Gastvrijheid, tegenover buitenstaanders, blijkt ook in kerkenland niet altijd even vanzelfsprekend te zijn.

Transcriptie

1 Gemeente van Christus, gasten, [dia 1] Misschien ken je dit programma van televisie. Hoe gastvrij is Nederland? Eddy Zoëy van BNN gaat met zijn geluids- en cameraman de dorpen en steden langs en belt aan bij zomaar wat huizen. Ze vragen dan: hoe gastvrij bent u? mogen we bij u wat eten, drinken of slapen. Na afloop krijgen ze dan een sticker met gastvrij ja of nee natuurlijk. [dia 2 leeg scherm] Iedereen weet, dat geen vanzelfsprekende zaak is. Wat zou er gebeuren als Eddy Zoëy langs zou komen op een zondagmorgen of middag? Hier in de Kruiskerk. Zijn we als kerk gastvrij? In het blad CV-Koers is zo n rubriek waarin een buitenstaander gevraagd wordt een willekeurige kerkdiensten te bezoeken. Na afloop schrijft hij of zij dan een verslag van de ervaringen. Dat zijn vaak eyeopeners. Gastvrijheid, tegenover buitenstaanders, blijkt ook in kerkenland niet altijd even vanzelfsprekend te zijn. Misschien denk je: dat was vroeger wel anders. Zeker in de tijd van het Oude Testament. Met die oosterse gastvrijheid. Denk bijvoorbeeld aan Abraham (Genesis 18), die zijn gasten water liet brengen om zich te wassen en eten. Toch moet ik je dan teleurstellen. Tenminste, als het gaat over de tijd van Elemelech, Naomi, en Ruth. Ruth 1 vers 1 begint ermee: in de tijd dat de Rechters het land leidden. De tijd van de Rechters. Dat was een periode van ongeveer 400 jaar. Het was een tijd, die volgens het laatste vers van het bijbelboek Rechters er zo uitzag: [dia 3] In die tijd was er geen koning in Israël; iedereen deed wat in zijn eigen ogen goed was.

2 [dia 4 leeg scherm] Een verschrikkelijk voorbeeld van een gebrek aan gastvrijheid is het verhaal van de schanddaad in Gibea. Daar hebben we van gelezen, Rechters hoofdstuk 19. Gastvrijheid is dus niet alleen nu een probleem. Ook in de tijd van de Rechters ontbrak het Israël aan gastvrijheid. Als gastvrijheid ontbreekt in een samenleving, dan gaat het niet goed. Het is een symptoom van verloedering. Toen en nu. vers 1-5 vertelt de verdrietige voorgeschiedenis van het verhaal van Ruth. Elimelech trok met zijn familie naar Moab. Vanwege een hongersnood. Wat denken jullie? Was dat een goed idee? een goede beslissing? Israël verlaten om een tijdlang in Moab te gaan wonen? In het boek Ruth staat niet, dat dit fout was. Daarom zeggen sommige uitleggers dat het ook echt niet uitmaakte wat Elimelech deed. Toch denk ik dat dit niet zo is. Die hongersnood, om mee te beginnen, was wel zeker een straf van God. Dat hoefde de schrijver van Ruth er niet bij te vertellen. De combinatie: in de dagen van de Rechters en hongersnood zal voldoende zijn geweest. Een hongersnood in Israël, maar in Moab geen vuiltje aan de lucht, dat kan geen toeval zijn. Lees maar eens mee in Leviticus 26 [dia 5]: Als jullie mijn bepalingen opvolgen, je aan mijn geboden houden en ze naleven, [4] zal ik jullie op gezette tijden regen schenken, zodat het land opbrengst geeft en de bomen vrucht dragen. [5] Dan zal de dorstijd duren tot de druivenpluk, en de druivenpluk tot de zaaitijd. Je zult volop te eten hebben en onbezorgd in je land kunnen wonen.

