A L G E M E E N B E S T U U R

Transcriptie

1 A L G E M E E N B E S T U U R Vergadering d.d.: 2 juli 2014 Agendapunt: 13.0 Onderwerp: Gecontroleerd experiment peilopzet in beheerplan NATURA 2000 Lauwersmeer Onderwerp Gecontroleerd experiment peilopzet in beheerplan Natura 2000 Lauwersmeer Kennisnemen van: - De inhoud en procedure van goedkeuring en uitvoering van het beheerplan NATURA 2000 van het Lauwersmeer - Het voorgenomen gecontroleerd experiment van tijdelijke verhoging van het waterpeil met 41 cm. Inleiding Aanleiding De fracties van VVD en CDA hebben schriftelijk hun wens kenbaar gemaakt om op 2 juli in de AB vergadering te spreken over het voornemen om met wisselend peil op het Lauwersmeer te gaan experimenteren. Zij willen op deze wijze in staat worden gesteld hun controlerende taak uit te oefenen. Ook verwijzen zij naar ontstane maatschappelijke onrust. Dit stuk dient ter voorbereiding van het gesprek en ter bevestiging dat de waterveiligheid niet in het geding is door de voorgenomen uitvoering van het experiment omdat de waterveiligheid de belangrijkste randvoorwaarde is. Beheerplan Natura 2000 Lauwersmeer In 2010 heeft de minister het Lauwersmeer aangewezen als Natura 2000 gebied onder de Vogelrichtlijn wegens de aanwezigheid van open water, moerassen en graslanden die het leefgebied vormen van voor Europa belangrijke vogelsoorten. Vervolgens heeft het ministerie van EZ, in overleg met de andere bevoegde gezagen (instanties die eigendommen in het gebied hebben), in juni 2013 aan DLG de opdracht gegeven om voor de eerste beheerperiode van 6 jaren een beheerplan op te stellen. Het doel van de uitvoering van het beheerplan is een halt toeroepen aan de teruglopende aantallen van de doelsoorten, en zo mogelijk tot een groei ervan. De datum van oplevering aan de minister is 1 juli 2014, en de beoogde start van de uitvoering is 1 januari De minister zal na een inspraakperiode in september naar verwachting in december een besluit nemen. Vervolgens zijn de provincies Groningen en Fryslân de formele uitvoerders van het beheerplan. Het waterschap is waterbeheerder van het Lauwersmeer, en heeft tot taak de functie te ondersteunen. De inzet van het waterschap in dit traject is adviserend. Dat is één van haar operationele taken, en gebeurt onder de verantwoordelijkheid van het Dagelijks Bestuur. Betrokken overheden, organisaties en andere belanghebbenden Bij het opstellen door DLG is, ter advisering, een Stuurgroep ingesteld, samengesteld uit Staatsbosbeheer (beheerder), portefeuillehouders NZV en Wetterskip Fryslân, wethouders Gemeenten De Marne, Zuidhorn, Dongeradeel en Kollumerland, gedeputeerden provincies Groningen en Fryslân, regiodirecteur natuur/landbouw ministerie EZ en het Overlegorgaan Lauwersmeer onder onpartijdig voorzitterschap. Ambtelijk is vanuit de zelfde organisaties toegezien op en bijgedragen aan de kwaliteit van het beheerplan. Via twee

