Memo OPLEGNOTITIE BIJ ONDERZOEK VRAAG EN AANBOD VRIJETIJDSVOORZIENINGEN NOORD- HOLLAND

Transcriptie

1 Uw contactpersoon R. Kanne BEL/EZ 1 bijlage(n) Zaak/documentnummer: 89142/ Doorkiesnummer kanner@noord-holland.nl Betreft: Oplegnotitie bij onderzoek 'Vraag en aanbod vrijetijdsvoorzieningen Noord-Holland' Memo 12 juni OPLEGNOTITIE BIJ ONDERZOEK VRAAG EN AANBOD VRIJETIJDSVOORZIENINGEN NOORD- HOLLAND Dit is een oplegnotitie bij het onderzoek Vraag en aanbod vrijetijdsvoorzieningen Noord-Holland, bedoeld om te verduidelijken binnen welk kader het onderzoek is uitgevoerd. In deze notitie lichten we toe waarom het onderzoek heeft plaatsgevonden en wat de vervolgstappen zullen zijn. Aanleiding Grootschalige vrijetijdsvoorzieningen, zoals kampeerterreinen, bungalowparken, hotels, golfbanen, skibanen, klimhallen, pretparken en jachthavens zijn van belang voor de vrijetijdsbesteding van de inwoners en bezoekers van Noord- Holland. Daarnaast zorgt de sector voor veel bestedingen en arbeidsplaatsen. Tegelijkertijd kennen deze voorzieningen een behoorlijk ruimtebeslag in soms kwetsbare landschappen, zoals natuurgebieden of bijzonder cultureel erfgoed. De provincie streeft een goede, duurzame ruimtelijk-economische ontwikkeling na, waarbij overaanbod en aantasting van het landschap worden voorkomen. Ook waarborgt de provincie ruimtelijke kwaliteit en streeft ernaar dat de ruimte op een duurzame manier wordt gebruikt. Daarbij is het de taak van de provincie om toe te zien op ontwikkelingen op bovenlokaal niveau. Ook zorgt de provincie voor kennis, onder andere over vraag en aanbod. De provincie Noord-Holland wil graag inzicht in het ruimtebeslag van deze voorzieningen en hun eventuele ligging in kwetsbare

2 Oplegnotitie bij onderzoek 'Vraag en aanbod vrijetijdsvoorzieningen Noord- Holland' juni 2013 Memo landschappen. Daarnaast wil de provincie weten hoe het staat met de recente en toekomstige ontwikkeling van deze voorzieningen. Daarbij gaat het om het aanbod, maar ook om de ontwikkeling van de vraag vanuit de bezoekers, inclusief trends in hun behoeften. Vervolgstappen Om helderheid te scheppen over ons beleid willen wij nu samen met gemeenten en brancheverenigingen aan de slag om te zien hoe we de informatie uit het onderzoek kunnen toepassen voor de verbetering van ons beleid. We willen in eerste instantie aan de slag gaan met verblijfsrecreatie, met name campings en bungalowparken. Wij willen deze opgave doorvertalen in sectorale regionale visies, die bijdragen aan een gezonde toeristische sector. Daarbij hebben wij als doel om ontwikkelingen in de sector op dezelfde wijze te blijven monitoren. Wij richten een (tijdelijke) werkgroep van beleidsmedewerkers ruimtelijke ordening en economische zaken (toerisme) van Noord- Hollandse gemeenten op, die regelmatig bij elkaar zal komen om de sectorale visies te bespreken. Heeft u interesse om hieraan deel te nemen, dan kunt u een mail sturen naar kanner@noord-holland.nl. De werkgroep zal in het najaar van 2013 van start gaan.

3 Vraag en Aanbod Vrijetijdsvoorzieningen Noord-Holland Ruimtegebruik, aantallen, trends en toekomstverwachtingen Provincie Noord-Holland maart 2013

4 Vraag en Aanbod Vrijetijdsvoorzieningen Noord-Holland Ruimtegebruik, aantallen, trends en toekomstverwachtingen dossier : registratienummer : BB versie : 1 classificatie : Provincie Noord-Holland maart 2013 HaskoningDHV Nederland B.V. Niets uit dit bestek/drukwerk mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt d.m.v. drukwerk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van HaskoningDHV Nederland B.V., noch mag het zonder een dergelijke toestemming worden gebruikt voor enig ander werk dan waarvoor het is vervaardigd. Het kwaliteitssysteem van HaskoningDHV Nederland B.V. is gecertificeerd volgens ISO 9001.

5 INHOUD BLAD SAMENVATTING 3 1 VRAAGSTELLING EN CONTEXT Inzicht in vraag en aanbod vrijetijdsvoorzieningen Het achterliggende doel: Methode en onderzoeksverantwoording Opbouw van het rapport 10 2 RUIMTEGEBRUIK IN PERSPECTIEF Ruimtegebruik van de recreatiesector in perspectief 11 3 ONTWIKKELINGEN IN DE VRAAG IN NOORD-HOLLAND EN NEDERLAND Inleiding Vraag naar binnenlandse vakanties Inkomend toerisme (buitenlands bezoek) Vraag naar dagrecreatie Invloeden van klimaat, demografie, economie en ICT op de vraag 22 4 LOGIESACCOMMODATIES Inleiding Ruimtebeslag logiesaccommodaties Kampeerterreinen Bungalowparken Hotels, pensions en Bed & Breakfast-accommodaties Groepsaccommodaties 72 5 COMMERCIËLE SPORTVOORZIENINGEN Ruimtebeslag Golfbanen Skihallen Klimhallen Auto- en motorsportaccommodaties (circuit Zandvoort en kartbanen) Kunstijsbanen Subtropische zwemparadijzen 97 BB

6 6 DAGATTRACTIES Ruimtebeslag commerciële dagattracties Dierentuinen en overige attractieparken Musea Sauna/Wellness JACHTHAVENS Rapportage jachthavens op basis van bestaande studies Vraag naar ligplaatsen Aanbod en bezetting OVERZICHTSTABEL CONFRONTATIE VRAAG EN AANBOD PER REGIO Diagrammen Ruimtegebruik van de 11 regio s Tabellen en figuren over vraag en aanbod met uitsplitsingen naar regio Texel Kop van Noord-Holland Noord-Kennemerland West-Friesland Zaanstad Zuid-Kennemerland Waterland Amsterdam Amstel-Meerlanden IJmond Gooi- en Vechtstreek Overzichtskaarten provincie LITERATUURLIJST 151 BIJLAGEN Verantwoording van de vraaganalyse Verantwoording van de aanbodanalyse Verslag van de respons BB

7 SAMENVATTING Behoefte aan inzicht in vraag en aanbod van vrijetijdsvoorzieningen Grootschalige vrijetijdsvoorzieningen, zoals kampeerterreinen, bungalowparken, hotels, golfbanen, skibanen, klimhallen, pretparken en jachthavens zijn van belang voor de vrijetijdsbesteding van de inwoners en bezoekers van Noord-Holland. Daarnaast zorgt de sector voor veel bestedingen en arbeidsplaatsen. Tegelijkertijd kennen zij een behoorlijk ruimtebeslag in soms kwetsbare landschappen, zoals natuurgebieden of bijzonder cultureel erfgoed. De provincie Noord-Holland wil graag inzicht in het ruimtebeslag van deze voorzieningen en hun eventuele ligging in kwetsbare landschappen. Daarnaast wil de provincie weten hoe het staat met de recente en toekomstige ontwikkeling van deze voorzieningen. Daarbij gaat het om het aanbod, maar ook om de ontwikkeling van de vraag vanuit de bezoekers, inclusief trends in hun behoeften. De informatie heeft ten doel een onderbouwing te leveren voor verder ruimtelijk beleid van de provincie voor dit soort voorzieningen. Dit onderzoek zet zoveel mogelijk van de beschikbare gegevens op een rij, zo systematisch mogelijk. Waar mogelijk worden specifieke gegevens per deelregio binnen de provincie gegeven. Het onderzoek maakt gebruik van verschillende informatiebronnen. Voor inzicht in het ruimtegebruik zijn gegevens uit bedrijvenregister LISA gekoppeld aan gegevens uit het kadaster. Voor inzicht in bezettingsgraden en nieuwe plannen is gebruik gemaakt van een ondernemersenquête en een enquête bij alle gemeenten en de provincie. Tenslotte is gebruik gemaakt van gegevens uit onderzoeken van CBS, NRIT, CVO, SCP, WTO, NBTC-NIPO, RECRON en anderen. Golfterreinen en verblijfsrecreatie samen goed voor bijna 88% van de het ruimtegebruik binnen de sector Recreatie en toerismebedrijven nemen totaal 1% van het oppervlak van Noord-Holland in; Landbouw is in Noord-Holland de grootste ruimtegebruiker, met 60% van de oppervlakte van de provincie. Golfbanen en verblijfsrecreatie nemen allebei evenveel oppervlakte in en zijn goed voor bijna 88% van het ruimtegebruik binnen de sector. Zuid-Kennemerland en Amsterdam hebben het meeste golfbaanoppervlak. Texel en de Kop van Noord-Holland zijn de twee Noord-Hollandse regio s met de meeste verblijfsrecreatie. Binnenlandse vraag naar vakanties constant, buitenlandse vraag stijgt gestaag, hotelsector profiteert De binnenlandse vraag naar vakanties in Nederland is al jaren constant. Noord-Holland neemt binnen de Nederlandse provincies een middenpositie in met 1,8 miljoen binnenlandse vakanties. Na een jarenlange daling is het aantal vakanties van Nederlanders in Noord-Holland in 2012 weer flink toegenomen, ook al zit men nog ruim onder het aantal vakanties van Het hotelbezoek van Nederlands is recent gestegen terwijl het campingbezoek de laatste jaren daalde. Onderzoekers verwachten voor de toekomst een groei in korte hotelvakanties en een daling van het aantal kampeerovernachtingen. Het inkomend toerisme naar Nederland vertoonde in het verleden een gestage groei en de verwachting is dat deze groei ook de komende jaren verder zal doorzetten, onder invloed van de wereldwijde groei van het internationale toerisme. In Noord-Holland zal vooral Amsterdam hiervan profiteren, maar ook de Noordzeebadplaatsen en Texel zullen wellicht kunnen profiteren van de toename in buitenlandse gasten. Vraag naar dagrecreatie blijft op peil, invloeden van economie, klimaat, technologie en demografie hebben invloed op consumentengedrag De vrijetijdsbesteding buitenshuis van de Nederlander blijft al jaren op peil, ook al zijn er signalen dat deze recentelijk afneemt onder invloed van sociale media en online gamen. De hoeveelheid vrije tijd die wordt besteed aan betaalde vormen van vrijetijdsbesteding als sporten, recreatie, cultuur en horeca is sinds de jaren 70 met 1,5 uur per week toegenomen. De klimaatverandering, die zal zorgen voor meer aaneengesloten warme dagen, biedt kansen voor de kustzones. Vergrijzende consumenten vragen meer aandacht voor gezondheid, comfort en veiligheid. De economische crisis leidt tot dalende bestedingen BB

8 maar het aantal vakanties daalt veel minder. De sociale media en online informatie beïnvloeden in toenemende mate het keuzeproces van de consument. Een uitdaging voor ondernemers! Logiesaccommodaties: Kop van Noord-Holland en Texel met ieder 300 ha de grootste ruimtegebruikers Logiesaccommodaties verdelen wij onder in kampeerterreinen, bungalowparken/recreatiewoningen, groepsaccommodaties en hotels/bed&breakfasts. Qua ruimtegebruik zijn de hotels relatief klein, met 200 ha, terwijl de overige logiesaccommodaties goed zijn voor hectare. Van deze 1100 ha bevindt zich 91% van de oppervlakte buiten bebouwd gebied. Texel en de Kop van Noord-Holland kennen het meeste ruimtegebruik door logiesaccommodaties; ieder zo n 300 ha. Daarvan heeft het overgrote deel betrekking op kampeerterreinen en bungalowparken. 42% van de oppervlakte van logiesaccommodaties in Noord- Holland kent een overlap met de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Dalende vraag naar kamperen, ook voor de toekomst De vraag naar kampeervakanties daalt sinds 2007 landelijk en ook in Noord-Holland. In 2011 was er sprake van gasten op kampeerterreinen in de provincie Noord-Holland. Dit aantal is sinds 2001 met 7% afgenomen, ook al is er over deze periode geen constante dalende trend waarneembaar geweest. Het aantal buitenlandse kampeergasten daalt al sinds 2003 vrijwel ieder jaar. Texel en de Kop van Noord- Holland realiseren het grootste aantal toeristische overnachtingen. Voor de toekomst verwachten wij meer differentiatie in de vraag: van zeer luxe kamperen tot en met juist zeer basic. Kamperen bij de boer en kamperen met een camper zijn nog segmenten die groeien. Toch verwachten wij voor de komende jaren een dalende vraag naar kamperen. Aanvankelijk 1,5%, daarna vlakt de daling af tot 0,5% van het aantal overnachtingen. Voor de buitenlandse vraag verwachten wij eveneens een doorzetting van de gestage afname van 0,5% van het aantal overnachtingen per jaar. In 2020 zal het aantal kampeerovernachtingen in Noord-Holland daarmee gedaald kunnen zijn met zo n 9% ten opzichte van Het gaat hier om een overall gemiddelde, waarbinnen nog steeds sprake kan zijn van bedrijven die groeien en bedrijven die (harder) dalen in het aantal overnachtingen. Aanbod kampeerplaatsen in Noord-Holland daalde eveneens, en sterker dan in Nederland als geheel Het aantal toeristische kampeerplaatsen op campingbedrijven en boerencampings in Noord-Holland is naar schatting Ongeveer 1600 daarvan zijn er naar schatting verspreid over 82 minicampings (kamperen bij de boer). De rest bevindt zich op de ongeveer 160 overige kampeerterreinbedrijven in de provincie. Het aantal kampeerterreinen en het aantal standplaatsen is in de provincie tussen 2001 en 2012 met zo n 16% afgenomen. Veel meer dan de landelijke afname van 4% in dezelfde periode. Deze sterke afname heeft ertoe geleid dat de bezetting van de overblijvende (en nieuwe) Noord-Hollandse campings in deze periode op peil is gebleven. Tot 2020 gelijkblijvende ruimtebehoefte voor kamperen verwacht Het dalend aantal overnachtingen (9% tot 2020) heeft zijn weerslag op het aantal toeristische standplaatsen. Qua ruimtegebruik voor kamperen verwachten wij echter geen afname, aangezien de ruimtebehoefte per kampeerplek met minimaal 10% per plek toeneemt. Mede gezien het groot aantal plannen van ondernemers om te investeren achten wij het aannemelijk dat de herstructureringen (waardoor grotere kampeerplekken ontstaan) gelijk op zullen gaan met de daling van het aantal kampeerplekken. De herstructureringen zullen waarschijnlijk een grotere diversificatie van de terreinen tot gevolg hebben. Kamperen op minicampings, luxe, thematisch kamperen, kamperen voor bepaalde doelgroepen, primitief kamperen in de natuur en luxe kamperen zetten door. Dit betekent dat ondernemers blijvend moeten kunnen investeren in nieuwe concepten. De overlap en daarmee het spanningsveld met de EHS zal naar verwachting voor het kamperen niet verminderen. BB

9 Bungalowparken in NL en N-H kenden sinds 2005 sterke groei in aantallen overnachtingen, nu stabiel. Het aantal gasten van de Noord-Hollandse bungalowparken is tussen 2001 en 2011 met 21% toegenomen, het aantal overnachtingen nam toe met 9%. De groei van het aantal gasten en overnachtingen heeft vooral plaatsgevonden tussen 2005 en Over de periode is het aantal gasten en het aantal overnachtingen redelijk stabiel gebleven. Hiermee volgt Noord-Holland het Nederlandse beeld. Texel is binnen Noord-Holland de regio met verreweg de meeste overnachtingen. De groei van de vraag neemt de laatste jaren af. Wij verwachten voor de periode tot 2020 een toename van de vraag in overnachtingen van gemiddeld een half procent per jaar, dus totaal 4%. Daarbij zal de vraag naar luxe (sauna s, luxere bedden, et cetera) verder toenemen. Aanbod recreatiewoningen in Noord-Holland steeg met 17% in de afgelopen 10 jaar, vergelijkbaar met NL Naar schatting zijn er in de provincie Noord-Holland in totaal ruim 200 bungalowparken met 5 tot 6 duizend verhuurbungalows. Daarnaast zijn er in de provincie nog ongeveer 10 tot 11 duizend tweede woningen met een recreatieve bestemming of solitair gevestigde verhuurbungalows. Het aanbod aan recreatiewoningen in Noord-Holland steeg met 17% in de afgelopen 10 jaar, dit percentage is vergelijkbaar met de groei in Nederland. Tot 2020 extra ruimtebehoefte van 10% tot 15% voor bungalowparken verwacht De verwachte groei in aantallen overnachtingen tot 2020 bedraagt ongeveer 4%. Hoewel de bezettingsgraden de afgelopen jaren enigszins verslechterd zijn, gaan we niet uit van een onderbezetting op dit moment. Mede onder invloed van de vraag naar meer luxe zal de ruimtebehoefte per bed (gastenplaats) tot 2020 naar verwachting 10% toenemen. In combinatie met de verwachte groei van het aantal overnachtingen kan de groei van de totale ruimtebehoefte tot 2020 voor bungalowparken in Noord-Holland zo n 15% kunnen bedragen. Afhankelijk van de wijze waarop de ruimtebehoefte zal worden ingevuld (bijvoorbeeld wel of niet gestapeld bouwen) zal de behoefte aan oppervlakte in de provincie met 10 tot 15% toenemen. Dit zal zorgen voor een extra spanningsveld met het behoud van kwetsbare landschappen, aangezien meer dan de helft van de oppervlakte van de bungalowparken een overlap heeft met de EHS. Het vinden van oplossingen voor de natuur in combinatie met recreatieondernemers die willen uitbreiden is een grote uitdaging. Overnachtingen in hotels, pensions en bed&breakfasts 37% gestegen ten opzichte van 2001 In 2011 overnachtten in Noord-Holland ruim 8 miljoen gasten in de hotels, pensions en jeugdaccommodaties in de provincie Noord-Holland. Zij genereerden 14.5 miljoen overnachtingen. Het aantal gasten is de laatste tien jaar met 37% gegroeid, het aantal overnachtingen groeide met 28%. Tot 2009 was de groei vergelijkbaar met die in Nederland. Vanaf 2009 is de groei in Noord-Holland sneller geweest dan in heel Nederland. Ongeveer 70% van deze overnachtingen komt op naam van gasten uit het buitenland, maar de grootste groei werd de laatste jaren veroorzaakt door de Nederlanders. De overnachtingen in Amsterdam (67% van alle overnachtingen in de provincie) zijn sneller gegroeid dan in de rest van de provincie. Verwachte groei overnachtingen in hotels, pensions en bed&breakfasts 20% tot 2020 Het aantal overnachtingen in hotels, pensions en jeugdaccommodaties in de provincie Noord-Holland is tussen 2001 en 2011 met gemiddeld 2,5% per jaar toegenomen. Wij verwachten dat deze ontwikkeling zich in de periode ongeveer even sterk zal doorzetten, wat zal leiden tot een groei van 20% in 2020 ten opzichte van Dit baseren wij op een verdere doorzettende groei van het internationale toerisme naar Amsterdam en op een verdere groeiverwachting van het aantal weekeinden in hotels door BB

10 Nederlanders. Juist ook vanwege de groei van het aantal ouderen zal de animo voor korte hoteltrips blijven stijgen. Provinciale aanbod hotelkamers, b&b s groeide sinds 1995 met 50%, vanaf 2003 sneller dan landelijk Er zijn in de provincie Noord-Holland ruim 700 hotelaccommodaties met een gezamenlijke capaciteit van kamers en ruim het dubbele aan slaapplaatsen. Amsterdam heeft daarvan 63%. Ook de regio Amstel-Meerlanden met de gemeente Haarlemmermeer heeft veel hotelcapaciteit: ruim kamers. Iedere regio kende een groei van het aantal hotelkamers behalve de Kop van Noord-Holland. De bezettingsgraden in Amsterdam behoren tot de hoogste van Nederland. Die van de rest van de provincie zijn vergelijkbaar met landelijke bezettingscijfers. Er is een groot aantal plannen en initiatieven voor nieuwe hotels, vooral in de regio s Amsterdam, Amstel-Meerlanden en de Gooi- en Vechtstreek. Ondanks het grote aantal plannen is er weinig uitbreiding van de capaciteit buiten het bebouwd gebied van de provincie en is er naar verhouding ook weinig relatie tussen de uitbreidingsplannen en de kwetsbare (EHS) gebieden. De categorie groepsaccommodaties is erg klein in getal en er zijn geen uitbreidingsplannen. De categorie groepsaccommodaties is erg klein. Volgens de registratie van het CBS zijn er in de provincie Noord-Holland 34 groepsaccommodaties met een gezamenlijke capaciteit van slaapplaatsen. Er zijn geen uitbreidingsplannen bekend. Het onderwerp groepsaccommodaties is daarmee geen noemenswaardig issue voor het ruimtelijk beleid van de provincie Noord-Holland. Het ruimtebeslag van de commerciële sportvoorzieningen wordt bepaald door golfbanen Naast logiesaccommodaties zorgen ook sportvoorzieningen voor een groot beslag op de ruimte die wordt ingenomen door de voorzieningen voor recreatie en toerisme. Bij het in kaart brengen van commerciële sportvoorzieningen is onderscheid gemaakt tussen golfbanen, klimhallen, ijsbanen, skibanen, voetbalstadions, motorsportaccommodaties en subtropische zwemparadijzen. Het totale ruimtebeslag van commerciële sportvoorzieningen in de provincie Noord-Holland is hectare en daarvan komt het overgrote deel, te weten circa hectare voor rekening van golfbanen. Bijna 80% van de commerciële sportvoorzieningen ligt buiten bebouwd gebied. Dit zijn bijna allemaal golfbanen. Daarnaast is het circuit Zandvoort nog een ruimtegebruiker van betekenis. Golfbanen: grote groei is voorbij, voorlopig geen behoefte aan uitbreiding Het aantal leden van de Nederlandse Golf Federatie (NGF) groeide de laatste jaren sterk. Tussen 2008 en 2011 is het aantal leden van de NGF met 15% gegroeid. In 2011 had de NGF leden, hiermee is het de derde sportbond van Nederland (na voetbal en tennis). Terwijl het aantal golfers de laatste jaren nog fors is gestegen is het aantal gespeelde ronden per golfer afgenomen. De bezettingsgraad van golfbanen in Nederland is de laatste jaren teruggelopen en ook de ledengroei van de NGF neemt af. De afname van het aantal gespeelde rondes hangt vermoedelijk deels samen met de conjuncturele situatie. Als de conjunctuur weer aantrekt zal er weer meer worden gegolfd. En ook de demografische vooruitzichten zijn positief voor het aantal golfers in Noord-Holland (vergrijzing). Op de middellange termijn zal het aantal gespeelde ronden daarom vermoedelijk weer licht gaan toenemen. Het aantal holes in Noord-Holland is in verhouding tot het aantal golfers, vergeleken met andere provincies, relatief beperkt. Uitgaande van een geleidelijke groei van het aantal gespeelde ronden kan er daarmee op de middellange termijn behoefte ontstaan aan een beperkte uitbreiding van het aanbod. Er zijn vrijwel geen initiatieven voor de uitbreiding van het aanbod. De groei van het aanbod lijkt daarmee bijgesteld aan de ontwikkeling van de vraag. BB

11 Overige commerciële sportvoorzieningen: incidentele ontwikkelingen Op het gebied van grote kunstsneeuwskibanen is het aantal bezoekers in Nederland al jaren constant. Vraag en aanbod zijn in balans. Dit geldt ook voor Snowplanet Spaarnwoude, de enige grote kunstsneeuwskibaan in de provincie, met ongeveer een half miljoen bezoekers per jaar. Over de vraag naar klimhallen in Noord-Holland is weinig bekend. Het aanbod van klimhallen is in Noord-Holland redelijk vergelijkbaar met dat in de rest van Nederland. Het ruimtegebruik is beperkt en ook het aantal plannen. Binnen de auto- en motorsport is het circuit Zandvoort een grote ruimtegebruiker in het buitengebied, met thans 35 ha en een uitbreidingsplan van 15 tot 20 hectare. Pretparken en dierentuinen: weinig dynamiek in bezoekers; Musea sterk in Amsterdam Het aantal bezoekers aan pretparken en dierentuinen vertoont geen duidelijke trend, noch in Nederland, noch in Noord-Holland. Wel is het aanbod en aantal bezoekers aan pretparken in Noord-Holland, vergeleken met andere provincies betrekkelijk laag, terwijl Noord-Holland met zijn 4 zeeaquaria betrekkelijk hoog scoort. Er is een beperkt aantal initiatieven voor uitbreiding van themaparken, deels ook buiten bebouwd gebied. Noord-Holland heeft 10 van de 14 grootste musea van Nederland, alle in Amsterdam. Het museumbezoek zal naar verwachting nog verder toenemen en er zijn ook nog beperkt uitbreidingsplannen, maar zij hebben geen impact op het ruimtebeslag buiten bebouwd gebied. Sauna en Wellness: stagnatie in de groei; nog veel plannen De vraag naar wellness is tot 2011 flink toegenomen en tot 2011 werd verdere groei verwacht. Recent is de groei, onder invloed van de crisis gestagneerd, maar er is nog steeds reden om te verwachten dat de groei van het gebruik van wellnessvoorzieningen op termijn weer aantrekt, bijvoorbeeld doordat steeds meer mannen gebruik maken van wellnessvoorzieningen. Het aantal plannen in Noord-Holland voor nieuwe en grootschalige wellnessvoorzieningen is aanzienlijk. Bij realisatie van alle initiatieven is er kans op overaanbod. Jachthavens: tekorten aan ligplaatsen aan de Markermeer-IJsselmeerkust Noord-Holland is de tweede watersportprovincie van Nederland, met veel jachthavens in Groot- Amsterdam, West-Friesland, Kop van Noord-Holland en Texel. Er was een sterke groei in aantallen ligplaatsen tussen 2000 en De bezettingsgraad in Noord-Holland ligt met 94% lager dan het Nederlands gemiddelde van 97%. Ondanks recente stagnatie in de watersport vanwege de crisis is er aan de Markermeer-IJsselmeerkust nog een tekort aan ligplaatsen. Juist in deze regio is ook sprake van een relatief groot aantal plannen voor uitbreidingen en nieuwe jachthavens. BB

