Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard- Fase 1, 2 en 3.

Transcriptie

1 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard- Fase 1, 2 en 3. Onderzoek naar de concentraties PFOA in de grond en het verspreidingsgedrag van PFOA in de gemeente Molenwaard.

2 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard Colofon Opdrachtgever: Opgesteld door: Auteurs: Kenmerk: Gemeente Molenwaard Expertisecentrum PFAS Elisabeth van Bentum, Hans Slenders, Tessa Pancras C / C.1 Versie: 26 oktober 218 1

3 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard Inhoud 1 Inleiding Aanleiding Doel en aanpak Werkzaamheden Leeswijzer Achtergrond PFOA GenX (HFPO-DA of FRD92/93) Resultaten depositieonderzoek 217 en Opzet en uitvoering van het onderzoek Opzet Uitvoering veldwerk Uitvoering laboratoriumonderzoek Historisch onderzoek Historisch onderzoek Polderweg West Quick Scan bedrijfsactiviteiten op basis van het Historisch Bodembestand (HBB) Vooronderzoek per locatie in verband met mogelijke dempingen Toetsingskader Resultaten en interpretatie Veldwaarnemingen Laboratoriumonderzoek en toetsing analyseresultaten Bespreking en evaluatieresultaten Conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen

4 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard 8 Literatuurlijst Bijlage A Kaarten A.1 Boorpuntenkaarten A.2 Grondresultaten Bijlage B Boorstaten Bijlage C Analysecertificaten grond Bijlage D Toetsing van de grondresultaten Bijlage E Verklaring van onafhankelijkheid Bijlage F XY-coördinaten boorpunten openbare grond Bijlage G Kaarten historisch onderzoek G.1 Luchtfoto onderzoek Polderweg West G.2 Kaart met UBI-locaties G.3 Kaarten historisch onderzoek... 5 Bijlage H Foto s locatie inspectie

5 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard 1 Inleiding In opdracht van de gemeente Molenwaard heeft het Expertisecentrum PFAS een onderzoek verricht naar de aanwezigheid van PFOA (perfluoroctaanzuur) in de grond in de gemeente Molenwaard. In eerste instantie is daarbij luchtdepositie aangewezen als voornaamste oorzaak, maar inmiddels wordt ook gelet op andere routes (grondverzet, baggeren et cetera). Tijdens het onderzoek is ook gekeken naar de aanwezigheid van andere poly- en perfluoroalkyl verbindingen (PFAS). Fase 1 en 2 zijn al eerder gerapporteerd 1, in de onderliggende rapportage worden de resultaten van fase 1, 2 en 3 integraal besproken. EXPERTISECENTRUM PFAS Het Expertisecentrum PFAS is een samenwerking tussen Witteveen+Bos, TTE Consultants en Arcadis. De samenwerking is in 212 opgezet om kennis en informatie te delen over PFAS. Hierbij gaat het om technische kennis van analyse- en veldwerktechnieken, toxicologische kennis, juridische en beleidsmatige kennis en kennis over potentiële saneringstechnieken. Door het expertisecentrum PFAS is in 218 samen met vooral overheidspartijen en het RIVM een handelingskader opgesteld waarin beschreven wordt hoe op een praktische wijze omgegaan kan worden met PFAS in grond en grondwater. 1.1 Aanleiding In en zijn door het Expertisecentrum PFAS onderzoeken uitgevoerd naar de mogelijke invloed van atmosferische depositie van PFOA en stoffen van het GenX-proces op grond en grondwater rondom Dordrecht (een depositie onderzoek (DO 217) en een aanvullend depositie onderzoek (AO 218)). Tijdens deze onderzoeken zijn verhoogde concentraties PFOA en HFPO-DA (FRD92/93, stoffen in het GenX proces, hierna GenX genoemd) gemeten in zowel grond als grondwater. Aangezien het waargenomen concentratieverloop gelijkenis vertoont met de door het RIVM gemodelleerde luchtemissie vanaf de fabriek van Chemours (voorheen DuPont) worden deze verhoogde concentraties naar alle waarschijnlijkheid veroorzaakt door luchtdepositie vanuit de fabriek. Tijdens het AO 218 bleek dat de grond en het grondwater in de noordoostelijke bemonsteringsraai in de in de gemeente Molenwaard eveneens sterk verhoogde concentraties PFOA bevatten (zie Figuur 4 voor de ligging van de raai). Dit lijkt erop te wijzen dat geëmitteerde stoffen ook op grotere afstand kunnen neerslaan of wellicht dat het poldersysteem in het gebied rond Bleskensgraaf resulteert in hogere concentraties. De aangetroffen concentraties hebben ertoe geleid dat er behoefte ontstaat om meer inzicht te krijgen in de exacte omvang en gevolgen van de problematiek, en eveneens om na te gaan wat de mogelijke oorzaak is van de verhoogde 1 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard. Expertisecentrum PFAS, C / A, 28 mei Luchtdepositie onderzoek PFOA en HFPO-DA (GenX) Dordrecht en omgeving. Expertisecentrum PFAS, ECP 1217 / 2DDT , mei 217. (AO 217) 3 Aanvullend luchtdepositie onderzoek PFOA en HFPO-DA (GenX) Dordrecht en omgeving. Expertisecentrum PFAS, C / A, 218. (DO 218) 4

6 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard concentraties op deze plaats. 1.2 Doel en aanpak Doel Het onderzoek heeft tot doel om: de PFOA-verontreiniging in de grond in de omgeving van Bleskensgraaf en met name van de sterkst verontreinigde boring (NE3) nader in beeld te brengen; te bepalen of er in de omgeving van volkstuincomplexen in de buurt van Bleskensgraaf significante depositie van PFOA heeft plaatsgevonden; inzicht te krijgen in de (globale) omvang van de PFOA-verontreiniging in de grond in de gemeente Molenwaard door een gebiedsdekkend beeld te vormen van PFOA-concentraties binnen de gemeente; inzicht te krijgen in de oorzaak (bijvoorbeeld luchtdepositie, verspreiden van bagger) van de verhoogde concentraties, door op verschillende type locaties (open weiland, boomgaard, weilanden met en zonder slibdepot) te bemonsteren; te bepalen wat de PFOA-concentraties zijn in de weilanden van een aantal melkveehouders in Molenwaard. Op een aantal van de onderzochte locaties doet de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) onderzoek naar PFOA concentraties in veevoer (kuilgras) en melk, zodat de PFOA concentraties in grond vergeleken kunnen worden met de resultaten van het lopende onderzoek van de NVWA. Het onderzoek richtte zich aanvankelijk alleen op PFOA in grond aan gezien er tijdens de depositie onderzoeken 217 en 218 in de grond binnen de gemeente Molenwaard geen GenX is aangetroffen boven de detectiegrens. Tijdens fase 3 van dit onderzoek is GenX aan de analyses toegevoegd omdat onder andere naar aanleiding van rapport van de inspectie van de Leefomgeving en Transport (ILT) verdenking ontstond op de aanvoer van, mogelijk met GenX verontreinigd, grond, slib of irrigatiewater. Aanpak Het onderzoek is uitgevoerd in drie fasen, fasen 1 en 2 zijn al eerder gerapporteerd, maar worden in deze rapportage ook besproken. 1. In fase 1 is onderzoek uitgevoerd bij de sterkst verontreinigde boring NE3, en zijn er in de buurt van twee volkstuincomplexen, per complex, twee boringen geplaatst om te bepalen of er luchtdepositie van PFOA heeft plaatsgevonden in de omgeving van de complexen. 2. Tijdens fase 2 is onderzoek uitgevoerd over een groter gebied om een gebiedsdekkend beeld te krijgen van PFOA-concentraties in de gemeente. 3. Tijdens fase 3 is de sterkst verontreinigde zone aan de Polderweg West (bij NE3) nader onderzocht, daarnaast zijn er nog vier volkstuincomplexen onderzocht en is er onderzoek gedaan naar de aanwezigheid van PFOA in de weilanden van melkveehouders en een boomgaard. 5

7 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard Om snel een beter beeld van de situatie te krijgen zijn de onderzoeken van fase 1 en 2 uitgevoerd op locaties die makkelijk te bereiken waren, waar de grond de afgelopen jaren niet is geroerd en waar makkelijk toestemming voor te krijgen was. In de praktijk zijn de boringen tijdens fase 1 en 2 vaak geplaatst in openbare grond, in wegbermen en plantsoen. Tijdens fase 3 zijn de boringen in overleg met de eigenaren geplaatst in de weilanden en tuinen binnen de volkstuincomplexen. 1.3 Werkzaamheden In het kader van het onderzoek zijn de volgende werkzaamheden verricht: Historisch onderzoek inclusief locatie-inspectie. Veldonderzoek. Laboratoriumonderzoek. Interpretatie van de analyseresultaten. Toetsing van de analyseresultaten. Rapportage inclusief formuleren van conclusies. 1.4 Leeswijzer Hoofdstuk 2 beschrijft de achtergrond van het onderzoek. In hoofdstuk 3 wordt de opzet van het veld- en laboratoriumonderzoek beschreven. Het historisch onderzoek wordt beschreven in hoofdstuk 4. Een overzicht van het huidige toetsingskader voor PFOA wordt gegeven in hoofdstuk 5. De resultaten en interpretatie van het onderzoek staan beschreven in hoofdstuk 6. Tenslotte volgen in hoofdstuk 7 de conclusies en de aanbevelingen. Een lijst met gebruikte literatuur is te vinden in hoofdstuk 8. Disclaimer Hoewel het bodemonderzoek op zorgvuldige wijze is voorbereid en uitgevoerd, kan niet worden uitgesloten dat er in werkelijkheid afwijkingen optreden ten opzichte van de in dit rapport gepresenteerde resultaten. Immers, elk bodemonderzoek is gebaseerd op het nemen van een aantal steekproeven, welke representatief worden geacht voor het onderzochte gebied, maar waarbij (lokale) afwijkingen niet volledig kunnen worden uitgesloten. 6

8 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard 2 Achtergrond In 217 en 218 zijn door het Expertisecentrum PFAS twee onderzoeken 1,2 uitgevoerd naar atmosferische depositie van PFOA en GenX in de omgeving van de fabriek van Chemours (voorheen Dupont) te Dordrecht. Tijdens deze onderzoeken zijn verhoogde concentraties van PFOA en GenX in grond en grondwater gemeten, en is geconcludeerd dat de oorzaak waarschijnlijk is gelegen in luchtdepositie, omdat het waargenomen concentratieverloop gelijkenis vertoont met de gemodelleerde luchtemissie (Zeilmaker et al. 216). Uit voorbeelden uit de Verenigde Staten is bekend dat deze verontreinigende stoffen via luchtdepositie in de bodem en vervolgens in het grondwater terecht kunnen komen (zie Figuur 1). Figuur 1: Conceptueel model verspreiding PFAS bij een teflon-productielocatie (gebaseerd op Woodward et al., 216). 2.1 PFOA PFOA (Figuur 2) werd in Dordrecht tot en met 212 gebruikt als hulpstof in het productieproces van PTFE (Teflon). PFOA kwam vrij als gas of in waterdamp tijdens het productieproces van Teflon. Wanneer PFOA in contact komt met water dissocieert het, waardoor het in het water opgelost blijft en niet snel vervluchtigt. Het gas kan coaguleren terwijl het vrijkomt in de lucht en vormt dan aerosolen (kleine deeltjes). Deze aerosolen kunnen vervolgens neerslaan (luchtdepositie). Afhankelijk van de temperatuur zal waterdamp ook neerslaan, of door regen worden meegenomen. PFOA is een zeer persistente verbinding die in het geheel niet afbreekt. PFOA kan daarom nog zeer lange tijd in het milieu worden aangetroffen. 7

9 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard PFOA Perfluoroctaanzuur (pentadecafluorooctanoic acid) Figuur 2: Overzicht naam en structuurformule PFOA. 2.2 GenX (HFPO-DA of FRD92/93) Sinds 212 wordt PFOA niet meer gebruikt als hulpstof in het productieproces, maar wordt de GenX technologie toegepast. In deze technologie vervangen de volledig gefluorideerde verbindingen FRD-92, FRD-93 het eerder gebruikte PFOA. FRD-92 en FRD-93 dissociëren beide in water tot hetzelfde anion (2,3,3,-tetrafluoro-2-(heptafluoropropoxy) propanoate, HFPO-DA) (Figuur 3). Tijdens deze reactie Bij de analyse van deze stoffen wordt alleen het anion gemeten en worden FRD-92 en FRD-93 beide als dezelfde stof gezien (HFPO-DA). Voor de eenvoud spreken we in het vervolg alleen van GenX als we de meting van HPFO-DA bedoelen, het anion van FRD-92 of FRD-93. FRD-92 FRD-93 HFPO-DA ammonium 2,3,3,3-tetrafluoro-2- (heptafluoropropoxy)propanoate 2,3,3,3-tetrafluoro-2- (heptafluoropropoxy)propanoic acid 2,3,3,-tetrafluoro-2- (heptafluoropropoxy)propanoate Figuur 3: Overzicht toegepaste stoffen in de GenX technologie (Beekman et al., 216) en HFPO-DA, het anion van FRD-92 en FRD Resultaten depositieonderzoek 217 en 218 De resultaten van het depositieonderzoek 217 en 218 worden hier kort besproken. Voor een compleet overzicht van de resultaten wordt verwezen naar het depositieonderzoek 217 en het depositieonderzoek 218. PFOA in grond PFOA is tijdens het eerdere onderzoek op alle locaties in de bemonsterde raaien rondom de fabriek in Dordrecht aangetroffen in de bovenste laag ( -,2 m -mv.). De risicogrenswaarde van PFOA 8

10 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard voor wonen met moestuin wordt in drie monsters overschreden. De overige risicogrenswaarden in grond worden nergens overschreden. De maximaal aangetroffen concentratie in de grondmonsters is aangetroffen in NE3 aan de Polderweg West tussen Bleskensgraaf en Molenaarsgraaf (gemeente Molenwaard). Hier is in de bovengrond 64 ug/kg PFOA van - 2 cm en 12 μg/kg van 2-5 cm -mv. aangetroffen. Omgerekend naar een gemiddeld concentratie voor de bovengrond geeft dit 92 μg/kg PFOA van - 5 cm -mv. Ook in de bovengrondmonsters van de nabijgelegen locaties NE2 en NE4 zijn relatief hoge PFOA-concentraties aangetroffen (8,8 en 24 μg/kg) en op de meest noordelijke locatie in de noordoostelijke raai (NE5) van het NO 218 zijn in de bovengrond nog verhoogde PFOA-concentraties aangetroffen. Figuur 4: Ligging van de raaien en onderzoekslocaties in het DO 217 en NO 218. PFOA in grondwater PFOA is boven de detectiegrens aangetroffen in 76% van de grondwatermonsters. De maximaal aangetroffen concentratie was 3,4 μg/l. In zeven monsters wordt de risicogrenswaarde voor direct gebruik van grondwater als drinkwater (,39 µg/l) overschreden. Het direct gebruik van 2 liter onbehandeld grondwater als drinkwater per persoon, per dag, levenslang wordt op deze locatie 9

11 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard echter onwaarschijnlijk geacht, daarom is als meest kritische grenswaarde de risicogrenswaarde wonen met moestuin (12 µg/l) gehanteerd. De PFOA-concentratie in grondwater blijft overal onder de risicogrenswaarde wonen met moestuin. GenX in grond en grondwater Tijdens de depositie onderzoeken is in één grondmonster en zeven grondwatermonsters GenX (HFPO-DA) aangetroffen. Tijdens de depositie onderzoeken 217 en 218 is in de grond binnen de gemeente Molenwaard geen GenX aangetroffen boven de detectiegrens. In het grondwater van twee peilbuizen in de gemeente Molenwaard zijn lage concentraties GenX gemeten. Conclusies depositieonderzoeken 217 en 218 Gezien de aangetroffen PFOA-concentraties in grond en grondwater lijkt het aannemelijk dat er luchtdepositie met PFOA heeft plaatsgevonden vanuit de bron Dupont/Chemours. In algemene zin zijn de concentraties in de door het RIVM gemodelleerde contouren het hoogst en is een afnemende trend naar buiten toe waarneembaar. In raai N en raai NE stijgen de PFOA-concentraties echter weer buiten de directe beïnvloedingszone (de paarse en blauwe contouren van de door het RIVM gemodelleerde luchtemissie) met de hoogste waarden in grond en grondwater bij Bleskensgraaf in boringen NE3 en N3 op respectievelijk 8 en 6 km afstand van het emissiepunt. Als verklaringen voor de toenemende concentratie zijn een paar mogelijkheden genoemd. Op de plaatsen met hogere concentraties is sprake van een poldersysteem met meer of minder kwel. Door de slechte doorlatendheid van de klei/veen bodem in combinatie met het ontbreken van infiltratie én het baggeren van sloten kunnen door de lucht gedeponeerde stoffen zich meer ophopen. In een zandige bodem met infiltratie zal een veel groter verdunnings- en afvoereffect optreden. Daarnaast is het mogelijk dat geëmitteerde stoffen pas op grotere afstand neerslaan. 1

12 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard 3 Opzet en uitvoering van het onderzoek 3.1 Opzet Fase 1: In fase 1 zijn zes boringen geplaatst rond NE3 om de verontreiniging met PFOA in te kaderen (NE3 t/m NE36). Ook zijn er in bermen in de buurt van twee volkstuinencomplexen per complex twee boringen geplaatst om te bepalen of er luchtdepositie van PFOA heeft plaatsgevonden in de omgeving (NE32R, NE32b, NE37b en NE37b2). Fase 2: Tijdens fase 2 zijn vijftien boringen geplaatst (M1 tot en met M15 om een gebiedsdekkend beeld te krijgen van PFOA-concentraties in de gemeente Molenwaard). De boringen zijn zo veel mogelijk in twee raaien loodrecht op de heersende windrichting geplaatst (zoals bepaald uit de RIVM-contouren) en de raai NE uit het eerdere onderzoek is verlengd met twee boringen (voor locaties zie Figuur 5 en bijlage A). Fase 3: Tijdens fase 3 zijn meerdere deellocatie onderzocht: Aan de Polderweg West zijn vier (NE315 tot en met NE318) boringen geplaatst dwars op de Polderweg West tussen N3 en NE3 en is één (NE31) boring geplaats ongeveer 15 meter ten zuiden van NE3. Ook is er een indicatief waterbodemmonster genomen (NE318). In totaal is op negen weilanden de bodem onderzocht op de aanwezigheid van PFOA. Het gaat hierbij om locaties NE38, NE39, NE311 tot en met 314, NE32 en NE322. Om te onderzoeken of de verhoogde PFOAconcentraties (deels) verklaard kunnen worden door het gebruik van met PFOA verontreinigd baggerslib is er bij twee locaties (NE32 en NE322) gekeken of er verschil was in PFOAconcentraties tussen percelen die recent opgehoogd zijn met baggerslib en naastgelegen, niet recent opgehoogde, percelen. Bij één van de weilanden is een indicatief waterbodemmonster genomen. Daarnaast is een fruitboomgaard onderzocht (NE323), in deze boomgaard zijn twee locaties onderzocht. Eén locatie in de directe nabijheid van een bomenrij, de andere locaties in een open stuk grasland binnen de boomgaard. Tijdens fase 3 zijn nog vier volkstuincomplexen onderzocht, tijdens fase vier zijn de monsters in overleg met de eigenaren/pachters in de tuinen van de volkstuincomplexen genomen. Op een aantal van de onderzochte weilanden wordt door de NVWA een onderzoek gedaan naar PFOA in zuivel, kuilgras en eieren. In verband met de privacy van de eigenaren van de grond is afgesproken om de locaties van de onderzoeken op de weilanden en in de fruitboomgaard niet op een kaart weer te geven. De boringen die op openbaar grondgebied en in de volkstuinen zijn geplaatst worden wel op de kaart weergegeven. 11

13 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard Historisch onderzoek Tijdens fase 3 is een historisch onderzoek uitgevoerd. Het historisch onderzoek bestond uit: Onderzoek naar de aanleg en onderhoud van de Polderweg West. Inclusief luchtfotoonderzoek, een locatie inspectie en het opvragen van informatie over bodemonderzoek of onderzoeken naar dempingen in de buurt van de Polderweg West. Een Quick Scan van PFAS-verdachte bedrijfsactiviteiten, onder andere op basis van het historisch bodem bestand (HBB). De resultaten van het historisch onderzoek staan beschreven in Hoofdstuk 4. Bij de selectie van locaties is gezocht naar locaties waar de grond de afgelopen 2 jaar niet is geroerd. Dit is per bemonsteringslocatie - voor zover mogelijk - voor aanvang van het veldwerk geverifieerd op basis van luchtfoto s en historisch kaartmateriaal. Figuur 5: Ligging van de openbare onderzoeklocaties. In verband met de privacy van de eigenaren van de weilanden is afgesproken om de locaties van de onderzoeken op de weilanden en in de fruitboomgaard niet op een kaart weer te geven. De boringen die op openbaar grondgebied en in de volkstuinen zijn geplaatst worden wel op de kaart weer gegeven. 12

14 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard 3.2 Uitvoering veldwerk Het veldwerk is uitgevoerd in drie fasen op 15 maart 218 (fase 1), 9 en 1 april 218 (fase 2) en 26, 27 juni 218 en 12 juli 218 (fase 3), door Arcadis. Er zijn in totaal 64 boringen geplaatst verspreid over 39 locaties. De boringen zijn minimaal doorgezet tot 5 cm onder grondwaterniveau. Ook zijn er drie indicatieve waterbodemmonsters genomen. Het onderzoek naar de aanwezigheid van PFAS is geen standaard onderzoek, er bestaan daarom ook geen reguliere protocollen (NEN, BRL et cetera). Er is wel gebruik gemaakt van het protocol zoals dat is ontwikkeld door het Expertisecentrum PFAS, en de veldwerkzaamheden zijn zoveel mogelijk uitgevoerd in overeenstemming met de Kwalibo-regelgeving. PFAS zijn aanwezig in zeer veel materialen. Om verontreiniging van buitenaf te voorkomen, is (voor zover mogelijk) gewerkt met PFAS-vrij materieel, materiaal en kleding. Ook is het veldwerk uitgevoerd door een veldwerker met ervaring met het uitvoeren van grondonderzoeken naar PFAS. De resultaten van eerdere uitgevoerde onderzoeken hebben aangetoond dat deze maatregelen afdoende zijn om contaminatie van buitenaf te voorkomen. De werkzaamheden zijn waar mogelijk conform BRL SIKB 2 (Veldwerk bij milieuhygiënisch bodemonderzoek) en VKB-protocol 21 (Plaatsen van handboringen, maken van boorbeschrijvingen en nemen van grondmonsters) uitgevoerd door een gecertificeerd en erkend bedrijf. De uitvoerder van het veldwerk is een ander dan de eigenaar van het terrein waarop het veldwerk betrekking heeft. De verklaringen van de milieukundigen dat de veldwerkzaamheden onafhankelijk zijn uitgevoerd is opgenomen in bijlage E. In het veld is de vrijgekomen grond beoordeeld op de bodemkundige samenstelling. Daarnaast is gelet op het voorkomen van puin, slakken, kolengruis en dergelijke en op afwijkingen van geur en kleur, die kunnen duiden op de aanwezigheid van bodemverontreiniging. Er zijn monsters genomen van de bovengrond en van grond rond grondwaterstand. Tijdens fase 1 en fase 2 is in eerste instantie alleen de bovengrond geanalyseerd. Monsters rond grondwaterstand zijn alleen geanalyseerd ingeval van opvallend afwijkende (< 5 µg/kg of > 5 µg/kg) concentraties van de bovenlaag. Tijdens fase 3 zijn ook ondergrondmonsters geanalyseerd. Alhoewel PFOA via de lucht is geëmitteerd en dus vluchtig lijkt, is het gebruik van steekbussen tijdens bemonstering niet nodig. PFOA coaguleert in de praktijk en is daardoor minder vluchtig. Daarnaast is PFOA in contact met water of bodemvocht niet vluchtig (PFOA dissocieert en het anion heeft voorkeur voor de waterfase). 13