2 Klankbordgroepbijeenkomsten en enige aanvullende vergaderingen waarin maatschappelijke organisaties hun inbreng konden doen, is bekendheid gegeven aan de concept-teksten. Ook is terugkoppeling ontvangen die soms tot aanpassingen leidden. De bewonersbijeenkomsten in Lauwersoog op 8 april (ambtelijk) en 13 mei (bestuurlijk) hebben geleid tot enige publiciteit bij RTV-Noord en het Dagblad van het Noorden. Gevoeligheden in het beheerplan Het Dagelijks Bestuur en de ambtelijke dienst zijn zich terdege bewust van de gevoeligheid van het traject van opstellen van de inhoud van het concept-beheerplan. Dit geldt met name voor het experiment van tijdelijke peilverhoging op het Lauwersmeer dat hiervan een onderdeel is. Maar ook voor het afsluiten van gedeeltes als rustgebied. Daarom is door de opstellers (DLG) al in vroeg stadium gelegenheid geboden aan ingelanden via de Klankbordgroep en aanvullende vergaderingen, inbreng te hebben. Na het verkennen en verwerken van de reacties zou vervolgens aan het AB (en de andere besturen) gemeld kunnen worden welke de koers is in deze gevoelige materie. De stroomversnelling van de tussentijdse publiciteit heeft dit doorkruist. Maatregelen en kennisopbouw De Stuurgroep heeft aangegeven dat, net zoals het huidige beheer, ook enig ander nieuw beheer altijd binnen de randvoorwaarden van de waterveiligheid moet passen. Verder concludeert de Stuurgroep dat er nu nog onvoldoende kennis beschikbaar is om definitief te kunnen besluiten over alle aspecten van het toekomstige beheer. Onvoldoende inzicht bestaat over de wisselwerking tussen de gewenste leefomgeving voor de vogels (Natura 2000), de gewenste waterkwaliteitsdoelen (ecologisch en chemisch, ingegeven vanuit de KRW) en het peilbeheer. Daarom wordt in de eerste 2-3 jaren van de beheerperiode (6 jaren) deze kennis aangevuld door de uitvoering van maatregelen en de monitoring van de effecten daarvan. Sommige maatregelen worden over een beperkte tijdsperiode in experimentvorm uitgevoerd. Het voorgestelde beheer bestaat uit maatregelen die : 1. Het landschap open houden (maaien, begrazen), 2. De ontwikkeling van divers (land- en waterriet) en vitaal riet bevorderen (afvoer organisch materiaal, variërend waterpeil), 3. Slikkige pioniervegetaties in stand houden (variërend waterpeil), 4. Rustzones creëren. Voor de uitvoering van het beheerplan is momenteel gereserveerd (Ministerie van EZ). Kernboodschap Experiment waterpeil Eén van de experimenten is het tijdelijk opzetten gedurende een aaneengesloten periode van maximaal twee maanden tussen februari en april van het waterpeil van het Lauwersmeer als de veiligheidssituatie dat toelaat. Het peil wordt dan van 0,93 m NAP verhoogd tot 0,52 m NAP door het waterbezwaar uit de Electra en de Friese boezem niet te spuien totdat het gewenste hogere peil is bereikt (zie in de bijlage het geïnundeerde oppervlak bij 0,52 m NAP). Tijdens en na de tijdelijke peil-opzet zullen de effecten vastgesteld worden m.b.t. de wisselwerking tussen de gewenste leefomgeving voor de vogels (Natura 2000), de gewenste waterkwaliteitsdoelen (ecologisch en chemisch) en het peilbeheer. De bedoeling is om tijdens de 1 e beheerperiode van zes jaren de kennis op voldoende niveau te brengen zodat besluiten over het toekomstig gewenste beheer van het Lauwersmeer voorbereid kunnen worden hetzij

