GEZONDHEIDSRISICO'S VAN SCHILDERS

Transcriptie

1 GEZONDHEIDSRISICO'S VAN SCHILDERS Overzicht van onderzoeken en naar aanleiding hiervan verkregen resultaten en aanbevelingen Stichting Bedrijfsgezondheidsdienst voor de Bouwnijverheid Directeur: W. van Hof, bedrijfsarts

2 Gezondheidsrisico's van schilders Dat er gezondheidsrisico's zijn verbonden met het werk van schilders is reeds jaren bekend. De schrijver van het eerste handboek over bedrijfsgezondheidszorg, Ramazinni, schrijft in dit handboek omstreeks 1700 over beroepsgebonden afwijkingen bij schilders. In de tijd van Ramazinni waren de gezondheidsrisico's afkomstig van zware metalen in pigmentstof zoals kwik, zilver, en lood. Tegenwoordig is het beroepsgebonden gezondheidsrisico van schilders veeleer verbonden met de gevaren van oplosmiddelen. De Stichting Bedrijfsgezondheidszorg voor de Bouwnijverheid in Nederland, BGBouw, werd in 1972 gesticht door werkgevers- en werknemersorganisaties in de bouwnijverheid. Deze Stichting kreeg 2 taken op het gebied van de bedrijfsgezondheidszorg. De eerste taak was: de gezondheidszorg voor iedere werknemer en werkgever in de bouwnijverheid in Nederland te organiseren. De tweede taak werd gevormd door een aparte research opdracht. Deze research opdracht behelsde onderzoek naar gezondheidsrisico's in verband met arbeidsomstandigheden in de bouwnijverheid. In 1979 sloten de nevenbedrijven waaronder de bedrijfstak schilders zich aan bij de BGBouw. In datzelfde jaar werd er een keten van researchprojecten gestart teneinde een inventarisatie van gezondheidsrisico's gekoppeld aan het schildersberoep in Nederland, tot stand te brengen. Dit verslag beschrijft de projecten, hun resultaten, en onze conclusies over de afgelopen jaren. Deze projecten zijn: Arbeidshygi~nisch onderzoek naar de blootstelling van onderhoudsschilders aan oplosmiddelen.

3 - 2 - Onderzoek naar de blootstelling aan oplosmiddelen bij het schilderen in kleine ruimtes. Vergelijkend gezondheidsonderzoek van schilders en bouwvakkers. Ziekteverzuim van schilders in de bouwnijverheid. De preventie van huidaandoeningen bij huisschilders. Arbeidshygiënisch onderzoek naar de blootstelling van onderhondsschilders aan oplosmiddelen Blootstelling aan koolwaterstofoplosmiddelen werd gemeten op 23 werkplekken bij 45 schilders. De metingen werden genomen in de ademlucht van de 45 schilders. De objecten waren: - Woonflats - Ambassadeurswoning - PTT districtscentrale - Bierbrouwerij - Meubeltoonzaal - Kantine - Kantoorgebouw/regentenkamer - Werkplaats/garage - Waterleiding/pompstation - Laboratoriumzaal - Laboratioriumkamers - Waterleiding verdeelstation Resultaten: Op één werkplek werden 3 van de 4 schilders blootgesteld aan een concentratie van oplosmiddelen boven de MAG-waarde (Maximaal Aanvaardbare Concentratie). De andere werkplekken toonden geen overmaat van afzonderlijke oplosmiddelen in de ademlucht, vergeleken met de MAG-waarde. 6 schilders (14%) werden blootgesteld aan het risico van narcotische effecten (versuffende werkingen) en irritatie van de slijmvliezen, berekend volgens de Blootstellings Index voor oplosmiddelenmengsels.