15 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard 3.3 Uitvoering laboratoriumonderzoek De grondanalyses zijn uitgevoerd door SGS te Antwerpen op een basispakket PFAS met een detectiegrens van,1 μg/kg (21 verschillende PFAS-verbindingen, inclusief PFOS en PFOA, zie Tabel 1 voor een complete lijst met geanalyseerde verbindingen). Humus en lutum gehaltes zijn geanalyseerd in een laboratorium van SGS te s-gravenpolder. De resultaten van het laboratoriumonderzoek zijn opgenomen in hoofdstuk 5. Tabel 1: Geanalyseerde PFAS en gebruikte afkorting. Stof Ketenlengte Afkorting Perfluorcarbonzuren Perfluorbutaanzuur 4 PFBA Perfluorpentaanzuur 5 PFPeA/PFPA Perfluorhexaanzuur 6 PFHxA Perfluorheptaanzuur 7 PFHpA Perfluoroctaanzuur 8 PFOA Perfluornonaanzuur 9 PFNA Perfluordecaanzuur 1 PFDA Perfluorundecaanzuur 11 PFUnA/PFUnDA Perfluordodecaanzuur 12 PFDoA/PFDoDA Perfluortridecaanzuur 13 PFTDA/PFTrDA Perfluortetradecaanzuur 14 PFTeDA Perfluorhexadecaanzuur 16 PFHxDA Perfluoroctadecaanzuur 18 PFODA Perfluorsulfonzuren Perfluorbutaansulfonzuur 4 PFBS Perfluorhexaansulfonzuur 6 PFHxS Perfluoroctaansulfonzuur 8 PFOS Perfluordecaansulfonzuur 1 PFDS Precursors 1H,1H,2H,2H-Perfluoroctaansulfonzuur 8 6:2 FTS/H4PFOS 1H,1H,2H,2H-perfluordecaansulfonzuur 1 8:2 FTS 1H,1H,2H,2H-Perfluordodecaansulfonzuur 12 1:2 FTS Perfluoroctaansulfonamide 8 PFOSA GenX 2,3,3,3-Tetrafluor-2- (Heptafluorpropoxy) propanoaat (HFPO-DA / FRD-92+FRD-93) 3+3 GenX 14

16 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard 4 Historisch onderzoek 4.1 Historisch onderzoek Polderweg West Aangezien de hoogste concentraties PFOA tijdens fase 1 en 2 in de berm van de Polderweg West zijn gevonden, is er in eerste instantie een historisch onderzoek uitgevoerd met focus op de Polderweg West. Tijdens fase 3 bleek dat er ook verhoogde PFOA-concentraties worden aangetroffen in de weilanden rondom de Polderweg West. Luchtfoto-onderzoek Om te bepalen of er mogelijk sprake is geweest van (voormalige) dempingen, ophooglagen of stortplaatsen is een luchtfoto-onderzoek uitgevoerd. Bij het kadaster zijn digitale luchtfoto s opgevraagd uit 1966, 1977, 1981, 1986 en Aanvullend zijn via CycloMedia luchtfoto s bestudeerd uit 28 tot en met 217. De luchtfoto s zijn weergeven in Bijlage G.1. Uit het luchtfoto onderzoek blijkt dat de Polderweg West is aangelegd op een weiland tussen 1966 en Het Reformatorisch Dagblad van 27 maart 1975 vermeldt dat: de nieuwe wegen in verband met de ruilverkaveling bijna allemaal af zijn. De watergang aan de oostkant van de weg was in 1966 al aanwezig. De watergang aan de westkant van de Polderweg West is wellicht gegraven tijdens de aanleg van de weg en is zichtbaar op de luchtfoto uit Op de Luchtfoto uit 21 lijkt een grond-, grind- of zanddepot aanwezig te zijn bij de oprit tussen boringen NE3 en NE3 (zie Figuur 6). Mogelijk is dit gebruikt voor de inrit daar ter plaatste. Tijdens de locatieinspectie bleek deze namelijk verhard met grind (Figuur 7). Figuur 6: Depot met zand of grind langs Polderweg West op luchtfoto uit

17 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard Figuur 7: Oprit aan west kant van Polderweg West bedekt met grind. Op de luchtfoto uit 217 is te zien dat er aan de westkant van de Polderweg West een natuurvriendelijk oever wordt aangelegd. Het Waterschap Rivierenland, dat de werkzaamheden heeft uitgevoerd, heeft aangegeven dat de natuurvriendelijke oever ten zuiden van NE3 is aangelegd. Bij de aanleg van de natuurvriendelijk oever is volgens het waterschap geen grond aangevoerd. Aanleg en onderhoud Polderweg West Momenteel is het Waterschap Rivierenland eigenaar van de Polderweg West. De weg is echter pas in de jaren 9 (bij een landelijke herverdeling van het wegenbeheer) in het bezit gekomen van het Waterschap. Het Waterschap heeft daarom geen gegevens over de aanleg van de weg. Het Waterschap ziet geen redenen waarom er bij het onderhoud van de weg of de berm PFOA in de berm terecht gekomen kan zijn. Bovendien zijn in overige onderzochte bermen die ook worden onderhouden door het Waterschap Rivierenland geen vergelijkbare PFOA-concentraties gemeten. In de digitale toegangen van de relevante (regionale) archieven zijn geen specifieke dossierverwijzingen gevonden over aanleg en/of onderhoud van de Polderweg West. Het doornemen van de gehele collectie aan dossiers aanleg en/of onderhoud wegen (BAC ) is niet kosteneffectief. Het vergt een grote tijdsinspanning zonder garantie voor enig resultaat, aangezien de Archiefwet voorschrijft dat: enkel de beleidsuitvoering op hoofdlijnen blijvend dient te worden bewaard. 16

18 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard Bodemonderzoek in de buurt van de Polderweg West Uit gegevens van de website bodemloket.nl blijkt dat er in de omgeving van de Polderweg West een onderzoek naar dempingen heeft plaatsgevonden (Historisch onderzoek, Heidemij, ). Dit rapport was bij de Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid echter niet beschikbaar. Omdat Bodemloket geen projectnummer vermeldt, is het voor Arcadis (voormalig Heidemij) niet mogelijk om dit dossier in haar eigen archief op te vragen. Locatie-inspectie Polderweg West Op 28 juni 218 en 13 september 218 heeft er een locatie-inspectie plaatsgevonden langs de polderweg West. De foto s van deze locatie-inspectie zijn te vinden in bijlage H. Tijdens de locatie-inspectie is geconstateerd dat er in weilanden in de buurt van de polderweg West met gewasbeschermingsmiddelen wordt gewerkt. Het is niet bekend of er gewasbeschermingsmiddelen zijn die PFOA bevatten. Er zijn tijdens de locatie-inspectie verder geen bijzonderheden geconstateerd. De Polderweg West en vooral de Polderweg Oost liggen hoger liggen dan de omliggende weilanden en het water in de sloten is bijna gelijk aan het maaiveldniveau. 4.2 Quick Scan bedrijfsactiviteiten op basis van het Historisch Bodembestand (HBB) Om te bepalen of er in de gemeente Molenwaard bedrijfsmatige activiteiten hebben plaatsgevonden met een risico op de verspreiding van PFAS, is een Quick Scan uitgevoerd naar PFAS-verdachte bedrijfsactiviteiten op basis van het Historisch Bodembestand. In het historisch bodembestand is gekeken aan welke bedrijven in de gemeente Molenwaard een UBI-code is gekoppeld (Uniforme Bron Indeling) met numerieke codes voor potentieel bodemvervuilende activiteiten. Uit onderzoek van het Expertisecentrum PFAS is naar voren gekomen dat de PFAS verdachte UBI-activiteiten in vier hoofdcategorieën te verdelen zijn: antifouling, chemische industrie, metaalindustrie en de textielindustrie. Naar aanleiding van een rapport van de inspectie van de Leefomgeving en Transport (ILT) worden ook afvalverwerkers en transportbedrijven van gevaarlijk afval in de regio als mogelijk PFAS verdacht gezien. De vijf PFAS verdachte UBI-activiteiten worden hieronder kort besproken. 1. Antifouling Bepaalde typen antifouling (de beschermende laag die op schepen wordt aangebracht om te beschermen tegen aangroei van algen) kunnen PFAS bevatten. Ook bestaat er teflon wax voor boten. Het is niet bekend of PFAS-houdende wax en antifouling in Nederland veel worden gebruikt. 2. Chemische industrie/ verwerkende industrie Bij de PFAS verwerkende industrie, zoals bij de teflon productie, worden grote hoeveelheden PFAS toegepast. Uit een onderzoek van het Expertisecentrum blijkt dat het mogelijk is dat bij de productieprocessen luchtdepositie van PFAS optreedt en neerslag naar grond en grondwater, of dat PFAS houdende afvalwaterstromen worden geloosd. Door de grote 17

19 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard hoeveelheden en de vaak vergunde lozing of emissie is de kans op het aantreffen van PFAS in het milieu significant. 3. Metaalindustrie Bij het verchroomproces kan PFOS zijn gebruikt als mistonderdrukker om het vrijkomen van giftige Chroom VI dampen tegen te gaan. De hoeveelheden PFOS die hiervoor nodig zijn, zijn doorgaans klein, en het systeem van chroombaden waarin PFOS wordt gebruikt is doorgaans gesloten. Het risico op het ontstaan van bodemverontreiniging is daarom minder groot. 4. Textielindustrie PFAS kunnen gebruikt zijn voor het water- en vuilafstotend maken van textiel en leer. Bijvoorbeeld bij het coaten van tapijten, meubelstoffering, outdoor kleding en schoenen. Er zijn meer industrieën bekend die gebruik maakten van PFAS houdende hulpstoffen (onder andere de papierindustrie, de foto industrie en de lak- en de verfindustrie) maar de hoeveelheden PFAS die deze hebben gebruikt, zijn relatief klein en het gebruik was doorgaans onder goed beheerste condities. 5. Afvalverwerkers De inspectie van de Leefomgeving en Transport (ILT) heeft in 218 een onderzoek uitgevoerd naar de verwerking van afvalstromen van Chemours 4. Uit het onderzoek blijkt dat 4% van de GenX stoffen wordt hergebruikt, 5% van de GenX stoffen wordt geëmitteerd naar water en lucht en ongeveer 55% komt terecht in afvalstromen. Het ILT-rapport gaat specifiek over GenX, maar vermoedelijk is in het verleden hetzelfde gebeurd met PFOA. De betrokken afvalverwerkers weten echter niet altijd dat er PFAS in het afval zit. Zo is er door ILT een afvalstroom ontdekt die GenX-stoffen bleek te bevatten, terwijl deze er op basis van het productieproces van Chemours niet in hoorden te zitten. De afval, water of grondstromen worden daarom niet gereinigd op PFAS en kunnen daarom op een aantal manieren in het milieu terecht komen. In ons onderzoek naar PFAS verdachte locaties zijn daarom afvalverwerkers, transportbedrijven en grondverwerkers ook als mogelijk PFAS verdacht aangemerkt. Transportbedrijven vormen een te algemene bedrijfssector om als groep integraal in een Quick Scan op te nemen. Alleen bedrijven die zich bezighouden met vervoer van gevaarlijk afval zijn interessant en dit is relatief een heel klein percentage. Er zijn meer industrieën bekend die gebruik maakten van PFAS houdende hulpstoffen (onder andere de papierindustrie, de foto industrie en de lak- en de verfindustrie) maar de hoeveelheden PFAS die deze hebben gebruikt, zijn relatief klein en het gebruik was doorgaans onder goed beheerste condities. Brandweer oefenlocaties en locaties waar blusschuim is gebruikt, zijn ook verdacht op de aanwezigheid van PFAS. Over het algemeen wordt bij brandweer oefenlocaties echter geen PFOA aangetroffen, maar andere PFAS (voornamelijk PFOS). Brandweer oefenlocaties zijn daarom in dit onderzoek buiten beschouwing gelaten. 4 Afvalstromen van Chemours - Onderzoek naar GenX-emissies bij de afvalverwerking, ILT, 15 mei

20 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard Bedrijven met een PFAS verdachte UBI-code uit het Historisch Bodembestand zijn geselecteerd en op een kaart geplot. De data uit het HBB omvat vervallen Hinderwetvergunningen uit de periode 197 tot en met 24. Het HBB bevat (in verband met het Landsdekkend Beeld 25) geen informatie van na 24 en omdat PFAS pas in gebruik zijn sinds de jaren 7 hebben we de bedrijven van voor 197 niet meegenomen in onze analyse. De locaties van de bedrijven zijn geplot op de kaart in bijlage 2. Uit het onderzoek blijkt dat er in Molenaarsgraaf en Bleskensgraaf twee (voormalige) activiteiten hebben plaatsgevonden waarbij theoretisch kans bestaat op de aanwezigheid / toepassingen van PFAS. Het gaat om een baggerspeciedepot op land en een rioolwaterzuiveringsinstallatie. Transportbedrijven zijn in deze selectie niet meegenomen omdat alleen bedrijven die zich bezighouden met vervoer van gevaarlijk afval interessant zijn, en dat is een relatief klein percentage. Het Reformatorisch Dagblad van 27 maart 1975 vermeldt dat er in Bleskensgraaf bij de Zero-fabriek koeltanksystemen worden gemaakt en dat er een jachtwerf Beja is aan de Graafstroom. Deze jachtwerf komt niet in het UBI-bestand voor en het is niet bekend waar deze jachtwerf zich precies bevond. 19

21 Gebiedsdekkend beeld (wegbermen) Volkstuin Rond NE3 (wegberm) Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard 4.3 Vooronderzoek per locatie in verband met mogelijke dempingen Bij de selectie van locaties is gezocht naar locaties waar de grond de afgelopen 2 jaar niet is geroerd. Dit is per bemonsteringslocatie - voor zover mogelijk - voor aanvang van het veldwerk geverifieerd op basis van luchtfoto s en historisch kaartmateriaal. Ook is gekeken of er dempingen in de buurt van de locatie aanwezig zijn. Tabel 2: Resultaten vooronderzoek per locatie. Deel - onderzoek Locatie Opmerking Op kaart Fase 1 NE3 Geen bijzonderheden Ja NE31C Nabij bebouwing uit jaren 9 Ja NE33 langs weg uit jaren 9 Ja NE34 Geen bijzonderheden Ja NE35 langs weg uit jaren 7 Ja NE36 langs weg uit jaren 9 Ja NE32 Geen bijzonderheden (boring in wegberm nabij volkstuinencomplex) Ja NE37 Complex is in 21 aangelegd (boring in wegberm nabij volkstuinencomplex) Ja Fase 2 M1 langs weg uit jaren 9 Ja M2 langs weg uit jaren 9 Ja M3 langs weg uit jaren 7 Ja M4 langs weg van voor jaren 6 Ja M5 langs weg uit jaren 9 Ja M6 langs weg uit jaren 9 Ja M7 langs weg uit jaren 7 Ja M8 langs weg uit jaren 7 Ja M9a langs weg uit jaren 9 Ja M1 langs weg van voor jaren 6 Ja M11 langs weg uit jaren 9 Ja M12 langs weg uit jaren 7 Ja M13 langs weg van voor jaren 6 Ja M14 langs weg uit jaren 9, mogelijk bij gedempte sloot Ja M15 langs weg uit jaren 9 Ja 2

22 Moestuinen Boomgaard Onderzoek naar slibdepot Weilanden (inclusief afstand tot polderweg West) Nader onderzoek Polderweg West (wegberm) Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard Deel - onderzoek Locatie Opmerking Op kaart Fase 3 NE31 Circa 15 meter ten zuiden van NE3 Ja NE315 Bij NE317 aan oostkant van de weg Zie paragraaf 4.1 Ja NE317 Westkant van de weg Ja NE318 Waterbodem Ja Afstand tot Polderweg West: NE38 88m Demping op perceel. Nee NE39^ 24m Geen bijzonderheden Nee NE311 95m Geen bijzonderheden Nee NE312 13m Geen bijzonderheden Nee NE313^ 35m Demping met houtafval en demping met puin en/of bouwen sloopafval op perceel. NE m Demping met grond Nee NE319^ 13m Demping (niet gespecificeerd) Nee Nee NE32 Percelen met en zonder slibdepot Nee NE322 Percelen met en zonder slibdepot Nee NE323 Geen bijzonderheden Nee V1 Brandwijk Geen bijzonderheden, wel een slibdepot perceel ten noorden van deze locatie. Ja V2 Wijngaarden Geen bijzonderheden Ja V3 Oud-Alblas Geen bijzonderheden Ja NE321 Brandwijk Geen bijzonderheden Ja 21

23 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard Figuur 8: Aanleg van het volkstuinencomplex bij locatie NE37 in

24 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard 5 Toetsingskader Streef- en Interventiewaarden, zoals beschreven in de Circulaire bodemsanering, zijn voor PFOA (nog) niet bepaald. Er zijn wel voorlopige of generieke risicogrenswaarden afgeleid door het RIVM voor PFOA in 217 (Lijzen et al., 217). Zeer recentelijk (Lijzen et al., 218) zijn de risicogrenswaarden door het RIVM bijgesteld als gevolg van gewijzigde inzichten in de stofeigenschappen van PFOA. Deze waarden zijn afgeleid volgens de interventiewaardensystematiek, maar hebben tot nu toe nog geen officiële status. Daarom spreken we in dit rapport, in analogie met de RIVM-rapporten van risicogrenswaarden. Afhankelijk van de toegepaste blootstellingsroutes, verschillen de risicogrenswaarden. Voor GenX (de som van de anionen van FRD-92 en FRD-93 uit het GenX-proces) zijn geen risicogrenswaarden voor grond afgeleid. Wel is in 216 de toxiciteit van de stoffen geëvalueerd door het RIVM (Beekman et al., 216). De veilige grenswaarde die het RIVM heeft afgeleid voor de algemene bevolking is een grenswaarde voor de afgeleide verbinding HFPO-DA (het gedissocieerde GenX) in de lucht, en gaat uit van een worst-case scenario. Deze waarde is bepaald op 21 ng/kg lg/dag (Zeilmaker et al., 216). Deze waarde is 1,7 x zo hoog als de TDI (toelaatbare dagelijkse inname) voor PFOA. Op basis van deze informatie kan aangenomen worden dat de (humane) risicogrenswaarden voor GenX iets hoger kunnen zijn dan voor PFOA. GenX is echter mobieler (=ongunstiger) dan PFOA. Daarom wordt voorgesteld om vooruitlopend op de afleiding van risicogrenswaarden door het RIVM om GenX op hetzelfde niveau te toetsen als PFOA. Een overzicht van de meest relevante risicogrenswaarden is gegeven in tabel 3. Als ondergrens voor bodem wordt de detectiegrens van,1 μg/kg d.s. gebruikt, aangezien er in Nederland geen bruikbare achtergrondwaarden in bodem bekend zijn. Het RIVM heeft wonen met tuin 9 μg/kg d.s. voor PFOA aangewezen als risicogrenswaarde op interventiewaarde niveau (ad-hoc interventiewaarde). De evenwichtswaarde 2,7 μg/kg d.s. correspondeert met een concentratie van,39 μg/l in het grondwater, deze laatste waarde is aangewezen als ad-hoc interventiewaarde voor grondwater. De toetsingswaarden gelden voor een standaardbodem met 1% organisch stof, de analyseresultaten zijn in het huidige onderzoek niet gecorrigeerd voor het organische stofgehalte omdat er geen eenduidige correlatie is tussen organisch stofgehalte en concentratie in de bodem. 23

25 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard Tabel 3: Toegepaste (indicatieve) toetsingswaarden onderhavig onderzoek grond. Risicogrenswaarde PFAS Detectiegrens (µg/kg d.s.) Evenwichtswaarde grondgrondwater (gebruik grondwater als drinkwater) (µg/kg d.s.) Wonen met moestuin (µg/kg d.s.) Wonen met tuin (µg/kg d.s.) PFOA (C8 carboxylzuur),1 2, GenX (HFPO-DA) 1, Toetsen aan PFOA* Toetsen aan PFOA* Toetsen aan PFOA* * Aangezien er voor GenX geen risicogrenswaarden voor grond zijn afgeleid wordt in dit onderzoek getoetst aan de risicogrenswaarde voor PFOA. Nadere toelichting: De risicogrenswaarden voor grond zijn bepaald op basis van een combinatie van toxiciteit (TDI; toelaatbare dagelijkse inname) en gedrag in het milieu. De toxiciteit van GenX is iets lager dan van PFOA (obv de huidige TDI), maar het gedrag in het milieu is anders (meer mobiel). Hierdoor kunnen de risicogrenswaarden voor PFOA in grond niet eenvoudig doorgerekend worden naar indicatieve risicogrenswaarden voor GenX in grond en is ervoor gekozen om voor GenX tevens te toetsen aan de waarden van PFOA. Deze toetsing is derhalve indicatief. Risico s van opname van PFOA door melkvee In de gemeente Molenwaard bestaat een groot deel van het grondgebied uit weilanden voor melkkoeien. Er zijn door het RIVM geen risicogrenswaarden voor PFOA in weilanden vastgesteld, de PFOA-concentraties in de weilanden kunnen daarom niet worden getoetst aan risicogrenswaarden. Het is echter wel mogelijk om daadwerkelijk concentraties PFOA in zuivel te meten. Dit onderzoek wordt uitgevoerd door de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (NVWA). Vooruitlopend op de resultaten van de NVWA heeft het Expertisecentrum PFAS een literatuurstudie uitgevoerd naar de opname van PFOA door rundvee. Uit studies van Kowalczyk et al. (212, 213) volgt dat PFOA niet of nauwelijks accumuleert in rundvee. Bij een continue blootstelling zijn al na relatief korte tijd de door de koe opgenomen en uitgescheiden hoeveelheden PFOA gelijk, ofwel PFOA accumuleert dan niet meer. De concentratie PFOA in de koe blijft constant. Gebaseerd op het onderzoek uit Duitsland wordt vooralsnog niet verwacht dat sprake is van ontoelaatbare concentraties PFOA in rundvee. We merken echter nadrukkelijk op dat dit nog door onderzoek van de NVWA moet worden bevestigd, en dat dit alleen geldt voor PFOA via de route rundvee en schapen, voor andere diersoorten en andere PFAS (vooral PFOS en PFHxS) vindt mogelijk wel accumulatie plaats. 24

26 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard 6 Resultaten en interpretatie In dit hoofdstuk worden de resultaten van het veld- en laboratoriumonderzoek besproken. Voor meer gedetailleerde gegevens wordt verwezen naar de diverse bijlagen. In dit hoofdstuk worden alleen de resultaten gepresenteerd van het huidige onderzoek naar PFOA in de gemeente Molenwaard. De resultaten van het eerdere depositieonderzoeken in 217 en 218 worden wel meegenomen bij het opstellen van conclusies. De resultaten van de depositieonderzoeken 217 en 218 zijn daarom wel weergeven in de kaarten in bijlage A. Tijdens het depositie onderzoek zijn de lagen van -,2 m -mv. en,2 -,5 m -mv. apart bemonsterd en geanalyseerd. Om de resultaten goed te kunnen vergelijken met het huidige onderzoek zijn de PFOA-concentraties uit het depositieonderzoek daarom gemiddeld tot één concentratie van -,5 m -mv. 6.1 Veldwaarnemingen Zoals aangegeven, zijn de boringen zoveel mogelijk geplaatst op locaties waar de grond de afgelopen 2 jaar naar alle waarschijnlijkheid niet is verstoord. De grond bestond voornamelijk uit klei en veen, plaatselijk is ook (waarschijnlijk opgebracht) zand aangetroffen. De bij de boringen vrijkomende grond is in het veld onderzocht op (zintuiglijk) waarneembare kenmerken. In de boorstaten (Bijlage B) zijn deze waarnemingen per boring weergegeven. De boringen met zintuigelijke waarnemingen die kunnen wijzen op bodemverontreiniging worden hieronder kort besproken. De boven en ondergrond van locatie NE31 was matig tot sterk puinhoudend. Boring NE31a en NE31b zijn gestaakt door het aanwezige puin. De ondergrond van boring NE31C was matig puinhoudend. De bovengrond van boring NE31c bevatte echter geen puin. De ondergrond van NE34 was matig puinhoudend en de in de ondergrond van 37a zaten resten puin. Het zand bij NE37b was waarschijnlijk opgebracht. Bij NE315 was de bovengrond matig puinhoudend. Naar verwachting veroorzaakt puin geen verontreinigingen met PFAS. Het aantreffen van puin wijst er wel op dat de grond in het verleden geroerd is. 6.2 Laboratoriumonderzoek en toetsing analyseresultaten De analysecertificaten van de onderzochte grondmonsters zijn weergeven in Bijlage C. In Bijlage D is een overzicht gegeven van de bijbehorende toetsing. PFOA In deze paragraaf worden de resultaten van PFOA besproken. De overige PFAS worden kort behandeld in de volgende paragraaf. Alle gemeten waarden PFOA in grond zijn in Tabel 4 weergegeven. 25

