat van andere voorzieningen in de omgeving. Hoe zou het zijn... Vijf organisaties vertellen in dit boekje hoe het wat hen betreft zal zijn. Mensen die voor die organisaties werken, beschrijven hun ideeën en soms ook hun droom. Een droom die verder gaat dan de realisatie van prachtige voorzieningen voor kinderen van nul t/m twaalf jaar. Omdat deze nauw verbonden is met de gedachte dat hun samenwerking in hoogwaardige kindvoorzieningen niet alleen goed is voor de kwaliteit van onderwijs en zorg in Noord Groningen. Maar ook bijdraagt aan de leefbaarheid van dit gebied. Investeren in onderwijs in opvang, is investeren in de toekomst. Van onze kinderen, en van ons prachtige Groningerland. Van Lauwerszee tot Dollard tou. De vijf organisaties die samenwerken aan de realisatie van kindvoorzieningen zijn: Kids2b, Lauwers en Eems, VCPO Noord Groningen, Marenland en Noordkwartier. 4 5

4 KRIMP LEIDT TOT BEHOEFTE AAN NIEUWE KWALITEITEN Noord Groningen is nooit één van de snelst groeiende regio s van Nederland geweest. Echte Groningers vinden dat niet erg. De mensen die van elders naar het uiterste noorden van Nederland verhuizen ook niet. Nergens vind je immers zulke prachtige luchten boven oneindig land als hier. En nergens in Nederland is het oorspronkelijke landschap zo goed bewaard gebleven als in Noord Groningen. Waar de groei van de bevolking in Noord Groningen geen grote bedreiging voor de kwaliteiten van het gebied is geweest, is de daling van het aantal inwoners dit wel. Evenals een aantal andere delen van Nederland, kampt Noord Groningen sinds 2005 met een krimpend aantal inwoners. De verwachting is dat dit aantal de komende jaren nog verder zal dalen. De bevolkingskrimp heeft nu al zichtbare gevolgen, doordat woningen leeg komen te staan en voorzieningen verdwijnen. Ook een aantal scholen heeft de afgelopen jaren de deuren moeten sluiten. Op andere scholen is het leerlingental de afgelopen jaren zodanig teruggelopen dat de kosten hoger dreigen te worden dan de inkomsten. Naarmate scholen kleiner worden, kost het bovendien steeds meer moeite om de gewenste kwaliteit overeind te houden. De verwachting is dat het leerlingental tot 2020 nog verder zal afnemen. Gezamenlijke verkenning problematiek De daling van het aantal leerlingen, heeft niet alleen gevolgen voor de scholen. Ook peuterspeelzalen en voorzieningen voor kinderopvang zien het aantal kinderen teruglopen. En ook zij merken dat het moeilijker wordt om de gewenste kwaliteit te realiseren. Kids2b, organisatie voor kinderopvang, besloot daarom in 2007 contact te zoeken met de besturen van de vier onderwijsorganisaties die in Noord Groningen actief zijn. Samen verkenden zij de problematiek die de krimp met zich meebrengt. Zij onderzochten de mogelijkheden om niet alleen een goed antwoord op die krimp te vinden, maar ook op de veranderende vraag uit de samenleving. De overheid verplicht scholen immers om buitenschoolse en tussenschoolse opvang te organiseren. Diezelfde overheid heeft bovendien vastgelegd dat jonge kinderen in de kinderopvang dezelfde ontwikkelingskansen moeten krijgen als in de peuterspeelzaal. Ouders roepen daarbij om goede en flexibele opvangmogelijkheden voor hun kinderen, zodat zij zelf werk en zorg kunnen combineren. Plan voor kindvoorzieningen De besturen van de christelijke en openbare onderwijsorganisaties in Noord Groningen ontwikkelden samen met Kids2b het plan om kindvoorzieningen te realiseren. Onderwijs en opvang worden hierin gecombineerd en afhankelijk van de omstandigheden kunnen ook meerdere scholen worden samengevoegd. Een kindvoorziening biedt kinderen alles wat zij nodig hebben om te leren, te spelen, andere kinderen te ontmoeten en zich goed te ontwikkelen. Iedere ouder beslist zelf welke onderdelen hij of zij op welke dag afneemt en stelt een eigen arrangement samen. Het moge duidelijk zijn dat onderwijs daarin iedere dag opnieuw verplicht is. Krimp biedt kansen De afgelopen jaren is bij de provincie en veel gemeenten het inzicht ontstaan dat de bouw van nieuwe woningen geen oplossing biedt voor de krimp. De betrokkenen denken bovendien dat de krimp ook kansen biedt. De grootste kans is misschien wel dat krimp iedereen dwingt om samen te werken, creatief te denken en met andere ogen te kijken. De vraag te beantwoorden hoe je bestaande kwaliteiten op een vernieuwde manier kunt inzetten en welke nieuwe kwaliteiten je kunt realiseren om een gebied aantrekkelijk te houden. Daarbij te kijken of je nog wat stappen verder kunt gaan. Kans op kans te stapelen. De besturen van de vier onderwijsorganisaties en Kids2b deden dit. Het resultaat vertaalt zich in kindvoorzieningen, die de komende jaren op verschillende plekken in Noord Groningen gerealiseerd gaan worden. Kinderen en hun ouders krijgen daarmee de hoogste kwaliteit op het gebied van onderwijs en kinderopvang binnen bereik. En Noord Groningen krijgt de beschikking over prachtige voorzieningen. Die niet alleen garant staan voor de toekomst van onze kinderen, maar ook bijdragen aan de toekomst van het Groningerland. 6 7