3 [dia 6]: Maar als jullie mij niet gehoorzamen en deze geboden niet naleven, als je mijn bepalingen naast je neerlegt en mijn regels minacht, als je door mijn geboden niet na te leven het verbond met mij verbreekt, [16] dan zal ik van mijn kant jullie het volgende aandoen: Je zult je land inzaaien, maar voor niets, want je vijanden zullen ervan eten. [dia 7 leeg scherm] Elimelech is een gelovige man: want we lezen later, dat zijn schoondochters via zijn familie God leren kennen. Gelovige mensen lijden hier dus onder de gevolgen van de ongehoorzaamheid van anderen. Gelovige mensen hebben ook vandaag nog, net als ongelovigen te maken met rampen, of met ziekte. Ze lijden onder de gevolgen van het kwaad. Een ramp treft meestal zowel gelovigen als ongelovigen. Of neem nu kanker. Daarover staat niet in de Bijbel dat het een straf van God is. Maar het is wel een stuk lijden dat in de wereld is gekomen na Genesis 3. Daarin delen ook wij. Elimelech ziet zijn kinderen vermageren. Hij ziet geen uitweg. Hoe ga je daarmee om, met hongersnood, met kanker. Gevolgen van de zonde in de wereld? Elimelech besluit het land te verlaten om tijdelijk te gaan wonen in Moab. Maar dit is spelen met vuur. Hij ziet niet in waarom hij met zijn gezin zou moeten lijden onder de gevolgen van de zonden van anderen. Maar Elimelech had kunnen weten dat de hongersnood een straf van God was. Hij had ook kunnen weten dat de enige uitweg is: bidden om bekering. Maar Elimelech maakt zich los van zijn volk. Hij vertrekt naar Moab, nota bene. Een volk geboren uit schande, nakomelingen van Lot, die dronken met zijn dochters had geslapen. Een volk met andere goden. Elimelech zet als het ware de stap buiten de kerk. Ok, het lag voor een groot deel aan de kerk. De grens tussen kerk en wereld was zo vaag geworden, dat de kerk nauwelijks nog herkenbaar was.

4 De stijl van de wereld was de stijl van de kerk geworden. Maar toch, Elimelech denkt dat hij wel zonder kan. Dat hij de kerk niet nodig heeft. Het antwoord op de vraag hoe je om moet gaan met lijden, met ziekte, is niet: weglopen. Jezelf opsluiten. Maar samen naar God toe gaan. Het samen bij Hem zoeken. Bidden om vergeving, verlossing. Elimelech ging naar Moab om te eten en te leven. Maar hij eet, en sterft. Het loopt met hem niet goed af. Dan trouwen zijn zonen ook nog Moabitsche vrouwen. Wat zou Elimelech er van hebben gevonden? Lees mee in Deut. 23: [dia 8] Hetzelfde geldt voor Ammonieten en Moabieten: nooit ofte nimmer zullen ze tot de dienst van de HEER worden toegelaten, omdat ze u op uw tocht uit Egypte niet van voedsel en water hebben voorzien, en omdat ze Bileam, de zoon van Beor, uit Petor in Aram-Naharaïm hebben ingehuurd om u te vervloeken. [dia 9 leeg scherm] Nu zijn zonen trouwen met Moabitische vrouwen wordt de kans groter dat ze helemaal niet terug zullen keren. Ze raken er al aardig ingeburgerd. Maar ook de jongens sterven. Drie vrouwen blijven alleen achter. Nu is daar alleen nog maar Naomi. Zo begint het bijbelboek Ruth. Let op Naomi: let erop hoe zij in een paar verzen wordt van vrouw tot weduwe en van moeder tot niet-moeder. Naomi wordt als het ware helemaal gestript van haar identiteit. Ze is, in de termen van die tijd, niets meer waard. Ze heeft in een paar verzen tijd geen man meer. Geen kinderen. Geen land. Ze is een vreemdeling. In Moab. In vers 5 staat het subtiel, maar confronterend: Naomi is de vrouw en: alleen. Maar in vers 6 lezen we dan eindelijk ook iets van God. In de eerste verzen werd zijn naam niet genoemd. Ja, we zien in de gebeurtenissen wel zijn hand.

