Vervoerplan 2019 Gelderland

Transcriptie

1 Vervoerplan 2019 Gelderland Arriva Oost Nederland Juli 2017

2 1 INLEIDING GELDERLAND TREIN Trends en ontwikkelingen Externe ontwikkelingen Dienstregeling ACHTERHOEK Ingebruikname N Avondnetwerk Routewijzigingen Verbeteren aansluitingen Frequentieaanpassingen Buurtbussen Schoollijnen RIVIERENLAND Betuwe Bommelerwaard Land van Maas en Waal Buurtbussen School en spitsbussen ARRIVA VLINDER Inleiding Servicelijnen Doetinchem Stadsdienst Lochem Vlinder Zutphen Almen Laren Vlinder Bommelerwaard Pagina 2 van 54

3 1 Inleiding Mobiliteit is volop in beweging. Uit diverse onderzoeken en uit landelijke visies blijkt dat over vijf tot vijftien jaar mobiliteitsaanbieders zoals Arriva op een geheel andere wijze in de mobiliteitsbehoeften voorzien van onze reizigers dan nu het geval is. De rapportage Overstappen naar 2040: flexibel en slim OV (december 2016) beschrijft een beeld van de toekomst dat wordt gedeeld door het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, Provincies, Metropoolregio s, ProRail en alle Nederlandse vervoerders. Daaropvolgend is door de Federatie Mobiliteitsbedrijven Nederland (FMN) een whitepaper geschreven Een kwestie van gunnen: gedifferentieerd aanbesteden als aanjager van vernieuwend en vraaggestuurd (openbaar) vervoer. De visie in het whitepaper is geschreven mede tegen de achtergrond van het vierde spoorwegpakket van de Europese Commissie, de mid-term review van de NS in 2019 en Ordening op het Spoor, dat in april 2017 vier scenario s presenteert die variëren in de mate van marktwerking en de omvang van het hoofdrailnet na 2024, alsmede de doelstellingen uit het klimaatakkoord van Parijs. Vanuit de provincie Gelderland is de regionale OV-visie 2020 opgesteld. Deze geeft richting aan de mobiliteit van de toekomst, de discussies over financiering en de rol van provincie en gemeenten. Samen met regionale partners (onder andere belangenorganisaties, gemeenten, provincie en vervoerders) is een uitwerking gemaakt van het toekomstige openbaar vervoer met als einddatum Met alle betrokken regionale partijen wordt voorzien dat de transitie naar nieuwe vormen van (flexibele en slimme) mobiliteit op enig moment noodzaakt tot een fundamentele herinrichting van het gehele systeem van (openbaar) vervoer. Het vervoerplan 2019 is een forse stap in de goede richting voor toekomstvast openbaar vervoer in de provincie Gelderland. De eerste accenten worden in december 2018 geïmplementeerd; met een kwaliteitsslag op drukke lijnen/uren en nadruk op doelmatige uitvoering op rustige lijnen/uren (haarvaten). De component doelmatige uitvoering heeft een directe relatie met het ov-toekomstbeeld en klimaatdoelstellingen Parijs. Een belangrijk uitgangspunt in het vervoerplan 2019 is om op de eerste plaats om goed (openbaar) vervoer duurzaam in stand te houden tegen maatschappelijk betaalbare kosten. Bij de uitwerking is een balans gevonden waarbij goed, meer vraaggestuurd, openbaar vervoer in stand blijft tegen maatschappelijk aanvaardbare kosten. Op de tweede plaats ligt de prioriteit op de treinverbindingen. In de afgelopen jaren is het aantal reizigers op de regionale treinverbindingen fors gegroeid, met een toename van circa 7 procent in 2017 ten opzichte van Tevens worden de regionale treinverbindingen goed beoordeeld door onze reizigers. Op basis van trendcijfers zijn er groeikansen bij de regionale treinverbindingen. Om zowel de al gerealiseerde groei als de groeikansen te stimuleren en te faciliteren investeert Arriva in dienstregeling 2019 fors in een uitbreiding van het regionale treinaanbod. Naast de prioriteit op treinverbindingen zijn er groeikansen binnen het domein hoogwaardig openbaar vervoer. In de komende jaren heeft Arriva de ambitie hier forse stappen in te gaan maken. Derhalve wordt het eerste accent gelegd in vervoerplan 2019 door de planvorming rondom ingebruikname van de N18. Deze planvorming wordt vanaf december 2018 omgezet naar een reistijdversnelling op de reisrelatie Groenlo Enschede door deels via de nieuwe N18 te rijden. Ook worden reizigers beter bedient door het bieden van (standaard) doorgekoppelde lijnen. Hierbij kan gedacht worden aan de doorkoppeling van lijn 28 en 51 in Doetinchem om overstapbewegingen van reizigers te voorkomen. Pagina 3 van 54

4 Tot slot ontwikkelt Arriva in een hoog tempo binnen het segment slimmer en beter vervoer in de stille uren van dag en week. De gedeeltelijke transitie van aanbodgedreven naar vraaggestuurd is onvermijdelijk en al gaande. Een versnelde transitie leidt tot betere leefbaarheid in stad en streek, daarnaast biedt het mogelijkheden voor het verbeteren van de bereikbaarheid van rurale gebieden. Arriva Vlinder wordt het middel voor vraaggestuurd openbaar vervoer en kan tevens inefficiënties in het huidige netwerk oplossen. De Vlinder is een vraaggestuurd systeem met aansluitingsgaranties op knooppunten, en speelt real-time in op de vraag van onze reizigers. Een specifiek kenmerk is dat de Vlinder deels volgens dienstregeling rijdt en deels op de vraag. In het vervoerplan 2019 wordt het Vlindernetwerk in de regio Achterhoek en Rivierenland aanzienlijk uitgebreid, waarbij met name de transitie van servicelijnen naar Vlinder in de stad Doetinchem als een significante kwaliteitsimpuls kan worden beschouwd. Ditzelfde kan worden gesteld voor de Bommelerwaard in de regio Rivierenland. Deze omvormingen zijn onderdeel van een transitie, in de komende jaren zullen ook weer grote stappen worden gezet. Ook wordt de samenwerking met partijen als bijvoorbeeld ZOOV en Versis gezocht om de onderkant van de markt gezamenlijk beter te kunnen bedienen. In de komende jaren zal in vervoerplannen de component duurzaamheid in de provincie Gelderland een primaire rol gaan spelen. De ambitie is om per december 2019 een aanzienlijk stap te gaan maken in de transitie naar duurzame mobiliteit. Voorlopig hebben wij onder andere in scope een omvorming van een dieselexploitatie naar zero emissie busvervoer voor zowel het stad als streeknetwerk en het hergebruik van remenergie van de regionale treinen. De OV-visie is een passend antwoord op de marktontwikkeling binnen de provincie Gelderland. Voor Arriva biedt dit mogelijkheden voor onder andere investeringen in nieuwe check-in en check-out palen op de regionale treinstations (af te ronden in 2018). Daarbovenop zullen op korte termijn deelfietsen worden geplaatst op stations langs de treinverbinding Zutphen Winterswijk als onderdeel van een grootschalig project om de regio Achterhoek te promoten vanuit toeristisch perspectief. Mobiliteit is volop in beweging, derhalve is het van essentieel belang dat de uitvoeringskwaliteit ten alle tijden geborgd blijft. Voor zowel onze reizigers als voor onze werknemers. Ook in het vervoerplan 2019 investeert Arriva in een robuuste dienstregeling waarbij de waardevolle input van onze reizigers en werknemers de basis is geweest. Dit vervoerplan beschrijft achtereenvolgens de trends en ontwikkelingen op de regionale treinverbindingen, de uitbreiding van het aanbod trein in dienstregeling 2019, wijzigingen in het busnetwerk regio Achterhoek en Rivierenland en tot slot het Vlindernetwerk. In dit vervoerplan worden de wijzigingen besproken ten opzichte de dienstregeling 2018, de zaken die niet behandeld worden in dit vervoerplan wijzigen niet. Pagina 4 van 54

5 2 Gelderland Trein Investeren in hoofdassen In de afgelopen jaren is het aantal reizigers in de Arriva treinen in Gelderland fors gegroeid. Om deze groei te faciliteren zijn er de afgelopen jaren al wijzigingen doorgevoerd in de vorm van een aantal extra ritten. Om de vraag naar openbaar vervoer nog beter te faciliteren is een herijking van het aanbod wenselijk. Een jaarlijkse herijking is in het busnetwerk gebruikelijk. Echter is het doen van aanpassingen in het treinaanbod minder gemeengoed. Zowel de relatieve als de absolute toename van het aantal reizigers is in het treinnetwerk aanmerkelijk hoger dan in het busnetwerk. Om deze groei te faciliteren worden in dienstregeling 2019 verschillende aanpassingen doorgevoerd. 2.1 Trends en ontwikkelingen Het aantal reizigers is in 2017 met ongeveer zeven procent toegenomen ten opzichte van het voorgaande jaar. Hierbij zijn opvallende verschillen waarneembaar tussen de trajecten. Een grote toename is gerealiseerd op het traject Tiel Elst Arnhem met maar liefst 26 procent extra reizigers. Een snellere en frequentere verbinding per trein tussen de Betuwe en Nijmegen sinds december 2016 heeft hieraan in grote mate bijgedragen. Daarnaast was de groei gedeeltelijk nog een gevolg van eerdere wijzigingen zoals een eerdere start van de middagspitsverdichting sinds eind 2014 en de toepassing van het visgraatmodel in Kesteren vanaf begin Reizigerstoename (index) op traject Tiel Elst Arnhem Tussen Apeldoorn en Zutphen is het aantal reizigers dat gebruik maakt van de verbinding licht gedaald in 2017 ten opzichte van Dit is te verklaren door de overstaptijden in Apeldoorn. Het aantal reizigers tussen Utrecht/Amersfoort en Zutphen die via Apeldoorn reizen is de afgelopen jaren afgenomen doordat de overstaptijd in Apeldoorn op veel momenten circa twintig minuten bedraagt. Reizigers tussen Utrecht en Zutphen reizen hierdoor voornamelijk via Arnhem en niet meer via Apeldoorn. Voor reizigers tussen Amersfoort en Zutphen is geen alternatieve verbinding waardoor deze groep aanvankelijk nog wel reisde via Apeldoorn maar gedeeltelijk is gesubstitueerd naar de auto. Op de vervoerrelatie Apeldoorn Arnhem biedt Keolis/Syntus Veluwe vier keer per uur een rechtstreekse overstapvrije busverbinding aan die wat betreft reistijd vergelijkbaar is aan de trein via Pagina 5 van 54

6 Zutphen. De treinverbinding via Zutphen is hierdoor minder aantrekkelijk omdat er overgestapt dient te worden en de frequentie lager is. Doordat de bus ook andere haltes dan de stations bedient is de bus voor diverse reizigers ook nog eens sneller door een kortere reisduur in de bus als ook een korter voor en/of natransport. De trajecten Arnhem Winterswijk en Zutphen Winterswijk kenden een groei van zeven procent respectievelijk vijf procent. De introductie van de OV-studentenkaart voor MBO ers onder de 18 jaar, meer thuiswonende studenten en een lange termijn inverdieneffect van eerdere verbeteringen in de dienstregeling spelen hierbij een rol. Het gaat hierbij onder andere om de verbeterde overstap in Arnhem op de trein naar Winterswijk en de uitbreiding van de halfuurdienst op Zutphen Winterswijk. Tussen de spitsperioden, s avonds en in het weekend is het recreatieve vervoer toegenomen; zowel met een bestemming in de Achterhoek als daarbuiten. Bijvoorbeeld op het traject Zutphen Winterswijk is het aantal zaterdagse reizigers in de eerste helft van 2018 met zeven procent toegenomen. Naast evenementen zorgen ook toeristische bestemmingen zoals natuur en musea (bijvoorbeeld Museum MORE) voor nieuwe treinreizigers in de Achterhoek. Als gevolg van kortere reistijden door de gewijzigde dienstregeling is het sociaal recreatieve vervoer tussen de Betuwe en Nijmegen via Elst in het weekend eveneens aanzienlijk toegenomen. Op het traject Apeldoorn Zutphen is het recreatieve verkeer gelijk gebleven qua grootte. Op de trajecten Arnhem Winterswijk en Zutphen Winterswijk is de treinsamenstelling in 2017 en 2018 reeds vergroot om te kunnen voldoen aan de toegenomen vervoervraag. Het betreft hierbij niet alleen de werkdagen maar ook treinen in het weekend. In de ochtendspits van Winterswijk naar Zutphen kon in 2013 nog worden volstaan met het rijden van één rit met twee treinstellen, anno 2018 rijden alle treinritten in de ochtendspits met twee treinstellen. Op zaterdagen wordt tussen Arnhem en Winterswijk met gecombineerde treinstellen gereden om te voorzien in de toegenomen vervoervraag. Opvallend is dat het sociaal recreatieve vervoer zich vooral voordoet op de twee oostelijke trajecten; Arnhem Winterswijk en Zutphen Winterswijk. Op het traject Apeldoorn Zutphen speelt dit vervoertype daarentegen een beperkte rol. Pagina 6 van 54

7 2.2 Externe ontwikkelingen De nieuwe NS-dienstregeling in 2019 biedt voor Arriva Gelderland geen nieuwe mogelijkheden om overstapmogelijkheden in Apeldoorn en Tiel structureel te verbeteren. In Apeldoorn blijft op veel momenten de lange overstaptijd van twintig minuten tussen de intercity uit Amersfoort en de stoptrein naar Zutphen in stand. Op werkdagen is er bij benadering één keer per uur wel een korte overstap van vijf minuten tussen de beide treinen in beide richtingen. Als gevolg van het Programma Hoogfrequent Spoor blijven ook in 2019 in Tiel de treindiensten van/naar Utrecht en Arnhem slecht op elkaar aansluiten met overstaptijden van 23 minuten. Het blijft hierdoor niet mogelijk om een aantrekkelijke treinreis tussen de Betuwe en Utrecht aan te bieden via Tiel en Geldermalsen. Als gevolg hiervan zal het aantal reizigers op het westelijke gedeelte van het traject Tiel Arnhem de komende tijd naar verwachting verder afnemen; in de eerste helft van 2018 is het aantal reizigers op het westelijke deel met vijftien procent afgenomen. Het oostelijke trajectdeel kent daarentegen nog wel groeikansen. Het gaat hierbij om reizigers van de Betuwe naar Arnhem en Nijmegen, echter ook om reizigers van de oostelijke Betuwe die, via Arnhem, relatief snel naar Utrecht kunnen reizen. In de eerste helft van 2018 is het aantal reizigers op het oostelijke trajectdeel met tien procent toegenomen. In Rivierenland blijft de NS in de avonduren en het weekend een afwijkende dienstregeling rijden op de stations Rhenen, Tiel, Geldermalsen en Zaltbommel. De dienstregeling is extra complex doordat op bepaalde momenten in het weekend de NS-treinen wel volgens de basis, niet afwijkende, dienstregeling rijden. De volgende pagina toont het basismodel en het dalmodel van de treinen in Rivierenland in dienstregeling Pagina 7 van 54