5 GEERT MEIJER, ALGEMEEN DIRECTEUR NOORDKWARTIER: VERKRAMPEN IS GEEN OPLOSSING Angst voor de gevolgen van de krimp, moet er niet toe leiden dat wij in de kramp schieten, zegt Geert Meijer. We moeten ons openstellen voor nieuwe oplossingen en de dialoog aangaan. Met ouders, met onze leden, en met andere organisaties. Kwaliteit staat wat mij betreft voorop. Het christelijke karakter van het onderwijs en de nabijheid van de voorziening komen daarna. Veel ouders zijn tegenwoordig bereid om verder te rijden voor een supermarkt met een breed assortiment. Ik denk dat zij daartoe ook bereid zijn wanneer het om kwalitatief goed onderwijs en goede opvang gaat. De afname van de bevolking heeft de afgelopen jaren op veel scholen tot minder leerlingen geleid. Alleen al in de gemeenten waarin Noordkwartier werkt, zijn de afgelopen twintig jaren zeker tien scholen gesloten. De komende vijftien jaren zullen daar naar verwachting nog twintig bij komen. Anno 2010 staat 15% van onze lokalen leeg, zegt Geert Meijer. Schoolteams worden kleiner, klassen worden steeds vaker gecombineerd, de druk op de leerkracht neemt toe. Het wordt daardoor steeds moeilijker om de door ons beoogde kwaliteit te bieden en de financiën gezond te houden. We moeten keuzes maken en de wensen van ouders spelen daarin een belangrijke rol. Ouders hebben er belang bij dat ze van 7 uur s ochtends tot 7 uur s avonds op dezelfde plek terecht kunnen voor onderwijs, opvang en andere naschoolse activiteiten. Keuzes Niet alleen de wensen van ouders, ook het aantal kinderen en de aanwezigheid van andere voorzieningen spelen wat Geert Meijer betreft een rol bij het maken van keuzes. We gaan de komende jaren, samen met de betrokken instellingen en de overheid, voor ieder dorp en iedere wijk de beste oplossing zoeken. Geert Meijer denkt niet dat een kindvoorziening op iedere plek mogelijk is, maar wel dat zo n voorziening unieke kansen biedt. De betrokken organisaties vormen samen één team en werken aan dezelfde doelen. Ze brengen ieder hun eigen kwaliteit en deskundigheid in. De gezamenlijke kwaliteit die daardoor ontstaat, is veel groter dan de kwaliteit die ieder apart kan bereiken. Kindvoorzieningen bieden kinderen en hun ouders de beste kans op kwalitatief hoogwaardig onderwijs en opvang. Wat mij betreft zijn ze daarmee de beste garantie voor de toekomst van onze kinderen. 8 9

6 EEN KINDVOORZIENING IS MAATWERK De betrokken partijen hebben een aantal karaktereigenschappen geformuleerd die voor alle kindvoorzieningen gelden. De wijze waarop een voorziening concreet vorm krijgt, verschilt daarnaast per gebied. Het aantal kinderen speelt een rol en de wensen van ouders en de organisaties die meedoen. Het aanbod wordt bovendien afgestemd op dat van andere voorzieningen in de omgeving. Zodat niet alleen binnen de kindvoorziening maatwerk ontstaat, maar binnen het hele gebied. Een kindvoorziening is een gebouw en een kindvoorziening is een centrum waarin meerdere partijen in meer of mindere mate samenwerken. Een kindvoorziening is ook een voorziening waarin kinderen centraal staan en een kindvoorziening is maatwerk. Doorgaande lijn van nul t/m twaalf Een kindvoorziening is een centrum waar kinderen van nul t/m twaalf jaar een groot deel van het jaar terechtkunnen voor onderwijs, opvang en naschoolse activiteiten. Ze gaan hier naartoe om te leren, te spelen, andere kinderen te ontmoeten en zichzelf te ontwikkelen. Die ontwikkeling verloopt in een doorgaande lijn. Alle activiteiten in de kindvoorziening zijn namelijk op elkaar afgestemd. Het programma van de kinderopvang en de peuterspeelzaal loopt naadloos door in dat van de basisschool. Doorgaande lijnen zijn er bovendien van de basisschool naar het naschoolse activiteitenprogramma en de buitenschoolse opvang. Het aanbod binnen de kindvoorziening is overigens niet alleen gericht op rekenen, taal en lezen, maar ook op de fysieke, sociale en emotionele ontwikkeling van ieder kind. Ook hier geldt dat alle partijen samenwerken aan doorgaande ontwikkelingslijnen. Ruimte voor ieder kind Een kindvoorziening biedt ruimte aan ieder kind. Ruimte waarin een kind kan ontdekken wie het is en waar het goed in is. Ruimte ook waarin kinderen zichzelf kunnen zijn en zichzelf kunnen ontwikkelen. Een veilige ruimte. Doordat alle medewerkers voor hetzelfde gaan: de behoeften en talenten van ieder kind. En doordat alle medewerkers rond hetzelfde staan: dit ene kind. Een kindvoorziening is een bondgenoot. Van kinderen en ouders. Hun wensen en behoeften spelen een belangrijke rol in het aanbod en in de wijze waarop de voorziening wordt ingericht. Een kindvoorziening is een verhaal dat voortdurend verder gaat. Een verhaal waarin kinderen de hoofdrol spelen. Alleen en samen met anderen. Een kindvoorziening is maat(jes)werk