12 1 VRAAGSTELLING EN CONTEXT 1.1 Inzicht in vraag en aanbod vrijetijdsvoorzieningen Grootschalige vrijetijdsvoorzieningen, zoals kampeerterreinen, bungalowparken, hotels, golfbanen, skibanen, klimhallen, pretparken en jachthavens zijn van belang voor de vrijetijdsbesteding van de inwoners en bezoekers van Noord-Holland. Daarnaast zorgt de sector voor veel bestedingen en arbeidsplaatsen. Tegelijkertijd kennen zij een behoorlijk ruimtebeslag in soms kwetsbare landschappen, zoals natuurgebieden of bijzonder cultureel erfgoed. De provincie Noord-Holland wil graag inzicht in het ruimtebeslag van deze voorzieningen en hun eventuele ligging in kwetsbare landschappen. Daarnaast wil de provincie weten hoe het staat met de recente en toekomstige ontwikkeling van deze voorzieningen. Daarbij gaat het om het aanbod, maar ook om de ontwikkeling van de vraag vanuit de bezoekers, inclusief trends in hun behoeften. Dit onderzoek zet zoveel mogelijk van de beschikbare gegevens op een rij, zo systematisch mogelijk. Waar mogelijk worden specifieke gegevens per deelregio binnen de provincie gegeven. 1.2 Het achterliggende doel: De provincie Noord-Holland wil een goede gefundeerde empirische basis voor haar ruimtelijke en economisch beleid ten aanzien van deze voorzieningen. Met behulp van de gegevens uit dit onderzoek kan de provincie bijvoorbeeld werken aan: duidelijke transparante richtlijnen voor toetsing, zodat ondernemers en lokale overheden weten waar zij aan toe zijn input voor ruimtelijke afwegingen binnen de Structuurvisie een goede balans tussen het behoud van waardevolle landschappen en ruimte bieden aan economische dynamiek in de sector (ruimte voor vernieuwing, maar ook tegengaan van overcapaciteit). 1.3 Methode en onderzoeksverantwoording Onze vier informatiebronnen: kadaster, ondernemersenquête, enquête bij gemeenten en onderzoeksrapporten. Ten behoeve van het onderzoek is gebruik gemaakt van vier methoden met vier verschillende bronnen. 1. Kadaster en Lisa: Op basis van kadastrale gegevens hebben wij een database samengesteld van ruim 1600 adressen van vrijetijdsvoorzieningen en hun oppervlakte. Deze kunnen worden uitgesplitst naar regio en naar type voorzieningen. Ook is het mogelijk de locaties en hun ruimtebeslag op kaarten aan te geven. 2. Ondernemersenquête: Aan een groep van 1650 ondernemers in de vrijetijdssector is een verzoek gestuurd om deel te nemen aan een online enquête, waarin gevraagd is naar hun huidige onderneming, de ontwikkelingen in hun bedrijfsvoering, eventuele uitbreidingsplannen, et cetera. 3. Enquête bij alle gemeenten in de provincie. Aan ambtenaren bij de betreffende gemeenten is gevraagd een overzicht te geven van de bij de gemeente bekende uitbreidingsplannen op het gebied van recreatie en toerisme. 4. Bronnenonderzoek. Met behulp van CBS-cijfers, onderzoeken van NRIT, CVO, WTO, NBTC-NIPO, RECRON en anderen is gezocht naar relevante trends, cijfers, et cetera. BB

13 Voor een verdere verantwoording en werkwijze ten aanzien van de onderzoeksmethoden verwijzen wij naar bijlage 1. Methode ruimtegebruik biedt inzicht op hoofdlijnen en dient als basis voor monitoren ruimtegebruik Doelstelling van het in kaart brengen van het ruimtegebruik van de sector is om op provinciaal en regionaal niveau in kaart te brengen waar en in welke omvang het ruimtegebruik van de sector zich concentreert. Het is niet het doel geweest om een uitputtend en exact overzicht te krijgen op het niveau van de individuele bedrijven. Als gevolg van de gebruikte methode en de vervuiling van bedrijfsbestanden is het mogelijk dat bepaalde percelen wel zijn meegenomen in de analyse terwijl het ruimtegebruik niet gerelateerd is aan de sector. Andersom geldt dat er mogelijk ook percelen niet zijn meegenomen waar wel toeristisch-recreatieve functies op plaatsvinden. Het uitgangspunt hierbij is, is dat deze twee tegen elkaar opwegen en er daarmee op hoofdlijnen een goed beeld ontstaat van het totale ruimtegebruik op regionaal en provinciaal niveau. Het resultaat geeft dus een inzicht op hoofdlijnen en een basis voor het monitoren van het ruimtegebruik Uitsplitsing naar 11 regio s Op een aantal plaatsen worden uitsplitsingen gemaakt naar regio s binnen de provincie. Of worden uitspraken gedaan voor specifieke regio s. Het zijn 11 regio s die samen de hele provincie afdekken. Texel Kop van Noord-Holland: Den Helder, Harenkarspel, Hollands Kroon, Schagen, Zijpe Noord-Kennemerland: Alkmaar, Bergen (NH.), Castricum, Graft-De Rijp, Heerhugowaard, Heiloo, Langedijk, Schermer West-Friesland: Drechterland, Enkhuizen, Hoorn, Koggenland, Medemblik, Opmeer, Stede Broec Zuid-Kennemerland: Bloemendaal, Haarlem, Haarlemmerliede en Spaarnwoude, Heemstede, Zandvoort Waterland: Beemster, Edam-Volendam, Landsmeer, Purmerend, Waterland, Zeevang Zaanstad: Oostzaan, Wormerland, Zaanstad Amsterdam Amstel-Meerlanden: Amstelveen, Diemen, Haarlemmermeer, Ouder-Amstel, Uithoorn, Aalsmeer IJmond: Beverwijk, Heemskerk, Uitgeest, Velsen Gooi en Vechtstreek: Bussum, Blaricum, Hilversum,Huizen, Laren, Muiden, Naarden, Weesp, Wijdemeren Soms moeten we vanwege de beschikbare cijfers noodgedwongen gebruik maken van andere regioindelngen, zoals COROP-gebieden 1 of WGR-samenwerkingsgebieden (bij jachthavens). 1 De provincie Noord-Holland telt 7 COROP-gebieden: Kop van Noord-Holland, Alkmaar en omgeving, IJmond, Zaanstreek, Groot Amsterdam, Agglomeratie Haarlem en Het Gooi en Vechtstreek. Deze COROP-gebieden vallen deels samen met de regio-indeling die in dit rapport. Het COROP-gebied Kop van Noord-Holland bestaat uit de regio s Texel, Kop van Noord-Holland en West Friesland, het COROPgebied Groot-Amsterdam bestaat uit de regio s Amsterdam, Amstel-Meerlanden en Waterland. Het COROP-gebied Alkmaar en omgeving komt overeen met de regio Noord-Kennemerland. Het COROPgebied Agglomeratie Haarlem komt overeen met de regio Zuid-Kennemerland. BB

14 1.4 Opbouw van het rapport In het volgende hoofdstuk (2) geven we een beschrijving van het ruimtegebruik van de toeristisch recreatieve sector in de provincie Noord-Holland. In hoofdstuk 3 volgen een aantal ontwikkelingen en trends in de vraag (binnenlandse vakanties, inkomend toerisme, et cetera) beschreven die van invloed zijn op de vraag naar grootschalige vrijetijdsvoorzieningen, maar die niet specifiek op één type voorziening van toepassing zijn. Hoofdstuk 4 t/m 7 bestaan uit de analyses per deelsector (logiesaccommodaties, dagattracties, commerciële sportvoorzieningen en jachthavens). Per deelsector wordt nauwkeurig wordt beschreven wat het ruimtegebruik is, hoe het staat met de vraag en het aanbod, om af te sluiten met een toekomstverwachting waarin vraag en aanbod tegen elkaar worden afgezet. Hoofdstuk 8 is een samenvattende tabel waarin een aantal kerncijfers per sector op een rij worden gezet. Het laatste hoofdstuk (9) bevat voor ieder van de 11 regio s een analyse van het ruimtegebruik van de grootschalige voorzieningen voor toerisme en recreatie. BB

15 2 RUIMTEGEBRUIK IN PERSPECTIEF 2.1 Ruimtegebruik van de recreatiesector in perspectief Recreatie en toerismebedrijven nemen 1% van het oppervlak van Noord- Holland in; landbouw is koploper met 60%. Golfbanen en verblijfsrecreatie nemen allebei evenveel oppervlakte in Golfbanen en verblijfsrecreatie samen goed voor bijna 88% van het ruimtegebruik binnen de sector Zuid-Kennemerland en Amsterdam: veel golfbaanoppervlak; Texel en Kop v.nh veel verblijfsrecreatie Recreatie en toerismebedrijven nemen 1% van het oppervlak van Noord-Holland in Het ruimtebeslag van de toeristisch-recreatieve accommodaties in de provincie Noord-Holland is met circa hectare een bescheiden ruimtegebruiker. De sector neemt buiten het bebouwd gebied slechts 1% van het totale oppervlak van de provincie in. De grootste ruimtegebruiker is de landbouw met 60%. Figuur 2-1 Ruimtegebruik in Noord-Holland in hectare naar typologie in 2010/2013 totaal oppervlak (ha) aandeel van totaal (%) Totaal oppervlak (excl. water) Oppervlak bebouwd % Oppervlak landbouw % Oppervlak natuur % Oppervlak recreatie o.b.v. Kadaster % Overig % Bron: CBS Statline Bodemgebruik naar gebruiksvorm en gemeente (2010), Kadaster (2013) bewerking Royal HaskoningDHV Golfbanen en verblijfsrecreatie nemen allebei evenveel oppervlakte in Binnen het totale oppervlak van de sector toerisme en recreatie vormen logiesaccommodaties een belangrijke ruimtegebruiker. 43% van het totale ruimtegebruik van de sector komt voor rekening van logiesaccommodaties, waarbinnen de bungalowparken, campings en groepsaccommodaties het leeuwendeel van de oppervlakte voor hun rekening nemen. Sportvoorzieningen nemen echter nog een iets groter ruimtebeslag in. Dat heeft grotendeels te maken met het grootschalige ruimtegebruik van golfbanen. BB

16 Golfbanen en verblijfsrecreatie samen goed voor bijna 88% van het ruimtegebruik binnen de sector Figuur 2-2 Toeristisch-recreatief ruimtegebruik in Noord-Holland in hectares in ; 12% 1353; 45% 1308; 43% Dagattractie Logiesaccommodatie sport Bron: Kadaster bewerking Royal HaskoningDHV BB

17 Zuid-Kennemerland en Amsterdam: veel golfbaanoppervlak; Texel en Kop v.nh veel verblijfsrecreatie Binnen de provincie concentreert het ruimtegebruik van de sector zich in een aantal regio s. Er zijn grote regionale verschillen zichtbaar. De regio s Zuid-Kennemerland en Amsterdam springen eruit vanwege een aantal grootschalige golfbanen. De regio s Texel en de Kop van Noord-Holland springen eruit vanwege het groot ruimtegebruik van logiesaccommodaties (met name campings, bungalowparken en groepsaccommodaties). Figuur 2-3 Toeristisch-recreatief ruimtegebruik in Noord-Holland in hectares in 2013 naar regio Amstel Meerlanden Amsterdam Gooi en Vechtstreek IJmond Kop van Noord Holland Noord-Kennemerland Texel Waterland West-Friesland Zaanstad Zuid-Kennemerland Dagattractie Logiesaccommodatie Sport Bron: Kadaster bewerking Royal HaskoningDHV BB

18 3 ONTWIKKELINGEN IN DE VRAAG IN NOORD-HOLLAND EN NEDERLAND 3.1 Inleiding Voordat wij nauwkeurig per deelsector vraag en aanbod met elkaar confronteren brengen wij eerst een aantal algemene ontwikkelingen in beeld op het gebied van meerdaags verblijf en dagtoerisme, zowel vanuit het binnen- als buitenland. Waar mogelijk maken we vergelijkingen met de rest van Nederland of andere toeristisch/recreatieve regio s. Ontwikkelingen en trends in de vraag van de specifieke deelsectoren (kampeerterreinen, bungalowparken, golfbanen, et cetera) volgen in hoofdstuk 4, waar deze deelsectoren één voor één worden besproken. 3.2 Vraag naar binnenlandse vakanties Binnenlandse vraag naar vakanties in Nederland al jaren constant. Noord-Holland neemt met binnenlands toerisme middenpositie in tussen de provincies Binnenlandse vakanties zijn iets korter geworden Hotelbezoek recent gestegen, campingbezoek daalde Nederlandse vakantieparticipatie is en blijft zeer hoog Verwachting: groei in de korte hotelvakanties, ook buiten de steden, daling kamperen Vraag naar binnenlandse vakanties al jaren constant Het aantal vakanties van Nederlanders binnen Nederland is de laatste jaren min of meer stabiel gebleven en schommelt tussen de 36 en 37 miljoen. Het aantal vaste standplaatsvakanties ligt al jaren op 5 miljoen en het aantal toeristische vakanties is in vijf jaar tijd licht gestegen van 31 naar 32 miljoen. Noord-Holland neemt met binnenlands toerisme middenpositie in tussen de provincies Noord-Holland neemt een middenpositie in met 1,8 miljoen binnenlandse vakanties. Na een jarenlange daling is het aantal vakanties van Nederlanders in Noord-Holland in 2012 weer flink toegenomen, ook al zit men nog ruim onder het aantal vakanties van Gelderland, Limburg, Drenthe en Overijssel hebben juist een groei doorgemaakt sinds (bron: NBTC-NIPO). BB

19 Figuur 3-1 Totaal aantal binnenlandse vakanties (x 1.000) per provincie in 2012 Groningen Utrecht Flevoland Friesland Zuid-Holland Zeeland Overijssel Drenthe Noord-Holland Noord-Brabant Limburg Gelderland Bron: CVO Binnenlands hotelbezoek sterk gestegen, campingbezoek dalende Het aantal binnenlandse hotelvakanties is plotseling sterk gestegen in 2012, (meer dan 40% ten opzichte van 2011!) mede door het toenemende aanbod op veiling- en dealsites. (bron: NBTC-NIPO). Eenzelfde beeld zien we ook in Noord-Holland. Na een daling in 2011 is er in 2012 een sterke stijging geweest (+63% ten opzichte van 2011 en +27% ten opzichte van 2010). Figuur 3-2 Binnenlandse toeristische vakanties en vakanties op vaste standplaats (x 1.000) in Nederland uitgesplitst naar type logiesaccommodatie /- '12/'11 Toeristisch Totaal % Hotel, pension, B&B % Bungalow/appartement % Kamperen % Groepsaccommodatie % Overig % Vaste standplaats Totaal % Bron: CVO Bungalow/appartement bestaat uit de categorieën: 1. Appartement, 2. Zomerhuisje of vakantiebungalow; in een park met meerdere huisjes 3. Zomerhuisje of vakantiebungalow niet in een park met meerdere huisjes. Kamperen bestaat uit de categorieën: 1. Tent \ bungalowtent op vaste seizoen- of jaarplaats 2. Tent \ bungalowtent niet op vaste seizoen- of jaarplaats 3. Tourcaravan, vouwcaravan, vouwwagen op vaste seizoen- of jaarplaats 4. Tourcaravan, vouwcaravan, vouwwagen niet op vaste seizoen- of jaarplaats 5. Stacaravan 6. Camper BB

20 Figuur 3-3 Binnenlandse toeristische vakanties en vakanties op vaste standplaats (x 1.000) in Noord- Holland uitgesplitst naar type logiesaccommodatie /- '12/'11 Toeristisch Totaal % Hotel, pension, B&B % Bungalow/appartement % Kamperen % Groepsaccommodatie % Overig % Vaste standplaats Totaal % Bron: CVO Binnenlandse vakanties zijn iets korter geworden. Het aantal binnenlandse overnachtingen is niet of nauwelijks gestegen, wat erop wijst dat de gemiddelde lengte van een binnenlandse vakantie korter is geworden. De ontwikkeling tussen de sectoren geeft min of meer hetzelfde beeld als de ontwikkeling van het aantal vakanties: een recente stijging van het aantal overnachtingen in hotels en een wat lichtere daling in het aantal overnachtingen op campings. Figuur 3-4 Overnachtingen tijdens binnenlandse toeristische vakanties en vakanties op vaste standplaats (x 1.000) in Nederland uitgesplitst naar type logiesaccommodatie /- '12/'11 Toeristisch Totaal % Hotel, pension, B&B % Bungalow/appartement % Kamperen % Groepsaccommodatie % Overig % Vaste standplaats Totaal % Bron: CVO Figuur 3-5 Overnachtingen tijdens binnenlandse toeristische vakanties en vakanties op vaste standplaats (x 1.000) in Noord-Holland uitgesplitst naar type logiesaccommodatie /- '12/'11 Toeristisch Totaal % Hotel, pension, B&B % Bungalow/appartement % Kamperen % Groepsaccommodatie % Overig % Vaste standplaats Totaal % Bron: CVO Zie voorgaande voetnoot voor definities 4 Bungalow/appartement bestaat uit de categorieën: 1. Appartement, 2. Zomerhuisje of vakantiebungalow; in een park met meerdere huisjes 3. Zomerhuisje of vakantiebungalow niet in een park met meerdere huisjes. Kamperen bestaat uit de categorieën: 1. Tent \ bungalowtent op vaste seizoen- of jaarplaats 2. Tent \ bungalowtent niet op vaste seizoen- of jaarplaats 3. Tourcaravan, vouwcaravan, vouwwagen op vaste seizoen- of jaarplaats 4. Tourcaravan, vouwcaravan, vouwwagen niet op vaste seizoen- of jaarplaats 5. Stacaravan 6. Camper BB

21 Nederlandse vakantieparticipatie is en blijft zeer hoog Nederlanders gaan veel en graag op vakantie. De vakantieparticipatie bedroeg in 1980 nog 70% en deze bevindt zich sinds 2005 op 81% 6. Deze nu al zeer hoge vakantieparticipatie van 81% zal naar verwachting niet of nauwelijks meer groeien, aangezien er altijd mensen zijn die, bijvoorbeeld vanwege ziekte of financiën niet op vakantie willen of kunnen. In 2010 gingen Nederlanders gemiddeld 2,84 keer per jaar op vakantie. Nederlanders zijn niet snel geneigd in te leveren op hun aantal vakanties en zullen, als zij meer te besteden krijgen, dit ook aan vakanties en reizen doen ( NRIT-magazine, feb 2011, op basis van NIPO- NBTC-research en CVO) Verwachting toekomstige vraag Groei in de korte hotelvakanties verwacht, ook buiten de steden, daling kamperen Op basis van een uitgebreide analyse van verschillende bronnen en interviews constateert NBTC-NIPO in de markt van vakanties die door Nederlanders worden ondernomen dat de grootste toekomstige groei te vinden is in de korte hotelvakanties en de city trips. Vooral de groei in korte hotelvakanties zal volgens NBTC-NIPO vooral leiden tot extra vraag naar binnenlandse hotels. De vraag naar hotels van Nederlanders in het buitenland blijft daarentegen stabiel. De toename van het aantal senioren (het aandeel 65-plussers neemt toe van 15,3% in 2010 tot 19,7% in 2020) is een belangrijke kans voor hotelaanbieders in Nederland. Daarbij komt dat senioren steeds vaker op zoek zijn naar lokale authenticiteit en rust, waardoor voor deze doelgroep ook de hotels buiten de steden aantrekkelijk zijn. Figuur 3-6 Groeiprognose alle vakantietypen (x 1.000) door Nederlanders mutatie Bungalow ,5% p.j. Intercontinentale vakanties ,0% p.j. Kort Hotel ,0% p.j. Wintersport % p.j. City trips ,0% p.j. Zon/Vlieg/Middell.zee ,0% p.j. kamperen ,5% p.j. Bron: NBTC/NIPOresearch CVO 5 Zie voor een definitie van de categorieën de voorgaande voetnoot. 6 Bron: NBTC/NIPO: Toekomstvisie Nederlandse Vakantiemarkt BB

22 3.3 Inkomend toerisme (buitenlands bezoek) Wereldwijde groei internationaal toerisme zet door Vier grote steden van Nederland zijn in buitenlands toerisme absolute koploper, ook hier gestage groei. Accommodatievorm inkomend toerisme: voornamelijk hotels Wereldwijde groei internationaal toerisme zet door De verwachting is dat het internationale toerisme blijft groeien, met hoge relatieve groeicijfers van het aantal toeristen uit China, Brazilië en Rusland. Dit blijkt bijvoorbeeld uit cijfers van de Toerismeorganisatie van de Verenigde Naties (UNWTO) uit In 2012 is wereldwijd de grens van 1 miljard internationale toeristische reizen per jaar bereikt. De verwachting is dat er in 2030 sprake zal zijn van 1,6 miljard internationale toeristische reizen per jaar. Europa is en blijft een van de belangrijkste reisdoelen van internationale toeristen. Binnen Nederland is Amsterdam voor deze groep verreweg het meest interessant. Voor veel van de buitenlandse bezoekers zijn reisafstanden van een uur binnen een stad niets bijzonders, waarmee de regio s rondom Amsterdam ook in de invloedssfeer van het internationale toerisme liggen. In absolute aantallen blijven Duitsers, Engels en Belgen overigens verreweg de grootste groepen die naar ons land komen (NBTC). Figuur 3-7 Verwachte groei van het internationale toerisme wereldwijd Bron Wereld Reisorganisatie van de VN (UNWTO) 2012 BB

23 De vier grote steden zijn in buitenlands toerisme absolute koploper, ook hier de laatste jaren gestage groei De vier grote steden van Nederland zijn met ruim 5 miljoen buitenlandse bezoekers per jaar de absolute koploper in Nederland. Het inkomend toerisme neemt in de grote steden van Europa de laatste jaren gestaag toe met enkele procenten per jaar (bron NBTC). Zo ook in Amsterdam waar de hotelmarkt van zal profiteren. In de Noordzeebadplaatsen is het inkomend toerisme al jaren stabiel, terwijl het op de Waddeneilanden alleen tussen 2010 en 2011 sterk is toegenomen. We weten dus niet of dit een trend is die doorzet. Ook in het merengebied is een groei waarneembaar, maar het gaat slechts om bescheiden aantallen. Figuur 3-8 Inkomend toerisme (gasten, zowel toeristisch als zakelijk) naar toeristengebied als bestemming (x 1.000) /- '11/'10 Vier grote steden % Noordzeebadplaatsen % West- en midden Brabant % O-Brabant, N-M Limburg, Rijk van Nijmegen % IJsselmeerkust % Zuid-Limburg % Deltagebied % Waddeneilanden % Veluwe en Veluwerand % Groningse, Friese en Drentse zandgronden % Twente, Salland, Vechtstreek % Utrechtse Heuvelrug, het Gooi % Meren Friesland en omstreken % Hollandse en Utrechtse meren % Achterhoek % Gelders rivierengebied % Overig Nederland % Totaal % bron: CBS: kerncijfers toerisme NBTC, 2012 Accommodatievorm inkomend toerisme: voornamelijk hotels Het inkomend toerisme naar Nederland vertoont, ook volgens het CBS, met een dip vanwege de crisis van 2008, een gestage groei. Voor het inkomend toerisme is de hotellerie verreweg de belangrijkste accommodatievorm. Vier op de vijf buitenlandse gasten (8,7 miljoen gasten) verblijven in een hotel, waarvan het overgrote deel in een drie-, vier- of vijfsterren hotel (80 %). Van de overige accommodatievormen verblijven de meeste gasten in een bungalowpark (1,3 miljoen gasten), gevolgd door de camping ( ) en de groepsaccommodatie ( ). Figuur 3-9 Inkomend toerisme (gasten, zowel toeristisch als zakelijk) naar type accommodatie (x 1.000) Nederland /- '11/'10 Hotel % Bungalowparken % Campings % Groepsaccommodaties % Noord-Holland Hotel excl A'dam % Hotels A'dam % Bungalowparken % Campings % Groepsaccommodaties % Bron: CBS BB