27 Gebiedsdekkendbeeld (wegbermen) Nabij Volkstuincomplexen (wegberm) Rond NE3 (wegberm) Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard Tabel 4: PFOA concentraties in grond. Deel onderzoek Locatie Opmerking Monster Diepte (m -mv.) Concentratie PFOA in grond (µg/kg) Oorspronkelijke verhoging Polderweg West (resultaat uit aanvullend depositieonderzoek 218) Polderweg-west Fase 1 NE3 NE3 NE31C NE3,-,2 64 Gemiddeld: NE3,2-, NE3,-,5 83 NE3-2,5-1, 25 NE31C,-,5,7 NE31C-3,9-1,3 2,3 NE33 NE33,-,5 16 NE34 NE34,-,5 28 NE35 NE35,-,5 18 NE36 NE36,-,5 11 NE32R,-,5 2,2 NE32 NE32R-3,6-1, 6,6 NE32b,-,5 14 NE37a,-,5 9,4 NE37 NE37b,-,3 1,6 NE37b-2,3-,8,4 Fase 2 M1 M1,-,5 7,9 M2 M2,-,5 5 M2-3,8-1,3 8,7 M3 M3,-,5 5,9 M4 M4,-,5 8,2 M5 M5,-,5 7,8 M6 M6,-,5 13 M7 M7,-,5 19 M8 M8,-,5 17 M9a M9a,-,5 6,3 M1 M1,-,5 23 M11 M11,-,5 5,7 M12 M12,-,5 2,4 26

28 Weilanden (inclusief afstand tot polderweg West) Nader onderzoek Polderweg West (wegberm) Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard Deel onderzoek Locatie Opmerking Monster Diepte (m -mv.) Concentratie PFOA in grond (µg/kg) M12-2,5-,8,9 M13 M13,-,5 36 M14 M14,-,5 6,1 M15 M15,-,5 6,9 Fase 3 NE31 Circa 15 meter ten zuiden van NE3 NE31-1,-,5 18 NE31-2,5-1, 22 NE315 Bij NE317 aan oostkant van de weg NE315-1,-,5 32 NE ,-1,5 1 NE317-1,-,5 32 NE317 Westkant van de weg NE317-2,5-1, 28 NE ,-1,5 12 NE ,5-1,9 11 NE318 Waterbodem NE318wb1,4-,6 86 NE38 88m NE38-1,-,5 41 NE38-2,5-1, 79 NE39^ 24m NE39-1,-,5 73 NE39-2,5-,9 24 NE311 95m NE311-1,-,5 71 NE311-2,5-1, 3,4 NE312 13m NE312-1,-,5 14 NE312-2,5-,9 65 NE313^ 35m NE313-1,-,5 <,1 NE313-2,5-1, 27 NE m NE314-1,-,5 59 NE314-2,5-1, 29 NE319^ 13m NE319-1,-,5 98 NE319-2,5-,

29 Volkstuincomplexen Boomgaard** Onderzoek naar effect slibdepot op weilanden Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard Deel onderzoek Locatie Opmerking Monster NE32 NE322 NE323 V1 V2 V3 NE321 NE32a, b, d Percelen zonder slibdepot Percelen met slibdepot Waterbodem Perceel zonder slibdepot NE322a,b,c Percelen met slibdepot NE323a,b,c Open stuk binnen boomgaard NE323d,e,f Bij bomenrij Brandwijk Wijngaarden Oud-Alblas Brandwijk Brandwijk Diepte (m -mv.) Concentratie PFOA in grond (µg/kg) NE32MM1*,-,2 75 NE32MM2*,2-,5 12 NE32MM3*,5-1, 43 NE32c-1,-,2 15 NE32c-2,2-,5 78 NE32wb1-1,4-,6 2,5 NE32wb2-1,4-,6 2,1 NE322e-1,-,4 17 NE322d-2,-,4 25 NE322_MM_OG1*,5-1,2 4,7 NE322 MM BG1*,-,5 13 NE322a-4,2-,7 4,5 NE323_MM_BG1*,-,5 2 NE323_MM_OG1*,5-1, 2,9 NE323_MM_BG2*,-,4 37 NE323_MM_OG2*,4-,9 16 V1A-1,-,5 38 V1B-1,-,5 44 V2A-1,-,5 75 V2B-1,-,5 34 V3A-1,-,5 2 V3B-1,-,5 19 NE321a-1,-,4 31 NE321a-2,4-,9 3 NE321b-1,-,4 28 NE321b-2,4-,9 34 * De exacte samenstelling van de mengmonsters is te vinden in bijlage C. ** Bij deze boomgaard heeft al 2 jaar geen grondverzet plaatsgevonden. Ook wordt hier over het algemeen geen slib uit omliggende sloten op het perceel verspreid. ^ Ook gebruikt als afperking van NE3. 28

30 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard Tabel 5: Samenvatting PFOA-resultaten in grond fase 1 tot en met 3 (onderhavig onderzoek). Resultaten uit het DO 217 en het NO 218 zijn niet meegenomen. PFOA Maximaal aangetroffen concentratie Gemiddelde concentratie (<dg = ) Mediane concentratie 32 µg/kg 45 µg/kg 2 µg/kg Aantal > Detectiegrens 79 (99 %) Aantal > risicogrenswaarde irt. uitloging grondwater 7 (8 %) Aantal > bovengrens (risicogrenswaarde wonen met tuin) * DG = detectiegrens. Uit de resultaten van de chemische analyse van de grond blijkt dat in 79 van de 8 geanalyseerde monsters PFOA in concentraties boven de detectiegrens is aangetroffen. De door het RIVM voorgestelde ad hoc interventiewaarde voor PFOA in grond (risicogrenswaarde voor wonen met tuin, 9 µg/kg,) wordt nergens overschreden. Het maximaal aangetroffen concentratie PFOA in de grondmonsters is 32 µg/kg in de bovengrond in de berm van de Polderweg West (NE317). Bij de volkstuincomplexen is de hoogst aangetroffen waarde 75 µg/kg d.s., dit is onder de risicogrenswaarde voor wonen met moestuin. GenX Tijdens fase 1 en 2 zijn er geen GenX analyses uitgevoerd. Tijdens fase 3 zijn alle grondmonsters geanalyseerd op GenX. GenX is nergens aangetroffen in concentraties boven de detectiegrens. Overige PFAS Naast PFOA, worden ook PFBA, PFPeA, PFHxA, PFHpA, PFNA, PFDA, PFBS, PFOS en 6:2 FTS in de grond aangetroffen. De overige PFAS uit het analysepakket zijn niet aangetroffen. Voor PFOS is maximaal 5,7 µg/kg aangetroffen. Naast PFOS worden PFBA, PFHpA, PFNA en PFBS het vaakst aangetroffen. Tabel 6: Samenvatting PFAS-resultaten in grond. (waarden <dg = ) Maximale waarde (µg/kg) Gemiddelde waarde (µg/kg) Mediane concentratie (µg/kg) PFBA PFPeA PFHxA PFHpA PFNA PFDA PFBS PFHxS PFOS 6:2 FTS 11, 1,8 1,7 6,3 1,2,3 6,8,6 5,7 5, 1,7,1,1,4,1,1,3,1,6,1,9 Aantal maal > DG Percentage > DG (%) ,8 31 3,8 * DG = detectiegrens. 29

31 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard 6.3 Bespreking en evaluatieresultaten Achtereenvolgens worden hier de resultaten besproken van het aanvullend onderzoek bij NE3 en de volkstuinen (fase 1 en fase 3), het onderzoek naar het gebiedsdekkend beeld (fase 2), en het onderzoek in de weilanden (fase 3). Een kaart met de PFOA-concentraties is opgenomen in bijlage A, de percentages in de weilanden zijn niet op de kaart weergegeven in verband met de privacy van de eigenaren van de grond. De boringen die op openbaar grondgebied en in de volkstuinen zijn geplaatst worden wel op de kaart weer gegeven. In deze kaart zijn ook de gemiddelde bovengrond concentraties uit het depositieonderzoek 217 en 218 opgenomen. De concentraties PFOA uitgezet tegen de afstand vanaf de fabriek zijn hieronder weergegeven. Rond NE3 (fase 1 en 3) Om de PFOA-verontreiniging in de grond in de omgeving van Bleskensgraaf en met name van de sterkst verontreinigde boring (NE3) nader in beeld te brengen zijn vier boringen geplaatst haaks op de weg (NE315, NE316, NE317 en NE318). Boring NE316 is uiteindelijk alleen gebruikt om de bodemopbouw te bepalen, er zijn van deze boring geen grondmonsters geanalyseerd. Ook is er een boring (NE31) geplaatst in de berm van de weg 2 meter ten zuiden van NE3 en zijn drie boringen (NE39, NE313 en NE319) geplaatst in de weilanden op 15 tot 35 meter afstand van de weg. Uit de boringen blijkt dat de bodem langs de Polderweg West is opgebouwd uit klei met een veenlaag van,5 m -mv. (plaatselijk 1, m -mv.) tot 1,5 m -mv. De hoogste PFOA-concentraties (32 µg/kg) zijn aangetroffen in de klei bovengrond van NE317 aan de westkant van de weg. Aan de oostkant van de weg (NE315) zijn de PFOA-concentraties duidelijk lager (max 32 µg/kg). In een indicatief waterbodemmonster uit de sloot ten westen van de Polderweg West is 86 µg/kg PFOA aangetroffen. In de sloot is geen slib aangetroffen maar kleiig veen. 3

32 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard Uit het onderzoek blijkt duidelijk dat de waarde uit het luchtdepositie onderzoek (92 µg/kg bij NE3) geen uitbijter was, maar een structurele verhoging in deze omgeving. Het waterschap Rivierenland heeft in februari 217 een natuurvriendelijke oever aangelegd langs delen van de Polderweg West. Dit is niet gebeurd bij NE3 en NE315 t/m NE318. Bij NE31 en NE34 is bij de aanleg van de natuurvriendelijke oever mogelijk wel grond afgegraven. De PFOA-concentraties aan de Polderweg West zijn niet veroorzaakt door de graafactiviteiten. Volkstuincomplexen (Fase 1 en 3) In de volkstuincomplexen is de gemiddelde PFOA-concentratie in de grond circa 35 µg/kg. Alle waarden zijn onder de huidige risicogrenswaarde voor wonen met moestuin. Op twee locaties zijn ook ondergrondmonsters (,4 -,9 m -mv.) geanalyseerd, de concentraties in ondergrond zijn vergelijkbaar met de concentraties in de bovengrond. De hoogst aangetroffen concentratie in een volkstuinencomplex is 75 µg/kg, deze waarde is aangetroffen in een volkstuincomplexen in Wijngaarden. Dit is het volkstuinen complex dat het dichts bij de bron ligt, op een afstand van ongeveer 3,5 km van de fabriek van de fabriek van DuPont/Chemours. 31

33 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard Figuur 9: PFOA-concentraties in de volkstuincomplexen (fase 3). De metingen uit fase 1 in de berm van de weg vlakbij volkstuincomplexen zijn in deze figuur niet meegenomen. 32

34 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard Gebiedsdekkend beeld en relatie afstand tot Chemours (Fase 2) Om inzicht te krijgen in de (globale) omvang en het zwaartepunt van de PFOA in verontreiniging in de grond in de gemeente Molenwaard, zijn verspreid over de gemeente bovengrondmonsters genomen en geanalyseerd. Op bijna alle locaties in de gemeente wordt PFOA aangetroffen, de mediane concentratie van alle metingen in fase 1 tot en met 3 is 2 µg/kg. De hoogste concentraties in grond zijn aangetroffen in de berm van de Polderweg West (in de omgeving van boring NE3 uit het depositieonderzoek 218). Opvallend genoeg zijn rondom Bleskensgraaf, en dan met name rond NE3, hogere concentraties aanwezig dan dichter bij Dordrecht (zie Figuur 1). Het is mogelijk dat de luchtemissie op iets grotere afstand pas neerslaat of dat het poldersysteem hierbij een rol speelt, maar het is opvallend dat sprake is van een vrij sterk afgebakende piek (zie Figuur 1). Een enkele meting uitgezonderd worden buiten een cirkel rondom Bleskensgraaf geen concentraties boven 5 ug/kg aangetroffen, terwijl binnen deze cirkel (die relatief beperkt van omvang is ten opzichte van de depositie pluim) wel vrij regelmatig hogere waarden worden gemeten. Mogelijk is sprake van een andere oorzaak voor deze verhogingen of mogelijk speelt de verdeling van de monstername een rol (de metingen zijn niet uniform verdeeld over het gebied). Figuur 1: PFOA concentraties geplot ten opzichte van afstand van Dupont/Chemours. De analyses in de openbare grond vlakbij volkstuincomplexen uit fase 1 worden weergegeven als berm, niet als volkstuincomplex. 33

35 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard Weilanden (fase 3) Om een indruk te krijgen van de PFOA-concentraties in weilanden zijn in negen weilanden grondmonsters geanalyseerd op PFOA en GenX, dit is inclusief de locaties waar onderzoek is gedaan naar slibdepots (NE32 en NE322). Een deel van de locaties waren in de buurt van de Polderweg West (NE39, NE313 en NE319) en zijn ook gebruikt voor de afperking van NE3. De PFOA-concentratie in de weilanden is gemiddeld circa 65 µg/kg in de bovengrond, en 35 µg/kg in de ondergrond. De maximaal aangetroffen concentraties is 15 µg/kg in de bovengrond. De hoogste concentraties zijn aangetroffen op ongeveer 9 km afstand van DuPont/Chemours. De concentraties zijn over het algemeen hoger in de bovengrond ( -,5 m -mv.) dan in de ondergrond (,5 1, m -mv.). Figuur 11: PFOA-concentraties in weilanden geplot ten opzichte van afstand van Dupont/Chemours. 34

36 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard NVWA onderzoek naar PFOA in zuivel, kuilgras en eieren Parrallel aan het voorliggende onderzoek naar PFOA in grond, heeft de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) een steekproef gedaan naar PFOA concentraties in zuivel, kuilgras en eieren in de regio Molenwaard. Voor deze steekproef is gebruik gemaakt van informatie over de PFOA-concentraties in de bovengrond, zoals beschikbaar gesteld door het expertisecentrum PFAS. Er zijn door de NVWA monsters genomen op een aantal plekken nabij de locaties waar de hoogste PFOA concentraties in de grond zijn aangetroffen. Het NVWA onderzoek loopt nog, maar de eerste resultaten zijn vergelijkbaar met PFOA achtergrondwaarden in voedsel uit een onderzoek van de European Food Safety Authority (EFSA) uit 212. In dit rapport heeft de EFSA alle beschikbare onderzoeken naar PFOA in voedsel uit alle Europese lidstaten samengevat. De EFSA concludeerde toen dat het onwaarschijnlijk is dat de aangetroffen PFOA concentraties in voedsel een gezondheidsrisico vormen. Op dit moment evalueert de EFSA de adviesnorm voor PFOA. De NVWA zal nog een beoordeling opstellen voor de onderzochte producten, maar wacht met publiceren van de beoordeling tot het moment waarop de EFSA haar evaluatie gereed heeft. Naar verwachting is dit voor eind 218. Overige verspreidingsroutes Om meer inzicht te krijgen in de mogelijke oorzaak van de verhoogde concentraties (heterogeniteit van het neerslaan van PFOA door luchtdepositie en het gebruik van mogelijk verontreinigd baggerslib) zijn verschillende type locaties (bijvoorbeeld open weiland, boomgaard, weilanden met en zonder baggerdepot) bemonsterd. Op locaties NE32 en NE322 is onderzoek gedaan naar de invloed van het gebruik van mogelijk PFOA houdend baggerslib. Bij locatie NE32 is deellocatie NE32c in 212 opgehoogd met een baggerdepot. De weilanden waar de monsters NE32a, NE 32b en NE32d zijn genomen zijn nooit opgehoogd. Wel wordt ongeveer een keer in de vijf jaar de sloot gebaggerd met een baggerpomp, waarna een heel dun laagje bagger over het hele perceel wordt verspreid. Op deze locatie zijn daarom ook twee indicatieve waterbodemmonsters genomen. In de sloten is geen slib aangetroffen, daarom is de kleilaag onder de sloot geanalyseerd. De concentraties op de deellocatie die in het verleden is opgehoogd met baggerslib (maximaal 15 µg/kg) zijn in dezelfde orde van grote als op de niet opgehoogde referentie percelen uit de buurt (max 12 µg/kg). De concentratie PFOA in de waterbodemmonsters was laag (2,5 en 2,1 µg/kg). Wat wel opvalt bij locatie NE32 is dat in het perceel met slibdepot de bovenste 2 cm een hogere PFOA-concentratie heeft dan de laag van,2 -,5 m -mv. Bij het perceel zonder slibdepot is de hoogste concentratie PFOA juist aangetroffen in de laag van,2 -,5 m -mv. (zie Figuur 12. Het lijkt erop dat de PFOA hier mogelijk al verder is uitgespoeld. 35

37 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard Figuur 12: Verschil in PFOA-concentraties tussen percelen met en zonder slibdepot op locatie NE32. Ook bij locatie NE322 is een perceel (met boringen NE322a, b, c en d) opgehoogd met een slibdepot vergeleken met een perceel dat niet is opgehoogd (NE322e). Ook bij deze locatie is er geen duidelijk verschil in PFOA-concentraties tussen de percelen met slibdepot (max 25 µg/kg PFOA) en zonder slibdepot (max 17 µg/kg). Locatie NE323 is een boomgaard. Er is hier onderzoek gedaan om te bepalen of PFOA mogelijk meer neerslaat bij bomen. Om dit te bestuderen zijn in de boomgaard mengmonsters gemaakt in het grasveld op een open plek tussen de bomen en zijn er mengmonster gemaakt dicht bij de bomenrij. In de monsters dichtbij de bomenrij zijn iets hogere concentraties PFOA aangetroffen (37 µg/kg) dan in het open grasveld (2 µg/kg). Beide waarden passen echter in het beeld van de PFOA-concentraties in het gebied en zijn lager dan waarden die in een aantal weilanden zijn aangetroffen. GenX Het onderzoek richtte zich aanvankelijk alleen op PFOA in grond. Tijdens het eerder uitgevoerde aanvullend depositieonderzoek zijn vooral verhoogde concentraties PFOA in de grond aangetroffen en niet in het grondwater, evenmin was GenX significant verhoogd aangetoond. Tijdens fase 3 van dit onderzoek is GenX aan de analyses toegevoegd omdat verdenking ontstond op de aanvoer van, mogelijk met GenX verontreinigd, grond, slib of irrigatiewater. Er zijn in de grond geen verhoogde GenX-concentraties gemeten. Overige PFAS Bij de grondanalyses zijn behalve PFOA tevens andere PFAS aangetroffen. De concentraties van de overige PFAS zijn laag in vergelijking met de PFOA-concentraties. Het kan niet worden uitgesloten dat enkele van deze stoffen (de perfluorcarboxylzuren) gelieerd zijn aan de PFOA-emissie, maar een andere mogelijke verklaring is dat het achtergrondwaarden van de omgeving zijn. PFOS wordt binnenstedelijk gebied op andere locaties in Nederland in vergelijkbare concentraties aangetroffen (PFAS Expertisecentrum, 218). 6:2 FTS, dat is aangetroffen bij locatie M15, is een ingrediënt in bepaalde typen blusschuim. 36

38 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard 7 Conclusies en aanbevelingen 7.1 Conclusies In opdracht van de gemeente Molenwaard heeft het Expertisecentrum PFAS een onderzoek verricht naar de effecten van luchtdepositie van PFOA op de kwaliteit van de grond in de gemeente Molenwaard. Aan de hand van de resultaten kunnen de volgende conclusies worden getrokken: Op alle onderzochte locaties is PFOA in de boven en/of ondergrond aangetroffen in concentraties boven de detectiegrens (,1 µg/kg). Bij geen van de onderzochte locaties wordt de ad-hoc 5 interventiewaarde voor PFOA in grond (de risicogrenswaarde voor wonen met tuin = 9 µg/kg) overschreden. De maximaal aangetroffen concentratie in de bovengrond is 32 µg/kg PFOA in de berm van de Polderweg West (te Molenaarsgraaf). Deze locatie ligt nabij de locatie NE3 uit het depositieonderzoek 218. Uit de afperking rondom NE3 blijkt duidelijk dat de waarde uit het aanvullend luchtdepositie onderzoek rondom Dordrecht (92 µg/kg bij NE3) geen uitschieter was, maar dat sprake is van structureel verhoogde concentraties in de omgeving van de Polderweg West. In de onderzochte volkstuincomplexen is de hoogst aangetroffen waarde PFOA 75 µg/kg. Dit is onder de risicogrenswaarde voor wonen met moestuin van 86 µg/kg. In de weilanden is de hoogst aangetroffen concentratie PFOA 15 µg/kg. Voor weilanden zijn geen risicogrenswaarden voor PFOA in grond vastgesteld. Uit onderzoeken uit Duitsland naar de aanwezigheid van PFOA in melk en rundvee wordt afgeleid dat dit doorgaans een minder gevoelige blootstellingsroute is. Parallel aan dit onderzoek naar PFOA concentraties in grond, heeft de NVWA monsters genomen in landbouwproducten (zuivel, kuilgras en eieren) in de gemeente Molenwaard. De NVWA zal nog een beoordeling uitvoeren van de PFOA-concentraties in deze producten, maar wacht met publiceren van deze beoordeling tot het moment waarop de European Food Safety Authority (EFSA) met een nieuwe adviesnorm komt, naar verwachting is dit voor eind 218. Hoewel binnen de gehele gemeente Molenwaard PFOA wordt aangetroffen in de grond, lijken de verhoogde PFOA-concentraties (> 5 µg/kg) die zijn aangetroffen rond de Polderweg West een lokale afwijking. Mogelijk dat het lokale poldersysteem hierbij een rol speelt, of dat de luchtemissie op iets grotere afstand pas neerslaat, maar het lokale karakter van de piek sluit niet uit dat sprake is van een andere oorzaak. Uit het nu verrichte historisch onderzoek is echter geen duidelijke andere oorzaak naar voren gekomen. Het uitgevoerde onderzoek is gebaseerd op het nemen van een aantal steekproeven, dat in beginsel representatief wordt geacht voor het onderzochte gebied. Daarbij kunnen (lokale) afwijkingen door de gekozen dichtheid van de boorlocaties op het grondgebied van Molenwaard niet worden uitgesloten Ad hoc interventiewaarden zijn niet formeel vastgesteld en hebben daarom geen wettelijke status, maar kunnen wel gebruikt worden ter ondersteuning van (lokale) besluitvorming.