7 KEES PARENT, ALGEMENE DIRECTIE LAUWERS EN EEMS: RUIMTE OM IDENTITEIT EN CREATIVITEIT TE ONTWIKKELEN Ik droom over kwalitatief goed onderwijs en ruimte voor ieder kind om de eigen creativiteit en identiteit te ontwikkelen. Het is aan ons om kinderen zoveel mogelijk keuzemogelijkheden te bieden en ze te leren om zelf een keuze te maken. Wij zijn er voor het kind en niet voor onszelf. Dat kind moet daarom het uitgangspunt zijn bij alle keuzes die wij, als onderwijsorganisaties, maken. Ieder kind moet gezien worden en centraal staan in ons aanbod. Als een kind van vier wil leren lezen, is het onze taak om dat op te pakken. Een kindvoorziening waarin onderwijs, opvang en naschoolse activiteiten geïntegreerd zijn, biedt bij uitstek de kans om het aanbod op het individuele kind af te stemmen. Ik denk daarbij in grote eenheden: hoe groter de voorziening, hoe meer middelen en menskracht je hebt om een zo breed en goed mogelijk aanbod te ontwikkelen. Wat mij betreft spelen ook de verenigingen uit de omgeving een rol in dat aanbod. Zij kunnen bovendien voor hun eigen activiteiten gebruik maken van de gymzaal, de vergaderruimte of een cursusruimte in de kindvoorziening. Ik kan mij voorstellen dat een aantal kleine sportverenigingen fuseert en in de nieuwe sporthal bij de kindvoorziening gaat trainen. Kansen voor ieder kind gaan daarmee hand in hand met kansen voor de leefbaarheid van het platteland. Kwaliteit Een aantal problemen die wij nu met de kleine scholen ondervinden, los je met de kindvoorzieningen in één klap op. Een groot team biedt medewerkers de kans op specialisatie, op uitwisseling van kennis en inzet van talenten. Ook dit bevordert de kwaliteit van de voorziening. Ik kan mij voorstellen, dat de mensen die in de kinderopvang werken een rol spelen binnen het onderwijs. Je krijgt daardoor meer handen in de klas en hebt bovendien het voordeel dat de kinderen tijdens onderwijs en opvang dezelfde mensen tegenkomen. Ze worden daardoor nog beter gezien en gekend. De kwaliteit van de kindvoorzieningen valt of staat wat mij betreft met de professionaliteit en de daadkracht van het bestuur. Ik ben er voorstander van dat de kindvoorzieningen onder een nieuwe organisatie met de nu betrokken besturen gaan vallen. Wanneer een kindvoorziening door één partij wordt aangestuurd, is het stukken gemakkelijker om deze verder te ontwikkelen dan wanneer meerdere partijen hier voortdurend iets in moeten vinden. Ik zou het liefst vandaag beginnen met de realisatie van de kindvoorzieningen. Wat mij betreft zetten we geen stappen uit noodzaak, maar maken we keuzes vanuit kwaliteit. Leonie Korteweg wil vooral de kansen zien. Natuurlijk is het een probleem dat een deel van onze scholen steeds kleiner wordt en dat het steeds moeilijker wordt om de gewenste kwaliteit te realiseren. De krimp heeft er echter ook toe geleid dat een aantal partijen rond de tafel is gaan zitten. En de oplossing die wij hebben bedacht, is wat mij betreft vooral een kans. Niet alleen om op iedere plek een unieke voorziening te realiseren, maar ook om deze op unieke plekken neer te zetten. Bij een boerderij in het buitengebied bijvoorbeeld, of op het terrein van een oude steenfabriek. De omgeving levert mede de inspiratie voor het thema dat een voorziening krijgt. Op de boerderij zou dit ecologie kunnen zijn, of natuur en milieu en de kinderen zouden hier vaak naar buiten kunnen trekken. Onderwijs en opvang krijgen daardoor vorm in nauwe relatie met de omgeving. Groot voordeel van de realisatie van kindvoorzieningen op nieuwe locaties, is volgens Leonie Korteweg dat het onderwijs daardoor uit de huidige scholen komt. Veel kinderen krijgen nu onderwijs in scholen die in de jaren 70 gebouwd zijn en niet meer voldoen aan de eisen van deze tijd. De realisatie van kindvoorzieningen biedt ons de mogelijkheid om iets moderns neer te zetten en dit zo flexibel te bouwen dat het eenvoudig LEONIE KORTEWEG, MARENLAND: KINDVOORZIENINGEN ZIJN VOORAL EEN KANS Ik vind dit één grote kans om iets moois te maken. Goede kindvoorzieningen die in ieder gebied een eigen invulling krijgen. Het zou toch geweldig zijn wanneer iedere voorziening een thema krijgt dat past bij de omgeving waarin deze staat. Natuur en milieu zou een thema kunnen zijn, maar ook kunst en cultuur, duurzaamheid of talen. De realisatie van kindvoorzieningen is de kracht die we kunnen gebruiken om het onderwijs te verdiepen en ouders een echte keuze te bieden. is om wat muren te verplaatsen en de ruimte voor andere activiteiten te gebruiken. We hebben daardoor niet alleen nu een moderne voorziening, maar ook over tien jaar. De kindvoorzieningen moeten, wat Leonie betreft, goed bereikbaar zijn. Dit betekent echter niet dat iedereen er lopend of met de fiets naartoe moet kunnen: Ik kan mij ook voorstellen dat de kinderen zich s ochtends op een centrale plek verzamelen en dat ze vandaar met de bus naar school gebracht worden. Betrokkenheid ouders Als het aan Leonie ligt, gaan ouders en kinderen een belangrijke rol spelen in de kindvoorzieningen: Ouders zouden wat mij betreft, net als in Zweden, ieder jaar verplicht vijf dagen mee kunnen draaien en mee kunnen denken over het aanbod en de ontwikkeling van de voorziening. Hun kinderen moeten zeggenschap krijgen in de schoolse en de naschoolse activiteiten. Als het aan mij ligt, gaan we ze heel serieus nemen. Zíj zijn ten slotte de basis van de kindvoorzieningen