24 3.4 Vraag naar dagrecreatie Vrijetijdsbesteding buitenshuis blijft al jaren op peil, betaalde vormen toegenomen Nederlanders in 2010 minder vaak de deur uit Buitenrecreatie en sporten koplopers in dagbestedingen van Nederlanders Vrijetijdsbesteding buitenshuis blijft al jaren op peil, betaalde vormen toegenomen Sinds 1975 is de omvang van de vrije tijd met gemiddeld ruim drie uur per week gekrompen, maar veranderde het aantal uren vrije tijd dat mensen buitenshuis doorbrengen niet. 7 De uithuizige vrijetijdsbesteding blijft dus op peil. De hoeveelheid die wordt besteed aan betaalde vormen van vrijetijdsbesteding als sporten, recreatie, cultuur en horeca is sinds de jaren 70 zelfs met 1,5 uur per week toegenomen. De voorkeur voor het soort vrijetijdsactiviteiten verschuift gedurende de levensloop. Ouders met jonge kinderen sporten minder vaak en gaan minder vaak uit dan volwassenen (tot 35 jaar) zonder kinderen. In plaats daarvan ondernemen zij meer wandel- en fietstochten en bezoeken vaker de kinderboerderij en de speeltuin. Met het ouder worden van de kinderen, vertoont het vrijetijdsrepertoire weer meer gelijkenis met dat van voor de komst van kinderen, behalve wat het uitgaansleven betreft. Vergelijken we de vrijetijdsrepertoires van mensen die bijna, net, of al wat langer gepensioneerd zijn, dan zien we bijna geen verschillen. Senioren laten een duidelijke voorkeur zien voor recreatieve activiteiten in de natuur. Wel blijven de huidige ouderen vergeleken met eerdere generaties tot op een hogere leeftijd actief in de vrije tijd. (SCP: Eropuit! 2011) Figuur 3-10: tijd besteed aan enkele dagbestedingen tussen 1975 en 2005 per Nederlander in uren Index (1975=100) Sportieve recreatie 2,0 3,1 155 Horeca 2,5 2,9 116 Cultuur 0,4 0,4 100 Erop uit gaan totaal 5,9 7,5 127 Bron: SCP, Bron: Eropuit! Nederlanders in hun vrije tijd buitenshuis. Sociaal en Cultureel Planbureau. Den Haag, 2011 BB

25 Nederlanders in 2010 minder vaak de deur uit Toch constateert het meest recente CVTO een trendbreuk ten opzichte van het uithuizige vrijetijdsgedrag. Ten opzichte van 2008 is het aantal vrijetijdsactiviteiten in 2010 met zo n 4% gedaald. De bijbehorende bestedingen liepen met 7% terug. Een verklaring voor de teruggang kan vooral gevonden worden in de economische crisis. Maar ook het toenemend gebruik van nieuwe media binnenshuis (denk aan social networks en gamen) lijkt aan deze daling bij. te dragen, aldus het CVTO. (bron CVTO, 2011) Buitenrecreatie en sporten koplopers in dagbestedingen van Nederlanders Figuur 3-11: tijd besteed aan enkele dagbestedingen tussen 1975 en 2005 per Nederlander in uren Noord- Nederland Holland Aantal (*1.000) aandeel in totaal (%) Aantal (*1.000) aandeel in totaal (%) aandeel NH in NL (%) Buitenrecreatie % % 16% Sporten % 91 15% 17% Funshoppen % 84 14% 16% Hobby-/verenigingsactiviteiten % 64 11% 15% Uitgaan % 64 11% 17% Bezoek attracties 210 6% 32 5% 15% Waterrecreatie en -sport 150 5% 26 4% 17% Cultuur 110 3% 23 4% 21% Bezoek evenementen 90 3% 15 3% 17% Bezoek sportwedstrijden 70 2% 11 2% 16% Bron: CVTO, 2011, gemeten in periode mei 2010 tot mei 2011 BB

26 3.5 Invloeden van klimaat, demografie, economie en ICT op de vraag Klimaatverandering biedt kansen voor de kustzones Vergrijzende consument wil aandacht voor gezondheid, comfort en veiligheid Bij economische crisis dalen de bestedingen sterker dan het aantal vakanties Nederlanders bezuinigen minder dan gemiddeld op vakanties bij koopkrachtdaling Consument maakt keuzes op basis van online informatie en sociale netwerken Klimaatverandering Klimaatverandering biedt kansen voor de kustzones De Nederlandse zomers zullen warmer en droger worden en er zullen meer aaneengesloten periodes zijn met warm weer. Dit zal leiden tot een grotere vraag naar kusttoerisme, zowel vanuit Nederland zelf als ook vanuit het buitenland 8. Hierdoor wordt de aantrekkelijkheid van Nederland als vakantiebestemming van Nederlandse toeristen groter en neemt de behoefte om naar het buitenland op vakantie te gaan, af. De vraag naar binnenlands toerisme zal in Nederland met 5% toenemen voor iedere graad temperatuurstijging. Een kanttekening hierbij is dat mensen een binnenlandse vakantie vaak afwisselen met meer buitenlandse vakanties in het volgende jaar. De behoefte aan buitenlandse vakanties blijft dus bestaan, ook als het weer in eigen land verbetert. De regio die waarschijnlijk het meest zal profiteren van de temperatuurstijging is de kustzone. De kust is nu al populair voor verblijfsrecreatie en dagtoerisme. Door klimaatverandering zal de Nederlandse kust steeds meer een bestemming voor verblijfsrecreatie worden. Waar Nederlanders nu vooral voor korte vakanties voor het eigen land kiezen, zal Nederland in de toekomst steeds aantrekkelijker worden voor lange vakanties, ook in het hoogseizoen. 8 De gevolgen van klimaatverandering voor recreatie en toerisme; Kansen voor de recreatiesector. Stichting recreatie en Alterra. Wageningen, maart 2008 BB

27 3.5.2 Demografie Vergrijzende consument wil aandacht voor gezondheid, comfort en veiligheid Het aandeel 65-plussers in de Nederlandse bevolking neemt toe van 15,3% in 2010 tot 19,7% in 2020, terwijl het aantal Nederlanders in de leeftijdscategorie jaar de komende tien jaar met bijna 20% zal afnemen 9. Binnen de groep 65-plussers wordt het aandeel 80-plussers steeds groter. De Nederlandse bevolking wordt steeds ouder, maar ook steeds vitaler. Dit heeft een positieve invloed op de vakantieparticipatie en vakantiefrequentie, omdat de toekomstige ouderen gewend zijn om regelmatig op vakantie te gaan. Ouderen hebben echter wel andere reiswensen dan de jongere generatie. Zo hebben zij meer belangstelling voor aspecten als gezondheid, comfort en veiligheid Economie Bij economische crisis dalen de bestedingen sterker dan het aantal vakanties In tijden van economische crisis is de consument eerder geneigd op zoek te gaan naar goedkopere wijzen om vakantie te vieren dan dat hij minder op vakantie gaat. Het aantal vakanties in Nederland is, onder invloed van de economische crisis in 2008 gestabiliseerd, terwijl de vakantiebestedingen terugliepen. Cijfers over de ontwikkelingen na 2009 zijn in het kader van dit onderzoek niet geraadpleegd. Figuur 3-12 Relatie tussen economische groei/ krimp en vakantiegedrag van Nederlanders Bron: NBTC Nipo Nederlanders bezuinigen minder dan gemiddeld op vakanties bij koopkrachtdaling 35% van de Europeanen heeft, onder invloed van de economische crisis zijn reisgedrag aangepast. Van de Nederlanders is dit nog slechts 17%. 9 Vakantiemarkt en demografie (I. Viergever in NRIT-magazine, (februari 2011) BB

28 3.5.4 ICT-ontwikkelingen Consument maakt keuzes op basis van online informatie en sociale netwerken In kort bestek meldt het NBT-NIPO een aantal ontwikkelingen in de ICT die van grote invloed zijn op het vakantiegedrag van de vrijetijdsconsumenten. Omdat de trends naar onze verwachting in directe zin weinig tot geen invloed hebben op het ruimtegebruik, vermelden we ze kort. Wel zullen ze grote invloed hebben op de concurrentie tussen gebieden en ondernemingen, waarmee is aangegeven dat ondernemers zullen moeten inspelen op het gebruik van ICT teneinde de concurrentie met bedrijven in andere regio s aan te kunnen. Technologie maakt het mogelijk om plaats-, locatie-en apparaatonafhankelijk te leven en werken. Samenwerking van technologieën (bijv. GPS en mobiel internet) leidt tot verdere innovaties. Adoptie van elektronische apparaten gaat steeds sneller (maar ook kortere levenscyclus) Belang van internet neemt toe (inmiddels is ruim 90% van de Nederlandse bevolking online) Aanbod van informatie op internet wordt uitgebreider, actueler, rijker en interactiever Sterke opkomst van social media en mobiel internet (bron: NBTC-NIPO, 2010) In 2010 werden de volgende aandelen van social media gebruik vastgesteld onder Nederlanders. Deze aantallen zijn in de afgelopen twee jaar volgens berichten in de media verder gestegen. Wij hebben geen reden om aan te nemen dat dit gedrag bij de inkomende toerist dramatisch anders zal zijn. Bijna vier op de tien Nederlandse vakantiegangers gebruikt social netwerk sites in relatie tot vakantie. Een groot deel van de Nederlandse vakantiegangers raadpleegt social travel sites. Bijna de helft van de vakantiegangers kijkt naar reviews en beoordelingen Invloed van social travel sites op beslissingsproces nog veel groter dan van social media sites Een kwart van de vakantiegangers geeft aan dat reviews op social travel sites invloed hebben op hun beslissingsproces voor vakanties (bron: NBTC-NIPO, 2010) BB

29 4 LOGIESACCOMMODATIES 4.1 Inleiding In dit hoofdstuk gaan we in op de belangrijkste vormen van logiesaccommodaties in Noord-Holland. Vooral kampeerterreinen en bungalowparken zorgen voor een groot ruimtebeslag buiten bebouwd gebied, reden om hier uitgebreid bij stil te staan. Aangezien er veel vormen van logiesaccommodaties zijn met zowel kampeerplekken, vakantiewoningen als groepsaccommodaties, is het niet mogelijk om een exacte inschatting te geven van het aantal accommodaties per deelsector. Per accommodatievorm hebben we een inschatting gemaakt van de hoofdfunctie. Dat geeft het volgende beeld: in de provincie zijn circa 240 kampeerterreinen, 210 bungalowparken en 712 hotels. Daarnaast zijn er nog enkele tientallen groepsaccommodaties. 4.2 Ruimtebeslag logiesaccommodaties Kop van Noord-Holland en Texel binnen Noord-Holland aan kop met ieder 300 ha aan verblijfsrecreatie Het overgrote deel van het ruimtebeslag verblijfsaccommodatie buiten bebouwd gebied Overlap met EHS het grootst in de regio s met duinen Kop van Noord-Holland en Texel binnen regio aan kop met ieder 300 ha aan verblijfsrecreatie Binnen logiesaccommodaties maken we voor het ruimtegebruik onderscheid tussen B&B s/hotels en overige logiesaccommodaties. Slechts een gering deel van het ruimtegebruik wordt ingenomen door een groot aantal hotels en B&B s. Hotels en B&B s nemen 200 hectare in en overige logiesaccommodaties hectare (kampeerterreinen, bungalowparken en groepsaccommodaties). Hoewel het aantal B&B s in de duizenden loopt is hun grondgebruik vrijwel nihil omdat ze vaak zijn opgenomen binnen de functie wonen. Texel en de Kop van Noord-Holland kennen het meeste ruimtegebruik van logiesaccommodaties; ieder zo n 300 ha. Daarvan heeft het overgrote deel betrekking op kampeerterreinen en bungalowparken. Andere opvallende regio s zijn Amstel-Meerlanden en Amsterdam, waar hotels en B&B s naar verhouding veel ruimte innemen. In Zaanstad en IJmond is praktisch geen ruimtebeslag van logiesaccommodaties. BB

30 Figuur 4-1 Ruimtegebruik logiesaccommodaties in hectares in 2013 naar regio Amstel Meerlanden Amsterdam Gooi en Vechtstreek IJmond Kop van Noord Holland Noord-Kennemerland Texel Waterland West-Friesland Zaanstad Zuid-Kennemerland Logies excl B&B/Hotels B&B/Hotel Bron: Kadaster bewerking Royal HaskoningDHV Het overgrote deel van het ruimtebeslag verblijfsaccommodatie buiten bebouwd gebied Het overgrote deel van het ruimtebeslag van de logiesaccommodaties (exclusief B&B s en hotels) bevindt zich buiten het bebouwd gebied (91%). 10 Dit komt sterk voor rekening van de kampeerterreinen en bungalowparken. Een aantal regio s springen eruit. In IJmond en vooral Zaanstad is het aandeel logies binnen bebouwd gebied erg groot. In deze regio s wordt het beeld bepaald door een beperkt aantal accommodaties met naar verhouding een zeer beperkt ruimtebeslag (zie ook de voorgaande figuur). In Amsterdam zien we eveneens een groot aandeel accommodaties binnen bebouwd gebied. Dat heeft te maken heeft met het feit dat de gemeente grotendeels uit bebouwd gebied bestaat. 10 Voor deze analyse is de CBS-kaart bevolkingskernen 2008 gebruikt. In eerste instantie is gewerkt met de provinciale BBG-kaart. Deze kaart blijkt niet bruikbaar omdat hierop ook veel solitaire bebouwingen in het buitengebied zijn meegenomen. BB

31 Figuur 4-2 Aandeel ruimtebeslag buiten bebouwd gebied van logiesaccommodaties excl. B&B s en hotels in 2013 naar regio Totaal Amstel Meerlanden Amsterdam Gooi en Vechtstreek IJmond Kop van Noord Holland Noord-Kennemerland Texel Waterland West-Friesland Zaanstad Zuid-Kennemerland 0% 20% 40% 60% 80% 100% Buiten bebouwd gebied Binnen bebouwd gebied Bron: Kadaster bewerking Royal HaskoningDHV BB

32 Overlap met EHS het sterkst in de regio s met duinen Van alle kampeerterreinen en bungalowparken kent 42% een overlap met de EHS. Die overlap verschilt per regio. In IJmond, Zuid-Kennemerland en Zaanstad ligt deze overlap hoog en in West-Friesland erg laag. In IJmond en Zuid-Kennemerland heeft dat te maken met het feit dat het duingebied tot het EHSgebied behoort en hier een groot deel van de logiesaccommodaties zich bevindt. In Zaanstad is het aanbod aan logies erg klein, waardoor het relatieve aandeel dat overlapt met EHS groot is. In West- Friesland is het oppervlak aan EHS gering, waardoor er ook weinig overlap is. Figuur 4-3 Aandeel ruimtebeslag binnen EHS van logiesaccommodaties (excl. B&B s en hotels) in 2013 naar regio Totaal Amstel Meerlanden Amsterdam Gooi en Vechtstreek IJmond Kop van Noord Holland Noord-Kennemerland Texel Waterland West-Friesland Zaanstad Zuid-Kennemerland 0% 20% 40% 60% 80% 100% Binnen EHS Buiten EHS Bron: Kadaster bewerking Royal HaskoningDHV BB

33 4.3 Kampeerterreinen Ontwikkeling van de vraag in de afgelopen jaren De vraag naar binnenlandse kampeervakanties daalt landelijk en in Noord- Holland Buitenlandse gasten in Noord-Holland blijven vaker weg; vraag uit Nederland fluctueert Texel en Kop van NH realiseren het grootste aantal toeristische overnachtingen Overnachtingen op vaste seizoensplaatsen: vooral in Texel, Kop NH en Amstel-Meerlanden. Amstel-Meerlanden, Gooi- en Vechtstreek en West-Friesland hebben hoog aandeel vaste standplaatsen De vraag naar binnenlandse kampeervakanties daalt landelijk en in Noord-Holland 11 In Noord-Holland is deze trend iets minder duidelijk zichtbaar, maar sinds 2007 is het aantal kampeerovernachtingen aanzienlijk gedaald. De algemene verwachting is dat deze daling zich ook de komende jaren voort zal zetten. Ook uit analyses van RECRON komt landelijk een vrij sterke daling van het aantal kampeervakanties naar voren. Men constateerde in 2012, op basis van het CVO een landelijke afname van 3,2 miljoen toeristische kampeervakanties in Nederland in 2002 naar 2,7 miljoen in Ook het aantal gasten en overnachtingen op kampeerterreinen in de provincie Noord-Holland daalde. In 2011 was er sprake van gasten op kampeerterreinen in de provincie Noord-Holland. Het aantal overnachtingen bedroeg in Het aantal gasten is tussen 2001 en 2011 met 8% afgenomen, het aantal overnachtingen nam af met 7%. Er is over de periode echter geen geleidelijke trend af te lezen, maar een vrij grillige ontwikkeling. In 2007 lag het aantal overnachtingen nog 15% hoger dan in Landelijk is het aantal overnachtingen op kampeerterreinen in de periode afgenomen met 8%. Het algemene landelijke patroon fluctueert minder dan dat van Noord-Holland, maar de algemene tendens is hetzelfde: afname. 11 Bron: CVO via RECRON, Trends en ontwikkelingen in de verblijfsrecreatie BB

34 Figuur 4-4 Geïndexeerde ontwikkeling van het aantal gasten en overnachtingen op toeristische standplaatsen op kampeerterreinen in Noord Holland (2001=100) gasten overnachtingen Bron: CBS Statline, Gasten verblijfsrecreatie; logiesvorm en woonland per regio Figuur 4-5 Geïndexeerde ontwikkeling van het aantal overnachtingen op toeristische standplaatsen op kampeerterreinen in Noord Holland en Nederland (2001=100) Nederland Noord-Holland Bron: CBS Statline, Gasten verblijfsrecreatie; logiesvorm en woonland per regio BB

35 Buitenlandse gasten in Noord-Holland blijven vaker weg; vraag uit Nederland fluctueert De afname van het aantal overnachtingen in Noord-Holland in de periode komt volledig voor rekening van de buitenlandse gasten. Van de gasten op kampeerterreinen in de provincie Noord-Holland is volgens het CBS 44% afkomstig uit het buitenland. Zij zorgen voor 37% van de overnachtingen op campings. (Doordat hun verblijfsduur gemiddeld korter is dan die van de Nederlanders ligt dit percentage wat lager). De ontwikkeling van het aantal overnachtingen van gasten uit Nederland laat een ander verloop zien dan dat van de buitenlandse gasten. De overnachtingen van Nederlanders op kampeerterreinen in Noord- Holland vertonen geen geleidelijke daling, maar fluctueren in de afgelopen jaren. Tussen 2005 en 2010 was er al met al wel sprake van een daling. Figuur 4-6 Geïndexeerde ontwikkeling van het aantal overnachtingen op toeristische standplaatsen op kampeerterreinen in Noord-Holland van Nederlandse en buitenlandse gasten (2001=100) Nederland Buitenland Bron: CBS Statline, Gasten verblijfsrecreatie; logiesvorm en woonland per regio BB

36 Texel en Kop van NH realiseren het grootste aantal toeristische overnachtingen In het aantal overnachtingen per regio op basis van het CVO ontbreken de overnachtingen van buitenlandse gasten (37%), het overzicht geeft dus maar een beeld van een deel van de markt 12. Figuur 4-7 Aantal toeristische overnachtingen (x1.000) van binnenlandse gasten met een tent, caravan of camper op toeristische standplaatsen per regio in seizoen 2011/ Bron: CVO 2011/2012, bewerking Royal HaskoningDHV 12 Daarnaast is de steekproef waar het aantal overnachtingen op gebaseerd is te klein om voor alle regio s betrouwbare uitspraken te kunnen doen. NTBC-NIPO geeft voor 7 van de 10 regio s in Noord-Holland aan dat het genoemde aantal overnachtingen significant afwijkt en daarmee een beperkte betrouwbaarheid heeft. De gegevens uit het CVO zijn daardoor slechts beperkt bruikbaar. Ze geven vooral een bevestiging van het de concentratie van de vraag naar overnachtingen in de regio s Texel en Kop van Noord-Holland. BB

37 Overnachtingen op vaste seizoensplaatsen: vooral in Texel, Kop NH en Amstel-Meerlanden. Uit het continue vakantie onderzoek (CVO) voor het vakantiejaar 2011/2012 blijkt dat ongeveer 55% van de binnenlandse overnachtingen in de provincie Noord-Holland met een tent, caravan of camper plaats vond op vaste seizoensplaatsen. Overnachtingen op vaste standplaatsen vonden vooral plaats in de regio s Texel, Kop van Noord-Holland en Amstel-Meerlanden. Figuur 4-8 Aantal overnachtingen (x1.000) van binnenlandse gasten met een tent, caravan of camper op vaste standplaatsen per regio in seizoen 2011/ Bron: CVO 2011/2012, bewerking Royal HaskoningDHV A.M-landen, Gooi- en Vechtstreek en W-Friesland hebben hoog aandeel vaste standplaatsen Tussen de verschillende regio s zijn aanzienlijke verschillen in het aandeel overnachtingen op vaste standplaatsen in verhouding tot het aantal overnachtingen op toeristische standplaatsen. De regio s Amstel-Meerlanden (96%), Gooi en Vechtstreek (97%), en West Friesland (67%) kennen een zeer hoog aandeel overnachtingen op vaste standplaatsen, terwijl de regio s Texel (32%), Noord-Kennemerland (30%) en Zuid-Kennemerland (14%) een zeer laag aandeel overnachtingen op vaste standplaatsen kennen. De Kop van Noord-Holland (55%) en IJmond (55%) nemen een tussenpositie in. Van de gasten op vaste standplaatsen in de provincie Noord-Holland is de meerderheid (72%) afkomstig uit de provincie Noord-Holland. Daarnaast is er een aanzienlijke groep afkomstig uit de provincies Groningen (5%) en Friesland (16%). Alle andere provincies hebben een aandeel van minder dan 2%. Vakanties op een vaste standplaats zijn vooral populair onder ouderen. Van de vakanties op vaste standplaatsen wordt 51% ondernomen door mensen van 55 jaar en ouder. BB

38 4.3.2 Inschatting van de toekomstige vraag Trends: differentiatie in de vraag neemt toe: van luxe tot basic Ruimtevraag per standplaats neemt toe Ondernemers kleinere kampeerterreinen positiever over de toekomst dan grotere terreinen Kamperen bij de boer populair en groeide in de afgelopen 3 jaar Aantal campers groeit landelijk. Camperaar besteedt meer dan dagtoerist De vraag naar kamperen zal verder afnemen met 9% tot 2020 Ruimtevraag per standplaats neemt toe Ondernemers reageren op deze vraag trends door hun aanbod aan te passen. De vraag naar meer luxe leidt tot een overgang van traditionele tenten naar safaritenten/trekkershutten. Voor het ruimtebeslag heeft dit aanzienlijke gevolgen. Bij dezelfde capaciteit is er namelijk veel meer ruimte nodig. (bron RECRON, interne presentatie). De vraag naar meer beleving en of authenticiteit vraagt om campings op andere locaties en van een andere schaal. Hierdoor komen er steeds meer kleine campings en stedelijke campings. Overgang van caravans naar campers zorgt eveneens voor meer variatie in de ruimtevraag. Een deel van de eigenaren van campers wil nog steeds dezelfde voorzieningen als caravaneigenaren, maar de vraag naar andere (kleinere) locaties (stadslocaties) neemt toe 13. Trends: differentiatie in de vraag neemt toe: van luxe tot basic De kampeermarkt is aan het veranderen. De consumentenwensen veranderen en de ondernemers proberen hun aanbod hier op aan te passen. Een aantal belangrijke trends zijn de volgende: - Vraag om meer luxe, meer comfort en meer privacy - Maar ook min of meer tegengestelde trend richting back to basic - Overgang van caravans naar campers - Interesse in huren van een klaarstaande accommodatie op camping neemt toe - Meer aandacht voor natuurbeleving en kamperen in de natuur. - De traditionele doelgroep van gezinnen met kinderen wordt kleiner Ondernemers kleinere kampeerterreinen positiever dan grotere terreinen Het aantal ondernemers dat verwacht dat de bezettingsgraad van de toeristische standplaatsen zich in de komende twee jaar positief zal ontwikkelen is iets groter dan het aantal ondernemers dat een verslechtering verwacht. Uitgesplitst naar het aantal toeristische standplaatsen op het kampeerterrein zijn de verschillen groter. De ondernemers op kleine en middelgrote kampeerterreinen zijn positiever over de ontwikkeling van de bezettingsgraad dan de ondernemers op grote kampeerterreinen. Kamperen bij de boer populair en groeide in de afgelopen 3 jaar Uit gegevens van de stichting Vrije Recreatie (2013) komt naar voren dat het aantal overnachtingen bij kampeerboeren, tegen de trend in, tussen 2010 en 2012 landelijk met ruim 57% omhoog ging. De kampeeractiviteiten vormen dan ook een steeds belangrijker deel van de inkomsten van boeren. De 13 bron: NBTC-NIPO en RECRON BB