39 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard 7.2 Aanbevelingen Op basis van de onderzoeksresultaten en de evaluatie daarvan bevelen wij aan om: Aanvullend onderzoek uit te voeren naar PFOA in de grond in het volkstuinencomplex in Wijngaarden, aangezien de aangetroffen concentratie PFOA in het volkstuinencomplex wel dicht in de buurt ligt van de risicogrenswaarde voor wonen met moestuin. Te onderzoeken of er, naast luchtdepositie vanuit de fabriek van DuPont, mogelijk nog andere oorzaken kunnen zijn van de verhoogde concentraties PFOA rond de Polderweg West. Dit zou kunnen met een uitgebreider historisch onderzoek naar locaties en activiteiten die verdacht zijn op het voorkomen van PFOA in de buurt van de Polderweg West en in de buurt van de weilanden waar hogere PFOA-concentraties (> 5 µg/kg) zijn aangetroffen. De resultaten van het voorliggende onderzoek van weilanden te toetsen aan de binnenkort te verschijnen resultaten van het NVWA-onderzoek naar PFOA concentraties in melk, gras en eieren. Onderbouwde conclusies en gedegen aanbevelingen met betrekking tot de verhoogde concentraties PFOA in weilanden zijn afhankelijk van het resultaat van dit NVWA-onderzoek en kunnen daarom pas worden gegeven zodra het NVWA-rapport is afgerond. Het NVWA-rapport wordt voor eind 218 verwacht. Er is op basis van de huidige inzichten geen aanleiding om de gekozen dichtheid van het gebiedsdekkend onderzoek in Molenwaard te verhogen. Wel wordt aanbevolen om het beeld van (mogelijke) aanwezigheid van PFOA te completeren, door in de kern Kinderdijk (Nieuw-Lekkerland) grondonderzoek te doen. Ook is het advies om enkele locaties waar hogere waarden (± 5 µg/kg) zijn gevonden nader te onderzoeken, zodat nader inzicht wordt verkregen in de aanwezigheid en de afbakening van deze hogere waarden. 38

40 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard 8 Literatuurlijst 39 Van Bentum, E., Pancras, T, Slenders, H en van der Enden B. (217). Luchtdepositie onderzoek PFOA en HFPO-DA (GenX) Dordrecht en omgeving. Expertisecentrum PFAS, ECP 1217 / 2DDT , mei 217. Van Bentum, E., Pancras, T en Slenders, H (218). Aanvullend luchtdepositie onderzoek PFOA en HFPO-DA (GenX) Dordrecht en omgeving. Expertisecentrum PFAS, C / A, 218. EFSA (12) Perfluoroalkylated substances in food: occurrence and dietary exposure. EFSA Journal 212; 1(6):2743. [55 pp.] doi:1.293/j.efsa Kowalczyk, J., Ehlers, S., Oberhausen, A., Tischer, M., Fu rst, P., Schafft, H., & Lahrssen- Wiederholt, M. (213). Absorption, distribution, and milk secretion of the perfluoroalkyl acids PFBS, PFHxS, PFOS, and PFOA by dairy cows fed naturally contaminated feed. Journal of agricultural and food chemistry, 61(12), Kowalczyk, J., Ehlers, S., Fürst, P., Schafft, H., & Lahrssen-Wiederholt, M. (212). Transfer of perfluorooctanoic acid (PFOA) and perfluorooctane sulfonate (PFOS) from contaminated feed into milk and meat of sheep: pilot study. Archives of environmental contamination and toxicology, 63(2), Kowalczyk, J., Ehlers, S., Fürst, P., Schafft, H., & Lahrssen-Wiederholt M. (211) Carry over and analysis of PFAA in animal tissues. Presented at the SafeGuard-Conference, München, 12 oktober 211. Lijzen, J., Wassenaar, P., Smit, E., Postuma, C., Brand, E., Swartjes, F., Verbruggen, E., Versteegh, A. (217), Risicogrenzen PFOA voor grond en grondwater. Voorstellen voor generiek en gebiedsspecifiek beleid, RIVM Briefrapport , Lijzen, J., Wassenaar, P., Smit, E., Postuma, C., Brand, E., Swartjes, F., Verbruggen, E., Versteegh, A. (218). Risicogrenzen PFOA voor grond en grondwater. Uitwerking ten behoeve van generiek en gebiedsspecifiek beleid (herziene versie). RIVM Briefrapport Moermond, C.T.A., Smit, C.E., van Leerdam, R. C., van der Aa, N, G, F, M en Montforts, M, H, M, M, (216), Geneesmiddelen en waterkwaliteit, RIVM Briefrapport Oasen (november 216). Het effect van de industriële lozing van Chemours op de aanwezigheid van PFOA in (oever)grondwater. PFAS Expertisecentrum (218, nog te publiceren), Aanwezigheid van PFAS in Nederland Deelrapport B: Verdachte locaties. Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden (215) Besluit van 15 oktober 215 tot wijziging van het Besluit kwaliteitseisen en monitoring water 29 en het Waterbesluit. US EPA, Mei 216: Valsecchi, S., D, Conti, R. Crebelli,S. Polesello, M, Rusconi, M. Mazzoni, E. Preziosi, M. Carere, L. Lucentini, E. Ferretti, S. Balzamo, M. G. Simeone, F. Aste (217). Deriving environmental quality standards for perfluorooctanoic acid (PFOA) and related short chain perfluorinated alkyl acids. Journal of hazardous materials, 323, (217), Verhaar, H., M. Wilton (Oktober 214). Provisional generic intervention values for PFOA. Environ Netherlands B.V. No.: NL11DUILUP. Wintersen, A.M., J.P.A. Lijzen, R. van Herwijnen (216). Milieukwaliteitswaarden voor PFOS: Uitwerking van generieke en gebiedsspecifieke waarden voor het gebied rond Schiphol. RIVM Briefrapport Woodward, D., E. Houtz, J. Burdick., 216. Newmoa Webinar; understanding PFAS fate and transport, 3 november 216.

41 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard Zeilmaker, M.J., Janssen P., Versteegh A., van Pul A., de Vries W., Bokkers B., Wuijts S., Oomen A., Herremans J. (216) Risicoschatting emissie PFOA voor omwonenden: Locatie: DuPont/Chemours, Dordrecht, Nederland, RIVM Rapport

42 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard Bijlage A Kaarten A.1 Boorpuntenkaarten 41

43 NE3 ") PFOA onderzoek gemeente Molenwaard Fase 1 t/m 3 Legenda ") Onderzoekslocatie NE318 ") NE316 ") ") NE317 NE315 ") ") M8 ") M5 ") M6 ") M7 In verband met de privacy van de eigenaren van de weilanden is afgesproken om de locaties van de onderzoeken op de weilanden en in de fruitboomgaard niet op een kaart weer te geven. De boringen die op openbaar grondgebied en in de volkstuinen zijn geplaatst zijn wel op de kaart weer gegeven m NE3 ") Esri Nederland, Jan Willem van Aalst - ") M9a ") NE5 ") M11 ") N4 ") M4 ") M15 ") M1 ") NE4 ") M14 ") M3 ") V3A ") V3B ") M1 ") M2 ") N3 ") N2 V1B ")") V1A ") NE36 ")") NE37a NE31C ") ") ") NE32R NE37b NE317 NE316 NE32B NE318 ") ")")") NE315 NE3") NE3 NE31 ") NE34 ") NE33 ") NE35 ") NE2 ") M12 ") M13 ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ")")") ")")") ")")") ")") ") ") ") ") ") ") ")") ") ") ")") ") ")") ") ") ") ")") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") N1 ") V2B ") V2A ") NE1 opdrachtgever: ") Esri Nederland, Community Map Contributors gemeente Molenwaard ") W3 ") W2 W1 ") ") 3 ") A1 C2 ") ") 1 ") 2 D ") 4 E1 ") E2 ") E3 ") E4 Esri Nederland, Jan Willem van Aalst - datum: schaal (A3): status: tekenaar: projectleider: :6. definitief GIS bestand: \Arcmap\Overzicht onderzoekslocaties.mxd PDF bestand: \tek\overzicht onderzoekslocaties pdf ± m projectnummer tekening C versie 1

44 PFOA onderzoek gemeente Molenwaard Fase Locatie: M1 Legenda Boorpunt M1 Onderzoekslocatie: M1 Adres:Boerenweg ter hoogte van Schoonenburgerweg(N48) M1 M2 M7 M8 M5 M6 M9a M11 M4 M15 M1 M3 M14 NE36 M13 NE31C NE3 M12 NE35 NE34 Esri Nederland, Community Map Contributors opdrachtgever: gemeente Molenwaard Esri Nederland, Kadaster; Esri Nederland, Community Map Contributors datum: schaal (A3): status: tekenaar: projectleider: :5 definitief GIS bestand: \Arcmap\Locaties Bleskensgraaf.mxd PDF bestand: \tek\locaties Bleskensgraaf 1858.pdf ± 2, Meters projectnummer tekening C versie 1

45 PFOA onderzoek gemeente Molenwaard Fase Locatie: M2 Legenda Boorpunt M2 Onderzoekslocatie: M2 Adres:Heiweg 1-3, Oud-Alblas M1 M2 M7 M8 M5 M6 M9a M11 M4 M15 M1 M3 M14 NE36 M13 NE31C NE3 M12 NE35 NE34 Esri Nederland, Community Map Contributors opdrachtgever: gemeente Molenwaard Esri Nederland, Kadaster; Esri Nederland, Community Map Contributors datum: schaal (A3): status: tekenaar: projectleider: :5 definitief GIS bestand: \Arcmap\Locaties Bleskensgraaf.mxd PDF bestand: \tek\locaties Bleskensgraaf 1858.pdf ± 2, Meters projectnummer tekening C versie 1

46 PFOA onderzoek gemeente Molenwaard Fase Locatie: M3 Legenda Boorpunt Onderzoekslocatie: M3 Adres:De Hoogt, Goudriaan M3 M1 M2 M8 M7 M5 M6 M9a M11 M4 M15 M1 M3 M14 NE36 M13 NE31C NE3 M12 NE35 NE34 Esri Nederland, Community Map Contributors opdrachtgever: gemeente Molenwaard Esri Nederland, Kadaster; Esri Nederland, Community Map Contributors datum: schaal (A3): status: tekenaar: projectleider: :5 definitief GIS bestand: \Arcmap\Locaties Bleskensgraaf.mxd PDF bestand: \tek\locaties Bleskensgraaf 1858.pdf ± 2, Meters projectnummer tekening C versie 1

47 PFOA onderzoek gemeente Molenwaard Fase Locatie: M4 Legenda Boorpunt Onderzoekslocatie: M4 Adres:Nieuwpoortseweg, Groot-Ammers M4 M1 M2 M8 M7 M5 M6 M9a M11 M4 M15 M1 M3 M14 NE36 M13 NE31C NE3 M12 NE35 NE34 Esri Nederland, Community Map Contributors opdrachtgever: gemeente Molenwaard Esri Nederland, Kadaster; Esri Nederland, Community Map Contributors datum: schaal (A3): status: tekenaar: projectleider: :5 definitief GIS bestand: \Arcmap\Locaties Bleskensgraaf.mxd PDF bestand: \tek\locaties Bleskensgraaf 1858.pdf ± 2, Meters projectnummer tekening C versie 1

48 PFOA onderzoek gemeente Molenwaard Fase Locatie: M5 Legenda Boorpunt M5 Onderzoekslocatie: M5 Adres:Wouter van Langherakelaan, Langerak M1 M2 M7 M8 M5 M6 M9a M11 M4 M15 M1 M3 M14 NE36 M13 NE31C NE3 M12 NE35 NE34 Esri Nederland, Community Map Contributors opdrachtgever: gemeente Molenwaard Esri Nederland, Kadaster; Esri Nederland, Community Map Contributors datum: schaal (A3): status: tekenaar: projectleider: :5 definitief GIS bestand: \Arcmap\Locaties Bleskensgraaf.mxd PDF bestand: \tek\locaties Bleskensgraaf 1858.pdf ± 2, Meters projectnummer tekening C versie 1

49 PFOA onderzoek gemeente Molenwaard Fase Locatie: M6 Legenda Boorpunt M6 Onderzoekslocatie: M6 Adres:Boonevlietweg, Langerak M1 M2 M7 M8 M5 M6 M9a M11 M4 M15 M1 M3 M14 NE36 M13 NE31C NE3 M12 NE35 NE34 Esri Nederland, Community Map Contributors opdrachtgever: gemeente Molenwaard Esri Nederland, Kadaster; Esri Nederland, Community Map Contributors datum: schaal (A3): status: tekenaar: projectleider: :5 definitief GIS bestand: \Arcmap\Locaties Bleskensgraaf.mxd PDF bestand: \tek\locaties Bleskensgraaf 1858.pdf ± 2, Meters projectnummer tekening C versie 1

50 PFOA onderzoek gemeente Molenwaard Fase Locatie: M7 Legenda Boorpunt M7 Onderzoekslocatie: M7 Adres:Tiendweg thv Langesteinseweg M1 M2 M7 M8 M5 M6 M9a M11 M4 M15 M1 M3 M14 NE36 M13 NE31C NE3 M12 NE35 NE34 Esri Nederland, Community Map Contributors opdrachtgever: gemeente Molenwaard Esri Nederland, Kadaster; Esri Nederland, Community Map Contributors datum: schaal (A3): status: tekenaar: projectleider: :5 definitief GIS bestand: \Arcmap\Locaties Bleskensgraaf.mxd PDF bestand: \tek\locaties Bleskensgraaf 1858.pdf ± 2, Meters projectnummer tekening C versie 1

51 PFOA onderzoek gemeente Molenwaard Fase Locatie: M8 Legenda Boorpunt M8 Onderzoekslocatie: M8 Adres:Wilgenweg, Groot-Ammers M1 M2 M7 M8 M5 M6 M9a M11 M4 M15 M1 M3 M14 NE36 M13 NE31C NE3 M12 NE35 NE34 Esri Nederland, Community Map Contributors opdrachtgever: gemeente Molenwaard Esri Nederland, Kadaster; Esri Nederland, Community Map Contributors datum: schaal (A3): status: tekenaar: projectleider: :5 definitief GIS bestand: \Arcmap\Locaties Bleskensgraaf.mxd PDF bestand: \tek\locaties Bleskensgraaf 1858.pdf ± 2, Meters projectnummer tekening C versie 1

52 PFOA onderzoek gemeente Molenwaard Fase Locatie: M9a Legenda Boorpunt M9a Onderzoekslocatie: M9a Adres:Peppelweg M1 M2 M7 M8 M5 M6 M9a M11 M4 M15 M1 M3 M14 NE36 M13 NE31C NE3 M12 NE35 NE34 Esri Nederland, Community Map Contributors opdrachtgever: gemeente Molenwaard Esri Nederland, Kadaster; Esri Nederland, Community Map Contributors datum: schaal (A3): status: tekenaar: projectleider: :5 definitief GIS bestand: \Arcmap\Locaties Bleskensgraaf.mxd PDF bestand: \tek\locaties Bleskensgraaf 1858.pdf ± 2, Meters projectnummer tekening C versie 1

53 PFOA onderzoek gemeente Molenwaard Fase Locatie: M1 Legenda Boorpunt M1 Onderzoekslocatie: M1 Adres:Brandwijksedijk thv nr 43 M1 M2 M7 M8 M5 M6 M9a M11 M4 M15 M1 M3 M14 NE36 M13 NE31C NE3 M12 NE35 NE34 Esri Nederland, Community Map Contributors opdrachtgever: gemeente Molenwaard Esri Nederland, Kadaster; Esri Nederland, Community Map Contributors datum: schaal (A3): status: tekenaar: projectleider: :5 definitief GIS bestand: \Arcmap\Locaties Bleskensgraaf.mxd PDF bestand: \tek\locaties Bleskensgraaf 1858.pdf ± 2, Meters projectnummer tekening C versie 1

54 PFOA onderzoek gemeente Molenwaard Fase Locatie: M11 Legenda Boorpunt M11 Onderzoekslocatie: M11 Adres:Middenpolderweg thv Veerweg M1 M2 M7 M8 M5 M6 M9a M11 M4 M15 M1 M3 M14 NE36 M13 NE31C NE3 M12 NE35 NE34 Esri Nederland, Community Map Contributors opdrachtgever: gemeente Molenwaard Esri Nederland, Kadaster; Esri Nederland, Community Map Contributors datum: schaal (A3): status: tekenaar: projectleider: :5 definitief GIS bestand: \Arcmap\Locaties Bleskensgraaf.mxd PDF bestand: \tek\locaties Bleskensgraaf 1858.pdf ± 2, Meters projectnummer tekening C versie 1

55 PFOA onderzoek gemeente Molenwaard Fase Locatie: M12 Legenda Boorpunt Onderzoekslocatie: M12 Adres:westkant van rotonde Damseweg M12 M1 M2 M7 M8 M5 M6 M9a M11 M4 M15 M1 M3 M14 NE36 M13 NE31C NE3 M12 NE35 NE34 Esri Nederland, Community Map Contributors opdrachtgever: gemeente Molenwaard Esri Nederland, Kadaster; Esri Nederland, Community Map Contributors datum: schaal (A3): status: tekenaar: projectleider: :5 definitief GIS bestand: \Arcmap\Locaties Bleskensgraaf.mxd PDF bestand: \tek\locaties Bleskensgraaf 1858.pdf ± 2, Meters projectnummer tekening C versie 1

56 PFOA onderzoek gemeente Molenwaard Fase Locatie: M13 Legenda Boorpunt M13 Onderzoekslocatie: M13 Adres:N214 thv Nieuwe Steeg M1 M2 M7 M8 M5 M6 M9a M11 M4 M15 M1 M3 M14 NE36 M13 NE31C NE3 M12 NE35 NE34 Esri Nederland, Community Map Contributors opdrachtgever: gemeente Molenwaard Esri Nederland, Kadaster; Esri Nederland, Community Map Contributors datum: schaal (A3): status: tekenaar: projectleider: :5 definitief GIS bestand: \Arcmap\Locaties Bleskensgraaf.mxd PDF bestand: \tek\locaties Bleskensgraaf 1858.pdf ± 2, Meters projectnummer tekening C versie 1

57 PFOA onderzoek gemeente Molenwaard Fase Locatie: M14 Legenda Boorpunt M14 Onderzoekslocatie: M14 Adres:Klokbekerweg thv N216 M1 M2 M7 M8 M5 M6 M9a M11 M4 M15 M1 M3 M14 NE36 M13 NE31C NE3 M12 NE35 NE34 Esri Nederland, Community Map Contributors opdrachtgever: gemeente Molenwaard Esri Nederland, Kadaster; Esri Nederland, Community Map Contributors datum: schaal (A3): status: tekenaar: projectleider: :5 definitief GIS bestand: \Arcmap\Locaties Bleskensgraaf.mxd PDF bestand: \tek\locaties Bleskensgraaf 1858.pdf ± 2, Meters projectnummer tekening C versie 1

58 PFOA onderzoek gemeente Molenwaard Fase Locatie: M15 Legenda Boorpunt M15 Onderzoekslocatie: M15 Adres:Randweg thv Middenpolderweg M1 M2 M7 M8 M5 M6 M9a M11 M4 M15 M1 M3 M14 NE36 M13 NE31C NE3 M12 NE35 NE34 Esri Nederland, Community Map Contributors opdrachtgever: gemeente Molenwaard Esri Nederland, Kadaster; Esri Nederland, Community Map Contributors datum: schaal (A3): status: tekenaar: projectleider: :5 definitief GIS bestand: \Arcmap\Locaties Bleskensgraaf.mxd PDF bestand: \tek\locaties Bleskensgraaf 1858.pdf ± 2, Meters projectnummer tekening C versie 1

59 PFOA onderzoek gemeente Molenwaard Fase Locatie: NE3 Legenda Boorpunt NE3 Onderzoekslocatie: NE3 Adres:Polderweg West Ter hoogte van de Graafdijk West M1 M2 M7 M8 M5 M6 M9a M11 M4 M15 M1 M3 M14 NE36 M13 NE31C NE3 M12 NE35 NE34 Esri Nederland, Community Map Contributors opdrachtgever: gemeente Molenwaard Esri Nederland, Kadaster; Esri Nederland, Community Map Contributors datum: schaal (A3): status: tekenaar: projectleider: :5 definitief GIS bestand: \Arcmap\Locaties Bleskensgraaf.mxd PDF bestand: \tek\locaties Bleskensgraaf 1858.pdf ± 2, Meters projectnummer tekening C versie 1

60 PFOA onderzoek gemeente Molenwaard Fase Locatie: NE31 Legenda Boorpunt Onderzoekslocatie: NE31 Adres:Kerkepad 1, Molenaarsgraaf NE31C M1 M2 M8 M7 M5 M6 M9a M11 M4 M15 M1 M3 M14 NE36 M13 NE31C NE3 M12 NE35 NE34 Esri Nederland, Community Map Contributors opdrachtgever: gemeente Molenwaard Esri Nederland, Kadaster; Esri Nederland, Community Map Contributors datum: schaal (A3): status: tekenaar: projectleider: :5 definitief GIS bestand: \Arcmap\Locaties Bleskensgraaf.mxd PDF bestand: \tek\locaties Bleskensgraaf 1858.pdf ± 2, Meters projectnummer tekening C versie 1

61 PFOA onderzoek gemeente Molenwaard Fase Locatie: NE32 Legenda Boorpunt NE32R Onderzoekslocatie: NE32 Adres:Tielmanstraat 16, Molenaarsgraaf NE32B M1 M2 opdrachtgever: M8 M7 M5 M6 M9a M11 M4 M15 M1 M3 M14 NE36 M13 NE31C NE3 M12 NE35 NE34 Esri Nederland, Community Map Contributors gemeente Molenwaard Esri Nederland, Kadaster; Esri Nederland, Community Map Contributors datum: schaal (A3): status: tekenaar: projectleider: :5 definitief GIS bestand: \Arcmap\Locaties Bleskensgraaf.mxd PDF bestand: \tek\locaties Bleskensgraaf 1858.pdf ± 2, Meters projectnummer tekening C versie 1

62 PFOA onderzoek gemeente Molenwaard Fase Locatie: NE33 Legenda Boorpunt NE33 Onderzoekslocatie: NE33 Adres:Kweldamweg 8-6, Molenaarsgraaf M1 M2 M7 M8 M5 M6 M9a M11 M4 M15 M1 M3 M14 NE36 M13 NE31C NE3 M12 NE35 NE34 Esri Nederland, Community Map Contributors opdrachtgever: gemeente Molenwaard Esri Nederland, Kadaster; Esri Nederland, Community Map Contributors datum: schaal (A3): status: tekenaar: projectleider: :5 definitief GIS bestand: \Arcmap\Locaties Bleskensgraaf.mxd PDF bestand: \tek\locaties Bleskensgraaf 1858.pdf ± 2, Meters projectnummer tekening C versie 1

63 PFOA onderzoek gemeente Molenwaard Fase Locatie: NE34 Legenda Boorpunt Onderzoekslocatie: NE34 Adres:Polderwegwest NE34 M1 M2 M8 M7 M5 M6 M9a M11 M4 M15 M1 M3 M14 NE36 M13 NE31C NE3 M12 NE35 NE34 Esri Nederland, Community Map Contributors opdrachtgever: gemeente Molenwaard Esri Nederland, Kadaster; Esri Nederland, Community Map Contributors datum: schaal (A3): status: tekenaar: projectleider: :5 definitief GIS bestand: \Arcmap\Locaties Bleskensgraaf.mxd PDF bestand: \tek\locaties Bleskensgraaf 1858.pdf ± 2, Meters projectnummer tekening C versie 1

64 PFOA onderzoek gemeente Molenwaard Fase Locatie: NE35 Legenda Boorpunt NE35 Onderzoekslocatie: NE35 Adres:Kweldamweg ter hoogte van Wervenkampweg M1 M2 M7 M8 M5 M6 M9a M11 M4 M15 M1 M3 M14 NE36 M13 NE31C NE3 M12 NE35 NE34 Esri Nederland, Community Map Contributors opdrachtgever: gemeente Molenwaard Esri Nederland, Kadaster; Esri Nederland, Community Map Contributors datum: schaal (A3): status: tekenaar: projectleider: :5 definitief GIS bestand: \Arcmap\Locaties Bleskensgraaf.mxd PDF bestand: \tek\locaties Bleskensgraaf 1858.pdf ± 2, Meters projectnummer tekening C versie 1

65 PFOA onderzoek gemeente Molenwaard Fase Locatie: NE36 Legenda Boorpunt NE36 Onderzoekslocatie: NE36 Adres:Zeemansweg (X:113876, Y:432545) M1 M2 M7 M8 M5 M6 M9a M11 M4 M15 M1 M3 M14 NE36 M13 NE31C NE3 M12 NE35 NE34 Esri Nederland, Community Map Contributors opdrachtgever: gemeente Molenwaard Esri Nederland, Kadaster; Esri Nederland, Community Map Contributors datum: schaal (A3): status: tekenaar: projectleider: :5 definitief GIS bestand: \Arcmap\Locaties Bleskensgraaf.mxd PDF bestand: \tek\locaties Bleskensgraaf 1858.pdf ± 2, Meters projectnummer tekening C versie 1

66 PFOA onderzoek gemeente Molenwaard Fase Locatie: NE37 Legenda Boorpunt NE37b NE37a Onderzoekslocatie: NE37 Adres:Achter Koekoekspad 1, Bleskensgraaf M1 M2 M7 M8 M5 M6 M9a M11 M4 M15 M1 M3 M14 NE36 M13 NE31C NE3 M12 NE35 NE34 Esri Nederland, Community Map Contributors opdrachtgever: gemeente Molenwaard Esri Nederland, Kadaster; Esri Nederland, Community Map Contributors datum: schaal (A3): status: tekenaar: projectleider: :5 definitief GIS bestand: \Arcmap\Locaties Bleskensgraaf.mxd PDF bestand: \tek\locaties Bleskensgraaf 1858.pdf ± 2, Meters projectnummer tekening C versie 1

67 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard A.2 Grondresultaten 42