3 binnen de lopende 1 e beheerperiode, hetzij eraan aansluitend. Bij de monitoring van de effecten wordt naar natuur, waterbeheer, schade en ongemak gekeken. Condities Met een toekomstige deelname aan dit experiment vult het waterschap haar verplichting in om de aangewezen functie in het Lauwersmeergebied te ondersteunen. Tegelijkertijd biedt het experimentele karakter van het Beheerplan de mogelijkheid om te bezien of hiermee de KRW doelen dichterbij gebracht kunnen worden. De voorwaarden die op voorspraak van het waterschap door de Stuurgroep aan het experiment zijn verbonden, zijn : - De waterveiligheid prevaleert : de periode van peilopzet moet veilig zijn op basis van de lange en korte termijn weers- en getijdeverwachting ; - De Friese boezem behoudt de mogelijkheid van afvoer onder vrij verval op het Lauwersmeer ; - De vismigratie van Waddenzee via het Lauwersmeer naar de Drentse beken moet doorgang kunnen blijven vinden ; - Indien tussentijdse weersverwachtingen dat vereisen in verband met de veiligheid wordt het experiment van peil-opzet afgebroken. De weersverwachting is over 5 dagen zeer betrouwbaar : in één, hoogstens twee dagen kan door extra spuien het peil tijdig teruggebracht zijn naar het oorspronkelijke niveau ; - De kosten van eventuele schade die door het experiment wordt aangericht komen ten laste van het budget van uitvoering van het beheerplan en de besturen vertegenwoordigd in de Stuurgroep hebben een gezamenlijke verantwoordelijkheid om de claims goed af te handelen ; - De extra kosten van het waterbeheer (bv. inzet gemalen, vispasserbaarheid realiseren, tijdelijke afdamming en bemaling) komen ten laste van het budget van uitvoering van het beheerplan. Besluitvorming rol besturen In het voorbereidingstraject van het Beheerplan N2000 Lauwersmeer is het Ministerie van EZ opdrachtgever. De Stuurgroep heeft daarin slechts een adviserende rol. De minister stelt na de ter inzage legging die in het najaar wordt verwacht het Beheerplan definitief vast. Hij consulteert daarbij de provincies die aangewezen zijn als uitvoeringsverantwoordelijken (prov. Groningen en Fryslân). De provincie verzoekt vervolgens het waterschap om de uitvoering van het Beheerplan te ondersteunen door o.m. de uitvoering van het experiment te faciliteren. Het waterschap (DB) beoordeelt of in voldoende mate voldaan is aan de randvoorwaarden. Dat leidt ofwel tot contact met de provincie om alsnog voldoende invulling te krijgen van de randvoorwaarden, ofwel tot het treffen van de benodigde voorbereidingen. Vervolgens besluit het waterschap (DB) tot de uitvoering van het experiment. Teneinde het AB mogelijk te maken zijn controlerende taak uit te voeren zal het dagelijks bestuur het algemeen bestuur in ieder geval informeren (ca. januari/februari 2015) over de getroffen voorbereidingen en de voorgenomen periode van uitvoering van het experiment. De veranderingen die tijdens het experiment in het huidig vastgestelde peilbeheer worden aangebracht zijn uitdrukkelijk van tijdelijke aard. Tevens blijft de waterveiligheid onaangetast. Daarom zal het DB een watervergunning dienen af te geven. Daarbij is sprake van de reguliere inspraakprocedure, waardoor in de inbreng van de belangen van de ingelanden is voorzien.

4 Vervolg In een projectstructuur binnen NZV wordt het experiment voorbereid. De provincies en DLG organiseren een 0-meting van de belangrijke parameters ook voor het later vaststellen van eventuele schade. Bij voorkeur is de uitvoering in het vroege voorjaar van De effecten worden beoordeeld in het licht van het toekomstige beheer van het Lauwersmeer. Indien de uitkomsten van de monitoring daartoe aanleiding geven, kan besloten worden om in 2016 opnieuw een experiment te doen. Op basis van de uitkomsten van deze experimenten en ander uitgevoerd onderzoek wordt beoordeeld of dan conclusies getrokken kunnen worden over het beheer van het Lauwersmeer in de resterende beheerperiode of in de volgende beheerperiode. Indien dat leidt tot permanente verandering van het peilbeheer, zoals peilopzet in een bepaalde periode, dan zal daarvoor het peilbesluit gewijzigd moeten worden door besluit van het AB. Bijlage(n) - Samenvatting van het Beheerplan Natura 2000 Lauwersmeer - Kaart het geïnundeerde oppervlak bij 0,52 m NAP - Betrokken vertegenwoordigers van organisaties

5 BIJLAGE 2 Geïnundeerd gebied (in rood aangegeven) van Lauwersmeer bij 0,53 m. NAP waterpeil t.o.v. 0,93 m. NAP waterpeil