39 kleinschalige boerderijcampings worden intussen steeds professioneler doordat er meer geïnvesteerd kan worden in toiletvoorzieningen, stroomaansluitingen, et cetera. Figuur 4-9 Verwachte ontwikkeling door ondernemers van de bezettingsgraad op toeristische standplaatsen in de periode % 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% afname 5-10% sterke afname >10% stabiel -5% - +5% Bron: Ondernemersenquête Royal HaskoningDHV toename 5-10% sterke toename >10% Figuur 4-10 Verwachte ontwikkeling door ondernemers van bezettingsgraad op toeristische standplaatsen in de periode naar grootteklasse in aantal toeristische standplaatsen van het kampeerterrein 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% < >50 0% sterke afname >10% afname 5-10% stabiel -5% - +5% toename 5-10% sterke toename >10% Bron: Ondernemersenquête Royal HaskoningDHV BB

40 Figuur 4-11 Verwachte ontwikkeling bezettingsgraad op vaste standplaatsen in de periode volgens ondernemers 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% afname 5-10% sterke afname >10% stabiel -5% - +5% toename 5-10% sterke toename >10% Bron: Ondernemersenquête Royal HaskoningDHV Aantal camperaars groeit landelijk. Camperaar besteedt meer dan dagtoerist De BOVAG constateert in 2011 dat de verkoop van (gebruikte) campers duidelijk in de lift zit. Er zijn op dit moment circa campers in Nederland. De verwachting is dat dit toe gaat nemen door de groei van het aantal senioren. Momenteel is namelijk circa 65% van de camperaars zonder kinderen en 55% is ouder dan 50 jaar. Deze groep senioren blijft steeds langer gezond en beschikt over veel vrije tijd en een redelijk tot goed inkomen. Ook in de rest van Europa wordt een groei van het aantal campers verwacht. Camperbezitters willen kunnen rondtrekken door een streek of regio om plaatsen te bezoeken die zij de moeite waard vinden. Camperbezitters zijn vaak op zoek naar plekken waar zij op een veilige manier de nacht kunnen doorbrengen. Camperbezitters zijn zowel in de zomer als in de winter op pad. Uit een onderzoek onder de leden van de Nederlandse Kampeerauto Club in 2010 is gebleken dat een camperaar gemiddeld 65,- per dag uitgeeft aan voeding, recreatie en goederen. Dit is meer dan een gemiddelde dagtoerist. Uit Duits wetenschappelijk onderzoek Reisemobil-Tourismus in Deutschland uit 2011 blijkt dat de campergebruiker gemiddeld 49 uitgeeft. Conclusie De vraag naar kamperen zal verder afnemen met 9% tot 2020 Op de markt van kampeerterreinen in heel Noord-Holland en Nederland is de vraag de laatste jaren significant afgenomen, in Noord-Holland met 7%(CBS) 14.. Wij verwachten dat de vraag verder zal blijven afnemen. Die afname is gebaseerd op de gestaag afnemende animo voor kamperen bij de buitenlandse toerist, die nu nog voor 37% van de toeristische overnachtingen op de campings zorgt. De animo onder de Nederlanders bleef de laatste jaren relatief constant, maar lijkt deels ingegeven te zijn door de economische crisis waardoor men dichter bij huis blijft. Ook blijkt uit het CVO dat Nederlanders steeds minder kiezen voor een binnenlandse kampeervakantie. Als de crisis over een tijd weer minder wordt gevoeld is het goed denkbaar dat ook de Nederlandse toerist vaker wegblijft. 14 Helaas houdt het CBS alleen cijfers bij van de vraag naar toeristisch kamperen. Overige schattingen over de afgenomen vraag naar kamperen gaan in dezelfde richting (tot -10% in de afgelopen 10 jaar (Recron). BB

41 Wij verwachten, op basis van de toekomstvoorspelling van NBTC-NIPO en CVO dat de vraag naar kamperen door Nederlanders verder zal afnemen. Tot 2015 zal de afname wel 1,5% per jaar zijn. Daarna verwachten wij dat deze zal afvlakken tot 0,5% per jaar in De verwachte afvlakking van de afname verwachten wij onder invloed van nieuwe impulsen in het kampeeraanbod en het overblijven van een kern Nederlanders die zullen blijven kamperen. Omdat wij geen reden zien voor een trendbreuk verwachten wij dat ook de animo voor kamperen in Nederland bij de buitenlandse toerist verder zal afnemen. Deze was ongeveer 0,5% per jaar over de afgelopen 10 jaar. Al met al verwachten wij in 2020 een afname van het aantal overnachtingen in Noord-Holland met zo n 9% ten opzichte van De vraag fluctueert overigens sterk per jaar, zo blijkt uit de cijfers van de afgelopen jaren, waardoor we rekening moeten houden met grote jaarlijkse fluctuatie. Het gaat hier om een overall gemiddelde, waarbinnen nog steeds sprake kan zijn van bedrijven die groeien en bedrijven die (harder) krimpen in het aantal overnachtingen. Ook kan de schatting hoger of lager uitvallen afhankelijk van de vraag of de aanbieders hun product tijdig zullen kunnen vernieuwen en de concurrentie aan zullen kunnen met de aanbieders in andere provincies Aanbod en bezetting Texel, Kop van NH, West-Friesland en Noord-Kennemerland samen 86% v.d. campings in provincie. Texel, Kop van NH, West-Friesland hebben samen de helft van de toeristische standplaatsen in NH. Noord-Holland kent sterkere afname kampeerterreinen dan de rest van Nederland (16% versus 4%) Nederland heeft ruim 770 overnachtingplaatsen voor campers, waarvan 54 in Noord-Holland Bezettingsgraden Noord-Holland door de jaren vrij constant gebleven; in Nederland gedaald Ondernemers melden zowel positieve als negatieve bezettingsontwikkelingen Ondernemers kampeerterreinen willen vooral investeren op bestaand terrein Texel, Kop van NH, West-Friesland en Noord-Kennemerland samen 86% v.d. campings in provincie Op basis van een samengesteld bestand schatten wij dat er in totaal 242 kampeerterreinen zijn in de provincie Noord-Holland 15. Het gemiddelde kampeerterrein telt volgens het CBS 88 toeristische standplaatsen, maar daarbij zijn de minicampings niet meegerekend. In Noord-Holland zijn er 82 minikampeerterreinen aangesloten bij de VeKaBo (Vereniging Kamperen bij de Boer). Er van uitgaande dat de gemiddelde kleine camping ongeveer 20 toeristische standplaatsen telt, bieden deze kampeerterreinen 15 Op basis van LISA. Opgeschoond en aangevuld op basis van VekaBo en een lijst van de provincie Noord-Holland. BB

42 gezamenlijk ongeveer toeristische standplaatsen 16. Al met al zijn er in Noord-Holland naar schatting toeristische standplaatsen. Het aanbod aan kampeerterreinen concentreert zich ruimtelijk in het noordelijke deel van de provincie. De regio s Texel, Kop van Noord-Holland, West Friesland en Noord-Kennemerland hebben gezamenlijk 86% van het aantal kampeerterreinen in de provincie. Figuur 4-12 Aantal kampeerterreinbedrijven en minicampings in 2012 per regio Regio Aantal Amstel Meerlanden 2 Amsterdam 4 Gooi en Vechtstreek 6 IJmond 8 Kop van Noord Holland 73 Noord-Kennemerland 51 Texel 57 Waterland 7 West-Friesland 26 Zaanstad 1 Zuid-Kennemerland 7 Totaal 242 Bron: Royal HaskoningDHV, bewerking en combinatie van beschikbare databestanden Texel, Kop van NH, West-Friesland samen de helft van de toeristische standplaatsen in NH. Hoewel het bestand van het CBS niet alle kampeerterreinen in Noord-Holland bevat, biedt het bestand wel de mogelijkheid om een overzicht te geven van de capaciteit per COROP-gebied. Het aanbod aan toeristische standplaatsen op kampeerterreinen concentreert zich volgens de gegevens van het CBS in het COROP-gebied Kop van Noord-Holland 17 (een combinatie van Texel, Kop van Noord-Holland en West-Friesland), met 52% van de toeristische standplaatsen in de provincie Noord-Holland. Wij nemen aan dat deze verdeling ook ongeveer geldt voor de minicampings (kamperen bij de boer). 16 De VeKaBo (een vereniging voor kleine (boeren)campings) houdt een overzicht bij van kampeerterreinen die zijn aangesloten bij deze vereniging. Niet alle kampeerterreinen zijn echter lid van deze verenigingen maar het is het meest volledige overzicht waarover wij beschikken. 17 Een COROP-gebied is een regionaal gebied binnen Nederland dat deel uitmaakt van de COROPindeling. De naam COROP komt van Coördinatie Commissie Regionaal OnderzoeksProgramma. Dit was de naam van de commissie die in 1971 de indeling van Nederland in 40 COROP-gebieden ontwierp. De provincie Noord-Holland telt 7 COROP-gebieden: Kop van Noord-Holland, Alkmaar en omgeving, IJmond, Zaanstreek, Groot Amsterdam, Agglomeratie Haarlem en Het Gooi en Vechtstreek. Deze COROPgebieden vallen deels samen met de regio-indeling die in dit rapport. Het COROP-gebied Kop van Noord- Holland bestaat uit de regio s Texel, Kop van Noord-Holland en West Friesland, het COROP-gebied Groot- Amsterdam bestaat uit de regio s Amsterdam, Amstel-Meerlanden en Waterland. Het COROP-gebied Alkmaar en omgeving komt overeen met de regio Noord-Kennemerland. Het COROP-gebied Agglomeratie Haarlem komt overeen met de regio Zuid-Kennemerland. BB

43 Figuur 4-13 Aantal toeristische standplaatsen op kampeerterreinen per COROP-gebied in Noord-Holland in 2012 Bron: CBS Statline, Accommodaties en capaciteit in logiesaccommodaties; logiesvorm per regio Noord-Holland kent sterkere afname kampeerterreinen dan de rest van Nederland (16% versus 4%) Het aantal kampeerterreinen en het aantal standplaatsen in de provincie Noord-Holland is volgens het CBS tussen 2006 en 2011 met 18% afgenomen. Tussen 2011 en 2012 is het aantal kampeerterreinen weer iets gestegen, waardoor de afname in het aantal stand- en slaapplaatsen tussen 2001 en 2012 zo n 16% is geweest. In Nederland was deze afname slechts 4%. BB

44 Figuur 4-14 Geïndexeerde ontwikkeling van het aantal accommodaties en toeristische slaapplaatsen op kampeerterreinen in Noord Holland (2001=100) Accommodaties Slaapplaatsen Bron: CBS Statline, Accommodaties en capaciteit in logiesaccommodaties; logiesvorm per regio Figuur 4-15 Geïndexeerde ontwikkeling van het toeristische slaapplaatsen op kampeerterreinen in Noord Holland en Nederland (2001=100) Nederland Noord-Holland Bron: CBS Statline, Accommodaties en capaciteit in logiesaccommodaties; logiesvorm per regio BB

45 Nederland heeft ruim 770 overnachtingplaatsen voor campers, waarvan 54 in Noord-Holland Nederland kent op dit moment 774 camperplaatsen inclusief de campervriendelijke campings. In vergelijking met andere landen als Duitsland (circa officiële overnachtingplaatsen), en Frankrijk (ruim 3900 plekken) is dat gemiddeld, als we de oppervlaktes en inwoners van deze landen als maatstaf nemen. Binnen Nederland zijn er grote verschillen. Zo zijn de meeste overnachtingplaatsen voor campers (inclusief het aanbod op campings) te vinden in de provincie Gelderland (131) en de minste in de provincie Flevoland (13). De provincie Noord-Holland scoort binnen Nederland met 54 camperplekken relatief laag. De meeste camperplekken in Noord-Holland bevinden zich in de regio Kop van Noord-Holland 18. Bezettingsgraden Noord-Holland door de jaren vrij constant gebleven; in Nederland gedaald Op basis van gegevens van het CBS is de verhouding tussen het aantal overnachtingen en het aantal slaapplaatsen op kampeerterreinen in de provincie Noord-Holland de laatste 10 jaar nauwelijks veranderd. Op basis van de gegevens van het CBS is er dan ook sprake van een vrij constante bezettingsgraad van de kampeerterreinen. De bezettingsgraad van de kampeerterreinen in Noord-Holland is op dit moment beduidend hoger dan de gemiddelde bezettingsgraad in Nederland. Deze lag in 2001 al 20% lager en is momenteel zelfs 25% lager. Waar er in Noord-Holland geen duidelijke trend is terug te zien in de ontwikkeling van de bezettingsgraad is er landelijk tussen 2003 en 2008 sprake geweest van een duidelijke afname. Sindsdien is de landelijke bezettingsgraad redelijk stabiel. Figuur 4-16 Geïndexeerde bezettingsgraad van toeristische standplaatsen op kampeerterreinen in Noord- Holland en Nederland (Noord-Holland in 2001 = 100) Nederland Noord-Holland Bron: CBS Statline Gasten verblijfsrecreatie; logiesvorm en woonland per regio & CBS Statline Accommodaties en capaciteit in logiesaccommodaties; logiesvorm per regio 18. Bron: BB

46 Ondernemers melden zowel positieve als negatieve bezettingsontwikkelingen Uit de respons van de ondernemersenquête komt een gemiddelde bezettingsgraad van 55% naar voren. Hierbij zijn er wel verschillen naar het aantal toeristische standplaatsen per kampeerterrein. Kampeerterreinen met meer dan 50 toeristische standplaatsen hebben een duidelijk lagere bezettingsgraad (42%) dan de bedrijven met minder dan 20 toeristische standplaatsen (62%) of met toeristische standplaatsen (59%). Uit de ondernemersenquête komt een zeer gedifferentieerd beeld naar voren over de ontwikkeling van de bezettingsgraad op toeristische standplaatsen in de laatste vijf jaar. Er is zowel een grote groep kampeerterreinen waar de bezettingsgraad op toeristische standplaatsen is verbeterd als een grote groep waar de bezettingsgraad verslechterd is. Figuur 4-17 Ontwikkeling bezettingsgraad op toeristische standplaatsen tussen 2007 en 2012 volgens ondernemers 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% sterke afname >10% afname 5-10% stabiel -5% - +5% toename 5-10% sterke toename >10% Bron: Ondernemersenquête Royal HaskoningDHV, 2013 Tussen de verschillende regio s zijn er geen duidelijke verschillen in de ontwikkeling van de bezettingsgraad. Hoewel niet statistisch representatief lijkt er wel een verschil te zijn in de ontwikkeling van de bezettingsgraad tussen grote kampeerterreinen en kleine kampeerterreinen. Het aandeel kampeerterreinen dat aangeeft dat de bezettingsgraad is verslechterd is veel groter bij de kampeerterreinen met 50 of meer toeristische standplaatsen dan bij de kampeerterreinen met minder dan 50 toeristische standplaatsen. BB

47 Figuur 4-18 Ontwikkeling bezettingsgraad op toeristische standplaatsen tussen 2007 en 2012 volgens ondernemers naar grootteklasse in aantal toeristische standplaatsen van het kampeerterrein 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% sterke afname >10% afname 5-10% stabiel -5% - +5% toename 5-10% Bron: Ondernemersenquête Royal HaskoningDHV, 2013 sterke toename >10% < >50 De gemiddelde bezettingsgraad op vaste standplaatsen heeft zich volgens de ondernemers in de afgelopen 5 jaar net als bij de toeristische standplaatsen zeer gedifferentieerd ontwikkeld. Figuur 4-19 Ontwikkeling bezettingsgraad op vaste standplaatsen tussen 2007 en 2012 volgens ondernemers 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% sterke afname >10% afname 5-10% stabiel -5% - +5% toename 5-10% sterke toename >10% Bron: Ondernemersenquête Royal HaskoningDHV BB

48 Ondernemers kampeerterreinen willen vooral investeren op bestaand terrein Op basis van de ondernemersenquête is de verwachting dat het aantal ondernemers dat de capaciteit van haar kampeerterrein wil uitbreiden beperkt is. Ongeveer 20% van de ondernemers met toeristische standplaatsen wil het aantal toeristische standplaatsen op haar kampeerterrein uitbreiden. Het aantal plaatsen waarmee men wil uitbreiden varieert van minder dan 10 tot ongeveer 100 plaatsen. Afgezet tegen de bestaande capaciteit aan toeristische standplaatsen bij de geënquêteerde bedrijven bedraagt de beoogde uitbreiding 9% van het huidige aanbod aan toeristische standplaatsen. Ongeveer 5% van de ondernemers met toeristische standplaatsen wil het aantal toeristische standplaatsen op haar kampeerterrein verminderen. Afgezet tegen de bestaande capaciteit aan toeristische standplaatsen bij de geënquêteerde bedrijven bedraagt de beoogde inkrimping 1% van het huidige aanbod aan toeristische standplaatsen. Ongeveer 10% van de ondernemers met vaste standplaatsen wil het aantal vaste standplaatsen uitbreiden. De uitbreiding is in alle gevallen beperkt tot minder dan 50 plaatsen. Afgezet tegen de bestaande capaciteit aan vaste standplaatsen bij de geënquêteerde bedrijven bedraagt de beoogde uitbreiding 2% van het huidige aanbod aan toeristische standplaatsen. Het aantal ondernemers dat wil investeren in de bestaande voorzieningen is aanmerkelijk groter dan de groep die wil uitbreiden. Ruim 55% van de ondernemers met toeristische standplaatsen is van plan om te investeren in de kwaliteit van de bestaande voorzieningen. Onder de ondernemers met vaste standplaatsen ligt dit aandeel iets hoger, 60% wil investeren in de kwaliteit van de bestaande voorzieningen. De in de ondernemersenquête gesignaleerde trend dat er een aanzienlijk deel van de ondernemers van plan is om te investeren in het kampeerterrein sluit aan bij de eerder vermelde signalen over trends Kampeerterreinen: confrontatie vraag en aanbod Het aanbod aan kampeerplaatsen is gedaald, waardoor de bezettingsgraden op peil zijn gebleven De vraag neemt af, maar de ruimtebehoefte per kampeerplaats neemt verder toe Over het geheel genomen nog behoefte aan uitbreidingsmogelijkheden van 0-2% Ondernemers hebben nog steeds plannen voor uitbreiding Kwalitatief: behoefte aan diversificatie en vernieuwing. Sterke relatie met kwetsbare gebieden: op zoek naar oplossingen Het aanbod aan kampeerplaatsen is gedaald, waardoor de bezettingsgraden op peil zijn gebleven Het aanbod aan kampeerplaatsen is in de afgelopen 10 jaar in Noord-Holland sterk afgenomen: met naar schatting 16%, veel sterker dan in Nederland (4%), waardoor de bezettingsgraden door de jaren heen op peil zijn gebleven. Gezien de daling van het aantal kampeerterreinen is er op dit moment geen sprake van een sterke overcapaciteit in kampeerplaatsen, ook al hebben de grote campingterreinen het iets moeilijker dan de kleinere. BB

49 De vraag neemt af, maar de ruimtebehoefte per kampeerplaats neemt verder toe Ook al nam de animo voor kamperen af en zal het aantal overnachtingen in de provincie in 2020 met naar schatting 9% zijn afgenomen, de gemiddelde ruimtebehoefte per kampeerplaats neemt toe door de grotere differentiatie in kampeervormen. De groei van de ruimtebehoefte per kampeerplaats is nog niet voorbij. De gemiddelde toename in ruimtebehoefte per kampeerplaats schat de RECRON op 10-30% voor de komende tien jaar. Dat 50 tot 60% van de ondernemers van plan is om te investeren op het eigen terrein geeft aan dat er op grote schaal wordt ingespeeld op de veranderde vraag van de consument, waardoor men de concurrentie aankan, maar waardoor er, als gevolg van de herstructureringen, waarschijnlijk ook minder kampeerplaatsen op dezelfde campingoppervlakte passen. Wij gaan uit van de voorzichtige schatting van de Recron en gaan uit van een groei van de gemiddelde kampeerplek met 10% tot Over het geheel genomen zal de ruimtebehoefte voor kamperen gelijk blijven. Het aantal overnachtingen zal tot 2020 dus met zo n 9% dalen. Dat leidt in principe ook tot een even grote daling van het aantal staanplaatsen (ervan uitgaande dat de pieken in het seizoen en de bezettingsgraden hetzelfde blijven). Gezien de gegroeide ruimtebehoefte per kampeerder leidt dit grosso modo echter tot een gelijkblijvende ruimtebehoefte voor kamperen ten opzichte van de huidige oppervlakte. Mede gezien het groot aantal plannen van ondernemers om te investeren achten wij het aannemelijk dat de herstructureringen (waardoor grotere kampeerplekken ontstaan) gelijk op zullen gaan met de daling van het aantal kampeerplekken. Daarmee is tevens gezegd dat wij nog veel dynamiek verwachten. Er zullen terreinen verdwijnen en anderen zullen uitbreiden, maar de totale ruimtebehoefte zal ongeveer hetzelfde blijven, terwijl het aantal plaatsen afneemt. Ondernemers hebben nog steeds plannen Een inventarisatie van aanwezige plannen bij ondernemers laat zien dat zij de komende jaren grofweg 10% aan plaatsen ten opzichte van het huidige aanbod zouden willen toevoegen. Dit is meer dan de ruimtebehoefte, ervan uitgaand dat er geen kampeerterrein zal verdwijnen. Kwalitatief: behoefte aan diversificatie en vernieuwing. De behoefte aan kampeerplekken is steeds diverser geworden, zo blijkt uit diverse trendstudies. Wij verwachten een verdere diversificatie van de kampeerbehoeften. Kamperen op minicampings, luxe, thematisch kamperen, kamperen voor bepaalde doelgroepen, primitief kamperen in de natuur en luxe kamperen zetten door. Dit betekent dat ondernemers blijvend moeten kunnen investeren in nieuwe concepten. Voor het ruimtelijk beleid betekent dit dat er, ondanks het feit dat er in kwantitatieve zin onderaan de streep misschien weinig gebeurt, er toch de nodige dynamiek zal zijn. Op de terreinen zelf is behoefte aan vernieuwingen, wat soms zal leiden tot meer (semi-)permanente bebouwing. Sommige terreinen zullen uitbreiden, andere zullen krimpen en er zullen er ook zijn die meer gebouwde (groeps)accommodaties of stacaravans zullen willen aanbieden. BB

50 Sterke relatie met kwetsbare gebieden: op zoek naar oplossingen Texel en de Noordzeekustgemeenten nemen het leeuwendeel van de oppervlakte aan kampeerterreinen voor hun rekening (80-90%). Deze omgevingen blijven onverminderd populair bij de kampeerders. Dat blijkt bijvoorbeeld ook uit een recent onderzoek van Grontmij 19 waar een significant hogere bezettingsgraad aan de kust wordt gemeld dan in het achterland. Wij verwachten in de toekomst een gelijkblijvende ruimtebehoefte voor kamperen in de duinen en een gelijkblijvend spanningsveld met de EHS. Van alle kampeerterreinen, bungalowparken en groepsaccommodaties kent 50% een overlap met de Ecologische Hoofdstructuur. Het gaat dus om de helft van de 970 hectare die er aan dit soort terreinen in Noord-Holland is. Het vinden van oplossingen voor natuur in combinatie met recreatieondernemers die willen uitbreiden is ook in de toekomst een grote uitdaging. Wellicht kunnen soms antwoorden gevonden worden in bijzondere kampeervormen met respect voor de natuur. Misschien ook kan er een balans worden gevonden tussen terreinen die stoppen te bestaan en terreinen die uitbreiden Bungalowparken Ontwikkeling van de vraag in de afgelopen jaren Sterke groei van overnachtingen sinds 2005, laatste jaren stabilisatie zowel in NL als N-H. Herkomst gasten: 36% van de overnachtingen in N-H uit buitenland, maar dalend aandeel Texel koploper in de provincie met 58% van de toeristische overnachtingen van Nederlanders in NH Kop van Noord-Hollander heeft meeste overnachtingen tweede woningen Kop van NH, Noord- en Zuid-Kennemerland hoog aandeel overnachtingen in tweede woningen Sterke groei van overnachtingen sinds 2005, laatste jaren stabilisatie zowel in NL als N-H. In 2011 overnachtten volgens het CBS gasten op huisjesterreinen 20 in de provincie Noord- Holland. Het aantal overnachtingen bedroeg in Het aantal gasten is tussen 2001 en 2011 met 21% toegenomen, het aantal overnachtingen nam toe met 9%. De groei van het aantal gasten en overnachtingen heeft vooral plaatsgevonden tussen 2005 en Over de periode is het aantal gasten en het aantal overnachtingen redelijk stabiel gebleven. 19 Bungalowparken en campings in Noord-Holland Noord. Onderzoek naar innovatie en ontwikkeling. Grontmij Nederland, In opdracht van Ontwikkelingsbedrijf Noord-Holland Noord NV, Kamer van Koophandel, Provincie Noord-Holland, RECRON en RVV Kop van Noord-Holland. 20 Het CBS hanteert de term huisjesterreinen. Waar wij het CBS citeren gebruiken wij eveneens deze term in plaats van bungalowparken. BB