68 NE3 ( 83 PFOA onderzoek gemeente Molenwaard Fase 1 t/m 3 Legenda NE318 NE317 ( 86 ( 32 NE315 ( 32 M8 ( 17 M5 ( 7,8 M6 ( 13 M7 ( 19 PFOA concentraties in bovengrond ( < detectiegrens (,1 µg/kg) (,1-1, µg/kg ( 1, - 5, µg/kg ( 5, - 1 µg/kg ( 1-5 µg/kg ( 5-1 µg/kg ( >1 µg/kg m W3 ( 9 V3A V3B W2 M1 ( 2 19 ( 1,9 NE3 ( 7,9 M2 ( 92 Esri Nederland, Jan Willem van Aalst - ( 5 W1 ( 2,3 N2 A1 1 N1 ( 8,6 3 7,7 ( ( 6,4 C2 2 ( ( 3 6,2 4,2 D 4 N4 N3 ( 2,1 ( ( 1,5 ( 27,5 M15 V2B V2A ( 6,9 34 ( 75 E1 NE2 ( 3,7 NE37 ( 11 1,6 ( 9,4 ( 14,9 NE1 NE36 NE35 E2 M11 NE37 ( 18 ( 6,5 ( 5,7 NE31 NE34 V1A 38 ( M1 V1B 44 ( (,7 ( 14 2,2 ( 18 ( 28 ( 16 E3 M9a NE33 ( 1,6 ( 6,3 ( 23 NE4 NE32B NE31C NE32R ( 18 M12 E4 NE5 ( 2,4 ( 3 M14 ( 11,7 ( 6,1 M13 M4 ( 36 ( 8,2 M3 ( 5,9 Esri Nederland, Jan Willem van Aalst - In verband met de privacy van de eigenaren van de weilanden is afgesproken om de locaties van de onderzoeken op de weilanden en in de fruitboomgaard niet op een kaart weer te geven. De boringen die op openbaar grondgebied en in de volkstuinen zijn geplaatst zijn wel op de kaart weer gegeven. opdrachtgever: datum: schaal (A3): status: tekenaar: projectleider: ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ")")") ")")") ")")") ")") ") ") ") ") ") ") ")") ") ") ")") ") ")") ") ") ") ")") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") Esri Nederland, Community Map Contributors gemeente Molenwaard :6. definitief GIS bestand: \Arcmap\PFOA in grond.mxd PDF bestand: \tek\pfoa in grond pdf ± m projectnummer tekening C versie 1

69 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard Bijlage B Boorstaten 43

70 Pagina 1 van 7 Boring: M1 Datum: Boring: M2 Datum: berm Klei, matig siltig, matig humeus, resten veen, donkerbruin, Edelmanboor 1 berm Klei, zwak siltig, sterk humeus, resten veen, donkerbruin, Edelmanboor Veen, zwak kleiïg, donker zwartbruin, Edelmanboor Veen, zwak kleiïg, donker zwartbruin, Edelmanboor Boring: M3 Datum: Boring: M4 Datum: berm Klei, zwak zandig, bruin, Edelmanboor 1 berm Veen, sterk kleiïg, sterk houthoudend, zwart, Edelmanboor Klei, zwak zandig, geelgrijs, Edelmanboor Projectnaam: Aanvullend onderzoek PFOA Bleskensgraaf Projectcode: C

71 Pagina 2 van 7 Boring: M5 Datum: Boring: M6 Datum: berm Klei, sterk zandig, matig humeus, resten veen, donkerbruin, Edelmanboor 1 berm Klei, matig zandig, matig humeus, matig wortelhoudend, donkerbruin, Edelmanboor Klei, zwak zandig, matig humeus, resten veen, donkerbruin, Edelmanboor Veen, zwak kleiïg, donker zwartbruin, Edelmanboor Boring: M7 Datum: Boring: M8 Datum: berm Klei, sterk zandig, matig humeus, matig wortelhoudend, donkerbruin, Edelmanboor 1 berm Klei, sterk zandig, sterk humeus, matig wortelhoudend, donkerbruin, Edelmanboor Klei, zwak zandig, zwak wortelhoudend, neutraalbruin, Edelmanboor Veen, zwak kleiïg, donker zwartbruin, Edelmanboor Klei, zwak zandig, neutraal beigegrijs, Edelmanboor Veen, mineraalarm, sterk wortelhoudend, donkerbruin, Edelmanboor -13 Projectnaam: Aanvullend onderzoek PFOA Bleskensgraaf Projectcode: C

72 Pagina 3 van 7 Boring: M9a Datum: Boring: M1 Datum: berm Klei, sterk zandig, matig humeus, zwart, Edelmanboor Klei, matig zandig, grijsbruin, Edelmanboor Veen, zwak kleiïg, bruin, Edelmanboor berm Klei, sterk zandig, sterk humeus, resten veen, donkerbruin, Edelmanboor Klei, zwak zandig, zwak humeus, zwak wortelhoudend, donkerbruin, Edelmanboor Veen, zwak kleiïg, sterk wortelhoudend, donker zwartbruin, Edelmanboor Boring: M11 Boring: M12 Datum: Datum: berm Klei, sterk zandig, zwak humeus, donkerbruin, Edelmanboor berm Zand, zeer fijn, uiterst siltig, matig humeus, donkerbruin, Edelmanboor Klei, zwak zandig, donkerbruin, Edelmanboor Klei, zwak zandig, matig humeus, donkerbruin, Edelmanboor Klei, zwak zandig, donkergrijs, Edelmanboor Projectnaam: Aanvullend onderzoek PFOA Bleskensgraaf Projectcode: C

73 Pagina 4 van 7 Boring: M13 Datum: Boring: M14 Datum: berm Veen, mineraalarm, resten hout, zwartbruin, Edelmanboor 1 berm Klei, sterk zandig, zwak humeus, zwak wortelhoudend, donkerbruin, Edelmanboor Veen, zwak kleiïg, donker zwartbruin, Edelmanboor Boring: M15 Datum: Boring: NE3 Datum: berm Klei, sterk zandig, sterk humeus, resten veen, donkerbruin, Edelmanboor 1 berm Veen, sterk kleiïg, bruinzwart, Edelmanboor Klei, zwak zandig, zwak humeus, donkerbruin, Edelmanboor Veen, zwak kleiïg, bruinzwart, Edelmanboor Projectnaam: Aanvullend onderzoek PFOA Bleskensgraaf Projectcode: C

74 Pagina 5 van 7 Boring: NE31 b Datum: Boormeester: Peter Vahl Boring: Datum: NE31 c lokatie 1 berm Klei, matig siltig, matig humeus, sterk puinhoudend, zwart, Edelmanboor, Vast door puin 1 berm Klei, sterk siltig, matig humeus, bruinzwart, Edelmanboor Klei, sterk siltig, matig puinhoudend, bruingrijs, Edelmanboor Veen, sterk kleiïg, matig puinhoudend, grijszwart, Edelmanboor -13 Boring: NE31a Datum: Boring: Datum: NE32 reserve 1 berm Zand, uiterst fijn, kleiïg, matig humeus, zwart, Edelmanboor 1 berm Zand, matig fijn, kleiïg, matig humeus, zwartbruin, Edelmanboor Zand, matig grof, zwak siltig, zwak humeus, matig puinhoudend, bruinzwart, Edelmanboor, Vast in puin Zand, matig grof, zwak siltig, zwak humeus, bruingeel, Edelmanboor Veen, zwak kleiïg, bruinzwart, Edelmanboor Projectnaam: Aanvullend onderzoek PFOA Bleskensgraaf Projectcode: C

75 Pagina 6 van 7 Boring: NE32b Datum: Boring: NE33 Datum: berm Klei, matig siltig, zwak humeus, zwartbruin, Edelmanboor 1 berm Klei, matig siltig, zwak humeus, zwartbruin, Edelmanboor Veen, zwak kleiïg, bruin, Edelmanboor Veen, mineraalarm, resten hout, bruin, Edelmanboor Boring: NE34 Datum: Boring: NE35 Datum: berm Veen, sterk kleiïg, zwartbruin, Edelmanboor 1 berm Veen, sterk kleiïg, zwartbruin, Edelmanboor Klei, matig siltig, matig puinhoudend, bruin, Edelmanboor Veen, mineraalarm, resten hout, bruin, Edelmanboor Klei, matig siltig, matig humeus, sterk wortelhoudend, bruin, Edelmanboor Veen, mineraalarm, resten hout, bruin, Edelmanboor Projectnaam: Aanvullend onderzoek PFOA Bleskensgraaf Projectcode: C

76 Pagina 7 van 7 Boring: NE36 Datum: Boring: NE37a Datum: berm Veen, sterk kleiïg, zwartbruin, Edelmanboor 1 berm Klei, zwak zandig, matig humeus, zwartbruin, Edelmanboor Klei, matig siltig, matig humeus, sterk wortelhoudend, bruin, Edelmanboor Veen, mineraalarm, resten hout, bruin, Edelmanboor Zand, matig grof, zwak siltig, zwak humeus, bruingrijs, Edelmanboor Zand, matig grof, zwak siltig, sterk humeus, resten puin, zwartbruin, Edelmanboor Boring: NE37b Datum: berm Klei, zwak zandig, matig humeus, zwartbruin, Edelmanboor Zand, matig grof, kleiïg, zwak humeus, bruingrijs, Edelmanboor, Opgebracht? Zand, matig grof, zwak siltig, grijs, Edelmanboor -11 Projectnaam: Aanvullend onderzoek PFOA Bleskensgraaf Projectcode: C

77 Pagina 1 van 8 Boring: NE321a Datum: Boring: NE321b Datum: moestuin Klei, matig zandig, zwak humeus, bruin, Edelmanboor 1 moestuin Klei, matig zandig, zwak humeus, bruin, Edelmanboor 5-4 Veen, mineraalarm, resten hout, bruinrood, Edelmanboor 5-4 Veen, mineraalarm, resten hout, bruinrood, Edelmanboor Boring: NE322e Datum: Boring: NE322a Datum: weiland Klei, zwak zandig, zwak humeus, bruin, Edelmanboor Veen, mineraalarm, bruinrood, Edelmanboor weiland Klei, matig zandig, matig humeus, bruin, Edelmanboor Zand, uiterst fijn, kleiïg, zwak humeus, sterk schelphoudend, matig grindhoudend, bruingeel, Edelmanboor, Opgebracht Veen, mineraalarm, sterk schelphoudend, zwart, Edelmanboor -12 Boring: NE322b Boring: NE322c Datum: Datum: weiland Klei, sterk zandig, zwak humeus, witbruin, Edelmanboor weiland Klei, zwak siltig, sterk humeus, witbruin, Edelmanboor, Vermengd Veen, zwak kleiïg, sterk schelphoudend, zwart, Edelmanboor 5-5 Klei, zwak siltig, sterk humeus, witbruin, Edelmanboor, Gelaagd Projectnaam: Molenwaard fase 3 Projectcode: C

78 Pagina 2 van 8 Boring: NE322d Datum: Boring: NE323d Datum: weiland Klei, matig zandig, zwak humeus, bruin, Edelmanboor 1 weiland Klei, zwak zandig, zwak humeus, bruin, Edelmanboor Veen, sterk kleiïg, sterk schelphoudend, bruinrood, Edelmanboor, Slib Boring: NE323e Datum: Boring: NE323f Datum: weiland Klei, zwak zandig, zwak humeus, bruin, Edelmanboor 1 weiland Klei, zwak zandig, zwak humeus, bruin, Edelmanboor Boring: NE323c Boring: NE323b Datum: Datum: weiland Klei, zwak zandig, zwak humeus, bruin, Edelmanboor weiland Klei, zwak zandig, zwak humeus, bruin, Edelmanboor Projectnaam: Molenwaard fase 3 Projectcode: C

79 Pagina 3 van 8 Boring: NE323a Boring: NE313 Datum: Datum: weiland Klei, zwak zandig, zwak humeus, bruin, Edelmanboor weiland Klei, matig siltig, zwak humeus, zwartbruin, Edelmanboor Veen, mineraalarm, bruinzwart, Edelmanboor Boring: NE314 Boring: V1B Datum: Datum: weiland Klei, matig siltig, zwak humeus, zwartbruin, Edelmanboor weiland Klei, matig siltig, zwak humeus, zwartbruin, Edelmanboor Veen, mineraalarm, bruinzwart, Edelmanboor 5-5 Veen, mineraalarm, bruinzwart, Edelmanboor Boring: V1A Boring: NE38 Datum: Datum: weiland Klei, matig siltig, zwak humeus, zwartbruin, Edelmanboor weiland Klei, matig siltig, zwak humeus, zwartbruin, Edelmanboor Veen, mineraalarm, bruinzwart, Edelmanboor 5-5 Veen, mineraalarm, bruinzwart, Edelmanboor Projectnaam: Molenwaard fase 3 Projectcode: C

80 Pagina 4 van 8 Boring: NE31 Boring: NE318 Datum: Datum: weiland Klei, matig siltig, zwak humeus, zwartbruin, Edelmanboor berm Klei, matig siltig, matig humeus, bruin, Edelmanboor Veen, mineraalarm, bruinzwart, Edelmanboor 5-5 Veen, mineraalarm, zwartbruin, Edelmanboor Klei, zwak siltig, resten veen, grijs, Edelmanboor Klei, matig siltig, matig humeus, resten veen, bruin, Guts, Rietwortels Projectnaam: Molenwaard fase 3 Projectcode: C

81 Pagina 5 van 8 Boring: NE317 Boring: NE318wb1 Datum: Datum: berm Klei, matig siltig, matig humeus, bruin, Edelmanboor Oranje, Edelmanboor Veen, mineraalarm, zwartbruin, Edelmanboor Veen, sterk kleiïg, grijsbruin, Edelmanboor Klei, zwak siltig, resten veen, grijs, Edelmanboor 2-19 Klei, matig siltig, matig humeus, resten veen, bruin, Guts, Rietwortels Projectnaam: Molenwaard fase 3 Projectcode: C

82 Pagina 6 van 8 Boring: NE316 Datum: Boring: NE315 Datum: berm Klei, matig siltig, matig humeus, bruin, Edelmanboor 1 berm Klei, matig siltig, matig humeus, matig puinhoudend, resten wortels, bruin, Edelmanboor, Gebroken betonpuin rietwortelresten Veen, mineraalarm, zwartbruin, Edelmanboor 1-9 Veen, mineraalarm, zwartbruin, Edelmanboor Klei, zwak siltig, resten veen, grijs, Edelmanboor Klei, zwak siltig, resten veen, grijs, Edelmanboor 2-19 Klei, matig siltig, matig humeus, resten veen, bruin, Guts, Rietwortels Klei, matig siltig, matig humeus, resten veen, sterk houthoudend, bruin, Guts, Rietwortels Boring: V3A Boring: NE312 Datum: Datum: braak Klei, matig siltig, zwak humeus, bruin, Edelmanboor weiland Veen, mineraalarm, zwartbruin, Edelmanboor Klei, matig siltig, roestbruin, Edelmanboor Projectnaam: Molenwaard fase 3 Projectcode: C

83 Pagina 7 van 8 Boring: NE319 Boring: NE39 Datum: Datum: weiland Veen, mineraalarm, zwartbruin, Edelmanboor weiland Veen, mineraalarm, bruin, Edelmanboor Veen, mineraalarm, bruin, Edelmanboor Boring: NE311 Datum: Boring: NE32b Datum: weiland Veen, mineraalarm, bruin, Edelmanboor 1 weiland Klei, sterk siltig, matig humeus, bruin, Edelmanboor Klei, zwak siltig, matig veenhoudend, grijs, Edelmanboor 5-5 Veen, mineraalarm, zwart, Edelmanboor Boring: NE32wb1 Boring: NE32a Datum: Datum: Oranje, Edelmanboor Klei, zwak siltig, sterk humeus, grijsbruin, Edelmanboor weiland Klei, zwak siltig, sterk humeus, bruin, Edelmanboor Veen, mineraalarm, bruinzwart, Edelmanboor Projectnaam: Molenwaard fase 3 Projectcode: C

84 Pagina 8 van 8 Boring: NE32wb2 Datum: Boring: NE32c Datum: Oranje, Edelmanboor 1 weiland Klei, zwak siltig, sterk humeus, bruin, Edelmanboor Klei, zwak siltig, sterk humeus, grijsbruin, Edelmanboor Veen, mineraalarm, matig veenhoudend, grijs, Edelmanboor Boring: NE32d Datum: Boring: V2A Datum: weiland Klei, zwak siltig, sterk humeus, bruin, Edelmanboor weiland Klei, matig siltig, sterk humeus, bruin, Edelmanboor Veen, mineraalarm, matig veenhoudend, grijs, Edelmanboor 5-5 Veen, sterk kleiïg, zwart, Edelmanboor Boring: V2B Boring: V3B Datum: Datum: weiland Klei, matig siltig, sterk humeus, bruin, Edelmanboor braak Klei, matig siltig, zwak humeus, bruin, Edelmanboor Veen, sterk kleiïg, zwart, Edelmanboor 5-5 Klei, matig siltig, grijs, Edelmanboor Projectnaam: Molenwaard fase 3 Projectcode: C

85 Legenda (conform NEN 514) grind klei geur Grind, siltig Klei, zwak siltig geen geur zwakke geur Grind, zwak zandig Klei, matig siltig matige geur sterke geur Grind, matig zandig Klei, sterk siltig uiterste geur Grind, sterk zandig Klei, uiterst siltig olie geen olie-water reactie zwakke olie-water reactie Grind, uiterst zandig Klei, zwak zandig matige olie-water reactie sterke olie-water reactie Klei, matig zandig uiterste olie-water reactie zand Zand, kleiïg Klei, sterk zandig p.i.d.-waarde > >1 Zand, zwak siltig Zand, matig siltig leem Leem, zwak zandig >1 >1 >1 >1 Zand, sterk siltig Leem, sterk zandig monsters Zand, uiterst siltig geroerd monster overige toevoegingen ongeroerd monster zwak humeus veen Veen, mineraalarm matig humeus overig bijzonder bestanddeel Veen, zwak kleiïg sterk humeus Gemiddeld hoogste grondwaterstand grondwaterstand Veen, sterk kleiïg zwak grindig Gemiddeld laagste grondwaterstand slib Veen, zwak zandig matig grindig water Veen, sterk zandig sterk grindig peilbuis blinde buis casing hoogste grondwaterstand gemiddelde grondwaterstand laagste grondwaterstand bentoniet afdichting filter

86 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard Bijlage C Analysecertificaten grond Samenstelling mengmonsters: NE32MM1: NE32a-1, NE32b-1 en NE32d-1 NE32MM2: NE32a-2, NE32b-2 en NE32d-2 NE32MM3: NE32a-3, NE32b-3 en NE32d-3 NE322 MM BG1: NE322c-1, NE3232b-1 en NE322a-1 NE322_MM_OG1:NE322a-6 en NE322b-3 NE323_MM_BG1: NE323c-1, NE323b-1 en NE323a-1 NE323_MM_BG2 : NE323d-1, NE323e-1 en NE323f-1 NE323_MM_OG1 : NE323c-2, NE323b-2 en NE323a-2 NE323_MM_OG2 : NE323d-2, NE323e-2 en NE323f-2 44

87 GP ANALYSERAPPORT LABORATORIUM Laboratorium manager Laboratorium SGS Belgium Environment, Health and Safety Adres Spoorstraat 12 Postbus AB 's-gravenpolder Telefoon +31 () Fax +31 () SGS referentie GP Aanvraag Ontvangen Gerapporteerd KLANT Klant Adres Contactpersoon Telefoon Fax Project Klant Ref ARCADIS NEDERLAND BV PO Box AE Rotterdam Nederland G.H. Hofma Standaard C ADDITIONELE OPDRACHT INFO Klant opdracht omschrijving Aanvullend onderzoek PFOA Bleskensgraaf MONSTER IDENTIFICATIE GP GP GP GP GP GP GP GP GP GP NE3-1: NE3-1 NE31 c lokatie-1: NE31 c lokatie-1 NE32 reserve-1: NE32 reserve-1 NE32b-1: NE32b-1 NE33-1: NE33-1 NE34-1: NE34-1 NE35-1: NE35-1 NE36-1: NE36-1 NE37a-1: NE37a-1 NE37b-1: NE37b-1 OPMERKINGEN Het laboratorium is erkend voor het uitvoeren van analyses zoals genoemd in SIKB-protocollen 31, 32, 33, 34, 35, 311, 312, 313, 314 en 315. De analyses gemarkeerd met een Q zijn ISO1725 geaccrediteerd (BELAC 5-TEST) De analyses gemarkeerd met een (A) zijn uitgevoerd op de SGS locatie: Polderdijkweg 16 te Antwerpen. Het laboratorium beschikt over een erkenning voor de met een E gemarkeerde analyses. HANDTEKENINGEN ISO1725 (BELAC 5-TEST) Lab Operations Manager Behoudens andersluidende overeenkomst worden alle opdrachten en documenten uitgevoerd en uitgegeven op basis van onze algemene voorwaarden. Op eenvoudig verzoek worden deze voorwaarden opnieuw aan u toegezonden. De aandacht wordt gevestigd op de beperking van aansprakelijkheid, de vergoedings-en bevoegdheidskwesties bepaald door deze voorwaarden. Elke houder van dit document dient te weten dat de informatie vervat in dit document enkel de bevindingen van SGS op het ogenblik van haar tussenkomst en binnen de grenzen van de eventuele instructies van de opdrachtgever, bevat. SGS is enkel aansprakelijk ten aanzien van haar opdrachtgever en dit document stelt de bij een handelstransactie betrokken partijen niet vrij van hun plicht al hun rechten en verplichtingen uit te oefenen voortspruitend uit de handelsdocumenten. Elke niet toegestane wijziging evenals de namaak of vervalsing van de inhoud of het uitzicht van dit document is onwettig en overtreders zullen vervolgd worden. SGS Belgium NV Environment, Health and Safety Haven 47 Polderdijkweg 16 B-23 Antwerpen t +32 () f +32 () e be.environment@sgs.com Pagina 1 / 5 url Member of the SGS Group Registered office : Noorderlaan 87 B-23 Antwerpen RPR Antwerpen BTW BE IBAN: BE BIC: CITIBEBX

88 GP ANALYSERAPPORT Prestatiekenmerken van geaccrediteerde verrichtingen zijn opvraagbaar. In de bijlage is informatie vermeld over de houdbaarheid en conserveringsaspecten van de aangeleverde monsters. Toelichting op analyseresultaten gemarkeerd met een "*" treft u ook aan in deze bijlage. De rapportages van eventuele externe uitbestedingen zijn bijgevoegd aan dit rapport. SGS Belgium NV Environment, Health and Safety Haven 47 Polderdijkweg 16 B-23 Antwerpen t +32 () f +32 () e be.environment@sgs.com Pagina 2 / 5 url Member of the SGS Group Registered office : Noorderlaan 87 B-23 Antwerpen RPR Antwerpen BTW BE IBAN: BE BIC: CITIBEBX

89 GP ANALYSERAPPORT Monsternummer GP GP GP GP GP Matrix Grond Grond Grond Grond Grond Bemonsteringsdiepte Bemonsterd door OPDRG OPDRG OPDRG OPDRG OPDRG Bemonsteringsdatum Bemonsteringsplaats Ontvangstdatum Monster Parameter Eenheid RG Resultaat Resultaat Resultaat Resultaat Resultaat Droge stof [Conform NEN-EN methode A] Q Droge stof gew % Lutum [Conform NEN 5753] < 2 µm gew % ds Analyse conform AS3 [AS3] Q Analyse conform AS3 Beschrijving niet maalbare artefacten Massa niet maalbare artefacten - - X X X X X - - g - Organische stof [Conform NEN 5754] Organische stof gew % ds Perfluor verbindingen [Conform CMA/3/D] (A) Perfluorpentanoic acid (PFPA) Perfluorhexanoic acid (PFHxA) Perfluorheptanoic acid (PFHpA) Perfluoroctanoic acid (PFOA) Perfluornonanoic acid (PFNA) Perfluordecanoic acid (PFDA) Perfluorundecanoic acid (PFUnDA) Perfluordodecanoic acid (PFDoDA) Perfluorbutanoic sulphonate (PFBS) Perfluorhexanoic sulphonate (PFHxS) Perfluoroctanoic sulphonate (PFOS) Perfluoroctanoic sulfonamide (PFOSA) Perfluorbutanoic acid (PFBA) Perfluortetradecanoic acid (PFTeDA) Perfluortridecanoic acid (PFTrDA) Perfluorhexadecanoic acid (PFHxDA) Perfluoroctadecanoic acid (PFODA) Perfluordecane sulphonate (PFDS) 6:2 Fluorotelomere sulfonate (6:2 FTS) 8:2 Fluorotelomere sulfonate (8:2 FTS) 1:2 Fluorotelomere sulfonate (1:2 FTS) <.1 <.1 <.1 <.1 <.1.38 <.1 <.1 <.1 < <.1 <.1 < <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 2. <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 < <.1 < <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.5 <.5 <.5 <.5 <.5 <.5 <.5 <.5 <.5 <.5 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.5 <.5 <.5 <.5 <.5 SGS Belgium NV Environment, Health and Safety Haven 47 Polderdijkweg 16 B-23 Antwerpen t +32 () f +32 () e be.environment@sgs.com Pagina 3 / 5 url Member of the SGS Group Registered office : Noorderlaan 87 B-23 Antwerpen RPR Antwerpen BTW BE IBAN: BE BIC: CITIBEBX