5 Maar als in vers 6 zijn naam genoemd wordt, leren we Hem kennen van de kant, waarvan de schrijver van het Bijbelboekje Ruth wil, dat jij en ik het onthouden. Naomi hoort, dat de HEER zich het lot van zijn volk heeft aangetrokken. Zijn volk. Ja, die verloederde samenleving. Maar toch: zijn volk. Denk ook aan de kerk. Dat wij soms niet gastvrij zijn, is geen excuus. Maar God is God. Hij is trouw. Aan God zal het niet liggen. De schrijver van het boek Ruth wil dat we daar vooral aan denken. Dat is bemoedigend: God trekt zich het lot van mensen aan. Maar Naomi is bitter geworden. Bitter als Job. Wat ze zelf kwijt is geraakt, wenst ze haar schoondochters toe. Land, geborgenheid. Dat kan zij hen niet bieden. Ze kan zich zelfs niet herinneren dat ze nog familie heeft. Had ze zich Boaz herinnerd, dan was er nog hoop. Maar wat haar betreft, is er niets meer. En wat moeten we denken van de woorden van Naomi in vers 8?: Moge de HEER zo goed voor jullie zijn als jullie voor mij en mijn gestorven zonen zijn geweest. Ze zegt niet: moge de HEER zo goed voor jullie zijn als Hij voor mij is geweest Naomi praat in de verleden tijd. Het is afgelopen. Klaar. Over en uit. Toch is er een hechte band gegroeid tussen moeder en schoondochters. Laat ons toch meegaan. Zeggen Ruth en Orpha. Het zal Naomi goed gedaan hebben. Zou je denken. Maar nee. Ga toch terug, zegt Naomi bitter. Wat is er voor jullie. Als jullie denken te profiteren van de wet op het zwagerhuwelijk, dan heb je het mis.

6 Wanneer in Israël een man stierf zonder kinderen dan moest zijn broer, of een familielid trouwen met de weduwe. Als dan een kind geboren zou worden dan was deze zoon erfgenaam van de naam van de gestorvene en van zijn bezittingen. Zo sterft een geslacht niet uit. Maar zo iemand heb ik niet. Zegt Naomi. En ze voegt er cynisch aan toe: al zou er iemand te vinden zijn die nog zin heeft in een oude vrouw, al zou ik vandaag nog met iemand slapen en óók nog kinderen krijgen. Voor jullie zal dat te laat zijn. Veel te laat. Nee, mijn dochters, mijn lot is te bitter voor jullie; de HEER heeft zich tegen mij gekeerd. Naomi maakt geen reclame voor God. Eerder het tegenovergestelde. Ze verwacht van God niks meer. Naomi ziet alleen nog maar de down-side. Misschien wel begrijpelijk, Maar toch. Er zit wel een les verstopt in dit verhaal. Als wij verbitterd zijn geraakt als je veel hebt moeten meemaken. Je hebt een zwaar leven. en je snapt niet hoe het allemaal mogelijk is. Dan zijn we soms zó in de put, dat je God helemaal niet meer ziet. Naomi zag God niet meer. Ze herinnerde zich niets van een zekere Boaz. De hand van God in de nieuwe oogst. God, die twee trouwe schoondochters geeft. Ze ziet het niet. En dan gebeurt er iets moois, en iets verdrietigs tegelijk. Naomi stuurt de vrouwen terug. Terug naar de goden van Moab. En Orpa gaat. Het is, uiteindelijk haar eigen beslissing. Maar Naomi heeft daaraan een belangrijke bijdrage geleverd. Als je God niet ziet, niets van Hem verwacht, dan maak je meestal ook geen reclame voor Hem. Je nodigt geen mensen uit naar de kerk omdat je eigenlijk

7 zelf ook niet ziet waar het om gaat. Begrijpelijk, maar wel erg! Hoe vinden mensen de weg naar God als zelfs de kerk geen reclame maakt? Maar Ruth blijft. Terwijl Naomi anti-reclame maakt voor God, voelt Ruth zich toch geroepen. Gastvrij bij de God van Israël. Een pijnlijke les voor Naomi. En ook voor ons. Laten we goed opletten hoe we, tegenover elkaar, maar ook tegenover mensen die niet geloven, praten over God. Wat stralen we daarin uit? Wat verwachten we van Hem? Eigenlijk is Ruth een van de meest radicale voorbeelden van geloof uit de Bijbel. Waar u gaat, zal ik gaan, waar u slaapt, zal ik slapen; uw volk is mijn volk en uw God is mijn God. Waar u sterft, zal ook ik sterven, en daar zal ik begraven worden. De HEER is mijn getuige: alleen de dood zal mij van u scheiden! Een jonge vrouw die zich met huid en haar verbindt aan het leven van een oude, bittere vrouw. Ze breekt met haar verleden. Ze breekt met haar familie. Breek met haar land. Met haar goden. Voor zover zij weet heeft Naomi geen familie. Is er voor haar geen toekomst. Een radicalere geloofsdaad vinden we in de Bijbel eigenlijk niet. Ik moest denken aan Abraham, maar die werd tenminste door God nog geroepen. Ruth niet. Niemand belooft haar zegen. Maar ze gaat. Dat is toch ongelofelijk. God trekt mensen, ook al maken wij soms anti-reclame. Laat je maar inspireren door deze vrouw. Misschien heeft ze de verhalen gehoord van de machtige daden van God. Bij de Rietzee. Via de familie van Elimelech. Elimelech nam afscheid van het volk, afscheid van de kerk, maar God werkt door.