51 Figuur 4-20 Geïndexeerde ontwikkeling van het aantal toeristische gasten en toeristische overnachtingen op huisjesterreinen in Noord-Holland (2001=100) gasten overnachtingen Bron: CBS Statline, Gasten verblijfsrecreatie; logiesvorm en woonland per regio De ontwikkeling van het aantal overnachtingen op huisjesterreinen is over de periode in Noord- Holland iets positiever geweest dan landelijk. Het verschil is echter beperkt. Figuur 4-21 Geïndexeerde ontwikkeling van het aantal toeristische overnachtingen op huisjesterreinen in Noord-Holland en Nederland (2001=100) Nederland Noord-Holland Bron: CBS-Statline, Gasten verblijfsrecreatie; logiesvorm en woonland per regio Het aantal toeristische overnachtingen op huisjesterreinen in Noord-Holland heeft zich volgens de gegevens van het CBS tussen 2007 en 2011 licht positief ontwikkeld. Uit gegevens van het CVO komt een iets ander beeld naar voren. Het aantal toeristische overnachtingen in appartementen/vakantiebungalows is volgens CVO in Noord-Holland tussen 2007 en 2011 licht afgenomen terwijl er landelijk sprake was van een stabilisatie. BB

52 Figuur 4-22 Geïndexeerde ontwikkeling van het aantal toeristische overnachtingen van binnenlandse gasten in appartementen en vakantiebungalows (2007=100) Nederland Noord-Holland Bron: CVO Herkomst gasten: 36% van de overnachtingen in N-H uit buitenland, maar dalend aandeel Op basis van gegevens van het CBS is 31% van de gasten op huisjesterreinen in de provincie Noord- Holland afkomstig uit het buitenland. 36% van de overnachtingen komt op naam van gasten uit het buitenland. De gemiddelde buitenlander verblijft iets langer op een huisjesterrein dan de gemiddelde Nederlander. Het aantal overnachtingen van gasten uit Nederland is tussen 2007 en 2010 sterk gestegen terwijl het aantal overnachtingen van buitenlandse gasten in deze periode niet toenam. Figuur 4-23 Geïndexeerde ontwikkeling van het aantal overnachtingen op huisjesterreinen in Noord- Holland van Nederlandse en buitenlandse gasten (2001=100) Nederland Buitenland Bron: CBS Statline, Gasten verblijfsrecreatie; logiesvorm en woonland per regio Voor 2008 en 2009 is geen uitsplitsing beschikbaar. 21 De cijfers hebben betrekking op de periode van oktober tot en met september. Het aantal overnachtingen in 2012 vertoont een trendbreuk met eerdere jaren vanwege een gewijzigde vraagstelling. BB

53 Texel koploper in de provincie met 58% van de toeristische overnachtingen van Nederlanders in NH Van de toeristische overnachtingen van Nederlanders op bungalowparken in Noord-Holland vond in 2011/ % plaats op Texel. Wanneer ook de overnachtingen in appartementen en in vakantiewoningen buiten de bungalowparken worden meegenomen bedraagt het aandeel van Texel 56%. Figuur 4-24 Aantal toeristische overnachtingen (x1.000) van binnenlandse gasten in bungalowparken per regio in seizoen 2011/ Bron: CVO 2011/2012 Kop van Noord-Holland heeft meeste overnachtingen tweede woningen Naast bungalowparken met voornamelijk verhuurbungalows zijn er ook veel bungalowparken met voornamelijk tweede woningen. Uit het continue vakantieonderzoek (CVO) voor het vakantiejaar 2011/2012 blijkt dat ongeveer 88% van de binnenlandse overnachtingen in de provincie Noord-Holland op bungalowparken plaats vond als toeristische overnachtingen. Overnachtingen in tweede woningen vonden vooral plaats in de regio s Texel, Kop van Noord-Holland, Noord-Kennemerland en Zuid-Kennemerland. Figuur 4-25 Aantal overnachtingen (x1.000) in tweede woningen op bungalowparken per regio in seizoen 2011/ Bron: CVO 2011/2012, bewerking Royal HaskoningDHV BB

54 Kop van NH, Noord- en Zuid-Kennemerland hoog aandeel overnachtingen in tweede woningen Tussen de verschillende regio s zijn aanzienlijke verschillen in het aandeel overnachtingen in tweede woningen in verhouding tot het aantal toeristische overnachtingen. De regio s Kop van Noord-Holland (50%) Noord-Kennemerland (23%) en Zuid-Kennemerland (20%) hebben een relatief hoog aantal overnachtingen in tweede woningen. In alle andere regio s is dit aandeel minder dan 10% Inschatting van de toekomstige vraag Trends: meer luxe, vraag naar groepsbungalows en losstaande huisjes Groei van gemiddelde ruimtebehoefte per bungalow Licht groeiende vraag van 4% tot 2020r Inschatting ondernemers: stabilisatie Trends: meer luxe, vraag naar groepsbungalows en losstaande huisjes De groeiende vraag in de afgelopen jaren ging gepaard met forse investeringen en uitbreidingen. Er werd geïnvesteerd in nieuwe bungalows of cottages en oude huisjes werden vernieuwd en van meer luxe voorzien. Hiermee wordt ingespeeld op de vraag van vakantiegangers naar bijvoorbeeld wellnessvoorzieningen (sauna s, jacuzzi s etc.) in of in de nabijheid van de bungalow. Maar ook luxere bedden en breedbeeldtelevisies zijn voorbeelden van de recente upgrading van bungalows in de Nederlandse parken. Het zijn de grote ketens die deze aanpassingen het sterkst en snelst hebben doorgevoerd 22. De belangrijkste buitenlandse herkomstmarkten voor de bungalowmarkt zijn Duitsland en België. Bungalowparken zijn vooral in trek bij gezinnen met jonge kinderen. Bijna de helft van de buitenlandse bezoekers die in een bungalow verblijven, komt met gezin en kinderen (t/m 12 jaar) naar ons land. Nog eens 22 % betreft gezinnen met oudere kinderen (13-18 jaar) 23. Naast de behoefte aan luxere bungalows is er ook sprake van een groeiende vraag naar grotere accommodaties of groepsbungalows, waarin grote families of vrienden gezamenlijk kunnen verblijven. Ook is er een groeiende belangstelling voor losstaande huisjes (niet op park). Groei van gemiddelde ruimtebehoefte per bungalow De gemiddelde ruimtebehoefte per bungalow en per gast is toegenomen doordat de bungalows groter en luxer worden. De gemiddelde toename in ruimtebehoefte per overnachtingplaats schat de RECRON op 10-30% voor de komende tien jaar. Wij gaan uit van een groei in de ruimtebehoefte per bed tot 2020 van 10% ten opzichte van de situatie nu. Licht groeiende vraag van 4% tot 2020 Zoals in de vorige paragraaf beschreven is op de markt van bungalowparken in heel Noord-Holland en Nederland de vraag naar overnachtingen de laatste tien jaar met zo n 10% toegenomen, waarbij de groei van de vraag de laatste paar jaren stagneert. Wij verwachten voor de toekomst een verdere lichte toename van de vraag naar aantal overnachtingen op bungalowparken in Noord-Holland van 0 tot 1 procent per jaar. Wij baseren deze groei van de vraag op de verwachting van (NBTC-NIPO), die uitgaat van 0,5% per jaar, dus tot 2020 zo n 4%. 22 Bron: Destinatie Holland Toekomstvisie Inkomend Toerisme. NBTC, Bron: Destinatie Holland Toekomstvisie Inkomend Toerisme. NBTC, 2008 en NBTC-NIPO BB

55 Inschatting ondernemers: stabilisatie De meerderheid van de geënquêteerde ondernemers verwacht dat de bezettingsgraad de komende 2 jaar stabiel zal blijven. Het verschil tussen het aantal ondernemers dat een positieve ontwikkeling verwacht en het aantal ondernemers dat een negatieve ontwikkeling verwacht is minimaal. Figuur 4-26 Verwachte ontwikkeling bezettingsgraad van verhuurbungalows op bungalowparken in de periode volgens opgave ondernemers 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% sterke afname >10% afname 5-10% stabiel -5% - +5% toename 5-10% sterke toename >10% Bron: Ondernemersenquête Royal HaskoningDHV Aanbod en bezetting In Noord-Holland tot verhuurbungalows op 200 bungalowparken De laatste 10 jaar toename van 17% van het aantal recreatiewoningen in Noord-Holland Grootste groei zat tussen 2001 en 2009, daarna stabilisatie van aantal slaapplaatsen Gemiddeld geen sprake van schaalvergroting in de bungalowparken Ontwikkeling van slaapplaatsen Noord-Holland gelijk aan ontwikkeling in Nederland Regionale verschillen spreiding van recreatiewoningen: 4 noordelijke regio s en Gooi en Vechtstreek sterk Bezetting in Noord-Holland is grosso modo de laatste 10 jaar verslechterd. Inschatting van ondernemers over bezetting: zowel verslechtering als verbetering Eén op de vijf ondernemers heeft uitbreidingsplannen. De helft van de ondernemers wil investeren in bestaande voorzieningen BB

56 In Noord-Holland tot verhuurbungalows op 200 bungalowparken In totaal zijn er in Noord-Holland bijna recreatiewoningen. Deze liggen deels op bungalowparken en staan deels solitair. Ongeveer tot van deze recreatiewoningen zijn tweede woningen met een recreatieve bestemming of solitair gevestigde verhuurbungalows. Ongeveer tot verhuurbungalows bevinden zich op bungalowparken. Wij schatten, op basis van een inventarisatie van meerdere bronnen, dat er in de provincie Noord-Holland in totaal ruim 200 bungalowparken met verhuurbungalows zijn 24. Het aantal bungalowparken in heel Nederland is de laatste jaren flink gegroeid. De meeste parken bevinden zich in Gelderland (17 %), Noord-Holland (14 %) en Limburg (13 %). De drie belangrijkste spelers op de Nederlandse bungalowmarkt zijn: Landal GreenParks, Center Parcs en RP Holidays (oa Roompot). Onderstaand geven we eerst een overzicht van het aantal recreatiewoningen in Noord-Holland (verhuurbungalows op bungalowparken en tweede woningen met een recreatieve bestemming) voordat we nader inzoomen op de verschillende deelsegmenten. De laatste 10 jaar toename van 17% van het aantal recreatiewoningen in Noord-Holland Het aantal recreatiewoningen in Noord-Holland is tussen 2001 en 2011 met 17% toegenomen. Over de gehele periode is de groei van het aantal recreatiewoningen in Noord-Holland nagenoeg gelijk geweest aan de landelijke ontwikkeling. Maar terwijl de landelijke groei over de gehele periode zeer gelijkmatig was, is de groei in de provincie Noord-Holland wat wisselvalliger. In Noord-Holland springen twee jaren er bovenuit. In 2008 en 2009 is de groei veel groter geweest dan in de andere jaren. 24 Voor deze schatting baseren wij ons op een samengestelde lijst van Bungalowparken aan de hand van gegevens van het CBS, VVV s en LISA. Het aanbod aan huisjesterreinen in de provincie Noord Holland bedraagt volgens de registratie van het CBS 109 accommodaties met een gezamenlijke capaciteit van slaapplaatsen. Onder huisjesterreinen verstaat het CBS: Een terrein met een aantal zomerhuisjes, (vakantie-)bungalows of (vakantie-)appartementen, die hoofdzakelijk voor verhuur door de exploitant of beheerder van het complex beschikbaar zijn. Het CBS hanteert een ondergrens van 20 slaapplaatsen. Uitgaande van gemiddeld 5 slaapplaatsen per woning dient een terrein minimaal 4 woningen te hebben voordat het CBS de accommodatie registreert als huisjesterrein. De plaatselijke VVV s geven op hun website een overzicht van bungalowparken en vakantiewoningen in hun werkgebied. Niet in alle gebieden in de provincie Noord-Holland is er echter een VVV. Daarnaast maken niet alle VVV s onderscheid tussen bungalowparken en individuele vakantiewoningen Hierdoor is het niet mogelijk om op basis van de informatie van de VVV s een betrouwbare inschatting te geven van het aantal bungalowparken. In het LISA-bestand staan 252 vestigingen in Noord-Holland geregistreerd in de categorie Verhuur van vakantiehuisjes en appartementen. Bedrijven waar meerdere economische activiteiten worden verricht (bijvoorbeeld ook een hotel of kampeerterrein) worden echter maar onder één activiteit geregistreerd waardoor dit overzicht niet volledig is. Het LISA-bestand is in de categorie Verhuur van vakantiehuisjes en appartementen ernstig vervuild. Er staat een groot aantal bedrijven in die vakantiehuisje verhuren in het buitenland en er staan ook veel bedrijven die volledig actief zijn in andere branches. Om het aantal bungalowparken in de tijd te kunnen volgen en om dit te kunnen vergelijken met het aanbod in andere gebieden en een indicatie te kunnen geven van de capaciteit, maken we gebruik van de registratie van het CBS. BB

57 Figuur 4-27 Geïndexeerde ontwikkeling van het aantal recreatiewoningen in Noord-Holland en Nederland (2001=100) Nederland Noord-Holland Bron: CBS-Statline Woningbouw: Voorraad, wijzigingen en nieuwbouw naar voortgang, per regio Ook het aantal toeristische slaapplaatsen op bungalowparken is tussen 2001 en 2011 toegenomen, met 15%, zowel in Nederland als in Noord-Holland. De groei van het aantal verhuurbungalows op bungalowparken was ongeveer even groot als de groei van recreatiewoningen in het algemeen. Grootste groei zat tussen 2001 en 2009, daarna stabilisatie van aantal slaapplaatsen Het aantal bungalowparken met toeristische slaapplaatsen in de provincie Noord-Holland is volgens het CBS tussen 2001 en 2006 met ongeveer 18% toegenomen. Tussen 2001 en 2009 is het aantal slaapplaatsen met ongeveer 15% toegenomen. Tussen 2009 en 2012 is het aantal slaapplaatsen min of meer gelijk gebleven. Gemiddeld geen sprake van schaalvergroting in de bungalowparken Het gemiddelde aantal toeristische slaapplaatsen per accommodatie is tussen 2001 en 2012 nauwelijks veranderd. De gemiddelde accommodatie telde in slaapplaatsen in 2001 was dit 222 slaapplaatsen. Uitgaande van gemiddeld 5 slaapplaatsen per woning betekent dit dat er gemiddeld iets meer dan 45 bungalows per accommodatie zijn. BB

58 Figuur 4-28 Geïndexeerde ontwikkeling van het aantal accommodaties en toeristische slaapplaatsen op huisjesterreinen in Noord-Holland (2001=100) Accommodaties Slaapplaatsen Bron: CBS Statline, Accommodaties en capaciteit in logiesaccommodaties; logiesvorm per regio Ontwikkeling van slaapplaatsen Noord-Holland gelijk aan ontwikkeling in Nederland De ontwikkeling van het aantal slaapplaatsen op huisjesterreinen in Noord-Holland wijkt nauwelijks af van de landelijke ontwikkelingen. In vergelijking met 2001 is het aanbod in Noord-Holland enkele procenten meer toegenomen dan landelijk. Figuur 4-29 Geïndexeerde ontwikkeling van het aantal toeristische slaapplaatsen op huisjesterreinen in Noord Holland en Nederland (2001=100) Nederland Noord-Holland Bron: CBS Statline, Gasten verblijfsrecreatie; logiesvorm en woonland per regio BB

59 Regionale verschillen spreiding van recreatiewoningen: 4 noordelijke regio s en Gooi en Vechtstreek sterk Het aanbod aan recreatiewoningen concentreert zich sterk in het noordelijke deel van de provincie. Daarnaast is er eveneens redelijk veel aanbod in de regio Gooi en Vechtstreek. Figuur 4-30 Aantal en aandeel recreatiewoningen per regio in Noord-Holland in 2011 Regio Recreatiewoningen Aantal Aandeel Amstel Meerlanden 22 0% Amsterdam 1 0% Gooi en Vechtstreek % IJmond 231 1% Kop van Noord Holland % Noord-Kennemerland % Texel % Waterland 274 2% West-Friesland % Zaanstad 73 0% Zuid-Kennemerland 455 3% Totaal Bron: CBS Statline Woningbouw: Voorraad, wijzigingen en nieuwbouw naar voortgang, per regio De inventarisatie van bungalowparken die Royal HaskoningDHV heeft uitgevoerd laat een vergelijkbaar beeld zien. Het aanbod van bungalowparken concentreert zich in de vier noordelijke regio s van de provincie. Figuur 4-31 Aantal bungalowparken per regio in Noord-Holland in 2012 Regio Bungalowparken Aantal Aandeel Amstel Meerlanden 0 0% Amsterdam 0 0% Gooi en Vechtstreek 1 0% Ijmond 0 0% Kop van Noord Holland 59 28% Noord-Kennemerland 45 21% Texel 83 40% Waterland 1 0% West-Friesland 20 10% Zaanstad 0 0% Zuid-Kennemerland 1 0% Totaal 210 Bron: inventarisatie Royal HaskoningDHV BB

60 Bezetting in Noord-Holland grosso modo de laatste 10 jaar verslechterd. De verhouding tussen het aantal overnachtingen en het aantal toeristische slaapplaatsen op huisjesterreinen in de provincie Noord-Holland schommelt volgens gegevens van het CBS de laatste 10 jaar. Er is geen duidelijke lange termijntrend zichtbaar. Landelijk is er over de periode sprake van een afnemende trend, gevolgd door een toenemende trend in de periode en een afnemende trend in de periode Over de gehele periode is landelijk de bezettingsgraad duidelijk verslechterd. Figuur 4-32 Geïndexeerde ontwikkeling van de bezettingsgraad op bungalowparken in Noord-Holland en Nederland (Noord-Holland in 2001 = 100) Nederland Noord-Holland Bron: CBS Statline Gasten verblijfsrecreatie; logiesvorm en woonland per regio & CBS Statline Accommodaties en capaciteit in logiesaccommodaties; logiesvorm per regio Inschatting van ondernemers over bezetting: zowel verslechtering als verbetering Uit de ondernemersenquête komt een gemiddelde bezettingsgraad naar voren van 60%. Uit de ondernemersenquête komt een zeer gedifferentieerd beeld naar voren over de ontwikkeling van de bezettingsgraad op bungalowparken in de laatste vijf jaar. Er is zowel een grote groep bungalowparken waar de bezettingsgraad van de verhuurbungalows verbeterd is als een grote groep waar de bezettingsgraad verslechterd is. BB

61 Figuur 4-33 Ontwikkeling bezettingsgraad op bungalowparken tussen 2007 en 2012 volgens ondernemers 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% sterke afname >10% afname 5-10% stabiel -5% - +5% toename 5-10% sterke toename >10% Bron: Ondernemersenquête Royal HaskoningDHV Tussen de verschillende regio s zijn er geen duidelijke verschillen in de ontwikkeling van de bezettingsgraad. Eén op de vijf ondernemers heeft uitbreidingsplannen. Ongeveer 20% van de ondernemers met verhuurbungalows geeft aan het aantal verhuurbungalows op haar bungalowpark te willen uitbreiden. Het aantal eenheden waarmee men wil uitbreiden varieert van 1 tot 70 eenheden. Afgezet tegen de bestaande capaciteit aan verhuurbungalows bij de geënquêteerde bedrijven bedraagt de beoogde uitbreiding 9% van het huidige aanbod aan verhuurbungalows. Van de ondernemers met tweede woningen wil 17% het aantal tweede woningen uitbreiden. Het aantal cases is te gering om betrouwbare uitspraken te doen over de omvang van de gewenste uitbreiding. De helft van de ondernemers wil investeren in bestaande voorzieningen Het aantal ondernemers dat wil investeren in de bestaande voorzieningen is aanmerkelijk groter dan de groep die wil uitbreiden. Ruim 55% van de ondernemers met verhuurbungalows is van plan om te investeren in de kwaliteit van de bestaande voorzieningen. Onder de ondernemers met 2 e woningen ligt dit aandeel iets lager, 50% wil investeren in de kwaliteit van de bestaande voorzieningen. Ook uit de inventarisatie onder gemeenten blijkt dat er een aantal bij gemeenten bekende initiatieven zijn voor aanpassing van het aanbod aan bungalowparken. Er zijn een aantal initiatieven bekend van kampeerterreinen die bungalows willen toevoegen. Daarnaast zijn er ongeveer 10 initiatieven voor toevoeging van eenheden en/of vestiging van nieuwe bungalowparken bekend bij de gemeenten. Gezamenlijk hebben deze initiatieven een capaciteit van ruim 800 eenheden, grofweg 15% van de op dit moment door het CBS benoemde capaciteit. BB

62 4.4.4 Bungalowparken: confrontatie vraag en aanbod Lichte groei in de vraag en toenemende ruimtevraag per bungalow leiden tot 10-15% extra ruimtevraag tot 2020 Aantal plannen erg groot in verhouding tot de verwachte groei van de vraag Kwalitatief: ruimte voor diversificatie. Relatie met kwetsbare gebieden: meer dan de helft van de oppervlakte Lichte groei in de vraag en toenemende ruimtevraag per bungalow leiden tot 2-3% ruimtegebruik per jaar De verwachte groei in aantallen overnachtingen tot 2020 bedraagt ongeveer 4%. Hoewel de bezettingsgraden de afgelopen jaren enigszins verslechterd zijn, gaan we, op basis van de informatie uit de ondernemersenquête, niet uit van een onderbezetting op dit moment. Wel is de ruimtebehoefte per bungalow en per gast toegenomen doordat de bungalows groter en luxer worden. De gemiddelde toename in ruimtebehoefte per overnachtingplaats is volgens de RECRON zo n 10-30% voor de komende tien jaar. Wij gaan ervan uit dat de ruimtebehoefte per bed (gastenplaats) tot 2020 naar verwachting 10% zal toenemen. In combinatie met de verwachte groei van het aantal overnachtingen kan de groei van de totale ruimtebehoefte tot 2020 voor bungalowparken in Noord-Holland zo n 15% kunnen bedragen. Afhankelijk van de wijze waarop de ruimtebehoefte zal worden ingevuld (bijvoorbeeld wel of niet gestapeld bouwen) zal de behoefte aan oppervlakte voor bungalowparken in de provincie met 10 tot 15% toenemen. Aantal plannen erg groot in verhouding tot de verwachte groei van de vraag Ondernemers geven aan nog plannen te hebben voor een toevoeging van 20% aan het huidige aantal bedden. Dit is erg veel in verhouding tot de verwachte groei van de vraag (zo n 4%). Kwalitatief: ruimte voor diversificatie. Texel en de Noordzeekustgemeenten nemen het leeuwendeel van de oppervlakte aan bungalowparken voor hun rekening. Deze omgevingen blijven onverminderd populair bij de recreanten. Ook in de toekomst blijven deze regio s in trek. Wij verwachten geen belangrijke regionale verschuivingen. De behoefte aan recreatiebungalows is steeds diverser geworden. Wij verwachten een verdere diversificatie van de behoeften, in maatvoering van de bungalows en in aanvullende voorzieningen (horeca, wellness, et cetera). Dit betekent dat ondernemers blijvend behoefte zullen hebben aan investeringen in nieuwe concepten, waarbij soms ook sprake zal zijn van uitbreiding. Relatie met kwetsbare gebieden: meer dan de helft van de oppervlakte Van alle bungalowparken, kampeerterreinen, en groepsaccommodaties kent 50% een overlap met de Ecologische Hoofdstructuur. Het gaat dus om de helft van de 970 hectare die er aan dit soort terreinen in Noord-Holland is. Het vinden van oplossingen voor natuur in combinatie met recreatieondernemers die willen uitbreiden is ook in de toekomst een grote uitdaging. Wellicht kunnen soms antwoorden gevonden worden in bijzondere vormen van verblijfsrecreatie met respect voor de natuur. Misschien ook kan er een balans worden gevonden tussen terreinen die stoppen te bestaan en terreinen die uitbreiden. cret BB

63 4.5 Hotels, pensions en Bed & Breakfast-accommodaties Ontwikkeling van de vraag in de afgelopen jaren Groei overnachtingen in NH van 37%, gemiddelde verblijfsduur licht gedaald Aantal overnachtingen NH groeit de laatste vier jaren sneller dan in Nederland Herkomst gasten: voornamelijk buitenland, maar grootste groei zat in Nederlanders Overnachtingen Amsterdam sneller gegroeid dan rest van de provincie Noord-Kennemerland koploper van N-H in aantal binnenlandse toeristische overnachtingen Groei overnachtingen in NH van 37%, gemiddelde verblijfsduur licht gedaald In 2011 overnachtten gasten in de hotels, pensions en jeugdaccommodaties in de provincie Noord-Holland. Het aantal overnachtingen bedroeg in Het aantal gasten is de laatste elf jaar met 37% gegroeid, het aantal overnachtingen groeide met 28%. De gemiddelde verblijfsduur is de laatste 10 jaar dus afgenomen van 1,90 nachten in 2001 tot 1,78 nachten in Figuur 4-34 Geïndexeerde ontwikkeling van het aantal gasten en overnachtingen in hotels, pensions en jeugdaccommodaties in Noord-Holland (2001=100) gasten overnachtingen Bron: CBS Statline, Gasten hotels, pensions en jeugdaccommodaties; woonland per regio Aantal overnachtingen NH groeit de laatste vier jaren sneller dan in Nederland De ontwikkeling van het aantal overnachtingen in de hotelsector wijkt over de periode in Noord- Holland nauwelijks af van het landelijke gemiddelde. Over de periode heeft het aantal overnachtingen in Noord-Holland zich gunstiger ontwikkeld dan landelijk. BB