8 Utrecht Utrecht Dienstregelingpatroon Trein Utrecht / Veenendaal NS NS Basismodel NS Rivierenland Culemborg Rhenen Geldermalsen Tiel Kesteren 04 Arriva Arnhem Elst Zaltbommel NB; NS rijdt niet op alle momenten conform 1 model, maar een combinatie van het basis- en/of dalmodel. 's-hertogenbosch Utrecht Utrecht Dienstregelingpatroon Trein Utrecht / Veenendaal NS NS Dalmodel NS Rivierenland Culemborg Rhenen Geldermalsen Tiel Kesteren 04 Arriva Arnhem Elst Zaltbommel Rood: afwijkend t.o.v. basismodel NB; NS rijdt niet op alle momenten conform 1 model, maar een combinatie van het basis- en/of dalmodel. 's-hertogenbosch Aansluitschema s trein Rivierenland 2019 Pagina 8 van 54

9 2.3 Dienstregeling 2019 Werkdagen Apeldoorn Zutphen Op dit traject zijn geen grote wijzigingen voorzien omdat de dienstregeling van andere treinen niet wijzigt in de knooppunten Zutphen en Apeldoorn. Daarnaast ontbreken noemenswaardige vervoersontwikkelingen de afgelopen periode; het aantal reizigers is bij benadering ongeveer gelijk gebleven. Zoals aangegeven heeft een deel van de treinen een goede korte overstapmogelijkheid op de intercity naar Amersfoort. Bij de eerste reisoptie op werkdagen van Zutphen naar Apeldoorn ontbreekt deze korte overstaptijd. Om de overstaptijd richting de Randstad in 2019 met zes minuten te verminderen zal deze treinrit later uit Zutphen vertrekken (06:12). Reizigers van Zutphen richting Randstad kunnen zodoende sneller reizen. Hierbij speelt mee dat er voor zeven uur s ochtends geen snelle treinverbinding van Zutphen via Arnhem richting Randstad bestaat waardoor reizigers aangewezen zijn op de verbinding via Apeldoorn. Werkdagen Zutphen Winterswijk Tussen Zutphen en Winterswijk is het vervoer de afgelopen jaren toegenomen waarop geacteerd is qua treinsamenstelling als ook qua dienstregeling. Bij concessiestart werd tot 19 uur s avonds een halfuurdienst gereden; dit is in 2015 verlengd tot 20 uur en in 2017 wederom verlengd, ditmaal tot 21 uur s avonds. De toename van reismogelijkheden in de late avondspits wordt gewaardeerd door de reizigers omdat lange wachttijden in Zutphen voor 21 uur s avonds tot het verleden behoren. Voor de Achterhoek is het van belang om, naast regionaal, ook goede reismogelijkheden te hebben met de Randstad. Reizigers die een langere afstand afleggen zijn gebaat bij goede reismogelijkheden, ook aan de randen van de werkdag. Met het uitbreiden van de halfuurdienst tot 21 uur wordt voorzien in frequente reismogelijkheden vanuit de Randstad naar de Achterhoek, ook de laatste reisoptie met vertrek in Zutphen na middernacht ligt op streefniveau. De eerste reismogelijkheid s ochtends richting Randstad bevindt zich echter nog niet op het gewenste niveau. Met de eerste reismogelijkheid kan Utrecht pas na 8 uur bereikt worden en Amsterdam om half negen s ochtends. Dit staat niet in verhouding met het traject Winterswijk Arnhem vanwaar de Randstad al een uur eerder bereikt kan worden. Om de Randstad een half uur eerder te kunnen bereiken zal kort voor 6 uur s ochtends een extra vroege trein gaan rijden van Winterswijk naar Apeldoorn waar goed wordt aangesloten op de spitsintercity naar Amsterdam. De nieuwe trein zal volgens een alternatieve dienstregeling rijden waardoor de reistijd naar Apeldoorn en Randstad bijna tien minuten korter is ten opzichte van de daaropvolgende ochtendspits. Bijkomend voordeel voor de reiziger is dat in Zutphen niet hoeft worden overgestapt; de trein rijdt verder naar Apeldoorn. Werkdagen Arnhem Winterswijk Op het traject Arnhem Winterswijk zullen op werkdagen geen grote verschuivingen in dienstregeling of treinritten plaatsvinden. De bedieningsperiode van s ochtends vroeg tot na middernacht bevindt zich op streefniveau met altijd minimaal twee treinritten per uur; ook s avonds laat op het rustigere trajectdeel ten oosten van Doetinchem. Om de vervoergroei afdoende te faciliteren zal de treininzet voor spitsperioden worden herijkt en, waar nodig, herzien. Voor de langere termijn worden nieuwe maatregelen onderzocht zoals bijvoorbeeld de realisatie van een spitssneltrein tussen Doetinchem en Arnhem of de inzet van een versterkingstrein in de piek van de ochtendspits richting Arnhem. De complexiteit van de Pagina 9 van 54

10 dienstregelingen van de verschillende vervoerders in Arnhem en op het trajectdeel Arnhem Zevenaar zorgen er, in relatie tot infrastructurele beperkingen op de stations Arnhem en Zevenaar, voor dat de inpasbaarheid van deze nieuwe vervoerproducten ernstig wordt beperkt zo niet onmogelijk wordt gemaakt. Werkdagen Tiel Arnhem Door het gewijzigde dienstregelingsmodel en de invoering van een volledige halfuurdienst tussen Tiel en Elst op werkdagen overdag is, sinds 2017, het aantal reizigers fors toegenomen. Met de invoering van de PHS dienstregeling tussen Utrecht en s-hertogenbosch zijn de reismogelijkheden tussen Betuwe en Geldermalsen / Utrecht aanmerkelijk verslechterd in 2018 waardoor aan de westkant van het traject het aantal reizigers flink afnemende is. De forse vervoerafname op het westelijke trajectdeel en de vervoergroei op het oostelijke trajectdeel zullen waarschijnlijk doorzetten in Door de aanmerkelijke verslechtering van de reisverbinding Betuwe Utrecht via Tiel is de alternatieve verbinding via Arnhem sneller geworden. Een nadeel van deze reisverbinding is dat tussen de ochtend en middagspits deze snelle reisverbinding maar één keer per uur bestaat. De halfuurdiensttrein vanuit Tiel rijdt dan niet verder dan Elst waardoor geen snelle reisverbinding bestaat op de intercity Arnhem Utrecht / Amsterdam. Om dit negatieve effect weg te nemen kunnen de treinen Tiel Elst aan de rand van de ochtendspits en aan de rand van de middagspits worden doorgetrokken van/naar Arnhem. Daarnaast profiteren ook reizigers tussen Betuwe en Arnhem van een reistijdverkorting van meer dan tien minuten en het wegvallen van de overstap in Elst. Het doortrekken van de treinen naar Arnhem is nog onder voorbehoud van de toewijzing van de capaciteit op het spoor door ProRail. Nachtvervoer Arnhem Achterhoek In de nacht van zaterdag op zondag vertrekken omstreeks 01:00 uur en 02:30 nachttreinen van Arnhem richting Doetinchem om uitgaanspubliek een reismogelijkheid per OV huiswaarts te bieden. Naast deze ritten wordt er bij evenementen, zoals de Vierdaagse feesten in Nijmegen, commercieel nachtvervoer gereden van Arnhem richting Doetinchem. Het gebruik van dergelijk nachtvervoer is erg wisselend. De nachttreinen van bijvoorbeeld de Vierdaagse laten een behoorlijk aantal reizigers zien terwijl het beeld bij de reguliere nachttreinen in de nacht van zaterdag op zondag (Nachterhoeker) minder rooskleurig is. De vervoerbenutting wisselt heel erg per weekend, gemiddeld genomen heeft het vertrekmoment om half drie s nachts slechts 40 reizigers. In 2017 is een enquête uitgevoerd onder treinreizigers in het tweede deel van de zaterdagavond tussen Doetinchem en Arnhem. Een belangrijke constatering van dit onderzoek was dat een grote meerderheid van de geënquêteerden het vertrekmoment in Arnhem veel te vroeg vinden. Deze bevinding wordt ook ondersteunt doordat diverse groepen uitgaanspubliek zich met taxi s laten thuisbrengen. De reizigersaantallen verantwoorden niet een voortzetting van het huidige vervoerproduct; zowel niet qua maatschappelijke kosten voor de provincie Gelderland als ook niet qua bedrijfseconomische kosten voor de vervoerder. Daarentegen is er wel een maatschappelijke behoefte aan een veilige terugreisoptie voor uitgaanspubliek. Om hierop in te spelen wil Arriva een pilot invoeren met twee nieuwe Nachterhoekers van Arnhem naar Doetinchem in de tweede helft van de nacht om half vijf en om half zes. Pagina 10 van 54

11 Voor de pilot zal een streefnorm gelden qua benutting. De eerste treinrit wordt niet gehandhaafd indien deze door gemiddeld minder dan 60 reizigers gebruikt wordt. Voor de tweede treinrit geldt eenzelfde norm, maar dan met 50 reizigers als ondergrens. Echter, indien de eerste rit de streefnorm haalt ligt het voor de hand om de tweede rit ook te blijven rijden vanuit logistiek oogpunt. In een later stadium evalueren de provincie Gelderland en Arriva de nieuwe Nachterhoeker met het oog op de komende dienstregelingsjaren. In samenhang met de invoering van de twee nieuwe Nachterhoekers wordt het vervoerproduct aan het begin van de nacht herzien. Naast het late uitgaanspubliek zijn er namelijk ook reizigers die s avonds een recreatief bezoek brengen aan Arnhem of Nijmegen en na middernacht graag nog met de trein naar huis willen reizen. Indien de huidige ritten van de Nachterhoeker opgeheven zouden worden betekent dit dat rond middernacht al de laatste reguliere reisoptie naar de Liemers en Doetinchem zou plaatsvinden. Aangezien dit niet wenselijk is wordt de reguliere treindienst vanaf zaterdagavond half twaalf omgevormd tot een verlengde basisuurdienst waarbij alle treinen doorrijden naar Winterswijk. Vertrekmomenten in Arnhem worden half twaalf, half één en half twee s nachts. De laatste reisoptie naar de oostelijke Achterhoek komt zodoende anderhalf uur later de liggen ten opzichte van de huidige dienstregeling. Zondag Winterswijk Doetinchem / Winterswijk Zutphen Op zondagen wordt op de trajecten Winterswijk Doetinchem en Winterswijk Zutphen de gehele dag een uurdienst gereden. Door een toename in recreatief vervoer op de zondagmiddag zijn vraag en aanbod niet goed in balans. Daarnaast kan met een frequentere bediening een beter vervoerproduct gerealiseerd worden die verdere reizigersgroei kan realiseren. Vooral vanuit de toeristische sector leeft de wens om ook kwalitatief goed bereikbaar te zijn op zondagen. Door op de middaguren een volledige halfuurdienst te rijden op de beide oostelijke trajecten wordt getracht om in 2020 het aantal reizigers op een zondagmiddag met 400 reizigers te laten toenemen ten opzichte van 1500 reizigers op zondagmiddag anno De halfuurdienst is een echte kans om aanmerkelijke vervoergroei te realiseren; het gaat zorgen voor meer groei door een betere benutting van de beschikbare middelen. De halfuurdienst van de trein zorgt niet alleen voor een toename van de reismogelijkheden van het treinnetwerk; ook voor reisrelaties waarin een deel per bus gereisd wordt zijn winsten voor de reiziger te behalen. Op de volgende verbindingen kan in 2019 op zondagmiddag twee keer per uur gereisd worden in plaats van één keer per uur: Zutphen Doetinchem Zutphen Groenlo / Lichtenvoorde Doetinchem Lichtenvoorde / Groenlo / Eibergen Winterswijk Groenlo / Lichtenvoorde Wijzigingen in detail Onderstaande tabellen tonen op ritniveau de nieuwe en gewijzigde ritten. Pagina 11 van 54

12 Dagtype 2019 Tijd Van Tijd Naar Aanvullende informatie werkdag nieuw 05:56 Winterswijk 06:29 Zutphen Rijdt verder naar Apeldoorn (06:55) werkdag wijzigt 06:12 Zutphen 06:31 Apeldoorn werkdag nieuw 06:32 Zutphen 07:07 Winterswijk werkdag nieuw 09:45 Elst 09:53 Arnhem Komt uit Tiel (09:17) werkdag nieuw 10:08 Arnhem 10:15 Elst Rijdt verder naar Tiel (10:43) werkdag nieuw 13:45 Elst 13:53 Arnhem Komt uit Tiel (13:17) werkdag nieuw 14:08 Arnhem 14:15 Elst Rijdt verder naar Tiel (14:43) zaterdag vervalt 00:04 Arnhem 01:10 Winterswijk zaterdag nieuw 00:34 Arnhem 01:40 Winterswijk zaterdag vervalt 01:05 Arnhem 01:36 Doetinchem zaterdag nieuw 01:34 Arnhem 02:40 Winterswijk zaterdag vervalt 01:52 Doetinchem 02:26 Arnhem zaterdag vervalt 02:35 Arnhem 03:06 Doetinchem zondag nieuw 04:30 Arnhem 05:02 Doetinchem zondag nieuw 05:30 Arnhem 06:02 Doetinchem zondag nieuw 06:52 Doetinchem 07:26 Arnhem zondag nieuw 07:04 Arnhem 07:36 Doetinchem zondag nieuw 12:37 Doetinchem 13:10 Winterswijk Komt uit Arnhem (12:04) zondag nieuw 13:37 Doetinchem 14:10 Winterswijk Komt uit Arnhem (13:04) zondag nieuw 14:37 Doetinchem 15:10 Winterswijk Komt uit Arnhem (14:04) zondag nieuw 15:37 Doetinchem 16:10 Winterswijk Komt uit Arnhem (15:04) zondag nieuw 16:37 Doetinchem 17:10 Winterswijk Komt uit Arnhem (16:04) zondag nieuw 17:37 Doetinchem 18:10 Winterswijk Komt uit Arnhem (17:04) zondag nieuw 12:20 Winterswijk 12:51 Doetinchem Rijdt verder naar Arnhem (13:26) zondag nieuw 13:20 Winterswijk 13:51 Doetinchem Rijdt verder naar Arnhem (14:26) zondag nieuw 14:20 Winterswijk 14:51 Doetinchem Rijdt verder naar Arnhem (15:26) zondag nieuw 15:20 Winterswijk 15:51 Doetinchem Rijdt verder naar Arnhem (16:26) zondag nieuw 16:20 Winterswijk 16:51 Doetinchem Rijdt verder naar Arnhem (17:26) zondag nieuw 17:20 Winterswijk 17:51 Doetinchem Rijdt verder naar Arnhem (18:26) zondag nieuw 12:20 Winterswijk 12:53 Zutphen zondag nieuw 13:20 Winterswijk 13:53 Zutphen zondag nieuw 14:20 Winterswijk 14:53 Zutphen zondag nieuw 15:20 Winterswijk 15:53 Zutphen zondag nieuw 16:20 Winterswijk 16:53 Zutphen zondag nieuw 17:20 Winterswijk 17:53 Zutphen zondag nieuw 12:37 Zutphen 13:10 Winterswijk zondag nieuw 13:37 Zutphen 14:10 Winterswijk zondag nieuw 14:37 Zutphen 15:10 Winterswijk zondag nieuw 15:37 Zutphen 16:10 Winterswijk zondag nieuw 16:37 Zutphen 17:10 Winterswijk zondag nieuw 17:37 Zutphen 18:10 Winterswijk Pagina 12 van 54