90 GP ANALYSERAPPORT Monsternummer GP GP GP GP GP Matrix Grond Grond Grond Grond Grond Bemonsteringsdiepte Bemonsterd door OPDRG OPDRG OPDRG OPDRG OPDRG Bemonsteringsdatum Bemonsteringsplaats Ontvangstdatum Monster Parameter Eenheid RG Resultaat Resultaat Resultaat Resultaat Resultaat Droge stof [Conform NEN-EN methode A] Q Droge stof gew % Lutum [Conform NEN 5753] < 2 µm gew % ds Analyse conform AS3 [AS3] Q Analyse conform AS3 Beschrijving niet maalbare artefacten Massa niet maalbare artefacten - - X X X X X - - g - Organische stof [Conform NEN 5754] Organische stof gew % ds Perfluor verbindingen [Conform CMA/3/D] (A) Perfluorpentanoic acid (PFPA) Perfluorhexanoic acid (PFHxA) Perfluorheptanoic acid (PFHpA) Perfluoroctanoic acid (PFOA) Perfluornonanoic acid (PFNA) Perfluordecanoic acid (PFDA) Perfluorundecanoic acid (PFUnDA) Perfluordodecanoic acid (PFDoDA) Perfluorbutanoic sulphonate (PFBS) Perfluorhexanoic sulphonate (PFHxS) Perfluoroctanoic sulphonate (PFOS) Perfluoroctanoic sulfonamide (PFOSA) Perfluorbutanoic acid (PFBA) Perfluortetradecanoic acid (PFTeDA) Perfluortridecanoic acid (PFTrDA) Perfluorhexadecanoic acid (PFHxDA) Perfluoroctadecanoic acid (PFODA) Perfluordecane sulphonate (PFDS) 6:2 Fluorotelomere sulfonate (6:2 FTS) 8:2 Fluorotelomere sulfonate (8:2 FTS) 1:2 Fluorotelomere sulfonate (1:2 FTS) <.1 <.1.28 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 < <.1 <.1 < <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1.39 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 < <.1 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.5 <.5 <.5 <.5 <.5 <.5 <.5 <.5 <.5 <.5 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.5 <.5 <.5 <.5 <.5 SGS Belgium NV Environment, Health and Safety Haven 47 Polderdijkweg 16 B-23 Antwerpen t +32 () f +32 () e be.environment@sgs.com Pagina 4 / 5 url Member of the SGS Group Registered office : Noorderlaan 87 B-23 Antwerpen RPR Antwerpen BTW BE IBAN: BE BIC: CITIBEBX

91 GP ANALYSERAPPORT BIJLAGE HOUDBAARHEIDS- EN CONSERVERINGS OPMERKINGEN Alle monsters zijn correct geconserveerd bij het laboratorium aangeleverd. SGS Belgium NV Environment, Health and Safety Haven 47 Polderdijkweg 16 B-23 Antwerpen t +32 () f +32 () e be.environment@sgs.com Pagina 5 / 5 url Member of the SGS Group Registered office : Noorderlaan 87 B-23 Antwerpen RPR Antwerpen BTW BE IBAN: BE BIC: CITIBEBX

92 GP ANALYSERAPPORT LABORATORIUM Laboratorium manager Rudi Herman Laboratorium SGS Belgium NV Environment, Health and Safety Adres Spoorstraat 12 Postbus AB 's-gravenpolder Telefoon +31 () Fax +31 () SGS referentie GP Aanvraag Ontvangen Gerapporteerd KLANT Klant Adres Contactpersoon Telefoon Fax Project Klant Ref ARCADIS NEDERLAND BV PO Box AE Rotterdam Nederland Mevr. E. van Bentum elisabeth.vanbentum@arcadis.com Standaard C ADDITIONELE OPDRACHT INFO Klant opdracht omschrijving Aanvullend onderzoek PFOA Bleskensgraaf MONSTER IDENTIFICATIE GP M1-1: M1-1 GP M2-1: M2-1 GP M3-1: M3-1 GP M4-1: M4-1 GP M5-1: M5-1 GP M6-1: M6-1 GP M7-1: M7-1 GP M8-1: M8-1 GP M9a-1: M9a-1 GP M1-1: M1-1 GP M11-1: M11-1 GP M12-1: M12-1 GP M13-1: M13-1 GP M14-1: M14-1 GP M15-1: M15-1 OPMERKINGEN Het laboratorium is erkend voor het uitvoeren van analyses zoals genoemd in SIKB-protocollen 31, 32, 33, 34, 35, 311, 312, 313, 314 en 315. De analyses gemarkeerd met een Q zijn ISO1725 geaccrediteerd (BELAC 5-TEST) De analyses gemarkeerd met een (A) zijn uitgevoerd op de SGS locatie: Polderdijkweg 16 te Antwerpen. Het laboratorium beschikt over een erkenning voor de met een E gemarkeerde analyses. HANDTEKENINGEN ISO1725 (BELAC 5-TEST) Lab Operations Manager SGS Belgium NV Environment, Health and Safety Haven 47 Polderdijkweg 16 B-23 Antwerpen t +32 () f +32 () e be.environment@sgs.com Pagina 1 / 6 url Member of the SGS Group Registered office : Noorderlaan 87 B-23 Antwerpen RPR Antwerpen BTW BE IBAN: BE BIC: CITIBEBX

93 GP ANALYSERAPPORT Behoudens andersluidende overeenkomst worden alle opdrachten en documenten uitgevoerd en uitgegeven op basis van onze algemene voorwaarden. Op eenvoudig verzoek worden deze voorwaarden opnieuw aan u toegezonden. De aandacht wordt gevestigd op de beperking van aansprakelijkheid, de vergoedings-en bevoegdheidskwesties bepaald door deze voorwaarden. Elke houder van dit document dient te weten dat de informatie vervat in dit document enkel de bevindingen van SGS op het ogenblik van haar tussenkomst en binnen de grenzen van de eventuele instructies van de opdrachtgever, bevat. SGS is enkel aansprakelijk ten aanzien van haar opdrachtgever en dit document stelt de bij een handelstransactie betrokken partijen niet vrij van hun plicht al hun rechten en verplichtingen uit te oefenen voortspruitend uit de handelsdocumenten. Elke niet toegestane wijziging evenals de namaak of vervalsing van de inhoud of het uitzicht van dit document is onwettig en overtreders zullen vervolgd worden. Prestatiekenmerken van geaccrediteerde verrichtingen zijn opvraagbaar. In de bijlage is informatie vermeld over de houdbaarheid en conserveringsaspecten van de aangeleverde monsters. Toelichting op analyseresultaten gemarkeerd met een "*" treft u ook aan in deze bijlage. De rapportages van eventuele externe uitbestedingen zijn bijgevoegd aan dit rapport. SGS Belgium NV Environment, Health and Safety Haven 47 Polderdijkweg 16 B-23 Antwerpen t +32 () f +32 () e be.environment@sgs.com Pagina 2 / 6 url Member of the SGS Group Registered office : Noorderlaan 87 B-23 Antwerpen RPR Antwerpen BTW BE IBAN: BE BIC: CITIBEBX

94 GP ANALYSERAPPORT Monsternummer GP GP GP GP GP Matrix Grond Grond Grond Grond Grond Bemonsteringsdiepte Bemonsterd door OPDRG OPDRG OPDRG OPDRG OPDRG Bemonsteringsdatum Bemonsteringsplaats Ontvangstdatum Monster Parameter Eenheid RG Resultaat Resultaat Resultaat Resultaat Resultaat Droge stof [Conform NEN-EN methode A] Q Droge stof gew % Lutum [Conform NEN 5753] < 2 µm gew % ds Analyse conform AS3 [AS3] Q Analyse conform AS3 Beschrijving niet maalbare artefacten Massa niet maalbare artefacten - - X X X X X - - N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. g - Organische stof [Conform NEN 5754] Organische stof gew % ds Perfluor verbindingen [Conform CMA/3/D] (A) Perfluorpentanoic acid (PFPA) Perfluorhexanoic acid (PFHxA) Perfluorheptanoic acid (PFHpA) Perfluoroctanoic acid (PFOA) Perfluornonanoic acid (PFNA) Perfluordecanoic acid (PFDA) Perfluorundecanoic acid (PFUnDA) Perfluordodecanoic acid (PFDoDA) Perfluorbutanoic sulphonate (PFBS) Perfluorhexanoic sulphonate (PFHxS) Perfluoroctanoic sulphonate (PFOS) Perfluoroctanoic sulfonamide (PFOSA) Perfluorbutanoic acid (PFBA) Perfluortetradecanoic acid (PFTeDA) Perfluortridecanoic acid (PFTrDA) Perfluorhexadecanoic acid (PFHxDA) Perfluoroctadecanoic acid (PFODA) Perfluordecane sulphonate (PFDS) 6:2 Fluorotelomere sulfonate (6:2 FTS) 8:2 Fluorotelomere sulfonate (8:2 FTS) 1:2 Fluorotelomere sulfonate (1:2 FTS) <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 < <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.1.23 <.1 <.1 <.1 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2.45 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 SGS Belgium NV Environment, Health and Safety Haven 47 Polderdijkweg 16 B-23 Antwerpen t +32 () f +32 () e be.environment@sgs.com Pagina 3 / 6 url Member of the SGS Group Registered office : Noorderlaan 87 B-23 Antwerpen RPR Antwerpen BTW BE IBAN: BE BIC: CITIBEBX

95 GP ANALYSERAPPORT Monsternummer GP GP GP GP GP Matrix Grond Grond Grond Grond Grond Bemonsteringsdiepte Bemonsterd door OPDRG OPDRG OPDRG OPDRG OPDRG Bemonsteringsdatum Bemonsteringsplaats Ontvangstdatum Monster Parameter Eenheid RG Resultaat Resultaat Resultaat Resultaat Resultaat Droge stof [Conform NEN-EN methode A] Q Droge stof gew % Lutum [Conform NEN 5753] < 2 µm gew % ds Analyse conform AS3 [AS3] Q Analyse conform AS3 Beschrijving niet maalbare artefacten Massa niet maalbare artefacten - - X X X X X - - N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. g - Organische stof [Conform NEN 5754] Organische stof gew % ds Perfluor verbindingen [Conform CMA/3/D] (A) Perfluorpentanoic acid (PFPA) Perfluorhexanoic acid (PFHxA) Perfluorheptanoic acid (PFHpA) Perfluoroctanoic acid (PFOA) Perfluornonanoic acid (PFNA) Perfluordecanoic acid (PFDA) Perfluorundecanoic acid (PFUnDA) Perfluordodecanoic acid (PFDoDA) Perfluorbutanoic sulphonate (PFBS) Perfluorhexanoic sulphonate (PFHxS) Perfluoroctanoic sulphonate (PFOS) Perfluoroctanoic sulfonamide (PFOSA) Perfluorbutanoic acid (PFBA) Perfluortetradecanoic acid (PFTeDA) Perfluortridecanoic acid (PFTrDA) Perfluorhexadecanoic acid (PFHxDA) Perfluoroctadecanoic acid (PFODA) Perfluordecane sulphonate (PFDS) 6:2 Fluorotelomere sulfonate (6:2 FTS) 8:2 Fluorotelomere sulfonate (8:2 FTS) 1:2 Fluorotelomere sulfonate (1:2 FTS) <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 < < <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.1 <.1.27 <.1.34 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2.7 < <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 SGS Belgium NV Environment, Health and Safety Haven 47 Polderdijkweg 16 B-23 Antwerpen t +32 () f +32 () e be.environment@sgs.com Pagina 4 / 6 url Member of the SGS Group Registered office : Noorderlaan 87 B-23 Antwerpen RPR Antwerpen BTW BE IBAN: BE BIC: CITIBEBX

96 GP ANALYSERAPPORT Monsternummer GP GP GP GP GP Matrix Grond Grond Grond Grond Grond Bemonsteringsdiepte Bemonsterd door OPDRG OPDRG OPDRG OPDRG OPDRG Bemonsteringsdatum Bemonsteringsplaats Ontvangstdatum Monster Parameter Eenheid RG Resultaat Resultaat Resultaat Resultaat Resultaat Droge stof [Conform NEN-EN methode A] Q Droge stof gew % Lutum [Conform NEN 5753] < 2 µm gew % ds Analyse conform AS3 [AS3] Q Analyse conform AS3 Beschrijving niet maalbare artefacten Massa niet maalbare artefacten - - X X X X X - - N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. g - Organische stof [Conform NEN 5754] Organische stof gew % ds Perfluor verbindingen [Conform CMA/3/D] (A) Perfluorpentanoic acid (PFPA) Perfluorhexanoic acid (PFHxA) Perfluorheptanoic acid (PFHpA) Perfluoroctanoic acid (PFOA) Perfluornonanoic acid (PFNA) Perfluordecanoic acid (PFDA) Perfluorundecanoic acid (PFUnDA) Perfluordodecanoic acid (PFDoDA) Perfluorbutanoic sulphonate (PFBS) Perfluorhexanoic sulphonate (PFHxS) Perfluoroctanoic sulphonate (PFOS) Perfluoroctanoic sulfonamide (PFOSA) Perfluorbutanoic acid (PFBA) Perfluortetradecanoic acid (PFTeDA) Perfluortridecanoic acid (PFTrDA) Perfluorhexadecanoic acid (PFHxDA) Perfluoroctadecanoic acid (PFODA) Perfluordecane sulphonate (PFDS) 6:2 Fluorotelomere sulfonate (6:2 FTS) 8:2 Fluorotelomere sulfonate (8:2 FTS) 1:2 Fluorotelomere sulfonate (1:2 FTS) <.2 <.2 <.2.43 <.2 <.1 <.1.39 <.1 <.1.19 <.1 <.1 <.1 < <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 < <.2 <.2 <.2 <.2 <.2.44 < <.2.47 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.25 <.25 <.25 < <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 SGS Belgium NV Environment, Health and Safety Haven 47 Polderdijkweg 16 B-23 Antwerpen t +32 () f +32 () e be.environment@sgs.com Pagina 5 / 6 url Member of the SGS Group Registered office : Noorderlaan 87 B-23 Antwerpen RPR Antwerpen BTW BE IBAN: BE BIC: CITIBEBX

97 GP ANALYSERAPPORT BIJLAGE HOUDBAARHEIDS- EN CONSERVERINGS OPMERKINGEN Alle monsters zijn correct geconserveerd bij het laboratorium aangeleverd. SGS Belgium NV Environment, Health and Safety Haven 47 Polderdijkweg 16 B-23 Antwerpen t +32 () f +32 () e be.environment@sgs.com Pagina 6 / 6 url Member of the SGS Group Registered office : Noorderlaan 87 B-23 Antwerpen RPR Antwerpen BTW BE IBAN: BE BIC: CITIBEBX

98 GP ANALYSERAPPORT LABORATORIUM Laboratorium manager Rudi Herman Laboratorium SGS Belgium NV Environment, Health and Safety Adres Spoorstraat 12 Postbus AB 's-gravenpolder Telefoon +31 () Fax +31 () SGS referentie GP Aanvraag Ontvangen Gerapporteerd KLANT Klant Adres Contactpersoon Telefoon Fax Project Klant Ref ARCADIS NEDERLAND BV PO Box AE Rotterdam Nederland Mevr. E. van Bentum elisabeth.vanbentum@arcadis.com Standaard C ADDITIONELE OPDRACHT INFO Monsternameverslag aanwezig Niet aanwezig Klant opdracht omschrijving Molenwaard fase 3 MONSTER IDENTIFICATIE GP GP GP GP GP GP GP GP GP GP GP GP GP GP GP GP GP GP GP GP GP GP GP GP GP GP GP GP GP GP GP GP GP GP GP GP NE38-1: NE38-1 NE38-2: NE38-2 NE39-1: NE39-1 NE39-2: NE39-2 NE31-1: NE31-1 NE31-2: NE31-2 NE311-1: NE311-1 NE311-2: NE311-2 NE312-1: NE312-1 NE312-2: NE312-2 NE313-1: NE313-1 NE313-2: NE313-2 NE314-1: NE314-1 NE314-2: NE314-2 NE315-1: NE315-1 NE315-3: NE315-3 NE317-1: NE317-1 NE317-2: NE317-2 NE317-3: NE317-3 NE317-4: NE317-4 NE318wb1-1: NE318wb1-1 NE319-1: NE319-1 NE319-2: NE319-2 NE32c-1: NE32c-1 NE32c-2: NE32c-2 NE32MM1: NE32MM1 NE32MM2: NE32MM2 NE32MM3: NE32MM3 NE32wb1-1: NE32wb1-1 NE32wb2-1: NE32wb2-1 V1A-1: V1A-1 V1B-1: V1B-1 V2A-1: V2A-1 V2B-1: V2B-1 V3A-1: V3A-1 V3B-1: V3B-1 SGS Belgium NV Environment, Health and Safety Haven 47 Polderdijkweg 16 B-23 Antwerpen t +32 () f +32 () e be.environment@sgs.com Pagina 1 / 11 url Member of the SGS Group Registered office : Noorderlaan 87 B-23 Antwerpen RPR Antwerpen BTW BE IBAN: BE BIC: CITIBEBX

99 GP ANALYSERAPPORT OPMERKINGEN De analyses gemarkeerd met een Q zijn ISO1725 geaccrediteerd (BELAC 5-TEST) De analyses gemarkeerd met een (A) zijn uitgevoerd op de SGS locatie: Polderdijkweg 16 te Antwerpen. Het laboratorium beschikt over een erkenning voor de met een E gemarkeerde analyses. Betreffende alle monsters: Voor een aantal perfluor verbindingen zijn de rapportage-grenzen verhoogd in verband met de matrix. HANDTEKENINGEN ISO1725 (BELAC 5-TEST) Lab Operations Manager Behoudens andersluidende overeenkomst worden alle opdrachten en documenten uitgevoerd en uitgegeven op basis van onze algemene voorwaarden. Op eenvoudig verzoek worden deze voorwaarden opnieuw aan u toegezonden. De aandacht wordt gevestigd op de beperking van aansprakelijkheid, de vergoedings-en bevoegdheidskwesties bepaald door deze voorwaarden. Elke houder van dit document dient te weten dat de informatie vervat in dit document enkel de bevindingen van SGS op het ogenblik van haar tussenkomst en binnen de grenzen van de eventuele instructies van de opdrachtgever, bevat. SGS is enkel aansprakelijk ten aanzien van haar opdrachtgever en dit document stelt de bij een handelstransactie betrokken partijen niet vrij van hun plicht al hun rechten en verplichtingen uit te oefenen voortspruitend uit de handelsdocumenten. Elke niet toegestane wijziging evenals de namaak of vervalsing van de inhoud of het uitzicht van dit document is onwettig en overtreders zullen vervolgd worden. Prestatiekenmerken van geaccrediteerde verrichtingen zijn opvraagbaar. In de bijlage is informatie vermeld over de houdbaarheid en conserveringsaspecten van de aangeleverde monsters. Toelichting op analyseresultaten gemarkeerd met een "*" treft u ook aan in deze bijlage. De rapportages van eventuele externe uitbestedingen zijn bijgevoegd aan dit rapport. SGS Belgium NV Environment, Health and Safety Haven 47 Polderdijkweg 16 B-23 Antwerpen t +32 () f +32 () e be.environment@sgs.com Pagina 2 / 11 url Member of the SGS Group Registered office : Noorderlaan 87 B-23 Antwerpen RPR Antwerpen BTW BE IBAN: BE BIC: CITIBEBX

100 GP ANALYSERAPPORT Monsternummer GP GP GP GP GP Matrix Grond Grond Grond Grond Grond Bemonsteringsdiepte Bemonsterd door OPDRG OPDRG OPDRG OPDRG OPDRG Bemonsteringsdatum Bemonsteringsplaats Ontvangstdatum Monster Parameter Eenheid RG Resultaat Resultaat Resultaat Resultaat Resultaat Droge stof [Conform NEN-EN methode A] Q Droge stof gew % Lutum [Conform NEN 5753] < 2 µm gew % ds Analyse conform AS3 [AS3] Q Analyse conform AS3 Beschrijving niet maalbare artefacten Massa niet maalbare artefacten - - X X X X X - - nvt nvt nvt nvt nvt g - Organische stof [Conform NEN 5754] Organische stof gew % ds GenX [LC-MS/MS] (A) FRD µg/kg ds 1. <1. <1. <1. <1. <1. Perfluor verbindingen [Conform CMA/3/D] (A) Perfluorpentanoic acid (PFPA) Perfluorhexanoic acid (PFHxA) Perfluorheptanoic acid (PFHpA) Perfluoroctanoic acid (PFOA) Perfluornonanoic acid (PFNA) Perfluordecanoic acid (PFDA) Perfluorundecanoic acid (PFUnDA) Perfluordodecanoic acid (PFDoDA) Perfluorbutanoic sulphonate (PFBS) Perfluorhexanoic sulphonate (PFHxS) Perfluoroctanoic sulphonate (PFOS) Perfluoroctanoic sulfonamide (PFOSA) Perfluorbutanoic acid (PFBA) Perfluortetradecanoic acid (PFTeDA) Perfluortridecanoic acid (PFTrDA) Perfluorhexadecanoic acid (PFHxDA) Perfluoroctadecanoic acid (PFODA) Perfluordecane sulphonate (PFDS) 6:2 Fluorotelomere sulfonate (6:2 FTS) 8:2 Fluorotelomere sulfonate (8:2 FTS) 1:2 Fluorotelomere sulfonate (1:2 FTS) <.2 <.2 <.2 < <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 < <.2 < <.2 <.2 <.2 < <.1 <.1 <.1 <.1.32 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.1 <.1 <.1 <.1.39 <.1 <.1 <.1 < <.1 <.1 <.1 <.1 < <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.3 <.3 <.3 <.3 <.3 <2. <2. <2. <2. <2. <2. <2. <2. <2. <2. <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 < <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 SGS Belgium NV Environment, Health and Safety Haven 47 Polderdijkweg 16 B-23 Antwerpen t +32 () f +32 () e be.environment@sgs.com Pagina 3 / 11 url Member of the SGS Group Registered office : Noorderlaan 87 B-23 Antwerpen RPR Antwerpen BTW BE IBAN: BE BIC: CITIBEBX

101 GP ANALYSERAPPORT Monsternummer GP GP GP GP GP Matrix Grond Grond Grond Grond Grond Bemonsteringsdiepte Bemonsterd door OPDRG OPDRG OPDRG OPDRG OPDRG Bemonsteringsdatum Bemonsteringsplaats Ontvangstdatum Monster Parameter Eenheid RG Resultaat Resultaat Resultaat Resultaat Resultaat Droge stof [Conform NEN-EN methode A] Q Droge stof gew % Lutum [Conform NEN 5753] < 2 µm gew % ds Analyse conform AS3 [AS3] Q Analyse conform AS3 Beschrijving niet maalbare artefacten Massa niet maalbare artefacten - - X X X X X - - nvt nvt nvt nvt nvt g - Organische stof [Conform NEN 5754] Organische stof gew % ds GenX [LC-MS/MS] (A) FRD µg/kg ds 1. <1. <1. <1. <1. <1. Perfluor verbindingen [Conform CMA/3/D] (A) Perfluorpentanoic acid (PFPA) Perfluorhexanoic acid (PFHxA) Perfluorheptanoic acid (PFHpA) Perfluoroctanoic acid (PFOA) Perfluornonanoic acid (PFNA) Perfluordecanoic acid (PFDA) Perfluorundecanoic acid (PFUnDA) Perfluordodecanoic acid (PFDoDA) Perfluorbutanoic sulphonate (PFBS) Perfluorhexanoic sulphonate (PFHxS) Perfluoroctanoic sulphonate (PFOS) Perfluoroctanoic sulfonamide (PFOSA) Perfluorbutanoic acid (PFBA) Perfluortetradecanoic acid (PFTeDA) Perfluortridecanoic acid (PFTrDA) Perfluorhexadecanoic acid (PFHxDA) Perfluoroctadecanoic acid (PFODA) Perfluordecane sulphonate (PFDS) 6:2 Fluorotelomere sulfonate (6:2 FTS) 8:2 Fluorotelomere sulfonate (8:2 FTS) 1:2 Fluorotelomere sulfonate (1:2 FTS) <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 < <.2.81 < <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 < < <.2 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1.83 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 < < <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.3 <.3 <.3 <.3 <.3 <2. <2. <2. <2. <2. <2. <2. <2. <2. <2. <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 SGS Belgium NV Environment, Health and Safety Haven 47 Polderdijkweg 16 B-23 Antwerpen t +32 () f +32 () e be.environment@sgs.com Pagina 4 / 11 url Member of the SGS Group Registered office : Noorderlaan 87 B-23 Antwerpen RPR Antwerpen BTW BE IBAN: BE BIC: CITIBEBX