64 Figuur 4-35 Geïndexeerde ontwikkeling van het aantal overnachtingen in hotels, pensions en jeugdaccommodaties in Noord-Holland en Nederland (2001=100) Nederland Noord-Holland Bron: CBS Statline, Gasten hotels, pensions en jeugdaccommodaties; woonland per regio Herkomst gasten: voornamelijk buitenland, maar grootste groei zat in Nederlanders Van de gasten in hotels, pensions en jeugdaccommodaties in de provincie Noord-Holland is 69% afkomstig uit het buitenland. 71% Van de overnachtingen komt op naam van gasten uit het buitenland. De gemiddelde buitenlander verblijft iets langer in hotels, pensions en jeugdaccommodaties dan de gemiddelde Nederlander. De groei van het aantal overnachtingen van Nederlanders is de laatste 10 jaar veel groter geweest dan de groei van het aantal buitenlanders. Figuur 4-36 Geïndexeerde ontwikkeling van het aantal overnachtingen in hotels, pensions en jeugdaccommodaties in Noord Holland van Nederlandse en buitenlandse gasten (2001=100) Nederland Buitenland Bron: CBS Statline, Gasten hotels, pensions en jeugdaccommodaties; woonland per regio BB

65 71% Van de overnachtingen van buitenlandse gasten in hotels, pensions en jeugdaccommodaties in Noord-Holland komt uit Europa. Binnen Europa ontvangt Noord-Holland vooral gasten uit Groot-Brittannië en Duitsland. Figuur 4-37 Top 10-landen met het grootste aantal overnachtingen in Noord-Holland in 2011 en de ontwikkeling tussen 2001 en 2011 Overnachtingen ontw. abs. rel '11 Nederland ,7% 60% Groot-Brittannië ,8% -27% Duitsland ,7% 41% Verenigde Staten ,6% -15% Frankrijk ,7% 63% Spanje ,4% 92% Italië ,3% 56% België ,6% 64% Zwitserland ,6% 69% Australië ,5% 100% Bron: CBS Statline, Gasten hotels, pensions en jeugdaccommodaties; woonland per regio Alhoewel Noord-Holland veel overnachtingen telt van gasten afkomstig uit Groot-Brittannië is het aantal sinds 2001 aanzienlijk afgenomen. Ook het aantal overnachtingen van gasten uit de Verenigde Staten nam flink af. Een groot aantal landen heeft een sterke groei van het aantal overnachtingen laten zien. Met name de BRICS-landen lieten een sterk groei zien van het aantal overnachtingen. Binnen deze groep zijn er echter nog grote verschillen. Het aantal overnachtingen van gasten uit Brazilië en Rusland is heel sterk toegenomen. Dat van China, India en Zuid-Afrika beduidend minder. Naast Brazilië en Rusland is het aantal overnachtingen van gasten uit andere Oost-Europese landen en Australië sterk toegenomen. Figuur 4-38 Aantal overnachtingen in Noord Holland in 2011 en de ontwikkeling tussen 2005 en 2011 van de BRICS-Landen Overnachtingen ontw. abs. rel '11 Rusland ,4% 153% Brazilië ,3% 374% China ,9% 22% India ,5% 66% Zuid-Afrika ,3% 27% Bron: CBS Statline, Gasten hotels, pensions en jeugdaccommodaties; woonland per regio Overnachtingen Amsterdam sneller gegroeid dan rest van de provincie In de presentatie van de cijfers voor het aantal gasten en overnachtingen maakt het CBS alleen onderscheid tussen de gemeente Amsterdam en overig Noord-Holland. Amsterdam is goed voor 65% van de gasten en 67% van de hotelovernachtingen in de provincie Noord-Holland. Amsterdam trekt een bovengemiddeld groot deel van de overnachtingen van buitenlandse gasten naar zich toe. In Amsterdam is 83% van de overnachtingen afkomstig van buitenlandse gasten in de rest van de provincie is dit 46%. Het aantal overnachtingen is in Amsterdam tussen 2001 en 2011 iets sneller gestegen dan in de rest van de provincie, 29% om 26%. Naar herkomstland zijn er wel grote verschillen. Amsterdam heeft sterk geprofiteerd van de toename van het binnenlandse toerisme. Het aantal overnachtingen van Nederlanders is er tussen 2001 en 2011 verdubbeld. Elders in de provincie bedroeg de groei in het aantal BB

66 overnachtingen van Nederlanders 39%. Ook de groei van het aantal overnachtingen van buitenlandse gasten was in Amsterdam groter dan elders in de provincie, 20% om 15%. De herkomst van gasten in Amsterdam is veel diverser dan elders in de provincie. Elders in de provincie Is het aandeel van binnenlandse overnachtingen met 54% ruim drie keer groter dan in Amsterdam. Ook het aandeel overnachtingen uit Duitsland is elders in de provincie veel groter dan in Amsterdam (13,9% om 7,6%). Noord-Kennemerland koploper van N-H in aantal binnenlandse toeristische overnachtingen In het Continue Vakantie Onderzoek (CVO) 2011/2012 is wel een uitsplitsing gemaakt naar verblijfsregio. Dit onderzoek registreert echter uitsluitend de binnenlandse toeristische overnachtingen. Het aantal binnenlandse toeristische overnachtingen laat een heel ander beeld zien dan het totale aantal overnachtingen in de hotelsector. Het aantal overnachtingen in de regio Amsterdam is relatief beperkt, terwijl de regio Noord-Kennemerland een groot aantal overnachtingen heeft gehad. Figuur 4-39 Aandeel overnachtingen van binnenlandse toeristen in de hotelsector per regio in seizoen 2011/ % 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Bron: CVO 2011/ Inschatting van de toekomstige vraag Trends: bijzonder, beleving belangrijk, korte trips in opkomst, senioren Verwachte groei overnachtingen 20% tot 2020 Trends: bijzonder, beleving belangrijk, korte trips in opkomst, senioren Lente belangrijkste seizoen, aandeel winter groeit Aandeel senioren in de hotelmarkt groeit sterk Sterke groei internetboekingen van hotelvakanties Hotels bieden kamers aan via groot aantal kanalen/ intermediairs Websites die kamers en arrangementen veilen zijn sterk in opkomst (goedkoop, spannend en leuk) BB

67 Hotels spelen in op wellnesstrend Toename bijzondere hotels (beleving, authenticiteit belangrijk) (bron:oa. NBCT-NIPO) Verwachte groei overnachtingen 20% tot 2020 Het aantal overnachtingen in hotels, pensions en jeugdaccommodaties in de provincie Noord-Holland is tussen 2001 en 2011 met gemiddeld 2,5% per jaar toegenomen. Wij verwachten dat deze ontwikkeling zich in de periode ongeveer even sterk zal doorzetten. Dit baseren wij op een verdere doorzettende groei van het internationale toerisme naar Amsterdam en op een verdere groeiverwachting van het aantal weekeinden in hotels door Nederlanders. Juist ook vanwege de groei van het aantal ouderen zal de animo voor korte hoteltrips blijven stijgen Aanbod en bezetting Toename aanbod in NH meer dan 50% sinds 1995, groei NH na 2003 sneller dan landelijk Amsterdam heeft 63% van het totaal aantal Noord-Hollandse hotelbedden Iedere regio kende groei van het aanbod, behalve de Kop van Noord- Holland Bezettingsgraad Amsterdam hoger dan NL en elders in provincie Ondernemers hebben zowel te maken met verbetering en verslechtering van de bezetting Ondernemers verwachten stabiele bezettingsgraden Groot aantal plannen in de regio s Amsterdam, AM-landen en Gooi- en Vechtstreek Verdere groei van particuliere aanbieders Toename aanbod in NH meer dan 50% sinds 1995, groei NH na 2003 sneller dan landelijk Volgens gegevens van het Bedrijfschap horeca en catering zijn er in de provincie Noord-Holland 712 hotelaccommodaties met een gezamenlijke capaciteit van kamers en slaapplaatsen. Het aanbod in de hotelsector is tussen 1995 en 2012 fors toegenomen. Het aantal kamers/slaapplaatsen is in die periode met meer dan 50% gegroeid. Er is duidelijk sprake van schaalvergroting. De gemiddelde accommodatie telde in slaapplaatsen. In 1995 was dit nog 77 slaapplaatsen, ook al is daarmee niet gezegd dat al deze accommodaties te maken hadden met schaalvergroting, aangezien er ook een aantal kleinere hotels bij is gekomen. BB

68 Figuur 4-40 Geïndexeerde ontwikkeling van het aantal bedrijven, kamers en slaapplaatsen in de hotelsector in Noord-Holland (1995=100) Bedrijven Kamers Bedden Bron: Bedrijfschap Horeca en Catering Het aantal hotelkamers in Noord-Holland is over de periode duidelijk sneller gestegen dan landelijk. Over de periode is de groei in Noord-Holland vergelijkbaar geweest met de landelijke ontwikkeling. Over de periode is het aanbod in Noord-Holland duidelijk sneller toegenomen dan landelijk. BB

69 Figuur 4-41 Geïndexeerde ontwikkeling van het kamers in de hotelsector in Noord-Holland en in Nederland (1995=100) Nederland Noord-Holland Bron: Bedrijfschap Horeca en Catering Amsterdam heeft 63% van het totaal aantal Noord-Hollandse hotelbedden Het aanbod in de hotelsector is zeer sterk geconcentreerd in de regio Amsterdam. 63% Van het totale aantal bedden is te vinden in Amsterdam. Daarnaast valt de regio s Amstel-Meerlanden op. Het omvangrijke aanbod in deze regio concentreert zich in de gemeente Haarlemmermeer en hangt vooral samen met de aanwezigheid van Schiphol. Het aanbod in de regio Noord- en Zuid-Kennemerland en Texel is dan weer iets hoger dan in de overige regio s. Dit zijn de Noordzeekustregio s. Het aanbod is een afgeleide van de toeristische functie van deze regio s (zie de drie volgende figuren). BB

70 Figuur 4-42 Aantal accommodaties, kamers en bedden in de hotelsector in 2012 per regio Regio Hotels Kamers Bedden Amstel Meerlanden Amsterdam Gooi en Vechtstreek IJmond Kop van Noord Holland Noord-Kennemerland Texel Waterland West-Friesland Zaanstad Zuid-Kennemerland Totaal Bron: Bedrijfschap Horeca en Catering, bewerking Royal HaskoningDHV Figuur 4-43 Aantal bedden in de hotelsector in 2012 per regio Bron: Bedrijfschap Horeca en Catering, bewerking Royal HaskoningDHV BB

71 Doordat Amsterdam zo n grote uitschieter is vallen de meeste overige regio s een beetje weg. In de volgende tabel is Amsterdam daarom weggelaten. Figuur 4-44: Aantal slaapplaatsen in de hotelsector in 2012 per regio in Noord-Holland (excl. Amsterdam) Bron: Bedrijfschap horeca en catering, bewerking Royal HaskoningDHV Iedere regio kende groei van het aanbod, behalve de Kop van Noord-Holland Hoewel de hotelsector in de provincie Noord-Holland qua aanbod sterk gegroeid is, is er lang niet in alle regio s sprake van sterke groei. Er zijn drie regio s die er qua groei duidelijk uitspringen: IJmond, Amsterdam en Amstel-Meerlanden. De regio Amstel-Meerlanden profiteert hierbij van het groeiend aantal toeristen dat Amsterdam/Schiphol bezoekt. De groei in de regio IJmond hangt mede samen met het beperkte aanbod in 1995, waardoor elke uitbreiding tot sterke groeipercentages leidt. De groei in IJmond is volledig toe te schrijven aan de gemeente Velsen. Ook in de andere regio s was sprake van groei, alleen in de Kop van Noord-Holland daalde het aantal kamers vanaf Figuur 4-45 Ontwikkeling van het aantal slaapplaatsen in de hotelsector tussen 1995 en 2012 per regio 160% 120% 80% 40% 0% -40% Bron: Bedrijfschap Horeca en Catering, bewerking Royal HaskoningDHV BB

72 Bezettingsgraad Amsterdam hoger dan NL en elders in provincie De verhouding tussen het aantal overnachtingen en het aantal slaapplaatsen in hotels, pensions en jeugdaccommodaties in de provincie Noord-Holland schommelt de laatste 10 jaar tussen de 50% en de 57%. Er is geen duidelijke lange termijn trend zichtbaar. Wel is duidelijk dat de bezettingsgraad in de gemeente Amsterdam duidelijk hoger ligt dan elders in de provincie. De bezettingsgraad elders in de provincie is vergelijkbaar met het nationale gemiddelde. Figuur 4-46 Geïndexeerde bezettingsgraad in Noord-Holland, Amsterdam en Noord-Holland exclusief Amsterdam en Nederland (Noord-Holland in 2001 = 100) Nederland Noord-Holland Amsterdam Rest provincie Bron: CBS Statline Gasten hotels, pensions en jeugdaccommodaties & CBS Statline Accommodaties en capaciteit in logiesaccommodaties; logiesvorm per regio De bezettingsgraden die zijn af te leiden uit de cijfers van het CBS wijken iets af van de cijfers van de dienst onderzoek en statistiek van de gemeente Amsterdam. Volgens de dienst onderzoek en statistiek hadden de hotels in Amsterdam in 2011 een gemiddelde bedbezetting van 62%. De gemiddelde bedbezetting schommelt sinds 2001 tussen de 55% en de 63%. Net als bij de cijfers van het CBS is er in de cijfers van de dienst onderzoek en statistiek van de gemeente Amsterdam geen duidelijke lange termijn trend zichtbaar in de gemiddelde bedbezetting. Onderzoeksbureau Horwath HTL bekijkt de bezettingsgraad niet vanuit het aantal bezette bedden, maar vanuit het aantal bezette kamers. Volgens onderzoek van Horwath HTL lag de bezettinggraad in 3-5 sterren hotels in de regio Amsterdam en Schiphol in 2011 op 77,0%. Een stijging ten opzichte van 2010 (75,1%) en ruim boven het landelijke gemiddelde (66,6%). Ondernemers hebben zowel te maken met verbetering en verslechtering van de bezetting In de ondernemersenquête zijn alleen hotels en B&B accommodaties buiten Amsterdam aangeschreven. Op basis van de uitkomsten van de enquête lag de gemiddelde bezettingsgraad in 2012 op 49%. Hierbij is er wel een aanzienlijk verschil tussen de accommodaties met minder dan 10 kamers en de accommodaties met meer dan 10 kamers. In de accommodaties met minder dan 10 kamers lag in 2012 de gemiddelde bezettingsgraad op 40% bij de accommodaties met meer dan 10 kamers lag in 2012 de gemiddelde bezettingsgraad op 61%. Uit de ondernemersenquête komt een zeer gedifferentieerd beeld naar voren over de ontwikkeling van de bezettingsgraad in de laatste vijf jaar. Er is zowel een grote groep hotels/b&b s waar de bezettingsgraad is BB

73 verbeterd als een grote groep waar de bezettingsgraad verslechterd is. Hierbij zijn er geen opvallende verschillen tussen de accommodaties met minder dan 10 kamers en de accommodaties met 10 of meer kamers. Figuur 4-47 Ontwikkeling bezettingsgraad hotelsector buiten Amsterdam tussen 2007 en 2012 volgens ondernemers in de hotelsector 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% sterke afname >10% afname 5-10% stabiel -5% - +5% Bron: Ondernemersenquête Royal HaskoningDHV toename 5-10% sterke toename >10% Ondernemers verwachten stabiele bezettingsgraden De meerderheid van de hotelondernemers buiten Amsterdam verwacht dat de bezettingsgraad de komende 2 jaar stabiel zal blijven. Hierbij zijn er geen duidelijke verschillen afhankelijk van de capaciteit van het hotel. Figuur 4-48 Verwachte ontwikkeling bezettingsgraad van hotels in de periode volgens opgave hotelondernemers buiten Amsterdam 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% sterke afname >10% afname 5-10% stabiel -5% - 5% toename 5-10% sterke toename >10% Bron: Ondernemersenquête Royal HaskoningDHV BB

74 Groot aantal plannen in de regio s Amsterdam, AM-landen en Gooi- en Vechtstreek Ruim 15% van de bestaande ondernemers in de hotelsector (buiten Amsterdam) geeft aan dat ze plannen hebben om het aantal kamers in de bestaande accommodatie uit te breiden. De beoogde uitbreiding bedraagt 15% van de huidige capaciteit. De inventarisatie bij gemeenten bevestigt het beeld dat het aantal hotels vermoedelijk zal groeien. Met name in de metropoolregio Amsterdam is er een groot aantal initiatieven voor uitbreiding van het hotelaanbod. Op basis van de inventarisatie van Horwath HTL voor de metropoolregio Amsterdam waren er in het tweede kwartaal van 2012 bijna 300 initiatieven voor de realisatie van nieuwe hotelkamers. De gezamenlijke capaciteit van deze initiatieven bedraagt ruim kamers. Horwath HTL verwacht dat hiervan kamers voor 2015 gerealiseerd zullen zijn. Buiten de metropoolregio zijn er een beperkt aantal initiatieven voor de realisatie van nieuwe hotels. Een aantal gemeenten heeft aangegeven dat er initiatieven zijn voor nieuwe hotels en een aantal ondernemers heeft aangegeven dat ze hun bestaande hotel uit willen breiden. Het beoogde aantal kamers valt op deze locaties in het niet ten opzichte van de planvoorraad in de metropoolregio. De plancapaciteit is ruimtelijk sterk geconcentreerd in de gemeente Amsterdam. 63% van de plancapaciteit in de metropoolregio is gelegen in de gemeente Amsterdam ( kamers). Naast Amsterdam hebben ook de gemeenten Haarlemmermeer (5.500 kamers) en Zaanstad (1.300 kamers) een aanzienlijke plancapaciteit. Het grote aantal initiatieven in Amsterdam wordt mede veroorzaakt door de slechte situatie op de kantorenmarkt. De dalende huurprijzen op de kantorenmarkt en de groeiende structurele leegstand van kantoorpanden leiden er toe dat eigenaren van kantoorpanden ervoor kiezen om leegstaande kantoren om te bouwen tot hotels. Afgezet tegen het bestaande aanbod is met name het aantal plannen in de regio s Zaanstad, Amsterdam, Zuid-Kennemerland, Amstel-Meerlanden en Gooi en Vechtstreek zeer omvangrijk. Figuur 4-49 Aantal initiatieven en plancapaciteit in de hotelsector in 2012 per regio Regio initiatieven kamers % uitbreiding Amstel Meerlanden % Amsterdam % Gooi en Vechtstreek % IJmond 0 0 0% Kop van Noord Holland 0 0 0% Noord-Kennemerland % Texel nb nb nb Waterland 0 0 0% West-Friesland % Zaanstad 0 0 0% Zuid-Kennemerland 0 0 0% Bron: Hotelmonitor metropoolregio Q Amsterdam Horwath HTL; inventarisatie gemeenten Royal HaskoningDHV Bij de regio Kop van Noord-Holland ontbreken de gegevens van de gemeente Den Helder. Bij de regio West-Friesland ontbreken de gegevens van de gemeente Enkhuizen. Bij de regio Noord-Kennemerland ontbreken de gegevens van de gemeente Bergen en Schermer. BB

75 Verdere groei van particuliere aanbieders Naast de sterke groei van het aanbod aan hotelkamers in commerciële hotels groeit ook het aanbod aan kleinschalige aanbieders. In veel gemeenten groeit het aantal Bed & Breakfast accommodaties. Specifiek voor de gemeente Amsterdam geldt verder dat het particuliere aanbod sterk groeit. Via websites als Airbnb en Wimdu bieden particulieren (tijdelijk) een kamer aan. In Amsterdam zijn er op de site van Airbnb meer dan particuliere aanbieders. De algemene verwachting is dat dit aantal de komende jaren verder zal toenemen Confrontatie vraag en aanbod Verwachte groei tot 2020: 20% meer kamers en bedden Ondanks groot aantal plannen weinig uitbreiding buiten bebouwd gebied Kwalitatieve vraag versus relatief minder kwalitatief nieuw aanbod Relatie met kwetsbare gebieden zeer beperkt Verwachte groei tot % meer kamers en bedden Het aantal overnachtingen in hotels, pensions en jeugdaccommodaties in de provincie Noord-Holland is tussen 2001 en 2011 met gemiddeld 2,5% per jaar toegenomen. Wij verwachten dat deze ontwikkeling zich in de periode ongeveer even sterk zal doorzetten. Dit baseren wij op een verdere doorzettende groei van het internationale toerisme naar Amsterdam en op een verdere groeiverwachting van het aantal weekeinden in hotels door Nederlanders. Juist ook vanwege de groei van het aantal ouderen zal de animo voor korte hoteltrips blijven stijgen. Kwalitatieve vraag versus relatief minder kwalitatief nieuw aanbod De metropoolregio kent een groot aantal plannen voor nieuwe hotels. Soms gaat het om locaties die niet geheel aansluiten bij de vraag van de consument, bijvoorbeeld op knooppuntlocaties in voormalige kantoorgebouwen. Het is de vraag of deze locaties ook op termijn nog aansluiten bij de behoeften van de gasten. Relatie met kwetsbare gebieden zeer beperkt De inventarisatie van bij de gemeente bekende plannen laat zien dat de hotelcapaciteit de komende jaren aanzienlijk zal toenemen. De initiatieven bevinden zich echter nagenoeg volledig binnen bestaand stedelijk gebied. De groei van de hotelsector zal naar verhouding dan ook weinig extra druk opleveren op de open ruimte in de provincie. Ondanks groot aantal plannen weinig uitbreiding buiten bebouwd gebied De vraag naar hotelovernachtingen in de provincie blijft stijgen door de blijvende groei van het buitenlandse bezoek. De groeiende vraag zal grotendeels neerslaan in Amsterdam en de regio Amstel- Meerlanden. De ruimtevraag en ook het geplande aanbod bevinden zich vrijwel uitsluitend in het bebouwd gebied, waardoor het onderwerp hotels en bed en breakfasts nauwelijks een issue is voor het ruimtelijk beleid van provincie. BB

76 4.6 Groepsaccommodaties Afname met 16% van het aantal overnachtingen en gasten in NH, slechter beeld dan landelijk Herkomst gasten: 11% is buitenlands Kop van Noord-Holland, Texel en West-Friesland hebben de meeste groepsaccommodaties Afname in aantal accommodaties en slaapplaatsen. NH volgt landelijk beeld Bezettingsgraden: geen duidelijke trend zichtbaar Geen plannen voor uitbreiding bekend Groepsaccommodaties vormen geen noemenswaardig issue voor het ruimtelijk beleid van provincie Ontwikkeling van de vraag in de afgelopen jaren Afname met 16% van het aantal overnachtingen en gasten in NH, slechter beeld dan landelijk In verhouding tot de hiervoor behandelde logiesaccommodaties vormen de groepsaccommodaties een in omvang bijzonder kleine categorie. In 2011 overnachtten gasten in groepsaccommodaties in de provincie Noord-Holland. Het aantal overnachtingen bedroeg in Zowel het aantal gasten als het aantal overnachtingen is tussen 2001 en 2011 met 16% afgenomen. Het aantal gasten en het aantal overnachtingen in groepsaccommodaties kent een zeer grillig verloop. Er is over de periode niet een duidelijke trend af te lezen. Figuur 4-50 Geïndexeerde ontwikkeling van het aantal gasten en overnachtingen in groepsaccommodaties in Noord-Holland (2001=100) gasten overnachtingen Bron: CBS Statline, Gasten verblijfsrecreatie; logiesvorm en woonland per regio BB

77 Landelijk is het aantal overnachtingen in groepsaccommodaties tussen 2002 en 2012 geleidelijk gedaald. Tussen 2001 en 2002 was er echter sprake van een sterke groei waardoor het aantal overnachtingen in 2012 nauwelijks lager was dan in Figuur 4-51 Geïndexeerde ontwikkeling van het aantal overnachtingen in groepsaccommodaties in Noord- Holland en Nederland (2001=100) Nederland Noord-Holand Bron: CBS Statline, Gasten verblijfsrecreatie; logiesvorm en woonland per regio BB