13 3 Achterhoek 3.1 Ingebruikname N18 Snel en aantrekkelijk openbaar vervoer in de oostelijke Achterhoek In mei 2018 is de nieuwe N18 tussen Groenlo en Enschede geopend. De nieuwe N18 loopt om de kernen Groenlo, Eibergen en Haaksbergen heen, dit in tegenstelling tot het oude tracé dat de bebouwde kom doorsnijdt. De nieuwe infrastructuur heeft grote gevolgen voor de verkeersstromen in de oostelijke Achterhoek. In het vervoerplan 2018 is hier reeds op in gegaan met een weergave van de gevolgen van het behouden van het huidige lijnennet: reistijden nemen met 25 procent toe. Dit komt door afwaarderingen en wijzigingen in de infrastructuur indien het huidige lijnennet wordt aangehouden. Om een forse toename van reistijd te voorkomen is al in vervoerplan 2018 een visie gegeven hoe het netwerk na opening van de N18 er uit zou moeten zien om de regio Achterhoek bereikbaar te houden. Het meest in het oog springende voorstel van vervoerplan 2018 is het versnellen van de reisrelatie Groenlo Enschede door deels via de nieuwe N18 te rijden. Hiermee wordt een forse reistijdwinst behaald. De consequentie hiervan is echter wel dat Haaksbergen niet meer direct verbonden is met de Achterhoek. Op basis van de gegeven visie in vervoerplan 2018 zijn betrokken partijen in gesprek gegaan om de visie vorm te geven in een concreet plan waarbij alle reisrelaties en belangen zijn belicht. Dit is gedaan met onder andere de provincie Gelderland, provincie Overijssel, Regio Achterhoek, Keolis, ROCOV Gelderland en de onderliggende gemeenten. Uit deze sessies is een voorkeursscenario ontstaan waarin alle partijen zich kunnen vinden. Dit voorkeursscenario is zowel in het vervoerplan Twente 2019 van Keolis als in het voorliggende vervoerplan Arriva Gelderland 2019 uitgewerkt. Gewijzigde lijnen na ingebruikname N18 Onderstaande tabel toont een overzicht van de lijnen per december In onderliggende paragrafen wordt hier vervolgens verder op ingegaan per richting. De wijzigingen in lijn 72 worden separaat van deze wijzigingen besproken in het hoofdstuk Verbeteren aansluitingen. Verbinding Functie Routevoering in 2019 Lijn 74 Doetinchem - Enschede Hoofdas Gewijzigd Lijn 73 Ondersteunend Winterswijk Enschede aan lijn 74 Gewijzigd Lokale Lijn 72 verbindingen+ Lichtenvoorde Neede trein Ongewijzigd aansluitingen Nieuw: Lijn 53 Hengelo Haaksbergen Eibergen Lijn 474 Varsseveld Haaksbergen Lokale verbindingen Avondlijn/ Weekendlijn Uitbreiding Ongewijzigd Highlights in 2019 Tussen Eibergen en Enschede via nieuwe N18 Tussen Eibergen en Enschede via nieuwe N18 Focus op verbetering betrouwbaarheid overstapmogelijkheden De huidige lijn 53 Hengelo (Overijssel) Haaksbergen wordt verlengd naar Eibergen. Nieuw lijnnummer om specifiek avond/weekend-bestemmingen weer te geven Pagina 13 van 54

14 Onderstaande figuur toont per dagtype globaal het lijnennet in de oostelijke Achterhoek. Het lijnennet wordt verder uitgewerkt in de onderliggende paragrafen. Netwerk Oostelijke Achterhoek 2019 Verbindingen overdag De gewijzigde verbindingen als gevolg van de ingebruikname van de nieuwe N18 worden besproken per richting. Voor deze opzet is bewust gekozen omdat diverse lijnen met elkaar te maken hebben/samenlopen over een bepaald traject. Lijn 74 richting Doetinchem Momenteel rijdt lijn 74 vier keer per uur in de ochtendspits vanuit Groenlo richting Doetinchem. In de brede middagspits wordt deze verbinding in tegengestelde richting geboden. De verbinding is erg in trek bij scholieren en studenten richting onderwijsinstellingen in Doetinchem. In de gehele regio is de trend dat de ochtendspitspiek wat betreft aantallen reizigers steeds hoger wordt. Concreet betekent dit dat er meer reizigers op hetzelfde moment willen reizen. Ook op lijn 74 richting Doetinchem is deze trend waarneembaar. Ondanks de kwartierfrequentie blijkt het aanbod niet afdoende te zijn om alle reizigers goed te kunnen bedienen. In dienstregeling 2019 wordt in de ochtendpits maatwerk geboden om alle reizigers vanuit de omgeving Groenlo richting Doetinchem een extra reismogelijkheid te bieden. Hierbij blijft de huidige frequentie in stand, en wordt daarnaast uitgebreid met een extra rit die om 8:21 uur aankomt in Doetinchem. Daarnaast verschuift de dienstregeling enkele minuten om overstapmogelijkheden elders te verbeteren. Onderstaande tabel toont de spitsritten van lijn 74 in dienstregeling 2018 en Pagina 14 van 54

15 Dienstregeling 2018: Ochtendspits lijn 74 richting Doetinchem Groenlo, Busstation 6:04 6:34 7:04 7:19-7:34 7:49 8:04 8:19 8:34 Lichtenvoorde, Twenteroute 6:14 6:44 7:14 7:29-7:44 7:59 8:14 8:29 8:44 Varsseveld, Station 6:28 6:58 7:28 7:43-7:58 8:13 8:28 8:43 8:58 Doetinchem, Graafschap College 6:44 7:14 7:44 7:59-8:14 8:29 8:44 8:59 9:14 Doetinchem, Station 6:53 7:23 7:53 8:08-8:23 8:38 8:53 9:08 9:23 Dienstregeling 2019: Ochtendspits lijn 74 richting Doetinchem Groenlo, Busstation 6:09 6:39 7:09 7:24 7:32 7:39 7:54 8:09-8:39 Lichtenvoorde, Twenteroute 6:19 6:49 7:19 7:34 7:42 7:49 8:04 8:19 8:34 8:49 Varsseveld, Station 6:33 7:03 7:33 7:48 7:56 8:03 8:18 8:33 8:48 9:03 Doetinchem, Graafschap College 6:49 7:19 7:49 8:04 8:12 8:19 8:34 8:49 9:04 9:19 Doetinchem, Station 6:58 7:28 7:58 8:13 8:21 8:28 8:43 8:58 9:13 9:28 Lijn 73/74 richting Enschede Lijn 74 rijdt overdag standaard twee keer per uur tussen Doetinchem via Groenlo naar Enschede. Lijn 73 rijdt, aanvullend aan lijn 74, ook twee keer per uur tussen Groenlo en Enschede. Gezamenlijk wordt overdag vier keer per uur van en naar Enschede gereden. In de spits is de frequentie gelijk aan dienstregeling Buiten de spits wordt de frequentie uitgebreid van drie naar vier keer per uur in vergelijking met de huidige dienstregeling. Hiermee wordt ingespeeld op het reispatroon van studenten richting Enschede. Uit reizigersaantallen blijkt dat ook een kwartierfrequentie tussen de ochtend en middagspits nodig is om reizigersgroei op te kunnen vangen. De nieuwe N18 wordt gebruikt om reistijdwinst te behalen tussen Groenlo en Enschede. Lijn 73/74 blijft door Eibergen rijden richting Enschede. Echter zal na Eibergen de bus snel doorrijden via de N18 naar Enschede. Lijn 73/74 bedient hiermee Haaksbergen in dienstregeling 2019 niet meer. De verbinding Achterhoek Haaksbergen wordt overgenomen door lijn 53. In overleg met Keolis en de gemeente Enschede is besloten dat lijn 73/74 via de Zuiderval in Enschede blijft rijden. Dit betekent dat lijn 73/74 in Enschede grotendeels dezelfde route rijdt als in de huidige dienstregeling. Hiermee blijven aanliggende voorzieningen zoals P+R Zuiderval, ROC van Twente, het Medisch Spectrum Twente en het centrum direct bereikbaar vanuit de Achterhoek. Lijn 73 richting Winterswijk Lijn 73 wijzigt wat bedieningsniveau betreft niet tussen Groenlo en Winterswijk. Wel verschuift de dienstregelingtijd enkele minuten. Lijn 53 richting Haaksbergen Op werkdagen reizen circa 180 reizigers per dag van/naar Haaksbergen vanuit de Achterhoek. Binnen de groep reizigers die momenteel Haaksbergen als bestemming hebben zijn een aantal reisrelaties zichtbaar: Scholieren van het Assink Lyceum maken gebruik van de verbinding Eibergen Haaksbergen. Het Assink Lyceum heeft zowel een vestiging in Haaksbergen als in Eibergen. In Eibergen is echter alleen de onderbouwlocatie gevestigd. Hierdoor reizen veel bovenbouwleerlingen richting Haaksbergen; Reizigers vanuit de oostelijke Achterhoek reizen momenteel via Haaksbergen naar Hengelo via een overstap op lijn 53; Pagina 15 van 54

16 Er is beperkt sprake van lokaal verkeer tussen Haaksbergen en de nabijgelegen dorpen zoals Eibergen en Groenlo. Om bovenstaande reizigers te voorzien van reismogelijkheden tussen Haaksbergen en de oostelijke Achterhoek is er voor gekozen om de huidige lijn 53 Hengelo Haaksbergen te verlengen naar Eibergen. Lijn 53 wordt momenteel gereden door Keolis/Twents. Het voornemen is om de lijn na de trajectverlenging gezamenlijk uit te voeren. De dienstregeling van lijn 53 krijgt de volgende karakteristieken: Tussen circa 6 en 19 uur rijdt lijn 53 tussen Hengelo via Haaksbergen naar Eibergen; Vanuit Eibergen kan overstapvrij gereisd worden naar Hengelo en v.v.; In Eibergen wordt aangesloten op lijn 73/74 richting Groenlo; In Haaksbergen ligt het Assink Lyceum op loopafstand van halte Mr. Eenhuisstraat; In de avonduren, op zaterdag en op zondag rijdt lijn 53 alleen tussen Hengelo en Haaksbergen. Lijn 474 neemt in de avonduren, op zaterdag en op zondag de verbinding Eibergen Haaksbergen van lijn 53 over. Onderliggende paragraaf gaat hier verder op in. Verbindingen avonduren en weekend In de huidige dienstregeling wordt in de avonduren en weekenden geen directe verbinding aangeboden via lijn 73/74 vanuit de Achterhoek richting Enschede. Reizen vanuit bijvoorbeeld Groenlo richting Enschede is alleen mogelijk via een overstap van lijn 74 op lijn 62 in Haaksbergen. In het verleden is bewust gekozen voor deze constructie. Het doorrijden naar Enschede in de avonduren en weekenden zou een overaanbod genereren, omdat lijn 74 dan dezelfde verbinding zou bieden als lijn 62. Door de ingebruikname van de nieuwe N18 wijzigt de situatie wat betreft overstapmogelijkheden in Haaksbergen. Lijn 73 en 74 zullen overdag immers niet meer door Haaksbergen, maar na Eibergen via de N18 direct naar Enschede rijden. In dienstregeling 2019 wordt in de avonduren ook aangesloten op lijn 62. Dit zou kunnen op het geplande overstapknooppunt Assinkbos, echter is het overstappunt Assinkbos niet gereed in december Om aan te sluiten op lijn 62 is Arriva genoodzaakt in de avonduren vanuit de Achterhoek door te rijden naar Haaksbergen. Dit wordt gedaan onder een nieuw lijnnummer: lijn 474. Lijn 74: Werkdagen overdag Enschede Eibergen Groenlo Lichtenvoorde Varsseveld Lijn 474: Avond en Weekend Enschede Lijn 62 Haaksbergen Eibergen Groenlo Lichtenvoorde Varsseveld Lijn 474 wordt het nieuwe lijnnummer voor de Doetinchem Doetinchem al reeds bestaande verbinding Haaksbergen Groenlo Varsseveld. Er is specifiek voor een nieuw lijnnummer gekozen om gewijzigde eindpunten goed aan te kunnen geven ten opzichte van lijn 74. Lijn 474 biedt dezelfde reismogelijkheden tussen Enschede en Doetinchem als lijn 74, hetzij voor een deel voor de reizigers via een overstap in Varsseveld of Haaksbergen. Trein Pagina 16 van 54

17 Lijn 474 zal grotendeels met dezelfde frequenties rijden als lijn 74 in de avonduren. Echter wordt op de late zaterdagavond en op zondag één per uur op het traject Haaksbergen Groenlo gereden in plaats van twee keer per uur. Dit wordt gedaan omdat de aansluitende lijn 62 ook één keer per uur rijdt (uitgezonderd koopzondagen). Reizigers tussen Eibergen en Groenlo kunnen daarnaast ook reizen met lijn 72. De terugval in frequentie tussen Haaksbergen en Groenlo op zaterdagavond en zondag treft relatief weinig reizigers. Het gemiddeld aantal in-/uitstappers in Haaksbergen op het moment dat lijn 74 niet aansluit op lijn 62 ligt lager de één reiziger per rit. Traject 2018: Frequenties lijn 74 per uur 2019: Frequenties lijn 474 per uur Haaksbergen Groenlo Avonduren Zaterdag Zaterdagavond na 21 uur Zondag 2x 2x 2x 2x Avonduren Zaterdag Zaterdagavond na 21 uur Zondag Groenlo Varsseveld Avonduren Zaterdag Zondag 2x 2x 2x Avonduren Zaterdag Zondag 2x 2x 1x 1x 2x 2x 2x Pagina 17 van 54