4 - 3 - Het meten van oplosmiddelconcentraties op vaste plaatsen bij werkplekken, kwam niet overeen met de blootstelling aan oplosmiddelen van de schilders gemeten in de ademlucht. Speciale werkmethoden zoals het spuiten of, hygiënische omstandigheden zoals het gebruik van de lunch op de werkplek, brachten zeer vergrote risico's voor het inademen van een te grote hoeveelheid oplosmiddelen met zich mee. Onderzoek naar de blootstelling aan oplosmiddeldampen bij het schilderen in kleine ruimten Oplosmiddelen werden gemeten in de ademlucht van 22 schilders. Zij werkten allemaal in ruimten kleiner dan 50m Schilders werkten met de kwast. 5 schilders werkten met de roller. Resultaten Geen enkele MAG-waarde van een oplosmiddelcomponent werd overschreden. Van de 22 metingen van ademlucht waren er 5 waarin de concentratie van het oplosmiddelenmengsel zo hoog was, dat er narcotische of irriterende effecten van slijmvliezen te verwachten waren. Deze risico's werden bepaald door gebruik te maken van de methoden van de Blootstellings Index. Van de 5 monsters met een te hoog mengselgehalte waren er 3 afkomstig van werkzaamheden met de verfroller. Deze 3 monsters kwamen van een groep van 5 schilders welke met verfrollers werkten. Zo waren 60% van de schilders welke met rollers werkten blootgesteld aan een te hoge concentratie van oplosmiddelenmengsels. De concentratie welke gemeten werd tijdens het werk met rollers was direct gerelateerd aan het tempo van het werk, uitdrukt in 2 m per uur. xb.i. bij 2 8,2 m /uur = 0,48 xb.i. bij 16 2 m /uur = 1,25 xb.i. 2 bij 30,4 m /uur = 3,66

5 - 4 - De Blootstellings Index moet kleiner zijn dan l. Vergelijkend gezondheidsonderzoek van schilders en bouwvakkers Een gezondheidsonderzoek was uitgevoerd bij 100 schilders, en bekeken t.o.v. een vergelijkbare groep van 100 timmerlieden en metselaars. Resultaten: Geen verschil in gezondheid werd geconstateerd. Een verrassend gegeven werd gevormd door een bloedtest waarin lood in bloed werd aangetoond. Bij 50% van de schilders was deze test positief, vergeleken met 1% van de controlegroep van schilders en metselaars. Verder onderzoek maakte duidelijk dat alle loodbloedwaarden op één na beneden de biologisch acceptabele grens lagen. Het verschil tussen de twee groepen in dit opzicht is echter statistisch gezien van betekenis. Ziekteverzuim van schilders in de bouwnijverheid Een vergelijking van medische diagnoses van schilders en andere bouwwerknemers werd gemaakt. Het meetpunt was het begin van de WAO-periode na een ziekteduur van ongeveer l jaar. Resultaten: Een verschil dat statistisch gezien van betekenis was werd gevonden tussen de twee populaties, in de diagnosegroep psychosen en psychopatische ziekten. In de jaren 1975, 1976 en 1977 werd er een teveel aan diagnoses in deze groep geconstateerd bij de schilders van resp. 44%, 26%, en 35%.

6 - 5 - De preventie van huidaandoeningen bij huisschilders Op de werkplek werden 209 schilders onderzocht op huidafwijkingen. Bij 9,5% van deze groep werden eczemateuse huidafwijkingen gediagnostiseerd. Van deze 9,5% was 75% van de eczemateuse afwijkingen afkomstig van chemische of mechanische huidirritaties. Kort voor dat dit onderzoek begon, was er een vergelijkbaar onderzoek uitgevoerd op bouwplekken bij bouwvakkers. Daarbij was de schildersgroep niet meegenomen. In deze laatste groep vertoonden 4% van de populatie huidafwijkingen. Van deze 4% werd 55% veroorzaakt door chemische en of mechanische irritaties. M.b.t. de huidafwijkingen op grond van overgevoeligheid moet men bedenken dat een schilder die overgevoelig is voor verven of oplosmiddelen sneller ongeschikt voor zijn werk zal zijn dan de timmerman. Het gevolg kan zijn dat er een duidelijke selectie plaats gevonden heeft indien men naar de mensen kijkt welke aan het werk zijn (the healthy worker effect). Schilders die allergisch zijn zullen waarschijnlijk sneller van beroep zijn veranderd dan bouwvakkers met vergelijkbare problematiek. Discussie De vijf onderzoeksprojecten geven ons enig zicht in de beroepsgebonden risico's van de schilder in Nederland. De blootstellingsmetingen geven de betrekkelijke waarde van de MAG of TLV-waarde van afzonderlijke oplosmiddelen m.b.t. de blootstelling aan mengsels, weer. Uitgaande van het feit dat iedere schilder blootgesteld is aan een mengsel van oplosmiddelen is het zonder twijfel hoogst urgent dat goede grenzen worden ontwikkeld voor veilige werkomstandigheden wanneer werknemers blootgesteld zijn aan mengsels van koolwaterstofoplosmiddelen.