78 Herkomst gasten: 11% is buitenlands Van de gasten in groepsaccommodaties in de provincie Noord-Holland is 11% afkomstig uit het buitenland. 18% van de overnachtingen komt op naam van gasten uit het buitenland. De gemiddelde buitenlander verblijft duidelijk langer in een groepsaccommodatie dan de gemiddelde Nederlander. Het aantal overnachtingen van gasten uit Nederland is tussen 2007 en 2010 niet gestegen terwijl het aantal overnachtingen van buitenlandse gasten in deze periode sterk toenam. Figuur 4-52 Geïndexeerde ontwikkeling van het aantal overnachtingen in groepsaccommodaties in Noord- Holland van Nederlandse en buitenlandse gasten (2001=100) Nederland Buitenland Bron: CBS Statline, Gasten verblijfsrecreatie; logiesvorm en woonland per regio Voor 2008 en 2009 is geen uitsplitsing beschikbaar Inschatting van de toekomstige vraag Er is over de periode geen duidelijke trend zichtbaar in de ontwikkeling van het aantal overnachtingen in groepsaccommodaties in de provincie Noord-Holland. Landelijk is er sprake van een lichte afname. De geënquêteerde ondernemers hebben diverse verwachtingen ten aanzien van de ontwikkeling van de bezettingsgraad in de komende 2 jaar. Het aantal ondernemers dat verwacht dat de bezettingsgraad zal verbeteren is iets groter dan het aantal dat een verslechtering verwacht. BB

79 4.6.3 Aanbod en bezetting Kop van Noord-Holland, Texel en West-Friesland hebben de meeste groepsaccommodaties Het aanbod aan slaapplaatsen in groepsaccommodaties concentreert zich volgens het CBS in het COROP-gebied Kop van Noord-Holland (Kop van Noord-Holland, Texel en West-Friesland). Het COROPgebied Kop van Noord Holland biedt 45% van de slaapplaatsen in groepsaccommodaties in de provincie Noord-Holland. Figuur 4-53 Aantal slaapplaatsen in groepsaccommodaties per corop gebied in Noord-Holland in Kop van Noord- Holland Alkmaar en omgeving Agglomeratie Haarlem Zaanstreek Het Gooi en Vechtstreek Overig Noord- Holland Bron: CBS Statline, Accommodaties en capaciteit in logiesaccommodaties; logiesvorm per regio Afname in aantal accommodaties en slaapplaatsen. NH volgt landelijk beeld Op basis van de aantallen die vermeld staan op de websites van de regionale VVV s en de aantallen die het CBS noemt schatten wij dat er ongeveer 75 groepsaccommodaties zijn in de provincie Noord-Holland. Het CBS registreert een veel lager aantal. Volgens de registratie van het CBS zijn er in de provincie Noord-Holland 34 groepsaccommodaties met een gezamenlijke capaciteit van slaapplaatsen. Gemiddeld telt een groepsaccommodatie 63 slaapplaatsen. Volgens de registratie van het CBS is zowel het aantal accommodaties als het aantal slaapplaatsen tussen 2001 en 2012 met ongeveer 25% afgenomen. BB

80 Figuur 4-54 Geïndexeerde ontwikkeling van het aantal groepsaccommodaties en slaapplaatsen in groepsaccommodaties in Noord-Holland (2001=100) Accommodaties Slaapplaatsen Bron: CBS Statline, Accommodaties en capaciteit in logiesaccommodaties; logiesvorm per regio Het aantal slaapplaatsen in groepsaccommodaties is landelijk tussen 2001 en 2012 met ongeveer 20% afgenomen. De totale afname is daarmee vergelijkbaar met de ontwikkeling in Noord-Holland. Het verloop van het aantal slaapplaatsen in Noord-Holland is veel grilliger dan de landelijke ontwikkeling. Landelijk is er sinds 2004 sprake van een continue afname van de capaciteit bij groepsaccommodaties. Figuur 4-55 Geïndexeerde ontwikkeling van het aantal slaapplaatsen in groepsaccommodaties in Noord- Holland en Nederland (2001=100) Nederland Noord-Holland Bron: CBS Statline, Accommodaties en capaciteit in logiesaccommodaties; logiesvorm per regio BB

81 Bezettingsgraden: geen duidelijke trend zichtbaar De verhouding tussen het aantal overnachtingen en het aantal slaapplaatsen in groepsaccommodaties in de provincie Noord-Holland schommelt op basis van de gegevens van het CBS.. Er is in Noord-Holland geen duidelijke lange termijn trend zichtbaar. In vergelijking tot het nationale gemiddelde is de bezettingsgraad in Noord-Holland de laatste 10 jaar doorgaans iets hoger geweest. Figuur 4-56 Geïndexeerde bezettingsgraad in groepsaccommodaties in Noord-Holland en Nederland (2001 in Noord-Holland = 100) Nederland Noord-Holland Bron: CBS Statline Gasten verblijfsrecreatie; logiesvorm en woonland per regio & CBS Statline Accommodaties en capaciteit in logiesaccommodaties; logiesvorm per regio BB

82 Uit de ondernemersenquête komt een bezettingsgraad naar voren van 48%. Het aantal ingevulde enquêtes onder groepsaccommodaties is te laag om precieze uitsplitsingen te maken. Het algemene beeld dat uit de enquête naar voren komt is dat de bezettingsgraad van de groepsaccommodaties zich in de laatste vijf jaar licht positief heeft ontwikkeld. Er zijn nagenoeg geen accommodaties waar de bezettingsgraad verslechterd is terwijl er wel meerdere accommodaties zijn waar de bezettingsgraad in de afgelopen vijf jaar verbeterd is. Figuur 4-57 Ontwikkeling bezettingsgraad van de groepsaccommodaties tussen 2007 en 2012 volgens ondernemers met een groepsaccommodatie 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% sterke afname >10% afname 5-10% stabiel -5% - +5% toename 5-10% sterke toename >10% Bron: Ondernemersenquête Royal HaskoningDHV BB

83 Geen plannen voor uitbreiding bekend Op basis van de ondernemersenquête is de verwachting dat het aantal ondernemers dat de capaciteit van haar groepsaccommodatie wil uitbreiden beperkt is. Van de ondernemers die op dit moment een groepsaccommodatie hebben heeft geen enkele ondernemer aangegeven dat ze willen uitbreiden. Eén accommodatie heeft aangegeven dat ze willen inkrimpen. Er zijn bij de gemeenten geen initiatieven bekend van groepsaccommodaties die willen uitbreiden/starten. Figuur 4-58 Verwachte ontwikkeling van de bezettingsgraad van groepsaccommodaties tussen 2012 en 2014 volgens ondernemers met een groepsaccommodatie 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% sterke afname >10% afname 5-10% stabiel -5% - 5% toename 5-10% sterke toename >10% Bron: Ondernemersenquête Royal HaskoningDHV Het aantal korte binnenlandse vakanties groeit. Ook neemt het aantal 3-generatievakanties toe. Met name kleinschalige relatief luxe groepsaccommodaties kunnen hiervan profiteren. De algemene ontwikkeling van het aantal overnachtingen in groepsaccommodaties is echter de laatste jaren stabiel tot licht negatief. Een grote toename van de vraag naar groepsaccommodaties ligt niet direct in de lijn der verwachting Confrontatie vraag en aanbod Groepsaccommodaties vormen geen noemenswaardig issue voor het ruimtelijk beleid van provincie De categorie groepsaccommodaties is erg klein in getal en er zijn geen uitbreidingsplannen. Het onderwerp groepsaccommodaties is daarmee geen noemenswaardig issue voor het ruimtelijk beleid van de provincie Noord-Holland. BB

84 5 COMMERCIËLE SPORTVOORZIENINGEN 5.1 Ruimtebeslag Ruimtebeslag wordt bepaald door golfbanen Ruimtegebruik vooral in Zuid-Kennemerland, Amsterdam en IJmond: golfbanen 79% van de oppervlakte aan commerciële sportvoorzieningen ligt in N-H buiten bebouwd gebied Sterke overlap met EHS in Gooi- en Vechtstreek en Zuid-Kennemerland Ruimtebeslag wordt bepaald door golfbanen Naast logiesaccommodaties zorgen ook sportvoorzieningen voor een groot beslag op de ruimte die wordt ingenomen door de voorzieningen voor recreatie en toerisme. Bij het in kaart brengen van commerciële sportvoorzieningen is onderscheid gemaakt tussen golfbanen, klimhallen, ijsbanen, skibanen, voetbalstadions, motorsportaccommodaties en subtropische zwemparadijzen. Het totale ruimtebeslag van commerciële sportvoorzieningen in de provincie Noord-Holland is hectare en daarvan komt het overgrote deel, te weten circa hectare voor rekening van golfbanen. Ruimtegebruik vooral in Zuid-Kennemerland, Amsterdam en IJmond: golfbanen Er is een concentratie van ruimtegebruik voor sportvoorzieningen in Zuid-Kennemerland, Amsterdam en IJmond. Dat wordt veroorzaakt door grootschalig ruimtegebruik van golfbanen in deze regio s. Op Texel is het ruimtegebruik van sportvoorzieningen laag. Er is hier maar 1 golfbaan. BB

85 Figuur 5-1 Ruimtegebruik sportvoorzieningen in 2012 per regio Amstel Meerlanden Amsterdam Gooi en Vechtstreek IJmond Kop van Noord Holland Noord-Kennemerland Texel Waterland West-Friesland Zaanstad Zuid-Kennemerland golfbanen overig Bron: Kadaster bewerking Royal HaskoningDHV Wanneer golfbanen buiten beschouwing worden gelaten dan komt naar voren dat ijsbanen, motorsportaccommodaties en skibanen het grootste ruimtebeslag claimen. In enkele regio s wordt het ruimtegebruik van sportvoorzieningen gedomineerd door één type, omdat het overig aanbod beperkt of niet aanwezig is. BB

86 Figuur 5-2 Ruimtegebruik sportvoorzieningen naar type, exclusief golfbanen in 2012 per regio Totaal Amstel Meerlanden Amsterdam Gooi en Vechtstreek IJmond Kop van Noord Holland Noord-Kennemerland Texel Waterland West-Friesland Zaanstad Zuid-Kennemerland 0% 20% 40% 60% 80% 100% IJsbaan Klimhal Motorsport Skibaan Voetbalstadion Zwembad Bron: Kadaster bewerking Royal HaskoningDHV BB

87 79% van de commerciële sportvoorzieningen in N-H buiten bebouwd gebied Het overgrote deel van het ruimtebeslag van de sportvoorzieningen bevindt zich buiten het bebouwd gebied (79%). 25 In IJmond en Zuid-Kennemerland wordt het veroorzaakt door een aantal grote golfbanen en circuit Zandvoort (Zuid-Kennemerland) in het buitengebied. In de meer stedelijke regio s Zaanstad, Amsterdam en Gooi en Vechtstreek is de omvang van sportvoorzieningen voor een belangrijk deel gelegen binnen bebouwd gebied. Figuur 5-3 Aandeel ruimtebeslag buiten bebouwd gebied van commerciële sportvoorzieningen in 2012 per regio Totaal Amstel Meerlanden Amsterdam Gooi en Vechtstreek IJmond Kop van Noord Holland Noord-Kennemerland Texel Waterland West-Friesland Zaanstad Zuid-Kennemerland 0% 20% 40% 60% 80% 100% Buiten bebouwd gebied Bebouwd gebied Bron: Kadaster bewerking Royal HaskoningDHV 25 Voor deze analyse is de CBS kaart bevolkingskernen 2008 gebruikt. In eerste instantie is gewerkt met de provinciale BBG kaart. Deze kaart blijkt niet bruikbaar omdat hierop ook veel solitaire bebouwingen in het buitengebied zijn meegenomen. BB

88 Sterke overlap met EHS in Gooi- en Vechtstreek en Zuid-Kennemerland Van alle sportvoorzieningen kent 53% een overlap met de EHS. Die overlap verschilt per regio. In Zuid- Kennemerland en Gooi en Vechtstreek ligt deze overlap hoog en in Zaanstad, Waterland en Noord- Kennemerland is de overlap nihil. In Zuid-Kennemerland heeft dat te maken dat de Kennemerduinen tot het EHS-gebied behoort waar enkele grote golfbanen zijn gelegen. In Noord-Kennemerland, Zaanstad en Waterland is de oppervlakte EHS gering. In Noord-Kennemerland zijn de grote golfbanen buiten het EHS gebied gevestigd, waardoor er weinig overlap is. Figuur 5-4 Aandeel ruimtebeslag met overlap met EHS van commerciële sportvoorzieningen in 2012 per regio Totaal Amstel Meerlanden Amsterdam Gooi en Vechtstreek IJmond Kop van Noord Holland Noord-Kennemerland Texel Waterland West-Friesland Zaanstad Zuid-Kennemerland 0% 20% 40% 60% 80% 100% Binnen EHS Buiten EHS Bron: Kadaster bewerking Royal HaskoningDHV BB

89 5.2 Golfbanen Nog steeds groei van ledentallen, maar groei is afgenomen Aantal gespeelde ronden neemt de laatste jaren af Duurzaamheid neem toe als aandachtspunt Aanbod horeca neemt toe, behoefte aan snelle banen Verwachting: stagnatie of lichte groei van de vraag (max 1% per jaar) Meeste golfbanen in verstedelijkte regio s Sterke toename van golfaanbod tussen 2008 en 2012 Noord-Holland kent relatief veel golfers per hole, maar bezettingsgraden nemen af Vrijwel geen toekomstplannen meer Op de middellange termijn misschien behoefte aan beperkte uitbreiding Ontwikkeling van de vraag in de afgelopen jaren Nog steeds groei van ledentallen, maar groei is afgenomen Het aantal leden van de Nederlandse Golf Federatie (NGF) groeide de laatste jaren sterk. Tussen 2008 en 2011 is het aantal leden van de NGF met 15% gegroeid. In 2011 had de NGF leden, hiermee is het de derde sportbond van Nederland (na voetbal en tennis). De groei van het aantal leden bij de golffederatie was groter dan de groei bij bijna alle andere sportbonden, de snelheid van de groei neemt de laatste jaren echter wel af (bron: ledentallenrapportage, NOC*NSF). Golf is een sport met relatief veel oudere beoefenaars. Van de Nederlanders tussen de is 4,3% lid van de NGF tegenover 2,3% van de gehele bevolking. Met de vergrijzing in Nederland neemt de omvang van de traditionele doelgroep sterk toe. Het aantal inwoners van tussen de neemt tussen 2012 en 2020 in Noord-Holland met 10% toe (de gehele bevolking groeit met 4%). Dit zou wijst dus op een mogelijke verdere toekomstige groei van het aantal golfers Tegelijkertijd richt de NGF zich op het bereiken van nieuwe doelgroepen. Van de jarigen is minder dan 1% lid van de NGF. Bij de leeftijdsgroep is dit 1%. In deze leeftijdsgroepen is er in potentie nog zeer veel groei te bepalen. Indien de NGF erin slaagt om de participatie in deze leeftijdsklassen te verhogen, kan het aantal golfers fors toenemen. Aantal gespeelde ronden neemt de laatste jaren af Terwijl het aantal golfers de laatste jaren nog fors is gestegen is het aantal gespeelde ronden afgenomen. Het is aannemelijk dat de afname van het aantal gespeelde ronden samenhangt met de toename van het aantal vrije golfers in combinatie met de economische crisis, waardoor er (tijdelijk) minder ronden worden gespeeld. Het aantal vrije golfers (geen verenigingslid), groeit sneller dan het aantal clubgebonden golfers. Opvallend bij deze nieuwe golfers is dat zij de golfsport vaak combineren met het beoefenen van andere sporten en dat golf als tweede of derde sport wordt beoefend. Een vrije golfer speelt gemiddeld 4 ronden BB

90 per jaar, tegenover 36 ronden van een clubgolfer. Vrije golfers spelen relatief weinig rondes, waardoor ze maar beperkt gebonden zijn aan de golfsport. Met de groei van het aantal vrije golfers verandert ook de organisatiestructuur van de golfsport. Digitale verenigingen zoals ANWB Golf zijn opgekomen. ANWB Golf is lid van de NGF en is opgericht voor vrije golfers. ANWB Golf heeft al meer dan leden Trends en verwachting van de vraag Duurzaamheid neemt toe als aandachtspunt Het aantal golfbanen dat zich profileert als groen en duurzaam neemt sterk toe. In Noord-Holland waren er in juni 2012 volgens het NGF acht golfbanen die gecertificeerd zijn als Committed to Green. De eerste Noord-Hollandse baan ontving in 2006 haar certificaat. In 2009 waren er 4 Noord-Hollandse banen met een certificaat. Met de toename van het aantal banen met een Committed to Green certificaat zal de negatieve impact op natuur en milieu kleiner worden. Vraag naar horeca neemt toe De vraag naar golfbanen verbreedt. Er is een ontwikkeling naar golfbanen met een ruime opzet en mogelijkheden voor recreatief medegebruik. Steeds vaker bieden golfbanen overige voorzieningen (horeca) aan en zijn zij centra voor zakelijke meetings en andere netwerkbijeenkomsten. Door het grote aantal vrije golfers ontstaat er ook minder hechting aan een bepaalde baan. Veel vrije golfers maken gebruik van verschillende banen. Verwachting: lichte groei van de vraag in gespeelde rondes (max 1% per jaar) Ondanks dat landelijk het aantal gespeelde ronden de laatste jaren is afgenomen is het aannemelijk dat er op de middellange termijn weer een lichte toename zal zijn. Het aantal golfers groeit nog altijd en ook de demografische vooruitzichten (vergrijzing) zijn gunstig voor de golfsport 26. Wel zullen de aantallen vrije golfers waarschijnlijk het meest groeien, waardoor ook het aantal golfers dat golf als tweede sport erbij doet en dus ook minder rondes per jaar golft relatief zal groeien. Wij verwachten dat het aantal gespeelde ronden per golfer nog wat zal afnemen, waardoor de behoefte aan holes de komende jaren stagneert en op termijn weer iets zal toenemen (verwachte groei: 0 tot 1% per jaar). 26 Bron: Rabobank, 2010, Cijfers en Trends, rapportage Golf; NGF (2012): Golfmarkt, statistieken, trends ontwikkelingen. BB

91 5.2.3 Aanbod en bezetting Meeste golfbanen in verstedelijkte regio s In de provincie Noord-Holland zijn 42 golfbanen (nl.leadingcourses.com/europa+nederland/ & Sportatlas.nl). De omvang van de golfbanen in de provincie Noord-Holland varieert sterk. Er is een aantal indoor golfbanen en kleine oefenbanen maar in de provincie ligt ook de grootste golfbaan van Europa: Golfbaan Spaarnwoude, met 66 holes. Figuur 5-5 Aantal golfbanen holes en oppervlak in 2013 per regio in Noord-Holland Aantal Aantal Oppervlak Regio banen holes (ha) Amstel-Meerlanden Amsterdam Gooi en Vechtstreek IJmond Kop van Noord Holland Noord-Kennemerland Texel Waterland West-Friesland Zaanstad Zuid-Kennemerland Totaal Bron: Inventarisatie Royal HaskoningDHV Ondanks dat golfbanen grote ruimtegebruikers zijn, liggen de meeste banen in de verstedelijkte regio s Amsterdam, Amstel-Meerlanden, Gooi- en Vechtstreek en IJmond. De gemeente Amsterdam heeft zelfs meer holes (103) dan alle andere regio s. Op basis van gegevens van de Nederlandse Golf Federatie is het aanbod in Noord-Holland geringer dan het bovenstaand genoemde aantal banen. De NGF telde op 30 juni 2012 in de provincie Noord-Holland 33 golfbanen, met 495 holes. Het verschil tussen het aantal dat door ons is gevonden en het aantal dat de NGF noemt komt doordat het NGF alleen de officiële door de NGF erkende golfbanen meeneemt. Sterke toename van golfaanbod tussen 2008 en 2012 Het golfaanbod (in aantal holes) in Noord-Holland is tussen 2008 en 2012 fors toegenomen. In 2008 waren er nog 360 holes op door de NGF erkende golfbanen in 2012 was dit aantal met 38% toegenomen. De grootse groei vond plaats tussen 2008 en 2009 (27%), de jaren daarna groeide het aanbod nog met gemiddeld 3% per jaar. De NGF telt leden/golfers in de provincie Noord-Holland. Het aantal golfers in Noord-Holland is hiermee het hoogste van alle provincies. Noord-Holland kent relatief veel golfers per hole, maar bezettingsgraden nemen af Per hole zijn er in Noord-Holland 163 golfers, fors meer dan het landelijke gemiddelde van 119. Alleen in de provincie Utrecht is het aantal golfers per hole nog hoger (bron NGF, 2012) BB

92 Op basis van de ondernemersenquête kunnen we geen indicatie krijgen van de bezettingsgraden of de ontwikkeling van de bezetting door de jaren heen. De respons in de ondernemersenquête is onvoldoende geweest. De golfbranchemonitor (NVG, 2012) laat zien dat het aantal rondes dat landelijk gespeeld wordt afneemt. Ook in 2012 lag het aantal gespeelde rondes duidelijk lager dan in de voorgaande 5 jaar. Dit terwijl het aantal gespeelde rondes in 2011 na jaren van daling voor het eerst weer was gestegen. De bezettingsgraden van de Nederlandse golfbanen laten sinds 2008 een daling zien. Figuur 5-6 Bezettingsgraad golfbanen in Nederland Bron: Golfbranchemonitor kwartaal NGF Vrijwel geen toekomstplannen meer De Nederlandse vereniging van golfaccommodaties (NVG) houdt een overzicht bij plannen voor de realisatie van nieuwe golfbanen/uitbreidingen van bestaande golfbanen, de laatste update is van november In dit overzicht zijn ruim 100 plannen opgenomen waarvan 7 in de provincie Noord- Holland. Van deze 7 plannen zijn er begin 2013 reeds drie gerealiseerd, één plan is stuk gelopen, van twee plannen is de status onbekend, één plan is nog actueel. De Golfbaan in Weesp wil uitbreiden van een 9 holes baan naar een 18 holes baan. De respons in de ondernemersenquête is onvoldoende geweest om uitspraken te kunnen doen over uitbreidingsplannen bij de overige bestaande accommodaties. Uit de planinventarisatie onder gemeenten komt één initiatief naar voren voor het uitbreiden van het golfbaan aanbod: in Heerhugowaard is een initiatief voor het aanleggen van een pitch en putt-baan. BB

93 5.2.4 Confrontatie vraag en aanbod Op de middellange termijn misschien behoefte aan beperkte uitbreiding De bezettingsgraad van golfbanen in Nederland is de laatste jaren teruggelopen en ook de ledengroei van de NGF neemt af. De sterke groei van begin deze eeuw lijkt daarmee voorbij. De afname van het aantal gespeelde ronde hangt vermoedelijk deels samen met de conjuncturele situatie. Als de conjunctuur weer aantrekt zal er weer meer worden gegolfd. En ook de demografische vooruitzichten zijn positief voor het aantal golfers in Noord-Holland (vergrijzing). Op de middellange termijn zal het aantal gespeelde ronden vermoedelijk weer licht gaan toenemen. Het aanbod aan holes in Noord-Holland is in verhouding tot het aantal golfers, vergeleken met andere provincies, relatief beperkt. Uitgaande van een geleidelijke groei van het aantal gespeelde ronden kan er daarmee op de middellange termijn behoefte ontstaan aan een beperkte uitbreiding van het aanbod. Dit matcht met het aantal plannen dat zeer beperkt is. Er zijn maar enkele initiatieven voor de uitbreiding van het aanbod. De groei van het aanbod lijkt daarmee bijgesteld aan de ontwikkeling van de vraag. 5.3 Skihallen Aantal bezoekers al jaren constant Stabilisatie van de vraag Provincie kent één kunstsneeuwbaan, 3 borstelbanen en 18 rolbanen Vraag en aanbod in balans Ontwikkeling van de vraag in de afgelopen jaren Aantal bezoekers al jaren constant Snowplanet Spaarnwoude, de enige grote kunstsneeuwskibaan in de provincie, trekt ongeveer een half miljoen bezoekers per jaar. Na Snowworld Zoetermeer ( bezoekers) en Snowworld Landgraaf ( bezoekers) is het hiermee de derde best bezochte kunstsneeuwbaan in Nederland. Aangezien de kleinere banen (borstelskibanen en rolbanen) zich veelal op bedrijventerreinen en andere locaties binnen bebouwd gebied bevinden hebben we geen onderzoek naar de vraag van dit soort voorzieningen gedaan. Het aantal skiërs in Nederland is al sinds de jaren negentig min of meer stabiel ( Er is geen sprake van een autonomie groei van de markt Trends en verwachting van de vraag Stabilisatie van de vraag De indoor skihallen zijn inmiddels een bewezen fenomeen maar er is geen sprake van sterke krimp of groei. We gaan uit van een stabilisatie van de vraag. BB

94 5.3.3 Aanbod en bezetting Provincie kent één kunstsneeuwbaan, 3 borstelbanen en 18 rolbanen In de provincie Noord-Holland is één grote kunstsneeuwbaan (Snowplanet Spaarnwoude), daarnaast zijn er 3 borstelbanen en 18 rolbanen (Bron: Figuur 5-7 Skihallen naar type in 2013 per regio in de provincie Noord-Holland Kunstsneeuw Regio Borstel Rol Amstel-Meerlanden Amsterdam Gooi en Vechtstreek IJmond Kop van Noord Holland Noord-Kennemerland Texel Waterland West-Friesland Zaanstad Zuid-Kennemerland Totaal Bron: Inventarisatie Royal HaskoningDHV In totaal zijn er in Nederland 8 kunstsneeuwbanen, ongeveer 15 borstelbanen en ongeveer 65 rolbanen. Het aantal rolbanen per hoofd van de bevolking is in Noord-Holland wat hoger dan het landelijke gemiddelde. Het aanbod aan borstelbanen en kunstsneeuwbanen per hoofd van de bevolking wijkt in Noord-Holland niet heel sterk af van het landelijke gemiddelde. Alleen de kunstsneeuwbaan in Spaarnwoude heeft een significant ruimtebeslag buiten bebouwd gebied. Er zijn momenteel geen initiatieven voor uitbreiding van het aanbod van kunstsneeuwbanen Confrontatie vraag en aanbod Vraag en aanbod in balans De kunstsneeuwbaan in Noord-Holland wordt goed bezocht. De algemene verwachting is dat de vraag naar kunstsneeuwbanen de komende jaren niet toe zal nemen, het huidige aanbod is voldoende om in de vraag te voorzien BB