18 3.2 Avondnetwerk De avonduren zijn in het streekvervoer de meest rustige uren van de dag. Vanuit de maatschappelijke functie van openbaar vervoer rijdt in de regio Achterhoek/Rivierenland tot circa 23 uur naar alle kernen met meer dan inwoners een bus of trein. In veel gevallen rijdt de bus volgens dezelfde route en hetzelfde dienstregelingspatroon als overdag. Door het beperkte aantal reizigers in de avonduren is de vraag niet in balans met het aanbod. Om de balans tussen vraag en aanbod te verbeteren zijn er grofweg twee wijzigingen mogelijk in het huidige aanbod. Allereerst kan het product worden omgevormd naar de behoeften van de reiziger in de avonduren. Ten tweede kan ingezet worden op flexibele vervoervormen met een vraagafhankelijk karakter. Dergelijke oplossingen werken goed voor bepaalde vervoerrelaties, echter niet in alle situaties. Dit laatste geldt voor diverse Achterhoekse buslijnen. Ondanks de lage vervoervraag in de avonduren kan flexibel vraagafhankelijk openbaar vervoer de route van de reguliere buslijn niet tot nauwelijks efficiënter uitvoeren; de bestemmingen van de reizigers liggen logisch geordend langs de lijn. Het niet hoeven aandoen van één of meerdere bestemmingen leidt er niet toe dat de totale route sneller gereden kan worden. Om beter in te spelen op de behoefte van de reiziger wordt voor dienstregeling 2019 ingezet op een specifiek avondnetwerk. Een aantal buslijnen in de avonduren na 19 uur gaat volgens een avondnetwerk rijden. Het avondnetwerk gaat uit van de volgende aspecten: Alle huidig bediende woonkernen blijven minimaal één keer per uur bediend. Aansluitingen zijn hetzelfde als overdag of wijzigen om de grootste reizigersstromen beter te faciliteren; consequentie kan dan zijn dat kleinere reizigersstromen minder goed gaat aansluiten. Gedeeltes van lijnen waar in de avonduren nauwelijks reizigers in/uitstappen worden niet of op een andere manier bediend. In het onderstaande overzicht worden per buslijn de wijzigingen in aansluitingen en in route genoemd. Lijnen die niet genoemd zijn in de opsomming worden niet gewijzigd conform het principe avondnetwerk. Avondnetwerk lijn 23: Borculo Doetinchem Wijzigingen aansluitingen Borculo De overstap van lijn 62 op lijn 23 wordt iets langer en daarmee robuuster; 7 minuten in plaats van de huidige twee minuten. De overstap van lijn 23 op lijn 62 wordt 25 minuten; hier zijn s avonds nauwelijks overstappers. Wijzigingen aansluitingen Ruurlo De overstap van de trein Zutphen Ruurlo op de bus wordt leidend, zowel naar Borculo als naar Zelhem een wordt goede aansluiting geboden, dit in tegenstelling tot de huidige dienstregeling. Van de bus op trein naar Zutphen is er na 20:00 uur sprake van een langere overstaptijd. Pagina 18 van 54

19 Wijzigingen aansluitingen Doetinchem De overstaptijd van de trein Arnhem Doetinchem op de bus naar Zelhem wordt fors korter. Momenteel maken gemiddeld 12 reizigers per avond gebruik van deze mogelijkheid. Van Zelhem naar Doetinchem gaat de bus rechtstreeks naar het station, reizigers met een bestemming in Doetinchem kunnen verder reizen met lijn 82. Gemiddeld vijf reizigers per avond krijgen daarmee te maken met een overstap. In de meeste gevallen rijdt de bus van lijn 23 verder als lijn 82; de verbinding is dan overstapvrij. Avondnetwerk lijn 24: Doetinchem s-heerenberg De overstap van de trein uit Arnhem op lijn 24 blijft goed. Ook blijft een aantrekkelijke overstapmogelijkheid in tegengestelde richting aangeboden. Lijn 24 rijdt een kortere route tussen Doetinchem en Braamt via de Braamtseweg. Circa twee reizigers per avond maken gebruik van de in de avonduren te vervallen halte Meubelboulevard. Zij kunnen opstappen bij halte Buiting of Bedrijvenweg. Avondnetwerk lijn 28: Doetinchem Gendringen Avondnetwerk lijn 128: Doetinchem Gendringen Dinxperlo De overstap van de trein uit Arnhem op lijn 28 blijft goed. Ook wordt een aantrekkelijke overstapmogelijkheid in tegengestelde richting aangeboden. Lijn 128 gaat aanvullend rijden naast lijn 28. Hierdoor ontstaat ieder half uur een reisoptie (Arnhem ) Doetinchem Oude IJsselstreek. Momenteel maken gemiddeld 46 reizigers per avond gebruik van deze reismogelijkheid. Door het samenspel van lijn 28 en lijn 128 is Nachtvlinder 890 overbodig; deze vervalt. De huidige Vlinder wordt gebruikt door gemiddeld zes reizigers per avond. Deze reizigers kunnen gebruik maken van de nieuwe lijn 128. Avondnetwerk lijn 40: Dinxperlo Doetinchem De reisrelatie van Doetinchem naar Dinxperlo wordt in dienstregeling 2018 aangeboden via Terborg. In dienstregeling 2019 wordt deze reisrelatie overgenomen door lijn 128. Van Doetinchem naar Breedenbroek en Dinxperlo reizen gemiddeld 14 reizigers per avond. Van Terborg en Silvolde naar Breedenbroek en Dinxperlo reist gemiddeld één reiziger per avond. Alternatieve reismogelijkheid is mogelijk via lijn 40 Doetinchem McDonalds (lijn 40 en lijn 128), via Varsseveld (trein en belbus) of via Etten (belbus en lijn 128). Van Terborg naar Silvolde reizen gemiddeld drie reizigers per avond. Alternatieve reismogelijkheid is voorhanden via de belbus. In de huidige dienstregeling wordt de reisrelatie Dinxperlo Doetinchem aangeboden via een overstap van bus op trein in Terborg. In dienstregeling 2019 gaat lijn 40 rijden tussen Dinxperlo Doetinchem. Lijn 40 rijdt in tegenstelling tot huidige (avond)dienstregeling ook op het traject Terborg Doetinchem om de lange overstaptijd in Terborg te voorkomen als ook om een fors langere reistijd op de reisrelatie Dinxperlo Doetinchem te voorkomen. Pagina 19 van 54

20 Routevoering lijn 128 (groen) en lijn 40 (paars) Avondnetwerk lijn 51: Vorden Doetinchem De dienstregeling blijft grotendeels gelijk aan de huidige dienstregeling. In verband met de aanleg van een nieuwe halte nabij Keijenborg aan de provinciale weg wordt de reis iets sneller en verbetert de betrouwbaarheid van de overstap in Vorden. De overstapmogelijkheden zijn gelijk aan de overdagsituatie, zowel de overstap in Vorden als Doetinchem blijven in stand. Avondnetwerk lijn 56: Deventer Borculo Wijzigingen aansluitingen Deventer De overstap van de intercity uit Amersfoort op lijn 56 wordt korter. Overstapmogelijkheden van lijn 56 op de treinen blijven gelijk aan de overdagsituatie. Wijzigingen aansluitingen Borculo De overstap van lijn 56 op lijn 62 wordt 25 minuten, deze overstap wordt in de avonduren nauwelijks gemaakt. Een reis van Lochem naar Twente is mogelijk via Hengelo (Overijssel). Lijn 23 en lijn 56 blijven doorgekoppeld; lijn 23 rijdt door als lijn 56 en vice versa. Pagina 20 van 54

21 Avondnetwerk lijn 81: Deventer Zutphen Wijzigingen aansluitingen Deventer De overstap van de intercity uit Amersfoort op lijn 81 wordt korter. De overstap van de intercity uit Enschede op lijn 81 wordt korter. Overstapmogelijkheden van lijn 81 op de treinen blijven gelijk aan de overdagsituatie. Wijzigingen aansluitingen Zutphen De overstap van alle treinen op lijn 81 richting Deventer wordt korter. Gemiddeld maken 15 reizigers per avond gebruik van deze overstapmogelijkheden. De overstap van lijn 81 op alle treinen wordt langer. Gemiddeld maken zes reizigers per avond gebruik van deze overstapmogelijkheden. Lijn 81 rijdt s avonds een kortere route in Zutphen. Hierdoor vervallen de haltes Rijkenhage, Berkelsingel, s-heerensteen en Coehoornsingel. Gemiddeld maken drie reiziger per avond gebruik van deze haltes. De reizigers kunnen opstappen bij het station of halte Weg naar Laren. Avondnetwerk lijn 82: Zutphen Doetinchem Wijzigingen aansluitingen Zutphen De overstap van alle treinen op lijn 82 wordt korter. Momenteel maken gemiddeld 19 reizigers per avond reizigers gebruik van deze overstap. De overstap van lijn 82 op alle treinen wordt korter. Momenteel maken gemiddeld acht reizigers per avond reizigers gebruik van deze overstapmogelijkheden. Wijzigingen aansluitingen Doetinchem De overstapmogelijkheden in Doetinchem blijven gelijk aan de huidige dienstregeling. Pagina 21 van 54

22 3.3 Routewijzigingen Grootschalige routewijzigingen vinden plaats op lijn 73 en 74. Deze wijzigingen zijn reeds besproken in het hoofdstuk over de ingebruikname van de N18. Een andere routewijziging is de bediening van Keijenborg. Onderstaande paragraaf gaat hier op in. Lijn 51: Bediening Keijenborg In het vervoerplan van 2018 is vastgesteld dat lijn 51 voortaan een snellere route gaat rijden tussen Hengelo en Velswijk. Hierbij wordt een nieuw aan te leggen halte aan de N316 ter hoogte van Keijenborg aangedaan in plaats van de halte Kerkstraat. De provincie Gelderland heeft in het voorjaar van 2018 toegezegd dat de nieuwe halte bushalte bij Keijenborg in gebruik genomen wordt met ingang van dienstregeling De dienstregeling van 2019 heeft de nieuwe route als uitgangspunt, het is niet mogelijk om via de oude route langs halte Kerkstraat te blijven rijden. Indien de nieuwe halte niet tijdig gereed kan zijn zal een tijdelijke haltevoorziening in gebruik genomen worden om Keijenborg te blijven ontsluiten. Pagina 22 van 54

23 3.4 Verbeteren aansluitingen Op verschillende lijnen wordt in dienstregeling 2019 geïnvesteerd in het verbeteren van aansluitingen. Deze aansluitingen staan om verschillende redenen onder druk. Een rode draad door de onderstaande wijzigingen is echter toegenomen verkeersdrukte en congestie op het wegennet. Lijn 56/81: Inspelen op verkeersdrukte De buslijnen 56 en 81 naar Deventer hebben vaak last congestie op de weg, hierbij spelen meerdere oorzaken een rol. Vertraging ontstaat onder andere door drukte op de provinciale weg tussen Zutphen en Deventer, veel verkeersaanbod bij de A1 afrit met voorrang voor verkeer van de snelweg, brugopeningen en werkzaamheden nabij het station van Deventer. De verkeerssituatie is erg wisselend per dag; terwijl de ene dag bussen nauwelijks hinder ondervinden lijkt de andere dag de wet van Murphy te gelden waarbij bovengenoemde problemen gelijktijdig optreden. Om betrouwbaarder aan te komen op de eindpunten Deventer en Zutphen worden de rijtijden in de spits uitgebreid met extra speling voor het eindpunt. In Deventer gaan de bussen ongeveer tien minuten stilstaan als extra mogelijkheid om opgelopen vertraging in te lopen. Lijn 56 blijft in Borculo en Deventer dezelfde overstapmogelijkheden bieden. In Deventer wordt goed aangesloten op de treinen van/naar Zwolle. In de spits wordt ook aangesloten op de spitsintercity richting Amsterdam. De twee eerste busritten van Lochem naar Deventer rijden volgens een alternatief patroon en bieden aansluiting op de intercity naar Utrecht in plaats van een aansluiting op de spitsintercity naar Amsterdam. Consequentie hiervan is wel dat reizigers van Lochem naar Zwolle ruim tien minuten langer onderweg zijn. Het dienstregelingspatroon van lijn 81 wordt volledig gewijzigd, dit houdt verband met de uitbreiding van de rijtijd in de spits. In Zutphen wordt overdag goed aangesloten op de sprinter naar Arnhem en Nijmegen plus overige stoptreinen. De huidige overstap op de intercity naar Roosendaal komt te vervallen om nieuwe aansluitingen in Deventer mogelijk te maken. In Deventer wordt op werkdagen overdag voortaan aangesloten op de intercity van/naar Zwolle als ook op de spitsintercity naar Amsterdam en de Berlijn-trein naar zowel Amsterdam als Hengelo Overijssel. Door het verschuiven van de dienstregeling wordt de overstap op de basis intercity naar Amersfoort en naar Enschede lang en minder aantrekkelijk. Het is echter niet mogelijk om in alle windrichtingen op alle treinen goed aan te sluiten omdat de treinen verdeeld over het uur arriveren en vertrekken in Deventer. Spitsdienstregeling lijnen 56 en 81 Daldienstregeling (werkdagen overdag) lijnen 56 en Deventer Borculo Deventer Borculo Zutphen Zutphen Pagina 23 van 54