102 GP ANALYSERAPPORT Monsternummer GP GP GP GP GP Matrix Grond Grond Grond Grond Grond Bemonsteringsdiepte Bemonsterd door OPDRG OPDRG OPDRG OPDRG OPDRG Bemonsteringsdatum Bemonsteringsplaats Ontvangstdatum Monster Parameter Eenheid RG Resultaat Resultaat Resultaat Resultaat Resultaat Droge stof [Conform NEN-EN methode A] Q Droge stof gew % Lutum [Conform NEN 5753] < 2 µm gew % ds Analyse conform AS3 [AS3] Q Analyse conform AS3 Beschrijving niet maalbare artefacten Massa niet maalbare artefacten - - X X X X X - - nvt nvt nvt nvt nvt g - Organische stof [Conform NEN 5754] Organische stof gew % ds GenX [LC-MS/MS] (A) FRD µg/kg ds 1. <1. <1. <1. <1. <1. Perfluor verbindingen [Conform CMA/3/D] (A) Perfluorpentanoic acid (PFPA) Perfluorhexanoic acid (PFHxA) Perfluorheptanoic acid (PFHpA) Perfluoroctanoic acid (PFOA) Perfluornonanoic acid (PFNA) Perfluordecanoic acid (PFDA) Perfluorundecanoic acid (PFUnDA) Perfluordodecanoic acid (PFDoDA) Perfluorbutanoic sulphonate (PFBS) Perfluorhexanoic sulphonate (PFHxS) Perfluoroctanoic sulphonate (PFOS) Perfluoroctanoic sulfonamide (PFOSA) Perfluorbutanoic acid (PFBA) Perfluortetradecanoic acid (PFTeDA) Perfluortridecanoic acid (PFTrDA) Perfluorhexadecanoic acid (PFHxDA) Perfluoroctadecanoic acid (PFODA) Perfluordecane sulphonate (PFDS) 6:2 Fluorotelomere sulfonate (6:2 FTS) 8:2 Fluorotelomere sulfonate (8:2 FTS) 1:2 Fluorotelomere sulfonate (1:2 FTS) <.2 <.2 <.2 <.2.76 <.2 <.2 <.2 < <.2 <.2 <.2.52 < <.2 <.2 <.2 <.2.36 <.1 <.1 <.1 <.1.25 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 < <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 < <.1 <.1 <.1 <.1 < <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.3 <.3 <.3 <.3 <.3 <2. <2. <2. <2. <2. <2. <2. <2. <2. <2. <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 SGS Belgium NV Environment, Health and Safety Haven 47 Polderdijkweg 16 B-23 Antwerpen t +32 () f +32 () e be.environment@sgs.com Pagina 5 / 11 url Member of the SGS Group Registered office : Noorderlaan 87 B-23 Antwerpen RPR Antwerpen BTW BE IBAN: BE BIC: CITIBEBX

103 GP ANALYSERAPPORT Monsternummer GP GP GP GP GP Matrix Grond Grond Grond Grond Grond Bemonsteringsdiepte Bemonsterd door OPDRG OPDRG OPDRG OPDRG OPDRG Bemonsteringsdatum Bemonsteringsplaats Ontvangstdatum Monster Parameter Eenheid RG Resultaat Resultaat Resultaat Resultaat Resultaat Droge stof [Conform NEN-EN methode A] Q Droge stof gew % Lutum [Conform NEN 5753] < 2 µm gew % ds Analyse conform AS3 [AS3] Q Analyse conform AS3 Beschrijving niet maalbare artefacten Massa niet maalbare artefacten - - X X X X X - - nvt nvt nvt nvt nvt g - Organische stof [Conform NEN 5754] Organische stof gew % ds GenX [LC-MS/MS] (A) FRD µg/kg ds 1. <1. <1. <1. <1. <1. Perfluor verbindingen [Conform CMA/3/D] (A) Perfluorpentanoic acid (PFPA) Perfluorhexanoic acid (PFHxA) Perfluorheptanoic acid (PFHpA) Perfluoroctanoic acid (PFOA) Perfluornonanoic acid (PFNA) Perfluordecanoic acid (PFDA) Perfluorundecanoic acid (PFUnDA) Perfluordodecanoic acid (PFDoDA) Perfluorbutanoic sulphonate (PFBS) Perfluorhexanoic sulphonate (PFHxS) Perfluoroctanoic sulphonate (PFOS) Perfluoroctanoic sulfonamide (PFOSA) Perfluorbutanoic acid (PFBA) Perfluortetradecanoic acid (PFTeDA) Perfluortridecanoic acid (PFTrDA) Perfluorhexadecanoic acid (PFHxDA) Perfluoroctadecanoic acid (PFODA) Perfluordecane sulphonate (PFDS) 6:2 Fluorotelomere sulfonate (6:2 FTS) 8:2 Fluorotelomere sulfonate (8:2 FTS) 1:2 Fluorotelomere sulfonate (1:2 FTS) < <.2 <.2 <.2 < <.2 <.2 <.2 < <.2 < < <.2 <.2 <.2 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 < <.2 <.2 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 < <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 < <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.3 <.3 <.3 <.3 <.3 <2. <2. <2. <2. <2. <2. <2. <2. <2. <2. <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 SGS Belgium NV Environment, Health and Safety Haven 47 Polderdijkweg 16 B-23 Antwerpen t +32 () f +32 () e be.environment@sgs.com Pagina 6 / 11 url Member of the SGS Group Registered office : Noorderlaan 87 B-23 Antwerpen RPR Antwerpen BTW BE IBAN: BE BIC: CITIBEBX

104 GP ANALYSERAPPORT Monsternummer GP GP GP GP GP Matrix Grond Grond Grond Grond Grond Bemonsteringsdiepte Bemonsterd door OPDRG OPDRG OPDRG OPDRG OPDRG Bemonsteringsdatum Bemonsteringsplaats Ontvangstdatum Monster Parameter Eenheid RG Resultaat Resultaat Resultaat Resultaat Resultaat Droge stof [Conform NEN-EN methode A] Q Droge stof gew % Lutum [Conform NEN 5753] < 2 µm gew % ds Analyse conform AS3 [AS3] Q Analyse conform AS3 Beschrijving niet maalbare artefacten Massa niet maalbare artefacten - - X X X X X - - nvt nvt nvt nvt nvt g - Organische stof [Conform NEN 5754] Organische stof gew % ds GenX [LC-MS/MS] (A) FRD µg/kg ds 1. <1. <1. <1. <1. <1. Perfluor verbindingen [Conform CMA/3/D] (A) Perfluorpentanoic acid (PFPA) Perfluorhexanoic acid (PFHxA) Perfluorheptanoic acid (PFHpA) Perfluoroctanoic acid (PFOA) Perfluornonanoic acid (PFNA) Perfluordecanoic acid (PFDA) Perfluorundecanoic acid (PFUnDA) Perfluordodecanoic acid (PFDoDA) Perfluorbutanoic sulphonate (PFBS) Perfluorhexanoic sulphonate (PFHxS) Perfluoroctanoic sulphonate (PFOS) Perfluoroctanoic sulfonamide (PFOSA) Perfluorbutanoic acid (PFBA) Perfluortetradecanoic acid (PFTeDA) Perfluortridecanoic acid (PFTrDA) Perfluorhexadecanoic acid (PFHxDA) Perfluoroctadecanoic acid (PFODA) Perfluordecane sulphonate (PFDS) 6:2 Fluorotelomere sulfonate (6:2 FTS) 8:2 Fluorotelomere sulfonate (8:2 FTS) 1:2 Fluorotelomere sulfonate (1:2 FTS) < <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 < < <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.2 <.2 <.2 <.2 < < <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 < <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 < < <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.3 <.3 <.3 <.3 <.3 <2. <2. <2. <2. <2. <2. <2. <2. <2. <2. <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 SGS Belgium NV Environment, Health and Safety Haven 47 Polderdijkweg 16 B-23 Antwerpen t +32 () f +32 () e be.environment@sgs.com Pagina 7 / 11 url Member of the SGS Group Registered office : Noorderlaan 87 B-23 Antwerpen RPR Antwerpen BTW BE IBAN: BE BIC: CITIBEBX

105 GP ANALYSERAPPORT Monsternummer GP GP GP GP GP Matrix Grond Grond Grond Grond Grond Bemonsteringsdiepte Bemonsterd door OPDRG OPDRG OPDRG OPDRG OPDRG Bemonsteringsdatum Bemonsteringsplaats Ontvangstdatum Monster Parameter Eenheid RG Resultaat Resultaat Resultaat Resultaat Resultaat Droge stof [Conform NEN-EN methode A] Q Droge stof gew % Lutum [Conform NEN 5753] < 2 µm gew % ds Analyse conform AS3 [AS3] Q Analyse conform AS3 Beschrijving niet maalbare artefacten Massa niet maalbare artefacten - - X X X X X - - nvt nvt nvt nvt nvt g - Organische stof [Conform NEN 5754] Organische stof gew % ds GenX [LC-MS/MS] (A) FRD µg/kg ds 1. <1. <1. <1. <1. <1. Perfluor verbindingen [Conform CMA/3/D] (A) Perfluorpentanoic acid (PFPA) Perfluorhexanoic acid (PFHxA) Perfluorheptanoic acid (PFHpA) Perfluoroctanoic acid (PFOA) Perfluornonanoic acid (PFNA) Perfluordecanoic acid (PFDA) Perfluorundecanoic acid (PFUnDA) Perfluordodecanoic acid (PFDoDA) Perfluorbutanoic sulphonate (PFBS) Perfluorhexanoic sulphonate (PFHxS) Perfluoroctanoic sulphonate (PFOS) Perfluoroctanoic sulfonamide (PFOSA) Perfluorbutanoic acid (PFBA) Perfluortetradecanoic acid (PFTeDA) Perfluortridecanoic acid (PFTrDA) Perfluorhexadecanoic acid (PFHxDA) Perfluoroctadecanoic acid (PFODA) Perfluordecane sulphonate (PFDS) 6:2 Fluorotelomere sulfonate (6:2 FTS) 8:2 Fluorotelomere sulfonate (8:2 FTS) 1:2 Fluorotelomere sulfonate (1:2 FTS).61 <.2 < <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 < <.2 <.2 < <.2 <.2 <.2 <.2 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2.71 <.2 <.2 <.2 <.2 <.1 <.1 <.1 <.1 < <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 < <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.3 <.3 <.3 <.3 <.3 <2. <2. <2. <2. <2. <2. <2. <2. <2. <2. <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 SGS Belgium NV Environment, Health and Safety Haven 47 Polderdijkweg 16 B-23 Antwerpen t +32 () f +32 () e be.environment@sgs.com Pagina 8 / 11 url Member of the SGS Group Registered office : Noorderlaan 87 B-23 Antwerpen RPR Antwerpen BTW BE IBAN: BE BIC: CITIBEBX

106 GP ANALYSERAPPORT Monsternummer GP GP GP GP GP Matrix Grond Grond Grond Grond Grond Bemonsteringsdiepte Bemonsterd door OPDRG OPDRG OPDRG OPDRG OPDRG Bemonsteringsdatum Bemonsteringsplaats Ontvangstdatum Monster Parameter Eenheid RG Resultaat Resultaat Resultaat Resultaat Resultaat Droge stof [Conform NEN-EN methode A] Q Droge stof gew % Lutum [Conform NEN 5753] < 2 µm gew % ds Analyse conform AS3 [AS3] Q Analyse conform AS3 Beschrijving niet maalbare artefacten Massa niet maalbare artefacten - - X X X X X - - nvt nvt nvt nvt nvt g - Organische stof [Conform NEN 5754] Organische stof gew % ds GenX [LC-MS/MS] (A) FRD µg/kg ds 1. <1. <1. <1. <1. <1. Perfluor verbindingen [Conform CMA/3/D] (A) Perfluorpentanoic acid (PFPA) Perfluorhexanoic acid (PFHxA) Perfluorheptanoic acid (PFHpA) Perfluoroctanoic acid (PFOA) Perfluornonanoic acid (PFNA) Perfluordecanoic acid (PFDA) Perfluorundecanoic acid (PFUnDA) Perfluordodecanoic acid (PFDoDA) Perfluorbutanoic sulphonate (PFBS) Perfluorhexanoic sulphonate (PFHxS) Perfluoroctanoic sulphonate (PFOS) Perfluoroctanoic sulfonamide (PFOSA) Perfluorbutanoic acid (PFBA) Perfluortetradecanoic acid (PFTeDA) Perfluortridecanoic acid (PFTrDA) Perfluorhexadecanoic acid (PFHxDA) Perfluoroctadecanoic acid (PFODA) Perfluordecane sulphonate (PFDS) 6:2 Fluorotelomere sulfonate (6:2 FTS) 8:2 Fluorotelomere sulfonate (8:2 FTS) 1:2 Fluorotelomere sulfonate (1:2 FTS) < <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 < <.2 < <.2 <.2.51 <.2 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2.91 <.2 <.2 <.2 <.1 <.1 <.1 <.1 < <.1 < <.1 <.1 <.1 <.1 < <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.3 <.3 <.3 <.3 <.3 <2. <2. <2. <2. <2. <2. <2. <2. <2. <2. <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 <.25 SGS Belgium NV Environment, Health and Safety Haven 47 Polderdijkweg 16 B-23 Antwerpen t +32 () f +32 () e be.environment@sgs.com Pagina 9 / 11 url Member of the SGS Group Registered office : Noorderlaan 87 B-23 Antwerpen RPR Antwerpen BTW BE IBAN: BE BIC: CITIBEBX

107 GP ANALYSERAPPORT Monsternummer GP Matrix Grond Bemonsteringsdiepte Bemonsterd door OPDRG Bemonsteringsdatum Bemonsteringsplaats Ontvangstdatum Monster Parameter Eenheid RG Resultaat Droge stof [Conform NEN-EN methode A] Q Droge stof gew % Lutum [Conform NEN 5753] < 2 µm gew % ds.7 23 Analyse conform AS3 [AS3] Q Analyse conform AS3 Beschrijving niet maalbare artefacten Massa niet maalbare artefacten - - X - - nvt g - Organische stof [Conform NEN 5754] Organische stof gew % ds GenX [LC-MS/MS] (A) FRD µg/kg ds 1. <1. Perfluor verbindingen [Conform CMA/3/D] (A) Perfluorpentanoic acid (PFPA) Perfluorhexanoic acid (PFHxA) Perfluorheptanoic acid (PFHpA) Perfluoroctanoic acid (PFOA) Perfluornonanoic acid (PFNA) Perfluordecanoic acid (PFDA) Perfluorundecanoic acid (PFUnDA) Perfluordodecanoic acid (PFDoDA) Perfluorbutanoic sulphonate (PFBS) Perfluorhexanoic sulphonate (PFHxS) Perfluoroctanoic sulphonate (PFOS) Perfluoroctanoic sulfonamide (PFOSA) Perfluorbutanoic acid (PFBA) Perfluortetradecanoic acid (PFTeDA) Perfluortridecanoic acid (PFTrDA) Perfluorhexadecanoic acid (PFHxDA) Perfluoroctadecanoic acid (PFODA) Perfluordecane sulphonate (PFDS) 6:2 Fluorotelomere sulfonate (6:2 FTS) 8:2 Fluorotelomere sulfonate (8:2 FTS) 1:2 Fluorotelomere sulfonate (1:2 FTS) <.2 < <.2 <.1 <.1 <.2 <.2 < < <.2 <.3 <2. <2. <.2 <.25 <.25 <.25 SGS Belgium NV Environment, Health and Safety Haven 47 Polderdijkweg 16 B-23 Antwerpen t +32 () f +32 () e be.environment@sgs.com Pagina 1 / 11 url Member of the SGS Group Registered office : Noorderlaan 87 B-23 Antwerpen RPR Antwerpen BTW BE IBAN: BE BIC: CITIBEBX

108 GP ANALYSERAPPORT BIJLAGE HOUDBAARHEIDS- EN CONSERVERINGS OPMERKINGEN Alle monsters zijn correct geconserveerd bij het laboratorium aangeleverd. SGS Belgium NV Environment, Health and Safety Haven 47 Polderdijkweg 16 B-23 Antwerpen t +32 () f +32 () e be.environment@sgs.com Pagina 11 / 11 url Member of the SGS Group Registered office : Noorderlaan 87 B-23 Antwerpen RPR Antwerpen BTW BE IBAN: BE BIC: CITIBEBX

109 GP ANALYSERAPPORT LABORATORIUM Laboratorium manager Rudi Herman Laboratorium SGS Belgium NV Environment, Health and Safety Adres Spoorstraat 12 Postbus AB 's-gravenpolder Telefoon +31 () Fax +31 () SGS referentie GP Aanvraag Ontvangen Gerapporteerd KLANT Klant Adres Contactpersoon Telefoon Fax Project Klant Ref ARCADIS NEDERLAND BV PO Box AE Rotterdam Nederland Mevr. E. van Bentum elisabeth.vanbentum@arcadis.com Standaard C ADDITIONELE OPDRACHT INFO Klant opdracht omschrijving Aanvullend onderzoek PFOA Bleskensgraaf MONSTER IDENTIFICATIE GP GP GP GP NE3-2: NE3-2 NE31 c lokatie-3: NE31 c lokatie-3 NE32 reserve-3: NE32 reserve-3 NE37b-2: NE37b-2 OPMERKINGEN Het laboratorium is erkend voor het uitvoeren van analyses zoals genoemd in SIKB-protocollen 31, 32, 33, 34, 35, 311, 312, 313, 314 en 315. De analyses gemarkeerd met een Q zijn ISO1725 geaccrediteerd (BELAC 5-TEST) De analyses gemarkeerd met een (A) zijn uitgevoerd op de SGS locatie: Polderdijkweg 16 te Antwerpen. Het laboratorium beschikt over een erkenning voor de met een E gemarkeerde analyses. HANDTEKENINGEN ISO1725 (BELAC 5-TEST) Lab Operations Manager Behoudens andersluidende overeenkomst worden alle opdrachten en documenten uitgevoerd en uitgegeven op basis van onze algemene voorwaarden. Op eenvoudig verzoek worden deze voorwaarden opnieuw aan u toegezonden. De aandacht wordt gevestigd op de beperking van aansprakelijkheid, de vergoedings-en bevoegdheidskwesties bepaald door deze voorwaarden. Elke houder van dit document dient te weten dat de informatie vervat in dit document enkel de bevindingen van SGS op het ogenblik van haar tussenkomst en binnen de grenzen van de eventuele instructies van de opdrachtgever, bevat. SGS is enkel aansprakelijk ten aanzien van haar opdrachtgever en dit document stelt de bij een handelstransactie betrokken partijen niet vrij van hun plicht al hun rechten en verplichtingen uit te oefenen voortspruitend uit de handelsdocumenten. Elke niet toegestane wijziging evenals de namaak of vervalsing van de inhoud of het uitzicht van dit document is onwettig en overtreders zullen vervolgd worden. Prestatiekenmerken van geaccrediteerde verrichtingen zijn opvraagbaar. In de bijlage is informatie vermeld over de houdbaarheid en conserveringsaspecten van de aangeleverde monsters. Toelichting op analyseresultaten gemarkeerd met een "*" treft u ook aan in deze bijlage. De rapportages van eventuele externe uitbestedingen zijn bijgevoegd aan dit rapport. SGS Belgium NV Environment, Health and Safety Haven 47 Polderdijkweg 16 B-23 Antwerpen t +32 () f +32 () e be.environment@sgs.com Pagina 1 / 3 url Member of the SGS Group Registered office : Noorderlaan 87 B-23 Antwerpen RPR Antwerpen BTW BE IBAN: BE BIC: CITIBEBX

110 GP ANALYSERAPPORT Monsternummer GP GP GP GP Matrix Grond Grond Grond Grond Bemonsteringsdiepte Bemonsterd door OPDRG OPDRG OPDRG OPDRG Bemonsteringsdatum Bemonsteringsplaats Ontvangstdatum Monster Parameter Eenheid RG Resultaat Resultaat Resultaat Resultaat Droge stof [Conform NEN-EN methode A] Q Droge stof gew % Lutum [Conform NEN 5753] < 2 µm gew % ds Analyse conform AS3 [AS3] Q Analyse conform AS3 Beschrijving niet maalbare artefacten Massa niet maalbare artefacten - - X X X X - - nvt nvt nvt nvt g - Organische stof [Conform NEN 5754] Organische stof gew % ds Perfluor verbindingen [Conform CMA/3/D] (A) Perfluorpentanoic acid (PFPA) Perfluorhexanoic acid (PFHxA) Perfluorheptanoic acid (PFHpA) Perfluoroctanoic acid (PFOA) Perfluornonanoic acid (PFNA) Perfluordecanoic acid (PFDA) Perfluorundecanoic acid (PFUnDA) Perfluordodecanoic acid (PFDoDA) Perfluorbutanoic sulphonate (PFBS) Perfluorhexanoic sulphonate (PFHxS) Perfluoroctanoic sulphonate (PFOS) Perfluoroctanoic sulfonamide (PFOSA) Perfluorbutanoic acid (PFBA) Perfluortetradecanoic acid (PFTeDA) Perfluortridecanoic acid (PFTrDA) Perfluorhexadecanoic acid (PFHxDA) Perfluoroctadecanoic acid (PFODA) Perfluordecane sulphonate (PFDS) 6:2 Fluorotelomere sulfonate (6:2 FTS) 8:2 Fluorotelomere sulfonate (8:2 FTS) 1:2 Fluorotelomere sulfonate (1:2 FTS) <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 1. <.1 <.1 < <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1.64 <.1 <.1 <.1 <.1 < <.1 <.1 <.1 < <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 SGS Belgium NV Environment, Health and Safety Haven 47 Polderdijkweg 16 B-23 Antwerpen t +32 () f +32 () e be.environment@sgs.com Pagina 2 / 3 url Member of the SGS Group Registered office : Noorderlaan 87 B-23 Antwerpen RPR Antwerpen BTW BE IBAN: BE BIC: CITIBEBX

111 GP ANALYSERAPPORT BIJLAGE HOUDBAARHEIDS- EN CONSERVERINGS OPMERKINGEN Er zijn verschillen met de richtlijnen geconstateerd die de betrouwbaarheid van de resultaten in dit analyserapport kan hebben beïnvloed. GP NE3-2: NE3-2: Droge stof: De conserveringstermijn is voor de desbetreffende analyse overschreden GP NE31 c lokatie-3: NE31 c lokatie-3: Droge stof: De conserveringstermijn is voor de desbetreffende analyse overschreden GP NE32 reserve-3: NE32 reserve-3: Droge stof: De conserveringstermijn is voor de desbetreffende analyse overschreden GP NE37b-2: NE37b-2: Droge stof: De conserveringstermijn is voor de desbetreffende analyse overschreden SGS Belgium NV Environment, Health and Safety Haven 47 Polderdijkweg 16 B-23 Antwerpen t +32 () f +32 () e be.environment@sgs.com Pagina 3 / 3 url Member of the SGS Group Registered office : Noorderlaan 87 B-23 Antwerpen RPR Antwerpen BTW BE IBAN: BE BIC: CITIBEBX