8 EGBERT KRUIDHOF, ALGEMEEN DIRECTEUR VCPO NOORD GRONINGEN: OUDERS WILLEN EEN KEUZE HEBBEN Kindvoorzieningen zijn een logisch gevolg van de wijze waarop ouders hun leven inrichten. Steeds meer ouders willen dat hun kinderen tussen de middag op school blijven eten. Een groeiende groep vindt het ook heel prettig wanneer kinderen tijdens de naschoolse opvang naar muziekles, sport of toneel kunnen. Waar mogelijk willen ze bovendien kunnen kiezen voor christelijk, openbaar of katholiek onderwijs. Scholen spelen namelijk een steeds grotere rol in de opvoeding van kinderen. Ouders willen daarom een school die dezelfde normen en waarden uitdraagt als zij doen, een school die bij de eigenheid van hun gezin past. Wij vinden dat ze ook díe keuze moeten hebben, aldus Egbert Kruidhof. Identiteit De christelijke identiteit is de basis van ons onderwijs. Daarbinnen wil ik kwaliteit leveren. Die kwaliteit zit wat mij betreft ook in variatie. Iedere kindvoorziening kan een andere invulling krijgen. De wensen van ouders spelen daarbij een rol, maar ook de aanwezigheid van andere voorzieningen en de behoefte van bewoners in de omgeving. Je moet voor iedere plek kijken wat de meest waardevolle toevoeging is die je kunt neerzetten. In een aantal gemeenten staan veel kleine scholen. Het is de vraag of we die allemaal open kunnen houden en het is sowieso niet te doen om rond elk van die scholen een kindvoorziening te realiseren. De betrokken onderwijsorganisaties moeten in overleg bekijken wat voor iedere plek de beste oplossing is. Dat kan ook betekenen dat we een kleine school in stand houden. Kwaliteit Het grote voordeel van samenwerking in een kindvoorziening, is dat de kwaliteit die je nastreeft hiermee betaalbaar wordt. Zo n kindvoorziening bestaat in mijn ideaalbeeld uit opvang voor kinderen van nul tot vier jaar, scholen met een eigen identiteit en een buitenschoolse opvang met een breed activiteitenaanbod. Wanneer kinderen vanuit de opvang naar muziekles of een sporttraining kunnen, krijgen gezinnen de kans om s avonds in alle rust samen thuis te zijn. Ook dat is kwaliteit

9 EEN OEFENPLAATS VOOR DE SAMENLEVING Onderwijs biedt kinderen de basis die zij nodig hebben om nu en later in die samenleving te functioneren. Ieder kind moet daarom de kans krijgen de eigen individualiteit te ontdekken en tegelijkertijd te weten dat hij onderdeel is van een groter geheel. Kinderen moeten leren om zich verantwoordelijk te voelen voor hun medemensen. En ervaren dat dit niet ten koste gaat van hun eigen vrijheid. De vrijheid van het individu staat voorop binnen de kindvoorzieningen, evenals het feit dat alle mensen gelijkwaardig zijn. Alle medewerkers binnen de kindvoorzieningen dragen respect voor de ander uit. En ieder kind krijgt de kans niet alleen respect voor de ander, maar ook voor zichzelf te ontwikkelen. In relatie hiermee, is de gelijkwaardigheid van man en vrouw eveneens een belangrijk uitgangspunt. Verantwoordelijkheid betekent vooral het weten dat ieder mens niet alleen verantwoordelijk is voor zichzelf, maar ook voor al het andere leven op aarde. Open voor iedereen De kindvoorzieningen staan open voor iedereen. Ongeacht geslacht, etnische afkomst, levensovertuiging of handicap. De zorg voor en het welzijn en de ontwikkeling van ieder individu staan bij alle activiteiten voorop. Uitgangspunt is dat kinderen begrip voor elkaar ontwikkelen en in staat zijn om medeleven voor elkaar te voelen. De kans om de eigen identiteit te ontwikkelen, speelt daarbij een belangrijke rol. Weten wie je bent, kennis van de eigen cultuur en achtergrond, geven je immers de veilige basis die je nodig hebt om andere mensen open en met respect tegemoet te treden. Ieder kind moet binnen de kindvoorzieningen de kans krijgen zich een eigen mening te vormen. En leren om deze op respectvolle wijze uit te dragen. Het onderwijs binnen de kindvoorzieningen moet ten slotte zodanig objectief zijn, dat verschillende groepen ouders zich erbij thuis en erin gerespecteerd voelen. Onderwijs en opvang moeten niet in de laatste plaats zijn afgestemd op de behoeften en omstandigheden van iedere leerling. Ieder kind krijgt de kans zich optimaal te ontwikkelen. Kinderen actief betrekken De kindvoorzieningen zijn een oefenplaats voor de samenleving. Alle kinderen worden daarom gestimuleerd om actief mee te praten over het aanbod van de kindvoorziening en het eigen ontwikkelingsproces. Kinderen worden betrokken bij de planning en de evaluatie van het dagelijkse onderwijs. Ze oefenen in het maken van keuzes met betrekking tot de lessen, onderwerpen, thema s en activiteiten. En ze ontwikkelen daarmee de vaardigheden die ze nodig hebben om ook in het leven buiten de kindvoorzieningen invloed uit te oefenen en hun verantwoordelijkheid te nemen