24 Lijn 80/83/84: Inspelen op verkeersdrukte Het lokale openbare vervoer in Zutphen en Warnsveld is in december 2017 grootschalig gewijzigd. In de eerste helft van 2018 is het aantal reizigers op werkdagen met acht procent gegroeid, de verwachting is dat de stijgende trend nog doorzet in de tweede helft van De dienstregeling van 2019 blijft hetzelfde dienstregelingsmodel hanteren. Wel zullen in de ochtendspits voor 09:00 uur enkele ritten één of twee minuten eerder gaan vertrekken om robuuster op station Zutphen aan te sluiten op de intercity naar Nijmegen. Tussen 08:00 en 09:00 uur is het vaak behoorlijk druk qua fiets en autoverkeer in Zutphen waardoor de dienstregeling onder druk staat. Lijn 54: Verbetering aansluitingen Tussen Laren en Zutphen blijft lijn 54 volgens hetzelfde dienstregelingsmodel rijden. Voor 12:30 uur wordt in Zutphen aangesloten op alle vertrekkende treinen en vanaf 12:30 uur sluiten alle aankomende treinen aan op lijn 54. Wel verschuift de volledige dienstregeling met een half uur; de aankomst en vertrektijd bevindt zich voortaan rond het halve uur in plaats van rond het hele uur. Hierdoor wordt in de middag de overstap op de NS-Sprinter naar Nijmegen betrouwbaarder. De eerste reisoptie van Almen naar Zutphen die voor zeven uur arriveert in Zutphen en aansluit op de intercity van 06:58 uur naar Nijmegen blijft (uitgezonderd de kerst, mei en zomervakantie) gehandhaafd. De avonduren en het weekend van lijn 54 worden behandeld in het aparte hoofdstuk Vlinder Zutphen Almen Laren. Ochtenddienstregeling lijn 54 Middagdienstregeling lijn Zutphen Laren Zutphen Laren Lijn 72: Focus op betrouwbare aansluitingen Lijn 72 verbindt de kernen Neede, Eibergen, Groenlo, Lievelde en Lichtenvoorde met elkaar. Naast het bedienen van lokale reizigersstromen blijft lijn 72 een belangrijke rol spelen in het visgraatmodel in de Achterhoek; lijn 72 sluit op station Lichtenvoorde-Groenlo aan op treinen richting zowel Zutphen als Winterwijk. Met name reizigers vanuit Groenlo en Lichtenvoorde maken veel gebruik van deze overstapmogelijkheden. De overstap van vier minuten van bus op trein is niet ruim te noemen. Echter een korte overstap is wel van belang om snelle, en dus aantrekkelijke, reismogelijkheden te faciliteren met openbaar vervoer. De overstaptijd van vier minuten moet dus wel waargemaakt kunnen worden, ook tijdens momenten waarop het druk is op de weg. Afgelopen jaren is met diverse maatregelen gewerkt aan het verbeteren van de betrouwbaarheid van de aansluitingen van lijn 72 op de trein in Lievelde richting Zutphen en Winterswijk. Zo is enkele jaren geleden de route in Groenlo aangepast om de overstaptijd te verruimen en is een ochtendspitsdienstregeling ingevoerd. Deze aanpassingen hebben zijn vruchten afgeworpen. Echter kan de overstap van bus op trein met name in de middagspits met enige regelmaat niet gegarandeerd worden. Dit is vooral te wijten aan verkeersdruk en de gewijzigde routering naar aanleiding van de nieuwe N18 rondom Groenlo. Het is sinds maart 2018 niet meer mogelijk om van de kruising Marhulzenweg N18 gebruik te maken. Het omrijden via de afrit N18 Groenlo/Winterswijk kost extra rijtijd wat ten koste gaat van de betrouwbaarheid van de overstapmogelijkheden te Lievelde. Pagina 24 van 54

25 Lijn 72 wordt in dienstregeling 2019 gedeeltelijk aangepast om de betrouwbaarheid van de overstap op station Lichtenvoorde-Groenlo te verbeteren. Op een beperkt deel van het traject gaat dit ten koste van de halfuurfrequentie na de ochtendspits. Daarmee wordt het mogelijk om meer rijtijd toe te voegen om de aansluitingen in Lievelde betrouwbaarder te maken. Onderstaande afbeelding toont aanvullend aan de tabel de frequenties van lijn 72 in dienstregeling Er wordt voor gekozen om tussen Groenlo en Eibergen (op specifiek lijn 72) terug te gaan in frequentie om het mogelijk te maken om eerder te kunnen vertrekken in Neede. Dit heeft een aantal consequenties voor reizigers van/naar Neede en Eibergen. Reizigers tussen Neede en Eibergen: o Gemiddeld 61 unieke reizigers per werkdag; o De huidige frequenties blijven gehandhaafd, twee keer per uur overdag. Reizigers tussen Neede en Groenlo: o Gemiddeld 53 unieke reizigers per werkdag; o Ochtendspits: twee keer per uur een directe reisrelatie; o Overdag: één keer per uur een directe reisrelatie en aanvullend één keer per uur via een overstap op lijn 73/74 in Eibergen. Reizigers tussen Neede en Lievelde: o Gemiddeld negen unieke reizigers per werkdag; o Ochtendspits: voor reizigers tussen Lievelde en Neede blijft twee keer per uur een directe reisrelatie; o Overdag: één keer per uur een directe reisrelatie. Reizigers tussen Eibergen en Lievelde: o Gemiddeld 33 unieke reizigers per werkdag; o Ochtendspits: voor reizigers tussen Lievelde en Eibergen blijft twee keer per uur een directe reisrelatie; o Overdag: één keer per uur een directe reisrelatie en aanvullend één keer per uur via een overstap op Groenlo busstation van lijn 74 op lijn 72. Pagina 25 van 54

26 3.5 Frequentieaanpassingen In balans brengen van vraag en aanbod Frequentieaanpassingen in vakantieperiode In de kerst, mei en zomervakantie rijdt Arriva in de Achterhoek volgens de vakantiedienstregeling. Omdat de Achterhoek raakvlak heeft met alle verschillende vakantieregio s blijven in de krokus en herfstvakantie de bussen volgens de normale dienstregeling rijden. Tijdens de vakantieperioden reizen er circa 70 procent minder reizigers met de bus in de Achterhoek ten opzichte van een normale werkdag. Deze forse afname laat zien dat de hantering van een vakantiedienstregeling met lagere frequenties noodzakelijk is om vraag en aanbod enigszins op elkaar af te stemmen. Naast het lagere vervoer wordt er in vakantieperioden ook op andere tijdstippen gereisd. Opvallend is dat het aantal reizigers in de middagspits groter is dan het aantal reizigers in de ochtendspits. De onderstaande tabel laat het aantal instappers per uurblok van de Achterhoekse buslijnen zien. De grafiek schetst alleen een beeld over de spreiding van de instappers over de dag; de absolute aantallen tussen een normale werkdag en een vakantiewerkdag kunnen niet vergeleken worden werk DR2018 normaal vakantie Bij diverse streeklijnen wordt in vakantieperioden tijdens de ochtendspits twee keer per uur gereden tegenoverstaande één keer per uur in de middagspits. Dit staat haaks op de reizigersaantallen; in de middagspits zijn er per uur gemiddeld meer reizigers dan in de ochtendspits. In de nieuwe dienstregeling gaat de frequentie de vervoervraag beter volgen. Diverse lijnen wijzigen naar een uurfrequentie in de ochtendspits en een halfuurfrequentie in de middagspits. De volgende tabel toont de frequenties in de vakantieperiode op werkdagen in Ochtendspits Overdag Middagspits Lijn 23 1x 1x 2x Lijn 24 1x 1x 2x Lijn 28 2x 1x 2x Lijn 51 1x 1x 2x Lijn 56 1x 1x 2x Lijn 81 1x 1x 2x Pagina 26 van 54

27 Frequentieaanpassingen op zaterdag De vraag naar vervoer op een aantal lijnen in de regio is op zaterdag niet in balans met het aanbod. Dit heeft enerzijds te maken met de frequentie van aansluitende treinen in het visgraatmodel die elk half uur rijden. Anderzijds rijden verschillende lijnen vanuit historie op zaterdag een halfuurfrequentie, vanuit de aanbesteding waren deze lijnen gedefinieerd als snelnet. De terminologie rondom snelnet en regionet is al jaren geleden losgelaten, de frequenties bleven echter bestaan. Hiermee is een disbalans tussen vraag en aanbod gebleven op zaterdag. Onderstaande tabel toont een aantal lijnen waarbij de vraag op zaterdag niet in balans is met het aanbod. De tabel toont het aantal instappers per rit in het betreffende uurblok op zaterdag. Daarin is te zien dat het aantal instappers per rit de hele dag niet boven de vijf reizigers uitkomt. Uurblok Lijn Lijn Lijn Lijn Lijn Om het aanbod van de bovenstaande lijnen in balans te brengen met de vraag worden de frequenties van de betreffende lijnen als volgt teruggebracht: Lijn 23 middaguren van twee keer naar één keer per uur Lijn 24 middaguren van twee keer naar één keer per uur Lijn 28 ochtenduren van twee keer naar één keer per uur, in de middaguren wel twee keer per uur Lijn 56 overdag van twee keer naar één keer per uur Lijn 81 overdag van twee keer naar één keer per uur Frequentieaanpassingen op zondag Zoals al is aangegeven wijzigt op een deel van lijn (4)74 de frequentie van twee keer naar één keer per uur op zondag. De afwegingen hierbij zijn reeds besproken in het paragraaf over de ingebruikname van de N18. Pagina 27 van 54

28 3.6 Buurtbussen Buurtbus 194 In de vakantieperioden rijdt de eerste bus van Sinderen en Dinxperlo naar Aalten een uur eerder dan op normale werkdagen. In de nieuwe dienstregeling gaat deze vakantierit op alle werkdagen rijden; de bus komt voor zeven uur aan in Aalten. De schoollijn 694 gaat daarentegen een half uur later rijden. Door het samenspel van de reguliere ritten van de 194, schoolbus 694 en de extra spitsinzet op lijn 194 rijdt er voortaan op werkdagen tussen 6:45 en 8:45 uur ieder half uur een bus van Dinxperlo naar Aalten. Buurtbus 198 Zowel de route als de dienstregeling van lijn 198 wijzigen. In de huidige situatie rijdt de buurtbus van Groenlo via Beltrum en Haarlo naar Borculo. Na Borculo wordt via Noordijk (halte Hassink) en Neede gereden naar Rietmolen. In Rietmolen rijdt twee keer per uur ook lijn 62; zowel naar Haaksbergen en Enschede als naar Borculo. Er is dan ook geen enkele noodzaak dat buurtbus 198 naar Rietmolen rijdt. Tevens is het aantal reizigers minimaal met gemiddeld één instapper per werkdag. Dit geldt ook voor Noordijk met gemiddeld slechts twee instappers per werkdag. De figuur rechts toont het gemiddeld aantal instappers per plaats per werkdag. Aantal instappers per werkdag per plaats (lijn 198) In de nieuwe dienstregeling rijdt lijn 198 niet meer naar Noordijk en Rietmolen; het aantal reizigers is nihil en de ongewenste parallelliteit met streekbus 62 vervalt zodoende. De plaats Neede blijft wel opgenomen in de dienstregeling omdat de buurtbusvereniging opereert vanuit Neede. Haarlo wordt beter op het reguliere OV-net aangesloten doordat de buurtbus voortaan zowel naar Borculo als naar Neede rijdt; hier kan worden overgestapt richting Enschede, Groenlo, Doetinchem of Deventer. In Haarlo wordt een nieuwe bushalte aan de Scholtenweg geplaatst om de nieuwe route te faciliteren. Door de gewijzigde route rijdt de buurtbus een snellere route tussen Borculo en Beltrum waardoor er reistijdwinst is. Pagina 28 van 54

29 In Groenlo blijft de huidige route gehandhaafd en wordt bovendien uitgebreid met de bediening van bedrijventerreinen Den Sliem en De Laarberg; een uitdrukkelijke wens van de gemeente Oost Gelre. Lijn 198 zal één keer per uur rijden tussen de bedrijventerreinen en het busstation van Groenlo. De locaties van de nieuwe bushaltes op de bedrijventerreinen zullen in samenspraak met de gemeente als wegbeheerder binnenkort worden bepaald. Onderstaand figuur toont de gehele route van lijn 198 in dienstregeling Route lijn 198 in dienstregeling 2019 Pagina 29 van 54

30 3.7 Schoollijnen Lijn 612: bediening Graafschap College Vanaf september rijdt de nieuwe schoollijn 612 naar het Sportpark Zuid om de nieuwe onderwijslocaties van het Graafschap College te ontsluiten in de ochtend en middagspits. Deze nieuwe schoollijn en andere wijzigingen bij schoollijnen zijn omschreven in het Vervoerplan schoolnet Doetinchem najaar Mogelijk wijzigen de busritten van lijn 612 nog in tijdstip of aantal als in het najaar blijkt dat de vervoerstromen anders zijn dan ingeschat. Lijn 694: wijzigingen in traject Door het ontbreken van reizigers tussen Aalten en Lichtenvoorde gaat lijn 694 voortaan alleen rijden tussen Dinxperlo en Aalten. Van Aalten naar Lichtenvoorde is er gemiddeld minder dan één reiziger per werkdag. Ongeveer gelijktijdig rijdt ook lijn 191 waardoor deze rit als volwaardig alternatief gaat dienen. Van Dinxperlo naar Aalten gaat lijn 694 volgens een andere dienstregeling rijden; de aankomsttijd in Aalten wordt voor 7:30 uur. Door het samenspel met lijn 194 ontstaat in de ochtendspits gedurende twee uur een halfuurdienst tussen Dinxperlo en Aalten. Op verzoek van de buurtbusvereniging gaat lijn 694 ook een nieuwe rechtstreekse rit rijden van Aalten naar Dinxperlo rond half acht s ochtends. Pagina 30 van 54

31 4 Rivierenland De wijzigingen in Rivierenland zijn in onderliggende paragrafen per regio uitgewerkt, dit in tegenstelling tot de thematische opbouw in het hoofdstuk over de Achterhoek. Dit heeft te maken met de grote samenhang van lijnbundels in de regio s. 4.1 Betuwe Lijn 44/45/145: routewijzigingen De treindienstregeling blijft gelijk aan dienstregeling 2018 op de stations Tiel, Kesteren en Rhenen. Om deze reden blijft de bus in de Neder Betuwe volgens hetzelfde dienstregelingsmodel rijden in In het weekend gaat lijn 44, alleen richting Tiel, via een kortere route rijden van Groenendaal Plus naar station Noorzijde. De overstap op de trein naar Utrecht wordt hierdoor robuuster; op bepaalde momenten in het weekend vertrekt de NS-Sprinter namelijk twee minuten eerder normaliter. De bushaltes Nieuw Vrijthof, Rauwenhof, Rivierenland College en Ziekenhuis worden hierdoor in het weekend, alleen richting station Tiel, niet aangedaan door lijn 44. Op een weekenddag zijn er momenteel gemiddeld twee reizigers die gebruik maken van de te vervallen haltes. Dit aantal staat niet in verhouding tot de overige 180 reizigers van lijn 44 op een gemiddelde weekenddag die voordeel ondervinden van de verkorte route. In de loop van 2019 wijzigt in Tiel de route van lijn 45. In verband met overschrijding van geluidsnormen reconstrueert de gemeente Tiel de Grotebrugse Grintweg. De toegestane snelheid wordt verlaagd naar 30 km/h aangevuld met plateaus, versmallingen en andere snelheid verlagende maatregelen. Door de reconstructie is de weg niet meer geschikt voor de streekbussen van lijn 45. De inzet van kleine bussen is niet mogelijk omdat lijn 45 tussen Kesteren en Wageningen in de spits vaak meer dan 30 reizigers vervoert. Vanaf de start van de wegreconstructie gaat lijn 45 via de Westroijensestraat en de Laan van Westroijen rijden. Het realiseren van een nieuwe bushalte op het bedrijventerrein aan de Laan van de Westroijen wordt onderzocht. Onderstaande kaart geeft de (weekend)route weer van lijn 44 richting station Tiel en de nieuwe route van lijn 45. Routevoering Tiel Pagina 31 van 54