8 God is niet gebonden aan menselijke beslissingen. God is machtig genoeg om een slechte daad, een groot verdriet, om te buigen tot iets goeds. God zelf trekt Ruth. Door de Jordaan, beeld van de doop. Ingelijfd in Gods volk. Een andere verklaring kan ik niet bedenken. Maar Naomi blijft bitter. De reis vervolgt in stilte. Naomi reageert opvallend lauw. God geeft weer eten. God heeft Boaz al klaar staan. Ruth gaat mee. Naomi ziet het ziet. Het wordt tijd om een paar lessen te trekken uit dit eerste hoofdstuk. [dia 10 titel] 1. [dia 10.1] God is aan het werk in deze wereld. Dat kan zijn: straffend. Die mogelijkheid bestaat. Maar altijd ook: reddend. Waar onze mogelijkheden stoppen, gaat Hij door. Hoe gaan we om met de gevolgen van het kwaad, in deze wereld? De schrijver van het bijbelboek Ruth wil, dat jij en ik dat vooral onthouden: God is een God die zich het lot van mensen aantrekt. God is een God die aan je denkt. 2. [dia 10.2] let op de lichtpunten waaraan je kunt zien dat God er is. God denkt weer aan zijn volk. Naomi komt niet alleen terug in Bethlehem. Ze blijkt zelf nog familie te hebben. Over het verhaal straalt het licht van die goede afloop. Verhaal van hoop. Wat zou Naomi hebben gezegd als ze in Ruth de grootvader van de grootste koning van Israël zou hebben gezien, op zijn beurt de voorvader van Jezus Christus, koning van het heelal? Let op de Gersteoogst. Daarmee eindigt het hoofdstuk. Beeld van hoop. We zagen hoe Naomi in een paar verzen werd van vrouw van tot geen vrouw, en van moeder van tot geen-moeder. Misschien heb jij ook veel verloren. Kinderen. Je man. Zelfvertrouwen. Spontaniteit.

9 Maar er komt een tijd dat je God weer aan het werk zult zien. Dan zal ook jij de oogst zien. Als Jezus terug komt. De eerste vruchten rijpen al. Hier in de kerk. Nieuw volk. Als je gelooft zie je dat. 3. [dia 10.3] leer van Ruth: zij is het voorbeeld van redding door geloof. zij geloofde toen er totaal geen muziek in zat. En zo werd zij gered. En door haar geloofsdaad ook wij: want uit haar werd de redder geboren. En daarom hebben wij nog veel meer reden dan Ruth om te geloven. Tot slot [dia 11]. Hoe gastvrij zijn wij? we hebben gezien dat een gebrek aan gastvrijheid een van de tekenen is van een verloederende samenleving. En dat ook de kerk niet vrijuit gaat. Maar de kerk mag wel een plaats zijn waar al iets te zien is van Gods koninkrijk. een nieuwe samenleving. Waarin mensen aandacht voor elkaar en voor anderen hebben. Daarin moeten we ongetwijfeld nog veel leren. We moeten omhoog kijken. We moeten ons laten inspireren door God. Want Hij is aan het werk. Hij trekt mensen. Onverwacht. Uit een ongastvrije wereld. Gastvrij zijn is niet onmogelijk. Dankzij God. Hij kan ongeloof veranderen in geloof. Verdriet in Blijdschap. En dat zal Hij ook doen. Hij doet het al. Vertel daar maar over. Van een gastvrije God die mensen redt uit een verloren wereld. die verder gaat waar onze mogelijkheden ophouden. Die [ ] vertel je eigen verhaal zelf maar. Aan iedereen die het wil horen! [amen]