7 - 6 - In onze twee blootstellingsonderzoeken werd de methode van de Blootstellings Index gebruikt. De Blootstellings Index is de som van de quotiënten van de gemeten concentraties van individuele mengselcomponenten gedeeld door hun bijbehorende MAG-waarde BI = 3 G=- etc. De BI moet kleiner zijn dan 1. In 13% van de monsters van het eerste project was de B.I. groter dan de 1. In 23% van de monsters van het tweede project was de B.I. groter dan 1. Het gezondheidsonderzoek gaf geen verschillen in gezondheid van schilders vergeleken met timmerlieden en metselaars van statistische betekenis. Een groter aantal positieve loodbloedtesten in de schildersgroep wijst op een grotere blootstelling aan lood van de schildersgroep. Hierbij dient te worden aangetekend dat bij het vervolgonderzoek geen kwantitatieve grenzen met clinische betekenis werden overschreden op 1 na. Het onderzoek naar huidafwijkingen bij schilders toont een groter aantal huidafwijkingen bij schilders aan, dan bij de andere bouwberoepen. Het onderzoek naar het ziekteverzuim van schilders in de bouwnijverheid geeft een schokkende verhoging aan van het aantal diagnoses in de groep psychosen en psychopatische afwijkingen bij schilders. In de wereldliteratuur ontstaat op dit moment een steeds groter wordende bezorgdheid over de lange termijn effecten van blootstelling aan lagere concentraties koolwaterstofoplosmiddelen.

8 - 7 - De effecten hiervan worden vermoed in de zin van het versneld achteruit gaan van het centraal zenuwstelsel. De resultaten van het onderzoek naar het ziekteverzuim van schilders lopen parallel met een groeiende bezorgdheid vanuit de toxicologische literatuur. De BGBouw is van mening dat de grootste aandacht zal moeten worden geschonken aan de blootstelling aan koolwaterstofoplosmiddelen van schilders. Afzonderlijke MAG en TLV-waarden zullen opnieuw moeten worden bekeken op hun verdienste m.b.t. lange termijn effecten zoals bovengeschetst. Voor de blootstelling aan mengsels van koolwaterstofoplosmiddelen zullen met de grootst mogelijke spoed veilige grenzen voor blootstelling moeten worden bepaald. In februari van dit jaar hebben de BGBouw en het Bedrijfschap Schildersbedrijf hun krachten gebundeld om in Nederland te waarschuwen voor het oplosmiddelenprobleem. Deze aktie werd ondernomen op basis van de discussie in de toxicologische literatuur, zoals boven vermeld, gecombineerd met de alarmerende resultaten van het onderzoek naar ziekteverzuim van schilders. In een persconferentie, hebben werkgevers en werknemers van de bedrijfstak schilders in Nederland, georganiseerd in het Bedrijfschap Schildersbedrijf, en de BGBouw deze resultaten gepubliceerd. Vervolgens hebben zij gewaarschuwd voor de effecten op lange termijn van koolwaterstofoplosmiddelen in lagere concentraties. Tijdens deze persconferentie werden de volgende te nemen maatregelen voorgesteld: De overheid werd gevraagd verder onderzoek te willen stimuleren naar de effecten van blootstelling gedurende zeer lange tijd aan lagere concentraties oplosmiddelen. Ook werd de overheid uitgenodigd veilige grenzen te bepalen voor de blootstelling aan oplosmiddelenmengsels, op grond van de bestaande gegevens.