32 Lijn 46/146 De treindienstregeling wijzigt niet rond Culemborg en Tiel. Hierdoor blijft het dienstregelingsmodel op de lijnen 46 en 146 gelijk aan dienstregeling Wel zijn er kleine mutaties om de dienstregeling robuuster te maken. In de ochtendspits voor 9 uur zullen de meeste ritten volgens een ochtendpatroon rijden waarbij uitgangspunt is om goed aan te sluiten op de vertrekkende treinen op de stations Culemborg en Tiel. Na 9 uur wordt zowel aangesloten van bus op trein als van trein op bus. Op werkdagen overdag blijven de lijnen 46 en 146 aan elkaar gekoppeld zodat overstapvrij verder gereisd kan worden bij station Culemborg. Tussen station Culemborg en Everdingen wijzigt de route van lijn 146. Na de plaatsing van nieuwe bushaltes gaat de bus via de Wethouder Schoutenweg en de Zijderupsvlinderlaan rijden. Ondanks dat de nieuwe route iets langer is zal dit een positief effect hebben op de robuustheid van de dienstregeling. Het rijden door de smalle vertragende fietsstraat wordt hiermee namelijk verleden tijd. Gdm Gdm Vianen Culemborg Tiel Tiel Passewaaij Ut Station & Noordzijde Ah Aansluitschema Lijn 46 (blauw) en Lijn 146 (rood) De haltes Vicarystraat, Jan van Riebeeckstraat, Molenwindsingel en Prijsseweg komen te vervallen door de routewijziging. Op het nieuwe routedeel zullen drie nieuwe bushaltes gerealiseerd worden ter compensatie van de vervallen bushaltes. Voor de bushalte Vicarystraat komt geen vervangende bushalte omdat deze nabij het station (300 meter) en de huidige bushalte Stationssingel (250 meter) gesitueerd is. Nieuwe route lijn 146 in Culemborg (groen) Pagina 32 van 54

33 Lijn 47/543 De buslijnen 47 en 543 wijzigen om overstapmogelijkheden in Geldermalsen betrouwbaarder te maken en om het vervoeraanbod beter op de vraag af te stemmen. Lijn 47 wordt hoofdzakelijk gebruikt door scholieren en treinreizigers van/naar Gorinchem en Geldermalsen. Het gedeelte Gorinchem Vuren vormt met 260 reizigers per richting op een werkdag het drukste lijngedeelte. Het oostelijke trajectgedeelte tussen Waardenburg en station Geldermalsen kent met 125 reizigers per richting een aanmerkelijk lager volume. Naast het streekgedeelte tussen Gorinchem Haaften Waardenburg station Geldermalsen rijdt lijn 47 in de huidige dienstregeling op werkdagen overdag aanvullend één keer per uur tussen station Geldermalsen en bedrijventerrein Poppenbouwing. Het aantal reizigers op dit deel van de lijn is zeer beperkt. Ook speelt mee dat de buurtbus hier twee keer per uur rijdt tussen station en centrum. In de volgende figuur wordt het aantal instappers per halte van een gehele werkdag getoond voor lijn 47 in Geldermalsen. Instappers lijn 47 per werkdag De haltes met de meeste instappers zijn het station (93 reizigers per werkdag), Kalenberg (28 reizigers per werkdag) en Poppenbouwing/Albert Heijn (15 reizigers per werkdag). Reizigers die in/uitstappen op industrieterrein Hogeweide (de haltes Poppenbouwing) reizen voornamelijk binnen Geldermalsen. De reizigers die in en uitstappen bij de halte Poppenbouwing/Albert Heijn reizen voor meer dan 80 procent van/naar het station van Geldermalsen; een noemenswaardige reisrelatie met andere kernen aan lijn 47 zoals Waardenburg of Haaften ontbreekt. De vijftien reizigers richting Poppenbouwing/Albert Heijn concentreren zich op de momenten waarop de sociale werkvoorziening Werkzaak begint of eindigt met werktijden. Naast lijn 47 bedient ook lijn 543 het industrieterrein Poppenbouwing. Deze lijn is speciaal toegesneden op de werktijden van Werkzaak en beidt een overstapvrije snelle verbinding tussen Tiel en Werkzaak in Geldermalsen. Per werkdag maken ongeveer 24 reizigers gebruik van deze lijn om heen en weer te reizen tussen Tiel en Werkzaak verspreid over in totaal vier ritten. Gegeven de reizigersaantallen is er dus nog volop ruimte voor meer reizigers. Pagina 33 van 54

34 In 2019 zal lijn 543 ook reizigers gaan vervoeren tussen station Geldermalsen en Werkzaak. De dienstregeling wordt samen met Werkzaak afgestemd om goed aan te sluiten bij de actuele werktijden van Werkzaak. Aan het begin van de ochtend en tussen de middag komt er een rit van station naar Werkzaak, omgekeerd komt er tussen de middag en eind van de middag een rit van Werkzaak naar het station. Lijn 47 blijft tussen station Gorinchem en station Geldermalsen volgens een uniforme route zeven dagen in de week rijden met in de basis een uurdienst. Op werkdagen wordt de rijtijd met enkele minuten uitgebreid om beter in te spelen op congestie onderweg; bijvoorbeeld in Gorinchem met brugopeningen en spitsdrukte als ook in Waardenburg bij de oprit van de A2. In de ochtendspits zullen de meeste ritten buiten patroon enkele minuten eerder vertrekken om overstapmogelijkheden op treinen te verbeteren. Om de vervoervraag op het drukkere westelijke lijngedeelte goed te faciliteren wordt tussen Gorinchem en Haaften in spitsperioden, uitgezonderd schoolvakanties, een halfuurdienst gereden. Deze ritten rijden in een 20/40 minutenligging ten opzichte van basisuurdienst. In verband met de kwartierdienst op het treintraject Gorinchem Dordrecht levert dit geen nadelen op voor overstappers. Het grootste gedeelte van de ochtendspits rijdt de halfuurdienst van Haaften richting Gorinchem wel in een 30/30 minutenligging als gevolg van het specifieke ochtendpatroon. Door de dienstregeling wordt de overstap van de treinen uit s-hertogenbosch en Utrecht op lijn 47 in Geldermalsen aanmerkelijk betrouwbaarder met negen respectievelijk tien minuten overstaptijd. Ut Ut Ddr Gorinchem Haaften Geldermalsen Aansluitschema lijn 47 (groen) Ht Tl Pagina 34 van 54

35 4.2 Bommelerwaard Lijn 165 De huidige dienstregeling wordt op werkdagen gecontinueerd. Op zaterdag wordt er een basisuurdienst ingevoerd op de gehele traject; het aantal reizigers is niet afdoende voor een halfuurdienst. Op een gemiddelde zaterdag is het aantal reizigers ongeveer vier keer kleiner dan op een gemiddelde werkdag. De meeste reizigers van lijn 165 reizen vooral van en naar de eindpunten Druten en s-hertogenbosch, het lokale verkeer tussen de plaatsen neemt slechts een kleine rol in. De rol van s-hertogenbosch is hierin aanmerkelijk groter dan die van Druten, per zaterdag reizen er gemiddeld 170 reizigers van s-hertogenbosch naar een bestemming op lijn 165, tegenoverstaande gemiddeld 60 instapeprs in Druten. Het grootste gedeelte (70 procent) van de reizigers die in s-hertogenbosch instapt reist naar Hedel of Kerkdriel. Op zaterdagmiddag wordt de uurdienst op het trajectdeel s-hertogenbosch Hedel Kerkdriel verdicht tot een halfuurdienst. De grootste groep reizigers kan zodoende toch ieder half uur reizen en heeft keuzevrijheid in vertrekmomenten. Aan de oostkant van de lijn blijft op het traject Beneden-Leeuwen Druten voor de reiziger op alle dagen een halfuurdienst gehandhaafd doordat de buslijnen 42 en 165 hier een half uur van elkaar verschoven rijden 's-Hertogenbosch Boven-Leeuwen Kerkdriel Druten Aansluitschema (zaterdag) lijn 165 (zwart) en lijn 42 (groen) Lijn 166 De huidige dienstregeling wordt gecontinueerd. Op werkdagen rijdt lijn 166 tussen 7 en 10 uur s ochtends en tussen 15 en 18 uur s middags een halfuurdienst. De halfuurdienstrit van 14:31 uur vervalt, ongeveer twaalf reizigers dienen hierdoor een half uur eerder of half uur later te reizen. Op zaterdag en zondag rijdt lijn 166 rechtstreeks tussen s-hertogenbosch en Hedel via Treurenburg en niet meer via de halte Titaniumlaan. Het gebruik van deze halte is te beperkt om er speciaal voor langs te blijven rijden. Op werkdagen blijft lijn 166 er wel langs rijden, door het ontbreken van overig openbaar vervoer is het gewenst om de halte dan wel te blijven bedienen. In de tabel de totalen per dagsoort. Instappers Titaniumlaan werkdag 5 zaterdag < 1 zondag < 1 Pagina 35 van 54

36 Overige lijnen in Bommelerwaard De kernen aan lijn 49 in de Bommelerwaard kenmerken zich door een beperkt openbaar vervoer gebruik. Een probleem hierbij is dat de vervoervolumes te groot zijn voor de buurtbus, echter te klein voor een streekbus. De volgende figuur toont het gemiddeld aantal instappers per werkdag per kern gelegen aan de huidige lijn 49. Instappers van lijn 649 zijn ook meegeteld. Niet vermeld op de kaart is Kerkdriel met gemiddeld 26 instappers per werkdag. Instappers per werkdag aan lijn 49 De reizigersaantallen laten duidelijk een laag openbaar vervoer gebruik zien. Dit blijkt ook als het aantal instappers van Brakel en Zuilichem wordt vergeleken met bijvoorbeeld Gendringen in oostelijk Gelderland. Brakel en Zuilichem hebben samen, met opgeteld 4780 inwoners, 300 meer inwoners dan Gendringen. Daarentegen is het aantal instappers per werkdag in Gendringen ruim drie keer groter dan Brakel en Zuilichem bij elkaar opgeteld. Instappers per werkdag Aantal inwoners Brakel en Zuilichem Gendringen De plaatsen Andel en Nieuwaal vallen op door het lage aantal instappers. Met circa 2500 reizigers is Andel een plaats met enige omvang maar het gebruik van lijn 49 is hier vooral beperkt doordat inwoners van Andel met lijn 121 naar Gorinchem of s-hertogenbosch reizen en er nauwelijks een vervoerrelatie met Zaltbommel is. In het zuidwestelijke gedeelte van de Bommelerwaard liggen de plaatsen Aalst en Nederhemert die alleen ontsloten worden door buurtbus 268 en enkele spits/schoollijnen. Zowel in de ochtend als middagspits is het druk in de buurtbus en komt het voor dat reizigers soms niet mee kunnen omdat er maar maximaal acht personen mee mogen. Om de vraag beter te laten aansluiten bij het aanbod gaat lijn 49 rijden tussen Brakel en Zaltbommel via Zuilichem en Gameren via een snellere route. Hierdoor zal lijn 49 Andel, Nieuwaal en Kerkdriel niet meer bedienen. In de zuidwestelijke Bommelerwaard gaat op werkdagen in de brede spitsperiode de nieuwe lijn 68 ieder uur Aalst, Nederhemert, Delwijnen, Kerkwijk en Bruchem verbinden met Zaltbommel. De capaciteitsproblemen bij buurtbus 268 kunnen zodoende worden opgelost en er ontstaat ruimte voor vervoergroei. Pagina 36 van 54

37 Tussen Zaltbommel en Kerkdriel gaat een nieuwe buslijn 67 in de brede spits ieder uur rijden via een rechtstreekse route. Tussen de spitsperioden (09 13 uur) is het aantal reizigers te gering voor een normale buslijn, de reis naar Kerkdriel gaat dan via buurtbus 267. De lijnen 49, 267 en 268 rijden op alle werkdagen ieder uur. In de weken waarin zowel regio zuid als regio midden vakantie hebben rijden de lijnen 67 en 68 niet. De bediening van Nieuwaal wordt overgenomen door de belbus waarbij een reis gereserveerd dient te worden. De belbus rijdt naar Gameren of Zuilichem waar overgestapt kan worden op lijn 49. Andel, en specifiek de school Prinsentuin, blijven ontsloten door buurtbus 268 en schoollijn 668. Lijn 668 rijdt in de ochtend twee ritten van Rossum via Zaltbommel en de zuidwestelijke Bommelerwaard naar Andel. In 2019 worden hieraan een opstapplaats in zuidelijk Zuilichem en zuidelijk Brakel toegevoegd zodat ook van deze plaatsen gereisd kan worden naar Andel. In de middag rijden er twee ritten terug volgens de omgekeerde route. Tijdens de avonduren en in het weekend wordt de gehele Bommelerwaard bediend door de Arriva Vlinder. Gedetailleerde informatie hierover staat in het hoofdstuk Vlinder Bommelerwaard. Onderstaand figuur geeft een overzicht van de gewijzigde (vaste) lijnen. De wijziging van het lijnennet heeft een groot raakvlak met de buurtbusverenigingen. De buurtbus wijzigt eveneens, het overleg hierover is op dit moment nog niet afgerond. De definitieve uitkomst hiervan kan tot gevolg hebben dat de dienstregeling van de normale lijnen en buurtbuslijnen afwijken van het vervoerplan. Indien dit het geval is worden betrokken partijen tijdig geïnformeerd en geconsulteerd. Routes lijn 49, 67 en 68 in dienstregeling 2019 Pagina 37 van 54

38 De lijnen 49 en 68 bieden in Zaltbommel s ochtends een goede aansluiting op de treinen naar s- Hertogenbosch en Utrecht; de overstaptijd bedraagt zeven tot tien minuten. In de middag is er een goede aansluiting van de beide treinen op de lijnen 49 en 68; de overstaptijd varieert tussen de vijf en dertien minuten. Omdat de bussen maar één keer per uur rijden is gekozen voor een ruimere overstaptijd, de overstap wordt zodoende betrouwbaar. Lijn 67 biedt in Zaltbommel dezelfde overstapmogelijkheden van/naar Utrecht zoals ook in dienstregeling 2018 het geval voor lijn 49 tussen Zaltbommel en Kerkdriel. Er kan zowel worden overgestapt van bus op trein als van trein op bus. Pagina 38 van 54