10 EEN VEILIGE EN UITDAGENDE OMGEVING Veilig en welkom De betrokken partijen hebben samen geformuleerd welke aspecten belangrijk zijn voor de ontwikkeling en de opvoeding van de kinderen. Het gaat daarbij om de sfeer binnen de kindvoorzieningen en om de manier waarop de medewerkers de kinderen benaderen. Veiligheid geldt daarbij als basis voor een gezonde ontwikkeling. De kindvoorzieningen moeten de kinderen daarnaast een gezonde omgeving bieden. Met aandacht voor sport en bewegen, buiten spelen, hygiëne en gezonde voeding. Leren in relatie tot de omgeving Alle medewerkers spelen een actieve rol in de kindvoorzieningen. Zij scheppen de voorwaarden voor het leren en het ontwikkelen. Ze zien kansen voor spel, leren en contact tussen kinderen en ze creëren kansen door kinderen activiteiten aan te bieden. Uitgangspunt is dat kinderen leren door te spelen, te doen, uit te proberen en te kijken. Kinderen leren bovendien door mee te doen, aanwijzingen op te volgen en anderen te imiteren. Alle kinderen ontwikkelen zich in relatie tot de omgeving waarin zij zich bevinden. Volwassenen en andere kinderen spelen daarbij een rol, maar ook de uitdaging die de ruimte hen biedt. Kinderen ontwikkelen zich het best wanneer zij zich veilig en welkom voelen. Ieder kind moet daarbij de kans krijgen met één of meer pedagogisch medewerkers, peuterspeelzaalleidsters of leerkrachten een vertrouwensband te ontwikkelen. Autonomie en verbondenheid Ieder kind krijgt de ruimte om zichzelf te zijn en zelfstandig beslissingen te nemen. De kinderen leren daarnaast om mee te doen in het dag- en leefritme van de groep en om zich aan te passen. Alle medewerkers hebben respect voor de verschillen tussen mensen en laten dat door hun gedrag zien. De kinderen leren om positief om te gaan met verschillen die te maken hebben met leeftijd, sekse, handicaps of het milieu waaruit iemand komt. Alle medewerkers zijn zich bewust van het feit dat zij het voorbeeld moeten geven van het gedrag dat ze van de kinderen verwachten. Zij laten dit voorbeeldgedrag iedere dag aan de kinderen zien. En benaderen ieder kind met respect. Gedeelde opvoedingsverantwoordelijkheid De kindvoorzieningen spelen een belangrijke rol in de opvoeding van kinderen. Dit geldt echter ook voor de ouders van de kinderen. Die gedeelde verantwoordelijkheid brengt ook met zich mee dat de betrokken medewerkers regelmatig met ouders overleggen en hen als belangrijke partners zien

11 MARIA BOLT, DIRECTEUR KIDS2B: AL HEEL JONG BLIJKT WAAR KINDEREN GOED IN ZIJN Wij moeten kinderen niet bezighouden, maar kijken wat hen bezighoudt en daarop aansluiten. Ongeacht hun leeftijd en het moment van de dag. Wanneer alle schotten tussen kinderopvang en onderwijs verdwijnen, kunnen we ieder kind optimale kansen geven om zich te ontwikkelen. Ik zou het liefst zien dat kinderen van nul tot drie jaar en kinderen van drie tot zes jaar samen spelen en leren. Kindvoorzieningen bieden een prachtige kans om ons aanbod af te stemmen op de ontwikkelingsfase waarin kinderen zitten, aldus Maria Bolt. Kinderen leren door te experimenteren, te ontdekken, te imiteren en te oefenen. Alle kinderen hebben wel honderd talen waarin ze met hun omgeving communiceren. Al heel jong blijkt ook waar ze goed in zijn. De talenten van kinderen, hun mogelijkheden om te laten zien wat ze geleerd hebben en de wijze waarop zij leren, moeten het uitgangspunt zijn voor de begeleiding die ze krijgen. Niet alleen binnen het onderwijs, maar ook binnen de opvang. Kinderen beginnen zich namelijk al te ontwikkelen zodra ze geboren zijn en ze gaan hier de hele dag mee door. Het zou toch fantastisch zijn wanneer de kindvoorzieningen ertoe leiden dat iedereen samenwerkt aan de ontwikkeling van kinderen. Dat de grenzen tussen peuterspeelzaal, kinderopvang, school, naschoolse activiteiten en buitenschoolse opvang vervagen, omdat alles in elkaar overloopt. Ontwikkelen in relatie tot omgeving Kinderen ontwikkelen zich dankzij andere kinderen, volwassenen en de ruimte waarin ze zich bevinden. De materialen die zich in die ruimte bevinden en de wijze waarop deze is ingericht, spelen daarbij een grote rol. De bundeling van krachten en van geld maakt het mogelijk om alle ruimtes in een kindvoorziening prikkelend en uitdagend in te richten. Niet alleen binnen, maar ook buiten. Kinderen moeten de ruimte krijgen om te experimenteren, initiatieven te nemen en ontdekkingen te doen. Ze moeten bovendien vrije