112 GP R1 ANALYSERAPPORT LABORATORIUM Laboratorium manager Rudi Herman Laboratorium SGS Belgium NV Environment, Health and Safety Adres Spoorstraat 12 Postbus AB 's-gravenpolder Telefoon +31 () Fax +31 () SGS referentie GP Aanvraag Ontvangen Gerapporteerd KLANT Klant Adres Contactpersoon Telefoon Fax Project Klant Ref ARCADIS NEDERLAND BV PO Box AE Rotterdam Nederland Mevr. E. van Bentum elisabeth.vanbentum@arcadis.com Standaard C ADDITIONELE OPDRACHT INFO Klant opdracht omschrijving Aanvullend onderzoek PFOA Bleskensgraaf MONSTER IDENTIFICATIE GP M2-3: M2-3 GP M12-2: M12-2 OPMERKINGEN Dit is een gewijzigd rapport. Met dit rapport worden alle voorgaande rapporten met bovenstaand rapportnummer vervangen en ongeldig verklaard Het laboratorium is erkend voor het uitvoeren van analyses zoals genoemd in SIKB-protocollen 31, 32, 33, 34, 35, 311, 312, 313, 314 en 315. De analyses gemarkeerd met een Q zijn ISO1725 geaccrediteerd (BELAC 5-TEST) De analyses gemarkeerd met een (A) zijn uitgevoerd op de SGS locatie: Polderdijkweg 16 te Antwerpen. Het laboratorium beschikt over een erkenning voor de met een E gemarkeerde analyses. Betreffende alle monsters: Voor een aantal perfluor verbindingen zijn de rapportage-grenzen verhoogd in verband met de matrix. R1; resultaat PFODA gewijzigd op monster 1. HANDTEKENINGEN ISO1725 (BELAC 5-TEST) Lab Operations Manager Behoudens andersluidende overeenkomst worden alle opdrachten en documenten uitgevoerd en uitgegeven op basis van onze algemene voorwaarden. Op eenvoudig verzoek worden deze voorwaarden opnieuw aan u toegezonden. De aandacht wordt gevestigd op de beperking van aansprakelijkheid, de vergoedings-en bevoegdheidskwesties bepaald door deze voorwaarden. Elke houder van dit document dient te weten dat de informatie vervat in dit document enkel de bevindingen van SGS op het ogenblik van haar tussenkomst en binnen de grenzen van de eventuele instructies van de opdrachtgever, bevat. SGS is enkel aansprakelijk ten aanzien van haar opdrachtgever en dit document stelt de bij een handelstransactie betrokken partijen niet vrij van hun plicht al hun rechten en verplichtingen uit te oefenen voortspruitend uit de handelsdocumenten. Elke niet toegestane wijziging evenals de namaak of vervalsing van de inhoud of het uitzicht van dit document is onwettig en overtreders zullen vervolgd worden. Prestatiekenmerken van geaccrediteerde verrichtingen zijn opvraagbaar. In de bijlage is informatie vermeld over de houdbaarheid en conserveringsaspecten van de aangeleverde monsters. Toelichting op analyseresultaten gemarkeerd met een "*" treft u ook aan in deze bijlage. De rapportages van eventuele externe uitbestedingen zijn bijgevoegd aan dit rapport. SGS Belgium NV Environment, Health and Safety Haven 47 Polderdijkweg 16 B-23 Antwerpen t +32 () f +32 () e be.environment@sgs.com Pagina 1 / 3 url Member of the SGS Group Registered office : Noorderlaan 87 B-23 Antwerpen RPR Antwerpen BTW BE IBAN: BE BIC: CITIBEBX

113 GP R1 ANALYSERAPPORT Monsternummer GP GP Matrix Grond Grond Bemonsteringsdiepte Bemonsterd door OPDRG OPDRG Bemonsteringsdatum Bemonsteringsplaats Ontvangstdatum Monster Parameter Eenheid RG Resultaat Resultaat Droge stof [Conform NEN-EN methode A] Q Droge stof gew % Lutum [Conform NEN 5753] < 2 µm gew % ds Analyse conform AS3 [AS3] Q Analyse conform AS3 Beschrijving niet maalbare artefacten Massa niet maalbare artefacten - - X X - - N.v.t. N.v.t. g - Organische stof [Conform NEN 5754] Organische stof gew % ds Perfluor verbindingen [Conform CMA/3/D] (A) Perfluorpentanoic acid (PFPA) Perfluorhexanoic acid (PFHxA) Perfluorheptanoic acid (PFHpA) Perfluoroctanoic acid (PFOA) Perfluornonanoic acid (PFNA) Perfluordecanoic acid (PFDA) Perfluorundecanoic acid (PFUnDA) Perfluordodecanoic acid (PFDoDA) Perfluorbutanoic sulphonate (PFBS) Perfluorhexanoic sulphonate (PFHxS) Perfluoroctanoic sulphonate (PFOS) Perfluoroctanoic sulfonamide (PFOSA) Perfluorbutanoic acid (PFBA) Perfluortetradecanoic acid (PFTeDA) Perfluortridecanoic acid (PFTrDA) Perfluorhexadecanoic acid (PFHxDA) Perfluoroctadecanoic acid (PFODA) Perfluordecane sulphonate (PFDS) 6:2 Fluorotelomere sulfonate (6:2 FTS) 8:2 Fluorotelomere sulfonate (8:2 FTS) 1:2 Fluorotelomere sulfonate (1:2 FTS).56 <.1 <.1 <.1 <.1 < <.1 <.1 <.1 <.1 <.2 <.2 <.2 <.2 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.1 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.2 <.5 <.5 <.5 <.5 <.1 < <.25 <.25 <.25 <.5 <.5 SGS Belgium NV Environment, Health and Safety Haven 47 Polderdijkweg 16 B-23 Antwerpen t +32 () f +32 () e be.environment@sgs.com Pagina 2 / 3 url Member of the SGS Group Registered office : Noorderlaan 87 B-23 Antwerpen RPR Antwerpen BTW BE IBAN: BE BIC: CITIBEBX

114 GP R1 ANALYSERAPPORT BIJLAGE HOUDBAARHEIDS- EN CONSERVERINGS OPMERKINGEN Er zijn verschillen met de richtlijnen geconstateerd die de betrouwbaarheid van de resultaten in dit analyserapport kan hebben beïnvloed. GP M2-3: M2-3: Droge stof: De conserveringstermijn is voor de desbetreffende analyse overschreden GP M12-2: M12-2: Droge stof: De conserveringstermijn is voor de desbetreffende analyse overschreden SGS Belgium NV Environment, Health and Safety Haven 47 Polderdijkweg 16 B-23 Antwerpen t +32 () f +32 () e be.environment@sgs.com Pagina 3 / 3 url Member of the SGS Group Registered office : Noorderlaan 87 B-23 Antwerpen RPR Antwerpen BTW BE IBAN: BE BIC: CITIBEBX

115 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard Bijlage D Toetsing van de grondresultaten 45

116 Evenwicht gr gw wonen met tuin Grondmonster NE3 NE3 2 NE31C NE31C 3 NE32RNE32R 3 NE32b NE33 NE34 NE35 NE36 NE37a NE37b NE37b 2 ds 41,1 22,5 82,1 53,9 74,5 2,3 49,4 6,9 55,4 62,4 47,2 54,8 64,2 66,7 os , ,5 lutum , Perfluorcarbonzuren nvt nvt PFBA 1,7 1,2 <,1 <,1 <,1 <,1,74,62 1,8,87,89,28 <,1 <,1 nvt nvt PFPeA <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1,28 <,1 <,1 <,1 nvt nvt PFHxA,38 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 nvt nvt PFHpA 1,3 1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1,19,46,18 <,1 <,1 <,1 <,1 2,7 9 PFOA 83 25,7 2,3 2,2 6, ,4 1,6,4 nvt nvt PFNA,47 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1,21 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 nvt nvt PFDA <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 nvt nvt PFUnA <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 nvt nvt PFDoA <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 nvt nvt PFTDA <,2 <,1 <,2 <,1 <,2 <,1 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,1 nvt nvt PFTeDA <,2 <,1 <,2 <,1 <,2 <,1 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,1 nvt nvt PFHxDA <,5 <,1 <,5 <,1 <,5 <,1 <,5 <,5 <,5 <,5 <,5 <,5 <,5 <,1 nvt nvt PFODA <,5 <,1 <,5 <,1 <,5 <,1 <,5 <,5 <,5 <,5 <,5 <,5 <,5 <,1 Perfluorsulfonzuren nvt nvt PFBS <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 nvt nvt PFHxS <,1,64 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 nvt nvt PFOS <,1 <,1 <,1 <,1 2 2,2 <,1 <,1 <,1,39 <,1 <,1 <,1 1,2 nvt nvt PFDS <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 Precursors nvt nvt 6:2 FTS <,25 <,1 <,25 <,1 <,25 <,1 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,1 nvt nvt 8:2 FTS <,25 <,1 <,25 <,1 <,25 <,1 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,1 nvt nvt 1:2 FTS <,5 <,1 <,5 <,1 <,5 <,1 <,5 <,5 <,5 <,5 <,5 <,5 <,5 <,1 nvt nvt PFOSA <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 GenX nvt nvt FRD resultaten in (µg/kg) <,1 onder detectie limiet <,2 onder verhoogde detectie limiet,2 wel aangetroffen, geen overschrijding 6,9 overschrijding evenwichtswaarde grond grondwater (gebruik grondwater als drinkwater) 17 overschrijding risicogrenswaarde Wonen met tuin

117 Evenwicht gr gw wonen met tuin Grondmonster ds os lutum Perfluorcarbonzuren nvt nvt PFBA nvt nvt PFPeA nvt nvt PFHxA nvt nvt PFHpA 2,7 9 PFOA nvt nvt PFNA nvt nvt PFDA nvt nvt PFUnA nvt nvt PFDoA nvt nvt PFTDA nvt nvt PFTeDA nvt nvt PFHxDA nvt nvt PFODA Perfluorsulfonzuren nvt nvt PFBS nvt nvt PFHxS nvt nvt PFOS nvt nvt PFDS Precursors nvt nvt 6:2 FTS nvt nvt 8:2 FTS nvt nvt 1:2 FTS nvt nvt PFOSA GenX nvt nvt FRD M1 M2 M2 3 M3 M4 M5 M6 M7 M8 M9a M1 M11 M12 M12 2 M13 M14 M15 62, ,4 71,2 4,6 58,9 64,9 67,8 56,3 56,9 7,2 69,2 74,9 79,9 38,1 72,7 69,4 16 6,6 23 9, ,1 1, ,45 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2,7 <,2,81,85,44 <,2 <,2 1,2 <,2,47 <,2 <,2,56 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,1 <,2,43 <,2 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1,39 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1,24,2 <,1,56,19 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 7,9 5 8,7 5,9 8,2 7, ,3 23 5,7 2,4,9 36 6,1 6,9 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,2 <,2 <,1 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,1 <,2 <,2 <,2 <,1 <,1 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,1 <,1 <,1 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,5 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,5 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,5 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,5 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,1 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,1 <,2 <,2 <,2 <,1,23 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1,27 <,1,34,49,16 <,1 1,1,26,19 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,25 <,25 1,2 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 5 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,5 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,5 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,5 <,25 <,25 <,25 <,2 <,2 <,1 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,1 <,2 <,2 <,2 resultaten in (µg/kg) <,1 onder detectie limiet <,2 onder verhoogde detectie limiet,2 wel aangetroffen, geen overschrijding 6,9 overschrijding evenwichtswaarde grond grondwater (gebruik grondwater als drinkwater) 17 overschrijding risicogrenswaarde Wonen met tuin

118 Evenwicht gr gw wonen met tuin Grondmonster NE38 1 NE38 2 NE39 1 NE39 2 NE311 1 NE311 2 NE312 1 NE312 2 NE313 1 NE313 2 ds 52,3 22,8 25,8 16,5 49, 6,2 54,5 39,1 62,6 23,9 os lutum Perfluorcarbonzuren nvt nvt PFBA nvt nvt PFPeA nvt nvt PFHxA nvt nvt PFHpA 2,7 9 PFOA nvt nvt PFNA nvt nvt PFDA nvt nvt PFUnA nvt nvt PFDoA nvt nvt PFTDA nvt nvt PFTeDA nvt nvt PFHxDA nvt nvt PFODA Perfluorsulfonzuren nvt nvt PFBS nvt nvt PFHxS nvt nvt PFOS nvt nvt PFDS Precursors nvt nvt 6:2 FTS nvt nvt 8:2 FTS nvt nvt 1:2 FTS nvt nvt PFOSA GenX nvt nvt FRD , ,8 4,5 3,7 4,4 3,5 <,2 1,3 2,1 2,1 3,5 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 1,1 <,2 <,2 1,1 <,2,81 <,2,54 <, , <,1 27 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,3 <,3 <,3 <,3 <,3 <,3 <,3 <,3 <,3 <,3 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <2, <2, <2, <2, <2, <2, <2, <2, <2, <2, <2, <2, <2, <2, <2, <2, <2, <2, <2, <2, <,2 <,2 <,2 <,2 1,4 <,2 1,1 <,2 <,2 <,2 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1,83 <,1 <,1 <,1 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,25 2,2 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <1, <1, <1, <1, <1, <1, <1, <1, <1, <1,

119 Evenwicht gr gw wonen met tuin Grondmonster NE314 1 NE314 2 NE319 1 NE319 2 NE32c 1 NE32c 2E32MM1E32MM2E32MM332wb1 132wb2 1MM_BG2MM_OG1MM_OG2MM_BG1 ds 51,3 25,8 47,4 19,4 6,6 53,1 57,6 42,5 18,8 4,6 41,1 72,9 77,6 74,4 6,9 os lutum Perfluorcarbonzuren nvt nvt PFBA nvt nvt PFPeA nvt nvt PFHxA nvt nvt PFHpA 2,7 9 PFOA nvt nvt PFNA nvt nvt PFDA nvt nvt PFUnA nvt nvt PFDoA nvt nvt PFTDA nvt nvt PFTeDA nvt nvt PFHxDA nvt nvt PFODA Perfluorsulfonzuren nvt nvt PFBS nvt nvt PFHxS nvt nvt PFOS nvt nvt PFDS Precursors nvt nvt 6:2 FTS nvt nvt 8:2 FTS nvt nvt 1:2 FTS nvt nvt PFOSA GenX nvt nvt FRD ,9 3,2 4, ,2 3,6 4,4 <,2 4,3 3,1 3,9 4,7 4,1 1,6,96 1,7 <,1 <,1 <,1 <,2 <,2 1,2 <,2 <,2 <,2,61 <,2 <,2 1,5 <,2 <,1 <,1 <,1 <,1 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2,24 <,1 <,1,2 <,2 <,2 1,3 <,2 2,3,88 1,1 1,3 <,2 <,2 <,2,39 <,1,2, ,5 2,1 37 2, <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2,56 <,2 <,2 <,2 <,2 <,1 <,1 <,1,17 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,1 <,1 <,1 <,1 <,3 <,3 <,3 <,3 <,3 <,3 <,3 <,3 <,3 <,3 <,3 <,1 <,1 <,1 <,1 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,1 <,1 <,1 <,1 <2, <2, <2, <2, <2, <2, <2, <2, <2, <2, <2, <,1 <,1 <,1 <,1 <2, <2, <2, <2, <2, <2, <2, <2, <2, <2, <2, <,5 <,5 <,5 <,5,75 1,7 6,8 <,2 1,5,71,71 <,2 <,2 <,2 <,2,23 <,1,23,23 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 3,8 <,1 3,4 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,1 <,1 <,1 <,1 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,1 <,1 <,1 <,1 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,1 <,1 <,1 <,1 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,2 <,2 <,2 <,2 <1, <1, <1, <1, <1, <1, <1, <1, <1, <1, <1, <1, <1, <1, <1,

120 Evenwicht gr gw wonen met tuin Grondmonster NE322a 4 NE322d 2 NE322e 1MM_OG1MM_BG1 ds 82,5 66,4 61,6 27,2 85,5 os lutum Perfluorcarbonzuren nvt nvt PFBA nvt nvt PFPeA nvt nvt PFHxA nvt nvt PFHpA 2,7 9 PFOA nvt nvt PFNA nvt nvt PFDA nvt nvt PFUnA nvt nvt PFDoA nvt nvt PFTDA nvt nvt PFTeDA nvt nvt PFHxDA nvt nvt PFODA Perfluorsulfonzuren nvt nvt PFBS nvt nvt PFHxS nvt nvt PFOS nvt nvt PFDS Precursors nvt nvt 6:2 FTS nvt nvt 8:2 FTS nvt nvt 1:2 FTS nvt nvt PFOSA GenX nvt nvt FRD , ,1 6, <,1,96 <,1 <,1,68 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1,17 <,1 <,1,14 <,1,37,16 <,1,24 4, ,7 2 <,1,31 <,1 <,1 <,1 <,1,17 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,5 <,5 <,5 <,5 <,5 <,1,46 <,1 <,1,12 <,1,15 <,1 <,1 <,1 <,1 2,4 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <1, <1, <1, <1, <1,

121 Evenwicht gr gw wonen met tuin Grondmonster ds os lutum Perfluorcarbonzuren nvt nvt PFBA nvt nvt PFPeA nvt nvt PFHxA nvt nvt PFHpA 2,7 9 PFOA nvt nvt PFNA nvt nvt PFDA nvt nvt PFUnA nvt nvt PFDoA nvt nvt PFTDA nvt nvt PFTeDA nvt nvt PFHxDA nvt nvt PFODA Perfluorsulfonzuren nvt nvt PFBS nvt nvt PFHxS nvt nvt PFOS nvt nvt PFDS Precursors nvt nvt 6:2 FTS nvt nvt 8:2 FTS nvt nvt 1:2 FTS nvt nvt PFOSA GenX nvt nvt FRD NE31 1 NE31 2 NE315 1 NE315 3 NE317 1 NE317 2 NE317 3 NE317 4 NE318wb 53,1 26,3 67,8 14,1 56,2 19,6 14,8 46,4 12, , , ,2 9,2 5,9 3,1 <,2 11 2,3 3,6 1,1 2,8 1,7 <,2,76 <,2 1,5 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2,55 <,2 1,7 <,2 <,2 <,2 <,2 2,8 1,52 <,2 6,3 2,4 <,2 <,2 <, ,1 <,2,36 <,2 1,2 <,2 <,2 <,2 <,2,32 <,1,25 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,3 <,3 <,3 <,3 <,3 <,3 <,3 <,3 <,3 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <2, <2, <2, <2, <2, <2, <2, <2, <2, <2, <2, <2, <2, <2, <2, <2, <2, <2, <,2 <,2,73 <,2 <,2 1,2 <,2 <,2 2,9,39 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 5,7 <,1 3,4 <,1 2,4 <,1 <,1 <,1 <,1 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <1, <1, <1, <1, <1, <1, <1, <1, <1,

122 Evenwicht gr gw Wonen met wonen met tuin Moestuinen Grondmonster V1A 1 V1B 1 V2A 1 V2B 1 V3A 1 V3B 1 NE321a 1 NE321a 2 NE321b 1 NE321b 2 ds 52,4 54,5 33,9 63, 8,8 76,2 62, 21,4 56,5 27,8 os ,2 4, lutum Perfluorcarbonzuren nvt nvt nvt PFBA 1,8 4,3 2,6 2,6 1,7 2,4,84 <,1 <,1 <,1 nvt nvt nvt PFPeA <,2 1,8 <,2 <,2 <,2 <,2 <,1 <,1 <,1 <,1 nvt nvt nvt PFHxA <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2,26 <,1 <,1 <,1 nvt nvt nvt PFHpA,54,71 <,2 <,2,4,62,85 <,1,75 <,1 2, PFOA nvt nvt nvt PFNA,6 <,2 <,2,51 <,2 <,2,29 <,1,21 <,1 nvt nvt nvt PFDA <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1,16 <,1 <,1 <,1 nvt nvt nvt PFUnA <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 nvt nvt nvt PFDoA <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,1 <,1 <,1 <,1 nvt nvt nvt PFTDA <,3 <,3 <,3 <,3 <,3 <,3 <,1 <,1 <,1 <,1 nvt nvt nvt PFTeDA <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,1 <,1 <,1 <,1 nvt nvt nvt PFHxDA <2, <2, <2, <2, <2, <2, <,1 <,1 <,1 <,1 nvt nvt nvt PFODA <2, <2, <2, <2, <2, <2, <,5 <,5 <,5 <,5 Perfluorsulfonzuren nvt nvt nvt PFBS <,2,91 <,2 <,2 <,2 <,2 <,1 <,1 <,1 <,1 nvt nvt nvt PFHxS <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 nvt nvt nvt PFOS 1,7 <,1 <,1 5,4 3,6 4,4,84 <,1,3 <,1 nvt nvt nvt PFDS <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,2 <,1 <,1 <,1 <,1 Precursors nvt nvt nvt 6:2 FTS <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,1 <,1 <,1 <,1 nvt nvt nvt 8:2 FTS <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,1 <,1 <,1 <,1 nvt nvt nvt 1:2 FTS <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,25 <,1 <,1 <,1 <,1 nvt nvt nvt PFOSA <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,1 <,2 <,2 <,2 <,2 GenX nvt nvt nvt FRD <1, <1, <1, <1, <1, <1, <1, <1, <1, <1, resultaten in (µg/kg) <,1 onder detectie limiet <,2 onder verhoogde detectie limiet,2 wel aangetroffen, geen overschrijding 6,9 overschrijding evenwichtswaarde grond grondwater (gebruik grondwater als drinkwater) 9 overschrijding risicogrenswaarde Wonen met moestuin 17 overschrijding risicogrenswaarde Wonen met tuin

123 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard Bijlage E Verklaring van onafhankelijkheid 46

124 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard Bijlage F XY-coördinaten boorpunten openbare grond Boorpunt x-coordinaat y-coordinaat M , ,5 M , ,5 M ,4 M , ,2 M5 1211,2 4385,5 M , ,3 M , M , ,4 M9a 11699, ,7 M , ,7 M , ,9 M , ,9 M , ,7 M , ,8 M , ,5 NE , ,1 NE31C , ,4 NE32B 11625, ,1 NE32R , ,2 NE ,1 4376,3 NE , NE , NE , ,4 NE37a ,2 NE37b , ,1 47

125 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard Bijlage G Kaarten historisch onderzoek G.1 Luchtfoto onderzoek Polderweg West 48

126 Luchtfoto onderzoek Polderweg West

127

128

129 29 21

130 Zoom 21

131 Streetview 21

132

133

134

135 zoom

136 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard G.2 Kaart met UBI-locaties 49

137 PFOA onderzoek gemeente Molenwaard Fase 1 t/m 3 -UBI onderzoek Legenda PFAS verdachte UBI-locaties UBI omschrijving #* baggerspeciedepot (op land) % jachtwerf (nieuwbouw- en reparatie na 1945). rioolwaterzuiveringsinrichting (rwzi) $+ ") scheepswerf, nieuwbouw en reparatie (metaal na 189) vaten-, fusten- en transportkannenfabrieken (metalen) PFOA concentraties in bovengrond ( < detectiegrens (,1 µg/kg) (,1-1, µg/kg ( 1, - 5, µg/kg ( 5, - 1 µg/kg ( 1-5 µg/kg ( 5-1 µg/kg ( >1 µg/kg In verband met de privacy van de eigenaren van de weilanden is afgesproken om de locaties van de onderzoeken op de weilanden en in de fruitboomgaard niet op een kaart weer te geven. De boringen die op openbaar grondgebied en in de volkstuinen zijn geplaatst worden wel op de kaart weer gegeven. ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ")")") ")")") ")")") ")") ") ") ") ") ") ") ")") ") ") ")") ") ")") ") ") ") ")") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") Esri Nederland, Community Map Contributors opdrachtgever: gemeente Molenwaard Esri Nederland, Jan Willem van Aalst - datum: schaal (A3): status: tekenaar: projectleider: :6. definitief GIS bestand: \Arcmap\PFOA in grond en UBI.mxd PDF bestand: \tek\pfoa in grond en UBI pdf ± m projectnummer tekening C versie 1

138 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard G.3 Kaarten historisch onderzoek 5

139

140

141

142

143

144

145

146

147

148

149

150

151

152

153

154

155

156

157

158

159

160

161

162

163

164

165

166

167

168 Onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de gemeente Molenwaard Bijlage H Foto s locatie inspectie 51

169 _ _ _ PFOA onderzoek gemeente Molenwaard Fase 1 t/m 3 Locatieinspectie Legenda _ Fotolocaties _ _ _ 17 _ _ 11 _ _ 18 Esri Nederland, beeldmateriaal.nl opdrachtgever: datum: schaal (A3): status: tekenaar: projectleider: ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ")")") ")")") ")")") ")") ") ") ") ") ") ") ")") ") ") ")") ") ")") ") ") ") ")") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") ") Esri Nederland, Community Map Contributors gemeente Molenwaard :3. definitief Esri Nederland, beeldmateriaal.nl Esri Nederland, beeldmateriaal.nl GIS bestand: \Arcmap\fotokaart.mxd PDF bestand: \tek\fotokaart pdf ± projectnummer tekening C versie 1

170 Foto s Locatie inspectie Foto 1 Foto 2 Foto 3 Foto 4 Foto 5 Foto 6

171 Foto 7 Foto 8 Foto 9 Foto 1 Foto 11 Foto 12

172 Foto 13 Foto 14 Foto 15 Foto 16 Foto 17 Foto 18

173 Foto 19 Foto 2 Foto 21 Foto 22 Foto 23 Foto 24

174 Foto 25 Foto 26 Foto 27 Foto 28 Foto 29 Foto 3