39 4.3 Land van Maas en Waal Lijn 42 Op werkdagen wordt de huidige dienstregeling gecontinueerd. Lijn 42 rijdt altijd minimaal één keer per uur, in de brede spitsperiode rijdt de bus twee keer per uur. Op zaterdag gaat de bus, net als op zondag, gedurende de hele dag ieder uur rijden. In de huidige dienstregeling is tijdens de zaterdagmiddag een halfuurdienst van toepassing. Gemiddeld is het aantal reizigers minder dan vier per rit; het aanbod is niet in balans met de vraag. Onderstaand het dienstregelingsmodel op zaterdag. Door de samenloop met lijn 165 blijft het mogelijk om ieder half uur van Boven-Leeuwen naar Druten en Nijmegen te reizen. Tiel Boven-Leeuwen Druten Aansluitschema (zaterdag) lijn 42 (groen) en lijn 165 (zwart) Pagina 39 van 54

40 4.4 Buurtbussen Lijn 260 Lijn 260 rijdt drie verschillende lijngedeelten onder één lijnnummer. In 2019 krijgt elk lijngedeelte een uniek lijnnummer, zodoende wordt in de reisinformatie eenvoudiger te begrijpen welke buurtbus richting welke bestemming rijdt. De buurtbussen blijven overstapvrij doorrijden op de volgende lijn bij station Geldermalsen. Lijn 260 Geldermalsen Leerdam Lijn 261 Geldermalsen Est Lijn 262 Geldermalsen Tricht Lijn 265 De buurtbus Dreumel Appeltern Beneden-Leeuwen heeft gemiddeld minder dan vier reizigers per werkdag. Met acht ritten per dag betekent dit minder dan 0,5 reizigers per rit. Doordat dienstregeling, frequentie en bedieningsperioden niet aansluiten bij de vervoerwensen van de inwoners van de dorpen in het zuidelijke deel van het Land van Maas en Waal wordt de buurtbus nauwelijks gebruikt. Omdat de maatschappelijke kosten niet opwegen tegen de maatschappelijke baten eindigt de inzet van de buurtbus op lijn 265 in december Naast het reguliere openbaar vervoer in de vorm van lijn 165 kunnen reizigers onder andere ook gebruik maken van de dorpsauto Alphen en dorpsdeelauto Appeltern. Mobiliteitsmaatwerk met behulp van vrijwilligers hebben in diverse gevallen niet een volledige bedieningsperiode. Om in de avonduren en in het weekend het Land van Maas en Waal ook bereikbaar te houden blijven de belbusritten van lijn 265 voorlopig gehandhaafd. Lijn 268 De dienstregeling wordt afgestemd op de invoering van de nieuwe lijn 68 en de wijzigingen van lijn 49. Het overleg met de buurtbusvereniging is nog niet afgerond. In de ochtendspits richting Zaltbommel gaat lijn 268 minder dorpen bedienen in verband met de grote vervoervraag; reizigers naar Zaltbommel kunnen reizen met de nieuwe lijn 68. De buurtbusvereniging overweegt om in de middagspits ook diverse dorpen niet aan te doen. Reizigers kunnen dan eveneens gebruik maken van lijn 68. In vakantieperioden waarin lijn 68 niet rijdt worden alle dorpen wel één keer per uur aangedaan door lijn 268 van/naar Zaltbommel. Pagina 40 van 54

41 4.5 School en spitsbussen In deze paragraaf worden per lijn de wijzigingen benoemd. In Geldermalsen wordt lijn 543 uitgebreid van bedrijventerrein Poppenbouwing naar station Geldermalsen. Per werkdag zullen twee ritten heen als ook twee ritten terug gaan rijden in aanvulling op de bestaande ritten tussen Tiel en Geldermalsen. In de Bommelerwaard vervalt lijn 568 door de komst van de nieuwe lijn 68. Door de opening van de nieuwe Gomarus College schoolvestiging in Zaltbommel neemt het aantal reizigers richting Gomarus College Gorinchem af. Verwacht wordt dat scholieren naar de nieuwe vestiging in Zaltbommel vooral per fiets zullen gaan omdat de af te leggen afstand fors afneemt. Afhankelijk van het daadwerkelijke aantal scholieren welke per bus naar Gorinchem blijft rijden wordt het aanbod hierop afgestemd. De lijnen 620, 624 en 627 komen te vervallen. Lijn 647 blijft, alleen in de ochtendspits, een rit rijden naar Gorinchem. In Kerkdriel vervalt de schoolrit van lijn 649; deze wordt overgenomen door lijn 67 en schoollijn 667. Lijn 667 gaat in de ochtendspits van Alem via Rossum en Hurwenen naar Zaltbommel rijden. Naast de buurtbus 267 gaat schoollijn 667 in de middag ritten rijden van Zaltbommel rechtsreeks naar Rossum ter ondersteuning van de buurtbus. In de middag vervalt lijn 664; per schooldag reizen minder dan zeven reizigers verspreid over drie ritten naar Heerewaarden. Dit aantal is te beperkt om de huidige lijn 664 te behouden. Reizigers naar Heerewaarden kunnen met buurtbus 267 of schoollijn 667 naar Rossum reizen om daar over te stappen op lijn 165 naar Heerewaarden. Pagina 41 van 54

42 5 Arriva Vlinder 5.1 Inleiding De mobiliteitsmarkt verandert snel en de behoefte van reizigers aan vervoer op maat groeit. In de provincie Gelderland speelt Arriva hierop in met een vraaggestuurd openbaar vervoersysteem: Arriva Vlinder. Met de Vlinder biedt Arriva slimmer en schoner openbaar vervoer in gebieden waar relatief weinig vraag is. In gebieden waar weinig vraag is naar openbaar vervoer en op tijden dat de vraag fors afneemt, zorgt de Vinder voor een kwaliteitsimpuls met een goede bereikbaarheid als gevolg. De Vlinder rijdt de snelste route en bedient alleen de haltes waar vraag naar is. Een belangrijk uitgangspunt is dat de Vlinder integraal onderdeel uitmaakt van het mobiliteitsaanbod. In toenemende mate willen reizigers van verschillende vormen van vervoer gebruik (kunnen) maken, en gefaciliteerd worden in deze keuzevrijheid. Reizigers hebben belang bij een snelle en comfortabele reis van A naar B, waarbij de modaliteit ondergeschikt is en de overstap tussen modaliteiten drempelloos moet zijn. Een integraal mobiliteitsnetwerk zorgt voor gebruiksgemak en vanzelfsprekendheid voor de reiziger, en moet daarbij zo zijn georganiseerd dat vervoerders en opdrachtgevers de betaalbaarheid en betrouwbaarheid kunnen garanderen. Een kansrijke maar ook complexe ontwikkeling van de markt, die vraagt om slimme maatregelen en samenwerkingen. In de regio Achterhoek-Rivierenland wil Arriva in toenemende mate de rol van ketenregisseur vervullen. In de optiek van Arriva betekent dit, dat Arriva de regie voert over zowel het feitelijke vervoer dat wordt aangeboden, als het ontsluiten van het totaal aan mobiliteitsvormen dat door Arriva zelf en anderen wordt geboden. Als regisseur van de keten is Arriva ervoor verantwoordelijk om naast lijngebonden openbaar vervoer ook andere vormen van mobiliteit aan te bieden. Samen met andere vervoerders en mobility providers biedt Arriva een geïntegreerde en weloverwogen mix van diverse mobiliteitsvormen, die aansluit op de regionale vraag. Het samenstellen van deze mix van en het integraal ontsluiten van de verschillende vervoersomen wordt Arriva MaaS genoemd ( Mobility as a Service ). De scope van Arriva MaaS en de rol als regisseur in de provincie Gelderland is gevisualiseerd in onderstaand figuur. Arriva MaaS in de provincie Gelderland Pagina 42 van 54

43 Op de verticale as zijn drie lagen weergeven: 1. Mobility providing: het ontsluiten en faciliteren van mobiliteit voor reizigers. 2. Transport providing: het aanbieden en (laten) uitvoeren van vervoer. 3. Branding: het aanbieden van mobiliteit onder een (herkenbare) merknaam/productformule. De Vlinder heeft een specifieke branding en is daarmee herkenbaar. Voor de reiziger is het belangrijk dat reizen met de Vlinder even eenvoudig is als reizen met het regulier openbaar vervoer. Dit wordt door Arriva gegarandeerd door het bieden van een integraal informatie- en betaalsysteem waar de reiziger alle vormen van vervoer die aangeboden worden, op eenduidige wijze kan plannen, reserveren en betalen. De Vlinder maakt integraal onderdeel uit van het mobiliteitsaanbod. Het plannen gaat daarom volgens dezelfde stappen als het plannen van een reis met regulier openbaar vervoer. Via de Arriva applicatie, website en landelijke reisplanners (zoals 9292) wordt kenbaar gemaakt dat reizigers een deel van hun reis dienen te reserveren. Het werkt als volgt: In de reisplanner plant een reiziger een reis van beginpunt naar eindbestemming. Wil een reiziger reizen op een traject waar op dat moment geen reguliere buslijn rijdt? Dan wordt duidelijk vermeld in het reisadvies dat de Vlinder gereserveerd dient te worden. Reserveren kan tot 30 minuten vóór geplande vertrektijd. De reiziger krijgt standaard een reisadvies waarbij een looproute wordt weergegeven naar de dichtstbijzijnde (Vlinder-)halte. De reiziger krijgt de mogelijkheid om tijdens de reservering de rit met de Vlinder alvast te betalen. Echter werken andere betaalsystemen in de bus zoals ov-chipkaart ook. Zodra de bevestiging van de Vlinder in het ritplansysteem is verwerkt, volgt een bevestiging met de verwachte vertrektijd. Wanneer de vertrektijd definitief is, krijgt de reiziger opnieuw een melding. Naast de online reisplanner, kunnen reizigers ook telefonisch contact opnemen met een telefooncentrale voor het plannen van hun rit. Plannen en reserveren van de Vlinder via de Arriva applicatie Pagina 43 van 54

44 De Vlinder is het middel voor de versnelling naar vraaggestuurd openbaar vervoer en kan tevens inefficiënties in het vervoer oplossen. In het vervoerplan 2019 wordt het Vlindernetwerk in de regio Achterhoek en Rivierenland aanzienlijk uitgebreid, waarbij met name de transitie van servicelijnen naar Vlinder in de stad Doetinchem als een significante kwaliteitsimpuls kan worden beschouwd. Ditzelfde kan worden gesteld voor de Bommelerwaard in de regio Rivierenland. Deze omvormingen zijn onderdeel van een transitie, in de komende jaren zullen ook weer grote stappen worden gezet. De doorontwikkelingsmogelijkheden van de Vlinder worden ook weergegeven in een animatievideo: Voor de reiziger is het van groot belang dat de transitie naar de Vlinder goed en beheerst verloopt. Dit betekent specifieke aandacht voor reizigerscommunicatie, marketing en kwaliteitsmanagement. Voor een goede en beheersbare start zal in de komende periode een implementatieplan worden uitgewerkt die voorziet in bovenstaande zaken. Pagina 44 van 54

45 5.2 Servicelijnen Doetinchem Sinds december 2014 rijden er twee servicelijnen door Doetinchem. Deze lijnen bieden, zoals de naam al doet vermoeden, service op een ander niveau dan reguliere lijnen in de regio. Kenmerkend voor de routevoering van de servicelijnen is de fijnmazigheid van de route. De servicelijnen verbinden momenteel tussen 9 en 18 uur verschillende wijken met de belangrijke bestemmingen in Doetinchem zoals het centrum, het ziekenhuis en zorgcentra. In dienstregeling 2019 wordt het product servicelijnen herontworpen om beter aan te sluiten op de behoefte van de reiziger. De reden voor de noodzaak van een herontwerp wordt duidelijk uit een weergave van het functioneren van de huidige servicelijnen. Analyse huidige servicelijnen De servicelijnen worden door circa 140 instappers per werkdag gebruikt. De piek in gebruik ligt, zoals onderstaande tabel toont, met name in de middag rond 14 uur. Lijn 2 wordt aanmerkelijk minder gebruikt dan lijn 1. Aantal reizigers (verticale as) per uurblok (horizontale as) per servicelijn. Onderliggende kaart toont het gemiddeld aantal instappers per halte per werkdag. Hierbij wordt duidelijk dat een zeer groot aantal van de haltes aan de servicelijnen zeer matig gebruikt wordt. Met één of twee instappers per dag per halte komt het, bij het overgrote deel van de ritten, voor dat de bus doorrijdt bij de halte zonder te hoeven stoppen omdat er geen reizigers willen in/uitstappen. De grafiek rechts toont het profiel van de reizigers die momenteel gebruik maken van de servicelijnen Doetinchem. Uit aanvullend reizigersonderzoek blijkt dat ruim 60 procent van de reizigers in de servicelijnen is jonger dan 30 jaar. Een kleinere groep valt onder de categorie Pagina 45 van 54

46 oudere : circa 23 procent van de reizigers is 60 jaar of ouder. De grafiek toont aan dat de doelgroepen in de servicelijnen afwijkt van de reguliere lijnen in de regio. In vergelijking met de lijnen 80/83/84 in Zutphen en de overige lijnen in Achterhoek/Rivierenland maken relatief veel ouderen gebruik van de servicelijnen. Vergeleken met overige lijnen maken minder scholieren/studenten gebruik van de servicelijnen. Dit is grotendeels te verklaren door de route van het product: de servicelijnen komen niet langs schoolgemeenschappen. Gemiddeld aantal instappers per dag per halte (alleen servicelijnen) Met 140 instappers per werkdag functioneren de servicelijnen niet op niveau. Dit blijkt met name als wordt gekeken naar de verhouding tussen de maatschappelijke kosten en baten. Een manier om de verhouding tussen maatschappelijke kosten en baten weer te geven is lijnen tegenover elkaar afzetten in een verhouding DRU-subsidie per reiziger. De DRU-subsidie wordt verstrekt door de provincie Gelderland. Indien de DRU-subsidie per reiziger hoog is zijn de maatschappelijke kosten hoog. De verhouding DRU-subsidie per reiziger is ruim vijf keer zo hoog als overige lijnen in de Achterhoek. Hiermee scoren de servicelijnen de hoogste DRU-subsidie per reiziger in de Achterhoek. Op zich is het logisch dat lijnen die meer service bieden hogere maatschappelijke kosten met zich meebrengen. Echter is de verhouding tussen de reguliere lijnen en de servicelijnen buitenproportioneel. Er zijn een aantal redenen te benoemen waarom de huidige servicelijnen veelal niet interessant zijn voor reizigers: De huidige frequentie (deels één keer per uur) is niet aantrekkelijk voor veel reizigers. Reizigers met een sociaal-recreatief reismotief hebben het risico ruim 55 minuten te moeten wachten als zij de servicelijn net gemist hebben. Om deze doelgroep beter te bedienen zou minimaal een halfuurfrequentie geboden moeten worden naar de haltes van de servicelijnen. De mobiliteit van ouderen stijgt. Hierdoor zijn ouderen minder afhankelijk van alleen het openbaar vervoer. Pagina 46 van 54