6 BIJLAGE 3 : BIJ BEHEERPLAN BETROKKEN VERTEGENWOORDIGERS VAN ORGANISATIES 1.1 Samenstelling Stuurgroep Organisatie Onafhankelijk voorzitter Provincie Fryslân Provincie Groningen Staatsbosbeheer Overlegorgaan Lauwersmeer Wetterskip Fryslan Waterschap Noorderzijlvest Ministerie van EL&I Gemeente Dongeradeel Gemeente Kollumerland c.a. Gemeente Zuidhorn Gemeente De Marne DLG Projectleider N 2000 Wie Douwe Hollenga Johannes Kramer Wiebe van der Ploeg/Henk Staghouwer Rieks van der Wal Mirjam de Meijer Aaltje Rispens Johannes Lindenbergh Jaap Verhulst Pytsje de Graaf Van der Meer Bearn Bilker Jan Oomkes Herwil van Gelder Karen Beukema 1.2 Samenstelling Projectgroep Organisatie Provincie Fryslân Provincie Groningen Secretaris Overlegorgaan NP Staatsbosbeheer Molenaar Natuurmonumenten Waterschap Noorderzijlvest Wetterskip Fryslân LTO Noord Ministerie van Defensie (agendalid) Gemeente De Marne Gemeente Kollumerland Gemeente Zuidhorn Gemeente Dongeradeel DLG noord DLG noord Wie Arjan de Haan Fenneke van der Schuur Bart Bageman, Cor Eenkema Henk Hut, Michiel Firet, Willem Otto Overdijk, Erik Jansen Kees de Jong Marianne Thannhauser Jurjen Kingma Rien Mudde Sandra Scherstra, Marko Meijdam Jonny Bijlsma Bouber Schuil Jan Zijlstra Karen Beukema (voorzitter) Sies Krap, Roef Mulder 1.3 Samenstelling Klankbordgroep Organisatie Contactpersoon IVN, Voorlichting & Educatie NP Lauwersmeer Jörgen de Bruin LTO Noord Wridzer J. Bakker Natuurmonumenten Otto Overdijk Voorzitter Overlegorgaan NP Lauwersmeer Mirjam de Meijer (voorzitter)

7 Recreatieschap De Marrekrite Lourens Touwen Recreatie Sjoerd de Hoop Staatsbosbeheer Jelle de Boer, Jaap Kloosterhuis, Marcel Jager Toeristisch Ondernemersoverleg Lauwersland Joke Kops Gastengilde Noordoost Friesland Bianca Waamelink Waterschap Noorderzijlvest Kees de Jong Wetterskip Fryslân Marianne Thannhauser Provincie Fryslân Arjan de Haan Watersportverbond district Noord Janny du Bois - Minholts Recreatieondernemers Lauwersmeer Jelle Bos Ministerie van I&M (Rijkswaterstaat) Floris van Bentum, Anco van den Heuvel Waddenvereniging Wouter van der Heij Natuur en milieufederatie Groningen Arnoud de Vries, Marjolein Tijdens ANWB Eric Neef Friese Milieu Federatie Arnoud de Vries Kanovaardersbond Lieuwe Blanksma Watersportverbond Bert Mansens Wildbeheer eenheden Egbert Schuldink Visstandbeheercommissie Lauwersmeer Germ Zeephat Visserij Herman Dirks Particuliere eigenaren (agendalid) Jan Arjen Wassenaar Hiswa (agendalid) Jan Ybema Vogelbescherming Andrea Kuipers Wetland wacht/ SOVON Peter de Boer Natuurschool Ib Huysman Dienst Landelijk Gebied Karen Beukema Dienst Landelijk Gebied Sies Krap, Roef Mulder Dienst Vastgoed Defensie Rien Mudde Gemeente De Marne Sandra Scherstra Gemeente Dongeradeel Jan Zijlstra Gemeente Kollumerland c.a. Jonny Bijlsma Gemeente Zuidhorn Bouber Schuil Ministerie van Economische Zaken Jan Jansen