ruimte krijgen en daarmee de kans om zich te vervelen. Verveling is van grote waarde voor kinderen. Het biedt ze namelijk de ruimte om dingen te ondernemen die ze anders niet bedacht zouden hebben. Stevige basis voor de toekomst Ik denk dat kindvoorzieningen een unieke kans vormen om ieder kind een stevige basis voor de toekomst mee te geven. Die basis zit wat mij betreft in ieder kind zelf. Kinderen moeten de kans krijgen om zichzelf te leren kennen, te ontdekken waar ze goed in zijn en op zichzelf te leren vertrouwen. Ze leren daardoor dat ze altijd op zichzelf kunnen terugvallen en dat zij zelf de basis zijn waarop ze opnieuw kunnen beginnen. Het belangrijkste uitgangspunt daarbij is wat mij betreft dat ieder kind talenten heeft. En dat alle kinderen kind mogen zijn. Om mens te worden. Ik mag er zijn! Kinderen voelen zich veilig, leren om steun te zoeken en zich te laten troosten. Ze zijn zich bewust van zichzelf, durven iets te ondernemen en durven het ook te zeggen wanneer zij iets niet prettig vinden. Ieder kind is zich bewust van de eigen identiteit, vertrouwt op eigen kracht en heeft een positieve levenshouding. We doen het samen! Ieder kind leert hulp vragen en ontvangen, heeft het gevoel erbij te horen en voelt zich verbonden met de eigen groep. De kinderen leren om rekening te houden met elkaars gevoelens, elkaar te imiteren en samen te spelen. Ze leren voor de natuur te zorgen en anderen te helpen. Bij het dekken van de tafel en het opruimen, maar ook bij het leren en bij de organisatie van een feestje. Kinderen leren bovendien om elkaar te troosten. Ik kan het zelf! Jonge kinderen willen graag dingen zelf doen en anderen laten zien dat ze dit kunnen. De kindvoorzieningen geven hen daartoe alle kansen. De kinderen ontwikkelen motorische vaardigheden door te kruipen, te lopen, te rennen en bijvoorbeeld te schommelen of te dansen. Ze leren hun evenwicht te bewaren, krijgen de kans om te bouwen en zelf uit te vinden hoe iets werkt. Ieder IK KAN HET EN IK MAG ER ZIJN Kindvoorzieningen willen ieder kind een basis te bieden, waarop het de rest van zijn of haar leven kan bouwen. Die basis bestaat uit kennis, gevoelens en overtuigingen. kind krijgt bovendien de kans om te ontdekken dat het leuk is om je te bewegen, te voelen, te proeven, te ruiken, te horen en te zien. Ik voel, denk en ontdek! Kinderen van nul t/m twaalf jaar willen hun wereld begrijpen en verruimen deze door ontdekkingen te doen. Ze leren emoties als boos, verdrietig en moe te begrijpen, evenals hun eigen behoeften. Ieder kind leert om de zintuigen te gebruiken bij het verkennen van de wereld en deze wereld te ordenen. De kinderen leren bovendien om logisch te denken en verbanden tussen gebeurtenissen te leggen. Ik kan het zeggen! Taal biedt kinderen bij uitstek de kans om te leren, kennis op te doen en te delen. Taal is bovendien het belangrijkste middel om mee te doen in de samenleving. Kinderen leren niet alleen te lezen en te schrijven, maar ook om te vertellen wat ze voelen, willen of hebben meegemaakt. Ze leren om voor de groep een verhaal te vertellen, naar anderen te luisteren en op anderen te reageren

12 EXPERIMENT IN DE MARNE EN LOPPERSUM ZOEKT ANTWOORDEN: HOE ORGANISEER JE DE HOOGSTE K WALITEIT Hoeveel kinderen heb je nodig om een kindvoorziening te kunnen realiseren, hoe organiseer je de bestuurlijke en personele samenwerking binnen de kindvoorziening, hoe organiseer je de financiële kant van het verhaal: deze en andere vragen staan centraal in het experiment dat in september in de gemeenten Loppersum en De Marne van start is gegaan. Doel is niet alleen te ontdekken wat nodig is om een kindvoorziening te ontwikkelen, maar vooral ook op welke wijze de beoogde kwaliteit gerealiseerd kan worden. Het experiment dat sinds september 2010 draait, omvat in de eerste plaats een tweetal pilots: één in de gemeente De Marne en één in de gemeente Loppersum. Deze pilots brengen niet met zich mee dat er nu al kindvoorzieningen gerealiseerd worden, maar richten zich met name op de wijze waarop de beoogde kwaliteit georganiseerd moet worden. De antwoorden die de pilots opleveren, leiden tot een blauwdruk voor de organisatie van de kindvoorzieningen. Op financieel, organisatorisch en bestuurlijk gebied. De pilots moeten bovendien duidelijk maken welke eisen aan de huisvesting van een kindvoorziening moeten worden gesteld en wat de kwaliteiten en eigenschappen van de huidige voorraad schoolgebouwen zijn. De betrokkenen hopen hiermee ook een beeld te krijgen van de mate waarin bestaande gebouwen ingezet kunnen worden voor de huisvesting van een nieuwe kindvoorziening. Integratie besturen De belangrijkste vragen die in de pilots moeten worden beantwoord, richten zich op de wijze waarop en de mate waarin de verschillende organisaties binnen de kindvoorzieningen gaan samenwerken. De kindvoorzieningen zouden bijvoorbeeld onder een