47 In aanvulling op bovenstaande groeit de concurrentiepositie van de (elektrische) fiets. Het reizen met de fiets kan voor veel reizigers aantrekkelijk zijn in steden als Doetinchem waar fietsafstanden acceptabel zijn. Door de fijnmazigheid van de servicelijnen duurt een reis van de Huet naar het Centrum inclusief looptijd en wachttijd aan de halte gemiddeld 33 minuten. Een reiziger zou dezelfde afstand in circa 15 minuten kunnen afleggen met de (elektrische) fiets. De fijnmazige opzet van de servicelijnen maakt het product voor veel reizigers niet aantrekkelijk: de servicelijnen zijn te langzaam in vergelijking met alternatieven als de fiets en de auto. De servicelijnen vissen momenteel in Doetinchem deels in dezelfde vijver als ZOOV. ZOOV biedt deur tot deur vervoer in de Achterhoek aan onder andere reizigers met een WMOindicatie. ZOOV wordt bijvoorbeeld veel gebruikt om van een seniorenappartementencomplex naar het ziekenhuis te reizen. Deze reis wordt echter ook geboden door de servicelijnen. Arriva wil de huidige servicelijnen aantrekkelijker maken door: Het bieden van een aantrekkelijke frequentie over de gehele lijn. Het bieden van snellere/competitieve reissnelheden. Arriva wil hier invulling aan geven door de servicelijnen als Arriva Vlinder uit te voeren. Vlinder Doetinchem Arriva vormt de servicelijnen in dienstregeling 2019 om naar een flexibel vervoersproduct waarbij een fijnmazig, maar tegelijkertijd een competitief openbaar vervoernetwerk wordt aangeboden. Hierbij wordt gefocust op het bedienen van diverse lokale bestemmingen. Het centrum en het ziekenhuis vormen het hart van de Vlinder. Vanaf zowel het centrum als het ziekenhuis kan elk half uur reserveringsvrij worden opgestapt. Vlinder Doetinchem wordt, zoals in onderstaande illustratie weergegeven, uitgevoerd door twee lijnen die samenkomen in het centrum van Doetinchem. Principeschets Vlinder Doetinchem Pagina 47 van 54

48 Vlinder Doetinchem kenmerkt zich als volgt: Vlinder Doetinchem rijdt op werkdagen, gelijk aan de huidige servicelijnen, van circa 9 tot 18 uur. Vlinder Doetinchem rijdt twee keer per uur volgens een dienstregeling. Een deel van de reizigers reserveert hun reis vooraf, een ander deel van de reizigers stapt in bij de reserveringsvrije haltes. Vlinder Doetinchem focust zich op het bedienen van de sociaal recreatieve markt. Vanaf de woonwijken in Doetinchem worden de volgende verbindingen aangeboden: o Verbindingen met het centrum met een focus op winkelend publiek. o Verbindingen met het ziekenhuis/poliklinieken. o Verbindingen met overige voorzieningen in Doetinchem. o Verbindingen met station Doetinchem/station De Huet. Een groot deel van de reizigers hoeft zich geen zorgen te maken over het reserveren van de terugreis. Reizigers vanuit het centrum en het ziekenhuis kunnen namelijk elk half uur reserveringsvrij instappen. Vlinder Doetinchem wordt uitgevoerd met 22-persoonsbussen. De grote scholierenstromen worden niet ontsloten door middel van Vlinder Doetinchem, maar worden binnen Doetinchem bedient door de reguliere streeklijnen. Door de route van de Vlinder Doetinchem flexibel uit te voeren wordt ingespeeld op de tekortkomingen van de huidige servicelijnen: Snellere reismogelijkheden worden aangeboden omdat haltes die niet zijn gereserveerd niet aangedaan worden. Vlinder Doetinchem rijdt zoals reeds aangegeven standaard twee keer per uur, dit in tegenstelling tot de huidige servicelijnen. Haltes Vlinder Doetinchem Alle huidige haltes die momenteel worden aangedaan door de servicelijnen Doetinchem zullen opgenomen worden in Vlinder Doetinchem. Aanvullend wordt een nieuwe Vlinder-halte gerealiseerd. Deze halte komt bij de poliklinieken aan de Gezellenlaan. Het aantal haltes kan na invoering van Vlinder Doetinchem uitgebreid worden. Een aantal wijken worden in Doetinchem namelijk nog niet optimaal bediend door openbaar vervoer. Hierbij kan gedacht worden aan Oosseld, Vijverberg, Bezelhorst en Wijnbergen. In overleg met de gemeente Doetinchem wordt na invoering van de Vlinder Doetinchem gekeken op welke wijze deze wijken ook beter ontsloten kunnen worden met openbaar vervoer. Onderstaande kaart toont de haltes welke per december worden opgenomen in Vlinder Doetinchem. De Vlinder is zoals gezegd opgedeeld in twee lijnen. Om duidelijk onderscheid te maken worden haltes van Vlinder A weergegeven in het groen. De haltes van Vlinder B worden weergegeven in het geel. Vanaf zowel de gele haltes als de groene haltes kan naar de rode haltes gereisd worden. Ook kan binnen één kleur worden gereisd, van groen naar groen. Van een groene naar een gele halte kan via een overstap op halte centrum. De Vlinder-bussen komen daar gelijktijdig aan om deze overstap naadloos te kunnen bieden. Pagina 48 van 54

49 Haltelocaties Vlinder Doetinchem Pagina 49 van 54

50 5.3 Stadsdienst Lochem Analyse lijn 52 Lijn 52, in de volksmond stadsdienst Lochem, rijdt twee keer per uur tussen station Lochem en vakantiepark Ruighenrode. Hiermee bedient lijn 52 het station, de binnenstad, de westelijke woonwijken, het Staring College en het vakantiepark Ruighenrode. Op station Lochem kan worden overgestapt op de treinlijn Zutphen Oldenzaal. De overstap van lijn 52 op de trein richting Zutphen is negen minuten. De overstaptijd van lijn 52 op de trein richting Oldenzaal is minder aantrekkelijk; 21 minuten. Bij halte Staring College kan worden overgestapt op lijn 56. Grofweg valt de huidige lijn in te delen in vijf herkomst/bestemmingsclusters. Deze zijn weergegeven op onderstaande kaart. Huidige routevoering lijn 52 en lijn 56 De huidige bezetting van de lijn is matig te noemen. De lijn wordt uitgevoerd met een 8-persoonsbus die op enkele ochtendspitsritten redelijk bezet zijn. Overdag maken circa 80 reizigers gebruik van lijn 52. Dit zijn veelal reizigers vanuit de woonwijken richting het station. Ruim 63 procent van de reizigers reizen tussen de woonwijken en het station. Opvallend is dat slechts een klein deel naar het eindpunt van de lijn reist; het vakantiepark Ruighenrode. Herkomst/bestemming matrix lijn 52 Vakantiepark School+zwembad Woonwijken Binnenstad School+Zwembad 0,4% Woonwijken 1,2% 0,5% Pagina 50 van 54 Binnenstad 3,6% 0,7% 2,0% Station 4,1% 4,6% 63,1% 19,9%

51 In de praktijk rijdt lijn 52 buiten de spits veelal leeg rond tussen de woonwijken en vakantiepark Ruighenrode. Binnen het huidige concept van lijn 52 met een vaste lijnvoering en vaste dienstregeling zijn er gezien de beperking in de maximale ritduur weinig mogelijkheden om aanpassingen te doen in de dienstregeling: de bus dient immers elk half uur te arriveren op station Lochem om aansluiting te geven op de treinen van/naar Zutphen. Dit terwijl er wel potentie ligt op andere locaties in Lochem die lijn 52 momenteel niet aandoet. Aan de oostzijde van Lochem liggen bijvoorbeeld diverse hotels die nu niet goed bereikbaar zijn met openbaar vervoer. Met een flexibele invulling als Arriva Vlinder kunnen deze locaties overdag wel bedient worden. Dienstregeling 2019 In dienstregeling 2019 wordt ingezet op het implementeren van Vlinder Lochem in combinatie met een aangepaste lijn 52. Ochtendspits: lijn 52 (vaste lijn) Lijn 52 gaat in dienstregeling 2019 in de ochtendspits tot circa 9 uur een kwartierfrequentie rijden. Door de kwartierfrequentie kan op de treinen in beide richtingen worden aangesloten, dit in tegenstelling tot de huidige treinaansluitingen. Om elk kwartier te rijden is een wijziging in route noodzakelijk. De onderstaande haltes worden als volgt opgenomen in de route: Station Vlinder-halte Centrum (zuid) (nog niet gerealiseerd) Greutink Albert Hahnweg Graaf Hendriklaan Tramstraat Noorderwal De Graafschap Station Momenteel worden de haltes De Luchte, Kerkhof, Staring College en Ruighenrode ook aangedaan door lijn 52. Het aantal in/uitstappers is daar echter zeer summier. De haltes De Luchte, Kerkhof en Staring College worden ontsloten met lijn 56. Na 9 uur: Vlinder Lochem (lijn 852) Vlinder Lochem zal tussen 9 en 19 uur rijden met de volgende kenmerken: Opstappen op station Lochem is reserveringsvrij. Reizigers die s morgens met lijn 52 naar het station zijn gereisd hoeven dus de terugreis ook niet te reserveren. Reizigers die vanaf andere haltes willen reizen kunnen reserveren via de verschillende kanalen. Door het flexibele karakter van Vlinder Lochem kunnen meer (Vlinder)haltes worden aangedaan. Hierbij wordt gedacht aan eenvoudige en summiere inrichtingen van de haltes. De mogelijkheden wat betreft nieuwe haltes worden besproken met de betrokken stakeholders. Mogelijke nieuwe (Vlinder)haltes: Centrum (zuid), Hotel Hof van Gelre, Zorgcentrum de Hoge Weide, Hotel de Paasberg, Hotel de Scheperskamp, gemeentehuis. Een aantal bestaande haltes wordt toegevoegd aan Vlinder Lochem: deze zijn weergegeven op onderstaande kaart. Door het bedienen van alle bestaande haltes in Lochem en enkele nieuwe (Vlinder)haltes ontstaat een fijnmazige bediening waarbij vele bestemmingen en voorzieningen beter bereikbaar worden. Pagina 51 van 54

52 De Vlinder rijdt twee keer per uur en focust zich op de aansluiting treinen van/naar Zutphen. Het is helaas niet mogelijk om alle bestemmingen te bedienen en op alle treinen aan te sluiten. Onderstaande kaart toont de ochtendspitsroute van lijn 52 (rood), lijn 56 (zwart) en de Vlinder-haltes van Vlinder Lochem (blauwe haltes) Haltelocaties Vlinder Lochem (blauw), ochtendspitslijn 52 (rood) en lijn 56 (zwart) Pagina 52 van 54

53 5.4 Vlinder Zutphen Almen Laren In dienstregeling 2019 wordt de route van lijn 54 in de avonduren als Vlinder uitgevoerd. Desalniettemin blijft lijn 54 op werkdagen en zaterdag rijden als reguliere lijn. Na 21 uur wordt flexibel gereden als Vlinder 854. Deze Vlinder vertrekt net als (Nacht)Vlinder 880 Zutphen reserveringsvrij van station Zutphen. Reizigers uit de trein hoeven dus niet te reserveren voor hun reis. De Vlinder ontsluit het noordelijke gedeelte van Warnsveld, Almen en Laren. Reizigers vanuit de dorpen richting Zutphen dienen te reserveren voor hun reis. Het aantal reizigers dat deze reisbeweging maakt is echter te verwaarlozen. Het overgrote deel van de reizigers reist in de avonduren namelijk vanaf station Zutphen naar de dorpen. Momenteel wordt nog onderzocht of er markt is om de Vlinder 854 ook op zondag in te zetten. In de huidige dienstregeling wordt Almen als één van de weinige plaatsen in de Achterhoek op zondag niet ontsloten door openbaar vervoer. Pagina 53 van 54

54 5.5 Vlinder Bommelerwaard In de avonden en in het weekend is er in de Bommelerwaard nauwelijks vervoer in de dorpen langs de huidige lijn 49. Op zaterdag reizen er gemiddeld 39 reizigers met lijn 49, op zondag zijn dit er gemiddeld 21. Per rit is het gemiddeld aantal instappers op zaterdag lager dan twee reizigers, op zondag lager dan één reiziger. Dorpen waar lijn 49 niet rijdt worden ontsloten door de belbus. In 2019 rijdt de Arriva Vlinder in het weekend en alle avonden in de gehele Bommelerwaard. Ieder half uur vertrekt de Vlinder van station Zaltbommel na aankomst van de trein naar de gewenste bestemming in de Bommelerwaard, dit is het gebied tussen de Afgedamde Maas, de Maas, het Kanaal van Sint Andries en de Waal. Daarnaast is het ook mogelijk om van/naar Giessen, Andel en Wijk & Aalburg te reizen, deze plaatsen worden op werkdagen door de buurtbus ontsloten. Lijnennet dienstregeling 2018 De lijnen 49, 67, 68, 266, 267 en 268 rijden niet op de momenten waarop de Vlinder rijdt. De Vlinder vertrekt om.05 /.35 respectievelijk om.10 /.40 vanaf station Zaltbommel. De vertrektijd is afhankelijk van de NS-dienstregeling; een deel van het weekend wordt de basisdienstregeling gereden, een ander deel de daldienstregeling met andere treintijden op station Zaltbommel. De Vlinder biedt voor de huidige reizigers van de belbuslijnen 266, 267 en 268 extra voordelen. Het aantal reismogelijkheden verdubbelt naar twee keer per uur én instappen bij station Zaltbommel wordt reserveringsvrij. In de huidige dienstregeling dienen reizigers van deze lijnen s avonds en in het weekend in alle gevallen vooraf te reserveren. Pagina 54 van 54