9 - 8 - De Nederlandse regering en de verfproducerende industrie werd gevraagd regels te maken, waardoor de schilder welke de verfproducten gebruikt, gewaarschuwd wordt voor de te verwachten concentratie oplosmiddelen bij het aanbrengen van de betreffende verf. De verfproducerende industrie werd gevraagd verf te ontwikkelen met een lager gehalte aan organische oplosmiddelen. Architecten, opdrachtgevers, schilderspatroons en iedereen die verf voorschrijft, werd gevraagd bij de keuze van de verf de concentratie van oplosmiddelen waaraan de schilder zal worden blootgesteld te betrekken. Er werd aangegeven dat dit punt op de prioriteitenlijst zou moeten komen wanneer er een keus gemaakt moet worden voor een bepaalde verf ten behoeve van een bepaald doel. Schilders, werknemers en werkgevers, werden gevraagd attent te zijn op het oplosmiddelenprobleem. Indien mogelijk zou de blootstelling moeten worden verminderd tot het absolute minimum met alle mogelijke maatregelen welke zijzelf op hun specifieke werkplekken kunnen bevorderen. Op deze wijze zijn werkgevers en werknemers, verenigd in het Bedrijfschap Schildersbedrijf, met de BGBouw in actie gekomen. Zij hebben als hun mening uitgesproken dat de bewijslast omvangrijk genoeg is om goede maatregelen te nemen om deze blootstelling aan koolwaterstofoplosmiddelen tot een minimum te beperken. Bovendien werden er een aantal praktische maatregelen aanbevolen aan: de regering, de verfproducerende industrie, architecten en opdrachtgevers, werkgevers en werknemers in het schildersbedrijf. W. van Hof,

10 Gepubliceerde BGBouw rapporten: Beweging en belasting van de vlechter Beweging en belasting van de metselaar (uitverkocht) Eindrapport samenwerkingaprojekt Jeugdgezondheidszorg en bedrijfsgezondheidszorg "Het betere werk", cabines en torenkranen Ergonomisch onderzoek van de straatmaker Gehooronderzoek bouw : een pilot study Ergonomische analyse van stukadoren Arbeidshygiënisch onderzoek naar de blootstelling van onderhoudsschilders aan oplosmiddelen Verkorte (populaire) versie van bovenstaand rapport Inventarisatie van de arbeid in natuursteenbedrijven in Nederland "Het betere werk", cabines van mobiele kranen statistiek en normering rugbelasting, literatuuroverzicht tot 1982 Gezondheidsaspecten van in de bouw gebruikte laserapparatuur 1982 "Het betere werk 11, cabines van grondverzetmachines 1982 Werk en werkomstandigheden van de straatmaker: Deel I. Inventarisatie Deel II. Werkhoudingen Deel III. Materialen en gereedschappen Oriënterend onderzoek naar de werkomstandigheden in de timmerfabrieken Onderzoek naar de gezondheidsrisico's bij schilders in Rotterdam en Den Haag De prevalentie van huidaandoeningen bij schilders Oriënterend onderzoek naar de blootstelling aan oplosmiddelen bij het schilderen in kleine ruimtes Ziekteverzuim van schilders in de bouwnijverheid Gezondheidsrisico's van schilders in de bouwnijverheid; Verslag van een 5-tal schildersonderzoeken, uitgevoerd in het kader van de BGBouw

11 Onderzoek naar taak, gezondheid en welbevinden van uitvoerders in het bouwbedrijf; beknopte samenvatting Werk en werkomstandigheden in de asfaltwegenbouw; verkorte versie Toxicologische aspecten bij het asfalteren Beroepen in de bouw. (BEROEPS SURVEYS) Beschrijvingen van werk en werkomstandigheden van beroepsgroepen in de bouw: De spoorlegger De tegelzetter De steenzetter De sloper De vloerenlegger