nieuwe organisatie kunnen gaan vallen, met een eigen en zelfstandig bestuur. Het is echter ook denkbaar dat dit niet haalbaar is en dat de besturen van de betrokken organisaties bijvoorbeeld gezamenlijk het bestuur van een voorziening vormen, of dat ieder onderdeel door het eigen bestuur wordt aangestuurd. De pilots worden bovendien gebruikt om te beoordelen op welke wijze binnen een kindvoorziening een eenduidig pedagogisch klimaat gerealiseerd kan worden. Uitgangspunt is daarnaast dat alle kinderen binnen de kindvoorzieningen doorgaande leer- en ontwikkelingslijnen ervaren. Deze lijnen zouden niet alleen van kinderopvang en peuterspeelzaal naar onderwijs kunnen lopen, maar ook van onderwijs naar buitenschoolse opvang en naschoolse activiteiten. De vraag op welke wijze deze doorgaande lijnen gerealiseerd moeten worden, is eveneens onderwerp van onderzoek in de pilots. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap gebruikt de pilots ten slotte om te onderzoeken in hoeverre de bestaande wet- en regelgeving de samenwerking in de kindvoorzieningen in de weg staat. Samenwerkende partijen Hoewel het experiment slechts in twee gemeenten draait, werken alle Noord Groninger gemeenten hierin samen. Het gaat daarbij om de gemeenten Delfzijl, Appingedam, Loppersum, De Marne, Eemsmond, Winsum en Bedum. Op onderwijsgebied, zijn Lauwers en Eems, Marenland, VCPO Noord Groningen en Noordkwartier bij het experiment betrokken. De provincie Groningen doet mee, evenals kinderopvangorganisatie Kids2b en de peuterspeelzalen in de gemeenten De Marne en Loppersum. Het ministerie van OCW is bij het experiment betrokken als adviseur. De betrokken partijen praten niet alleen met elkaar, maar ook met vertegenwoordigers van verenigingen, ouders en medezeggenschapsraden. Hun wensen en de wijze waarop deze mee kunnen worden genomen in de realisatie van de kindvoorzieningen, spelen een belangrijke rol. Nu in dit experiment, en straks in de wijze waarop de kindvoorzieningen vorm krijgen

13 KRACHTENBUNDELING IN BREDE SCHOOL DELFZIJL-NOORD 28 februari 2011 openen drie organisaties samen de deur voor 400 kinderen. Die kinderen gaan spelen in de peuterspeelzaal of de kinderopvang, ze volgen christelijk of openbaar onderwijs, doen mee aan het naschoolse activiteitenprogramma of drinken thee in de buitenschoolse opvang. De brede school in Delfzijl-Noord heeft namelijk alles in huis, en zelfs nog meer. Wij zien en grijpen heel veel kansen, zeggen Marinka Koster en Adolf Godlieb. En overstijgen onze eigen kaders om ieder kind de kans te geven zichzelf op alle fronten optimaal te ontwikkelen. Niet alleen op het gebied van rekenen, taal en lezen, maar ook op creatief, sociaal-emotioneel en sportief gebied. We stimuleren de kinderen bovendien om een gezonde leefstijl te ontwikkelen. De bundeling van onze krachten maakt dat we alle kinderen veel meer kunnen bieden dan ieder van ons alleen kan. De brede school in Delfzijl-Noord is geen kindvoorziening, maar kan toch grotendeels model staan voor de wijze waarop de samenwerking in zo n voorziening zich kan ontwikkelen. Al was het alleen maar omdat de betrokken directeuren in Delfzijl hopen dat zij uiteindelijk één organisatie worden. En omdat ook zij hun eigen belangen overstijgen voor het belang van ieder kind. Allemaal bezig met hetzelfde Marinka Koster werkt als clusterhoofd voor Kids2b, Adolf Godlieb is directeur van obs Viking- Noorman. Samen met Ciska Zuidema, directeur van cbs De Meerpaal, leggen zij de laatste hand aan de realisatie van een krachtige brede school. Het uitgangspunt om daarin samen meer te zijn dan de som der delen, is het gevolg van zes jaar lang praten, elkaar aftasten, bij elkaar in de keuken kijken, ideeën ontwikkelen, samen aan projecten werken en weer verder praten. Nadat we in het begin vooral bezig waren met de ontwikkeling van een gezamenlijke visie, ging de discussie daarna vooral over het gebouw en de verdeling van de vierkante meters, aldus Marinka Koster van Kids2b. Gelukkig slaagden we er in het inhoudelijke gesprek weer op te pakken en te kijken hoe we gebruik zouden kunnen maken van elkaars sterke punten. We hebben toen gezamenlijk een aantal projecten gestart die ons ook de kans boden om bij elkaar in de keuken te kijken. Dit laatste is buitengewoon belangrijk geweest, omdat we ontdekten dat we allemaal met hetzelfde bezig waren. De mensen van de scholen zagen dat kinderopvang en peuterspeelzaal de basis leggen waarop zij verder werken. We ontdekten bovendien dat we allemaal niet alleen bezig zijn met de ontwikkeling van kinderen, maar ook met hun opvoeding. De onderwijsmensen zagen met eigen ogen dat ook kinderen op de peuterspeelzaal en in de kinderopvang al spelende bezig zijn met ontdekken en ervaren. Dit laatste hebben we bijvoorbeeld vertaald naar wensen voor de inrichting van onze gezamenlijke buitenruimte. We merken daarbij dat de wet- en regelgeving onze ideeën in de weg zit. Als we uitsluitend vanuit onze visie zouden kunnen werken, zou het een stuk gemakkelijker zijn om iets moois te realiseren. Belang van het kind voorop Het belang van het kind staat binnen de hele brede school voorop. We kijken allemaal wat voor onze kinderen het beste is en nemen de behoeften en talenten van ieder kind als uitgangspunt voor zijn of haar ontwikkeling. Kinderen van drie jaar die al verder zijn in hun ontwikkeling, kunnen een aantal momenten in de week in de kleutergroep gaan meedraaien. Andersom kunnen jonge kleuters die s middags behoefte hebben aan slaap, een uurtje naar de opvang gaan. Het feit dat we meerdere groepen kleuters en peuters hebben, maakt het ook mogelijk om kinderen op een nieuwe manier in groepen bij elkaar te plaatsen. Ook hier is het uitgangspunt dat ieder kind optimale kansen krijgt om zich te ontwikkelen, aldus Adolf Godlieb. De vloeiende overgangen tussen onderwijs en opvang worden nog bevorderd, doordat de sfeer en het pedagogisch klimaat binnen de hele brede school hetzelfde zijn. Binnen de hele voorziening wordt bovendien gewerkt met het programma van Leefstijl dat zich richt op de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen. De beide scholen, de peuterspeelzaal en de kinderopvang gaan bovendien een aantal keren per jaar aan dezelfde projecten werken. Het eerste project waaraan alle kinderen gaan werken, is gekoppeld aan de opening van de brede school in juni. Alle kinderen gaan in het kader van dat project met hun talenten aan de slag, het wordt één groot kunstzinnig spektakel, aldus Adolf en Marinka. Wij dromen ervan om uiteindelijk binnen die brede school met elkaar één organisatie te vormen, maar onze besturen en de ouders van de kinderen moeten dat ook willen. De wijze waarop wij nu gaan samenwerken, biedt echter ook al heel veel kansen. We vormen niet één team, maar kijken wel welke talenten onze medewerkers in huis hebben en op welke wijze we die binnen de hele voorziening kunnen inzetten. We halen alle schotten neer en zorgen ervoor dat ieder kind het beste van ons allemaal krijgt. De brede school in Delfzijl-Noord beschikt straks over een christelijke en een openbare school, een peuterspeelzaal, kinderopvang en een buitenschoolse opvang. Het Huis van de Sport gaat in deze brede school naschoolse activiteiten aanbieden, die openstaan voor alle kinderen uit Delfzijl. De partners in de brede school hopen daarnaast met het Ivak in zee te kunnen gaan voor de ontwikkeling van activiteiten op het gebied van kunst en cultuur. Zij zoeken bovendien partners voor de ontwikkeling van een aanbod op het gebied van natuur. Behalve aan onderwijs en opvang, gaat de brede school ook ruimte bieden aan multiculturele verenigingen, een sporthal en de Stichting Welzijn Delfzijl. Dit laatste betekent dat ook het jongerenwerk binnen de brede school gehuisvest wordt. Zij gaan met hetzelfde programma Leefstijl werken als de kinderen binnen onderwijs en opvang. Alle jongeren van 0 tot 23 jaar krijgen daarmee optimale kansen voor een goede sociaal-emotionele ontwikkeling

14 DE WEG NAAR DE HORIZON Nergens in Nederland heeft het landschap zo n ruime horizon als in Groningen. En nergens is de lijn van de weg die er naartoe loopt zo goed zichtbaar als hier. De kindvoorzieningen zijn op dit moment nog een stip aan die horizon. Het landschap ervoor wordt gevormd door christelijke en openbare scholen, peuterspeelzalen, kinderopvang, kinderen, ouders, verenigingen... mensen. Mensen die met plezier in Noord Groningen wonen en dit ook in de toekomst willen doen. De organisaties die werken aan de realisatie van de kindvoorzieningen, hopen dat deze hierin een rol spelen. Zij gaan voor kwaliteit van onderwijs en opvang. Zij gaan voor samenwerking en zien kansen. Voor kinderen, voor volwassenen. Voor Noord Groningen. van de huidige scholen en het aantal kinderen van nul t/m twaalf jaar dat in zo n deelgebied woont. Het experiment dat nu in de gemeenten Loppersum en De Marne loopt, wordt in 2012 afgerond met een blauwdruk voor de realisatie van kindvoorzieningen. De betrokken partijen hopen zo snel mogelijk daarna te kunnen starten met de realisatie van de eerste van deze voorzieningen. De horizon waaraan die voorziening staat is op dit moment al zichtbaar. De weg ernaartoe wordt de komende twee jaar in het landschap gelegd. Noordkwartier, Marenland, Lauwers en Eems, VCPO Noord Groningen en Kids2b legden in 2009 hun intenties vast. Zij startten vervolgens een experiment en ontwikkelden een regiokaart. Deze kaart maakt het mogelijk om Noord Groningen in logische deelgebieden te verdelen. De betrokkenen kijken vervolgens of het mogelijk is om in zo n deelgebied een kindvoorziening te realiseren en op welke wijze deze dan kan worden ingevuld. De aanwezigheid van andere voorzieningen speelt daarbij een rol, maar bijvoorbeeld ook de omvang 26

15