95 5.4 Klimhallen Ontwikkeling van de vraag in de afgelopen jaren De Nederlandse Klim en Bergsport Vereniging (NKBV) telt leden. Het aantal leden van de NKBV is tussen 2003 en 2009 aanzienlijk teruggelopen, tussen 2009 en 2012 is het aantal leden licht gestegen (bron jaarverslag NKBV). Veel bezoekers van klimhallen zijn echter geen lid van de NKBV, waardoor de ledenontwikkelingen van de NKBV beperkt inzicht bieden in de bezoekersaantallen aan de klimhallen. Het aantal bezoekers van de klimhallen in de provincie Noord-Holland is niet bekend. De respons in de ondernemersenquête is onvoldoende geweest om uitspraken te kunnen doen over de ontwikkeling van het aantal bezoekers Inschatting van de toekomstige vraag De ontwikkeling van het aantal bezoekers van klimmuren in Nederland is niet bekend. Op basis van de historische ontwikkeling is het niet mogelijk om een voorspelling te doen. Sportklimmen wordt vooral beoefend door jong-volwassenen (15-35 jaar). Klimhallen hebben over het algemeen een beperkt verzorgingsgebied. De meeste bezoekers wonen in de gemeente of in één van de buurgemeenten van de plaats waar de hal gevestigd is. Voor de toekomstige vraag naar klimhallen in de provincie Noord-Holland kan het aantal inwoners van als indicator dienen. De bevolkingsprognose (PEARL 2011) voor de provincie Noord-Holland voorspelt dat het aantal inwoners van tussen 2012 en 2020 met 4% toeneemt. Op basis hiervan valt in de provincie Noord-Holland een lichte groei van de vraag naar klimhallen te verwachten. Sportklimmen staat op de nominatie om een Olympische sport te worden in Indien sportklimmen Olympisch wordt zal de sport meer media-aandacht krijgen en zal het aantal beoefenaars toe kunnen nemen. BB

96 5.4.3 Aanbod en bezetting In de provincie Noord-Holland zijn 13 klimhallen. Figuur 5-8 Aantal klimhallen en muuroppervlakte in 2013 per regio in de provincie Noord-Holland Muuroppervlakte Regio Aantal in m2 Amstel-Meerlanden 0 0 Amsterdam Gooi en Vechtstreek IJmond 0 0 Kop van Noord Holland 1 nb Noord-Kennemerland 3 nb Texel 0 0 Waterland 0 0 West-Friesland 2 nb Zaanstad 0 0 Zuid-Kennemerland Totaal Bron: Inventarisatie Royal HaskoningDHV Van de 25 grootste klimhallen van Nederland zijn er 5 in de provincie Noord-Holland 27. Op basis van het aantal grotere klimhallen in verhouding tot het aantal inwoners is het aanbod in de provincie Noord- Holland redelijk vergelijkbaar met het aanbod elders in Nederland. Alle grote klimhallen zijn geconcentreerd in het zuidelijke deel van de provincie. Het aanbod concentreert zich met name in de regio Amsterdam. Hier zijn niet alleen meerdere klimhallen, maar ook de grootste klimhallen. Nog een aantal plannen in Noord-Holland voor klimaccommodaties De laatste jaren zijn er een aantal nieuwe klimhallen gerealiseerd in Nederland (o.a Dordrecht en Groningen). Daarnaast zijn er sinds 2007 vijf boulderhallen geopend, waaronder Monk Bouldergym Amsterdam (opening februari 2013). Het aantal accommodaties is landelijk nog groeiende. De respons in de ondernemersenquête is onvoldoende geweest om uitspraken te kunnen doen over uitbreidingsplannen bij de bestaande accommodaties. Uit de planinventarisatie onder gemeenten komen vier initiatieven naar voren voor het realiseren van nieuwe klimhallen/buitensportcentra: 1. In Spaarnwoude is een initiatief voor een groot themapark, één van de onderdelen binnen dit themapark is een klimwand. 2. In het gebied Westrand Alkmaar zijn momenteel meerdere grote sportvoorzieningen gevestigd. Er zijn plannen om deze voorzieningen uit te breiden en daarnaast nieuwe voorzieningen toe te voegen. Eén van de plannen is de realisatie van een Klimhal. 3. In de gemeente Stede Broec is een initiatief voor de realisatie van een buitensportcentrum in het Streekbos in Bovenkarspel. 4. In de gemeente Naarden is een initiatief voor de realisatie van een buitensportcentrum op de sportvelden aan de Amersfoortsestraatweg in Naarden. 27 Bron: Klimgids.climbing.nl/hallen. BB

97 5.4.4 Confrontatie vraag en aanbod Omdat wij geen betrouwbare voorspellingen kunnen doen over de vraag is het moeilijk om het aanbod te matchen met de vraag. Maar het ziet er naar uit dat de ontwikkelingen binnen de deelsector het provinciale ruimtelijk of economisch beleid niet of nauwelijks zullen raken. Het ruimtegebruik van klimhallen is relatief beperkt. De meerderheid van de klimhallen bevindt zich binnen de bebouwde kom. Uitbreiding van bestaande accommodaties zal geen effect hebben op kwetsbare natuurgebieden. De initiatieven voor nieuwe accommodaties bevinden zich deels wel in het buitengebied. Het ruimtebeslag van deze nieuwe accommodaties is echter beperkt. De impact op kwetsbare natuurgebieden is eveneens beperkt. 5.5 Auto- en motorsportaccommodaties (circuit Zandvoort en kartbanen) Ontwikkelingen van de vraag in de afgelopen jaren Circuit Zandvoort had in bezoekers. Het aantal bezoekers hangt sterk samen met de evenementen die georganiseerd worden. Het aantal bezoekers van de kartbanen in Noord-Holland is niet bekend. De respons in de ondernemersenquête is onvoldoende geweest om uitspraken te kunnen doen over de ontwikkeling van het aantal bezoekers. Ook hebben wij in het kader van dit onderzoek geen cijfers beschikbaar over de ontwikkelingen in de kartsport van de afgelopen jaren. De respons in de ondernemersenquête is eveneens onvoldoende geweest om uitspraken te kunnen doen over uitbreidingsplannen bij de bestaande accommodaties Trends en verwachting van de vraag Karten wordt vooral beoefend door jong volwassenen (15-35 jaar). Kartbanen hebben over het algemeen een regionaal verzorgingsgebied. De meeste bezoekers wonen binnen een half uur van de plaats waar de baan gevestigd is. De enige indicatie die wij in het kader van dit onderzoek voor de toekomstige vraag naar kartbanen in de provincie Noord-Holland kunnen geven is het aantal inwoners van De bevolkingsprognose (PEARL 2011) voor de provincie Noord-Holland voorspelt dat het aantal inwoners van tussen 2012 en 2020 met 4% toeneemt. Op basis hiervan valt in de provincie Noord-Holland een lichte groei van de vraag naar kartbanen te verwachten Aanbod en bezetting In de provincie Noord-Holland zijn meerdere voorzieningen voor auto en motorsport. Naast het circuit van Zandvoort, zijn er twee motorcrossbanen ( en zijn er acht kartbanen ( BB

98 Figuur 5-9 Auto en motorsportaccommodaties naar type in 2013 per regio in de provincie Noord-Holland Regio Straten Motorcross Kart Amstel-Meerlanden Amsterdam Gooi en Vechtstreek IJmond Kop van Noord Holland Noord-Kennemerland Texel Waterland West-Friesland Zaanstad Zuid-Kennemerland Totaal Bron: Inventarisatie Royal HaskoningDHV Met name de kartsport wordt veel beoefend door incidentele gebruikers. Het aanbod aan kartbanen is redelijk gelijkmatig gespreid over de provincie. Opvallend is dat er twee accommodaties zijn op Texel. Het relatief omvangrijke aanbod op Texel hangt vermoedelijk samen met het grote aantal toeristische bezoekers. In totaal zijn er 9 permanente racecircuits in Nederland. Hiervan is er één in de provincie Noord-Holland. Het aanbod wijkt hiermee niet af van het landelijke gemiddelde. Nederland telt bijna 100 motorcrossverenigingen, waarvan de meerderheid beschikt over een eigen baan. Afgezet tegen het aantal inwoners is het aantal motorcrossverenigingen in Noord-Holland (3) beperkt. Het aanbod is echter zeer ongelijkmatig verdeeld over Nederland. Meer dan de helft van de verenigingen is gevestigd in de provincies Noord-Brabant en Gelderland. Verspreid over Nederland zijn er in totaal ruim 50 kartbanen. Afgezet tegen het aantal inwoners is het aanbod in Noord-Holland iets beperkter dan het Nederlandse gemiddelde. Uit de planinventarisatie onder gemeenten komen drie initiatieven naar voren voor het uitbreiden van het aanbod aan auto/motorsportaccommodaties: 1. Voor circuit Zandvoort (momenteel ca 35 ha) zijn er plannen voor uitbreiding. De uitbreiding betreft een oppervlakte van hectare. 2. In Spaarnwoude is een initiatief voor een groot themapark, één van de onderdelen binnen dit themapark is een elektrische kartbaan. 3. In Loosdrecht is bij een bestaand indoor speelparadijs een initiatief voor de realisatie een kartbaan. De uitbreiding betreft 2 hectare. BB

99 5.5.4 Confrontatie vraag en aanbod Auto- en motorcircuits Circuit Zandvoort ligt in het duingebied. De uitbreidingsplannen voor Circuit Zandvoort betreffen een omvangrijk areaal. Deze uitbreidingsplannen hebben mogelijk negatieve gevolgen voor kwetsbare natuurgebieden. Het zou gaan om een extra ruimtebeslag van hectare. Kartbanen Het ruimtegebruik van kartbanen is relatief beperkt. De meerderheid van de kartbanen bevindt zich binnen de bebouwde kom. Uitbreiding van bestaande accommodaties zal doorgaans geen effect hebben op kwetsbare natuurgebieden. 5.6 Kunstijsbanen Aanbod in vergelijking tot het aantal inwoners wijkt nauwelijks af van Nederlands gemiddelde Plan Spaarnwoude speelt in op lokale vraag en zal geen tot weinig beslag leggen op open gebied Ontwikkelingen in de vraag van de afgelopen jaren De vier ijsbanen in Noord-Holland trekken volgens onderzoek van de NOS jaarlijks ongeveer 1,3 miljoen bezoekers. Figuur 5-10 Aantal bezoekers per kunstijsbaan in de provincie Noord-Holland in 2009/2010 Naam Bezoekers Jaap Eden baan De Westfries De Meent Ijsbaan Haarlem Bron: De ijsbanen in Noord-Holland trekken relatief veel bezoekers. De 10 kunstijsbanen buiten Noord-Holland die de NOS in 2010 onderzocht trokken gemiddeld bezoekers. Vooral het aantal bezoekers aan de Jaap Eden IJsbanen is zeer hoog. De Jaap Eden IJsbanen trekken twee keer zoveel bezoekers als de op één na best bezochte kunstijsbanen in Nederland (Den Haag en Haarlem). Het aantal bezoekers aan de kunstijsbanen in Noord-Holland is tussen seizoen 2002/2003 en 2006/2007 aanzienlijk toegenomen. De groei van het aantal bezoekers hing samen met de opening van de kunstijsbaan de Westfries in Hoorn, maar ook met de groei van het aantal bezoekers aan de Jaap Eden Baan. De kunstijsbaan in Alkmaar verloor bezoekers (vermoedelijk deels vanwege de opening van de baan in Hoorn). BB

100 Figuur 5-11 Ontwikkeling van het aantal bezoekers aan de kunstijsbanen in de provincie Noord-Holland Naam Bezoekers 2002/2003 Bezoekers 2006/2007 Bezoekers 2009/2010 Jaap Eden baan De Westfries nvt De Meent IJsbaan Haarlem Totaal Bron: kunstijsbanen.nl 2002/2003 en 2006/2007, NOS 2009/ Verwachting van de toekomstige vraag Landelijk is het aantal bezoekers van kunstijsbanen tussen 2002/2003 en 2006/2007 licht afgenomen van naar Het aantal bezoekers lag in 2004/2005 en 2005/2006 echter niet lager dan in 2002/2003 maar zelfs iets hoger. Er is dus geen sprake van een duidelijke trend. Schaatsen is populair onder grote delen van de bevolking. Gelet op de spreiding over Nederland trekken kunstijsbanen vooral bezoekers uit de eigen regio. De ontwikkeling van de nagenoeg de totale bevolkingsomvang kan daarom dienen als vraagindicator. De bevolkingsprognose (PEARL 2011) voor de provincie Noord-Holland voorspelt dat het aantal inwoners van 5-70 tussen 2012 en 2020 met 1% toeneemt. Op basis hiervan valt in de provincie Noord-Holland een stabilisatie van de vraag naar kunstijsbanen te verwachten Aanbod en bezetting In de provincie Noord-Holland zijn vier kunstijsbanen. Figuur 5-12 Kunstijsbanen in 2013 in de provincie Noord-Holland Naam Plaats Type accommodatie Jaap Eden baan Amsterdam 400m baan + IJshockeybaan De Westfries Hoorn 400m baan + IJshockeybaan De Meent Alkmaar 400m baan + IJshockeybaan Ijsbaan Haarlem Haarlem 400m baan + IJshockeybaan Bron: Inventarisatie Royal HaskoningDHV Het aanbod is gelijkmatig verspreid over de provincie. Aanbod in vergelijking tot het aantal inwoners wijkt nauwelijks af van Nederlands gemiddelde In heel Nederland zijn 24 kunstijsbaanaccommodaties. De schaatsaccommodaties zijn te verdelen in zeventien 400 meterbanen, drie 333 meter banen, vier 200 meter ijsbanen, eenentwintig ijs(hockey)banen en negen ijsbanen met een andere afmeting (bron: Per kunstijsbaan zijn er in Noord-Holland ongeveer inwoners. Gemiddeld voor Nederland is dit ongeveer inwoners per kunstijsbaan. Het aanbod in verhouding tot het aantal inwoners in Noord- Holland wijkt hiermee dus nauwelijks af van het landelijke gemiddelde. BB

101 De respons in de ondernemersenquête is onvoldoende geweest om uitspraken te kunnen doen over uitbreidingsplannen bij de bestaande accommodaties. Uit de planinventarisatie onder gemeenten komen geen initiatieven naar voren voor het realiseren van nieuwe kunstijsbanen. In de afgelopen jaren zijn er in Nederland een aantal ijsbanen gesloten zoals b.v de accommodaties in Biddinghuizen, Harderwijk, Rotterdam. Valkenburg en Vlissingen. Meestal als gevolg van tegenvallende exploitatieresultaten. Over het algemeen kan men stellen dat kunstijsbanen nauwelijks rendabele investeringen zijn. (bron: Plannen om de bestaande wielerbaan in het Westhoffbos, Spaarnwoude aan te passen zodat deze s winters gebruikt kan worden als kunstijsbaan. Afhankelijk van de variant die gerealiseerd wordt kan de baan een lengte krijgen van 2-8 km. In de minimale variant loopt de ijsbaan volledig over de bestaande wielerbaan. In de maximale variant loopt de ijsbaan ook deels over het naastgelegen grasland. (Bron: Confrontatie vraag en aanbod Plan Spaarnwoude speelt in op lokale vraag en zal geen tot weinig beslag leggen op open gebied Amsterdam en Haarlem hebben zeer drukbezochte ijsbanen. Het initiatief voor een nieuwe kunstijsbaan in Spaarnwoude speelt dan ook in op de lokale marktvraag. Dit initiatief valt grotendeels samen met een bestaande voorziening (wielerbaan) waardoor de druk op beschermde natuurgebieden nauwelijks toeneemt. 5.7 Subtropische zwemparadijzen Ontwikkelingen in de vraag van de afgelopen jaren Het aantal bezoekers van de subtropische zwembaden in de provincie Noord-Holland is niet bekend Trends en verwachting van de toekomstige vraag Het CBS registreerde in het verleden het aantal bezoekers aan zwembaden. De laatste meting stamt uit In dat jaar was het aantal bezoeken aan zwembaden enkele procenten lager dan bij de vorige meting (2003). Het aantal zwembadbezoeken in 2006 was de laagste sinds Desondanks is er geen duidelijke trend te herkennen in de CBS cijfers, het aantal zwembadbezoeken in 2003 was namelijk het hoogste aantal dat het CBS ooit heeft gemeten. Op basis van de CBS cijfers kan dan ook geen conclusie worden getrokken over de ontwikkeling van het aantal bezoeken aan zwembaden. BB

102 5.7.3 Aanbod en bezetting In de provincie Noord-Holland zijn zeven subtropische zwembaden, waarvan er twee onderdeel uitmaken van een vakantiepark: Figuur 5-13 Subtropische zwembaden in 2013 in de provincie Noord-Holland Naam Plaats Type De Meerkamp Amstelveen Zelfstandig De Mirandabad Amsterdam Zelfstandig Sloterparkbad Amsterdam Zelfstandig De Waterhoorn Hoorn Zelfstandig Zwem- en sportcentrum de Waterakkers Heemskerk Zelfstandig Zwembad Kustpark Texel De Koog Onderdeel van vakantiepark Zwembad Aqua Mundo Zandvoort Onderdeel van vakantiepark Bron: aangevuld met inventarisatie Royal HaskoningDHV In totaal zijn er in Nederland 54 subtropische zwembaden, waarvan 23 onderdeel zijn van een vakantiepark. Het totale aanbod aan subtropische zwembaden in Noord-Holland is iets lager dan op basis van het aantal inwoners valt te verwachten. Dit komt vooral doordat er in relatief weinig suptropische zwembaden zijn op vakantieparken. Dit in tegenstelling tot de provincies Limburg (6), Brabant (5) en Zeeland (5)) 28. De respons in de ondernemersenquête is onvoldoende geweest om uitspraken te kunnen doen over uitbreidingsplannen bij de bestaande accommodaties. Het aantal zwembaden in Nederland neemt de laatste jaren gestaag af. Met name veel kleine zwembaden worden gesloten. Bij de sluiting van zwembaden wordt er soms voor gekozen om een aantal kleine zwembaden te sluiten en hiervoor in de plaats een groter zwembad met een regionale functie te realiseren. In de inventarisatie van de gemeentelijke plannen zijn er geen concrete initiatieven voor nieuwe subtropische zwembaden naar voren gekomen. In sommige gemeenten (Blaricum, Laren, Heemskerk en Beverwijjk) wordt er overwogen om zwembaden te sluiten en hier mogelijk nieuwe voor te openen Confrontatie vraag en aanbod De exploitatie van veel zwembaden wordt deels gefinancierd vanuit gemeentelijke bijdragen. Nu veel gemeenten moeten bezuinigen wordt de sluiting van zwembaden overwogen. Dit betreft veelal de kleinere zwembaden. Het aanbod aan subtropische zwembaden lijkt hier voorlopig geen gevolgen van te ondervinden. Uitbreiding van het aanbod is mogelijk wanneer gemeenten gezamenlijk besluiten tot het vervangen van bestaande baden door een groter regionaal bad. Voorlopig zijn hiervoor in de provincie Noord-Holland nog geen concrete plannen. 28 bron: BB

103 6 DAGATTRACTIES 6.1 Ruimtebeslag commerciële dagattracties Binnen de sector toerisme en recreatie zeer beperkt ruimtebeslag Dagattracties slechts voor 30% buiten bebouwd gebied Slechts incidentele overlap met de EHS Binnen de sector toerisme en recreatie zeer beperkt ruimtebeslag Dagattracties vormen de kleinste groep onder de toeristisch-recreatieve accommodaties in Noord-Holland en nemen ook de kleinste hoeveelheid ruimte in beslag. Bij het in kaart brengen van commerciële sportvoorzieningen is onderscheid gemaakt tussen musea, dierentuinen, pretparken, sauna s en recreatiegebieden. Het totale ruimtebeslag van dagattracties in de provincie Noord-Holland is 348 hectare en daarvan komt 242 hectare voor rekening van enkele grote recreatiegebieden in beheer bij een exploitant of beheerder, maar feitelijk openbaar. In het kader van deze analyse zijn de recreatiegebieden, net als andere openbare ruimte (parken, stranden en bossen) in het vervolg niet meegenomen. Figuur 6-1 Ruimtegebruik dagattracties in 2013 per regio Amstel Meerlanden Amsterdam Gooi en Vechtstreek IJmond Kop van Noord Holland Noord-Kennemerland Texel Waterland West-Friesland Zaanstad Zuid-Kennemerland Overige dagattracties Recreatiegebieden Bron: Kadaster bewerking Royal HaskoningDHV BB

104 Het ruimtegebruik van dagattracties (exclusief recreatiegebieden) concentreert zich in Amsterdam. In Amsterdam zorgt Artis voor een relatief groot ruimtebeslag en ook de vele musea. IJmond en Waterland vallen op met de aanwezigheid van relatief grote sauna s/wellnesscentra. In de Kop van Noord-Holland (attractiepark de Goudvis), Zuid-Kennemerland (Linnaeushof) en West-Friesland (Sprookjeswonderland) zorgen pretparken voor significant ruimtebeslag. Figuur 6-2 Ruimtegebruik dagattracties naar type in 2013 per regio Amstel Meerlanden Amsterdam Gooi en Vechtstreek IJmond Kop van Noord Holland Noord-Kennemerland Texel Waterland West-Friesland Zaanstad Zuid-Kennemerland 0% 20% 40% 60% 80% 100% Dierentuinen Musea Pretparken Sauna's onbekend Bron: Kadaster bewerking Royal HaskoningDHV BB

105 Dagattracties slechts voor 30% buiten bebouwd gebied Ongeveer 30% van het ruimtebeslag van de dagattracties bevindt zich buiten het bebouwd gebied. 29 Een aantal regio s springen eruit. In Zaanstad is praktisch al het ruimtegebruik buiten bebouwd gebied vanwege de Zaanse Schans. In de stedelijke regio s Amsterdam en Amstel Meerlanden concentreert het ruimtebeslag van dagattracties zich logischerwijs binnen bebouwd gebied. Figuur 6-3 Aandeel ruimtebeslag buiten bebouwd gebied van dagattracties in 2013 per regio Totaal Amstel Meerlanden Amsterdam Gooi en Vechtstreek IJmond Kop van Noord Holland Noord-Kennemerland Texel Waterland West-Friesland Zaanstad Zuid-Kennemerland 0% 20% 40% 60% 80% 100% Buiten bebouwd gebied Binnen bebouwd gebied Bron: Kadaster bewerking Royal HaskoningDHV Slechts incidentele overlap met de EHS Aangezien het overgrote deel van het ruimtegebruik van de dagattracties binnen het bebouwde gebied plaatsvindt, zal slechts een klein deel van deze voorzieningen ook overlappen of grenzen aan de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Slechts 20% van alle dagattracties kent een overlap met de EHS. In de Gooi en Vechtstreek zijn het kasteel Sypestein en het Muiderslot waarvan het ruimtebeslag overlapt met EHS. Op Texel overlapt Ecomare met het EHS gebied en in Zuid Kennemerland geldt dat voor de Linnaeushof. 29 Voor deze analyse is de CBS kaart bevolkingskernen 2008 gebruikt. In eerste instantie is gewerkt met de provinciale BBG kaart. Deze kaart blijkt niet bruikbaar omdat hierop ook veel solitaire bebouwingen in het buitengebied zijn meegenomen. BB

106 6.2 Dierentuinen en overige attractieparken Ontwikkelingen in de vraag van de afgelopen jaren Alleen van Artis zijn de bezoekersaantallen bekend. Artis had in bezoekers en in bezoekers. Artis is daarmee de op twee na best bezochte dierentuin van Nederland. Alleen Burgers Zoo en Diergaarde Blijdorp hadden in 2011 meer bezoekers. Het aantal bezoekers aan dierentuinen in Nederland schommelt de laatste jaren aanzienlijk. Met name tussen 2009 en 2010 was er sprake van een duidelijke afname. Volgens de Nederlandse Vereniging van Dierentuinen was deze afname in de eerste plaats te wijten aan het slechte weer, maar daarnaast ook aan de economische crisis. Figuur 6-4 Ontwikkeling van het aantal bezoekers aan dierentuinen in Nederland Jaar Bezoekers Ontwikkeling % % % % Bron: Nederlandse Vereniging van Dierentuinen. Cijfers hebben betrekking op de 15 bij de NVD aangesloten dierentuinen Trends en verwachting van de toekomstige vraag De korte termijn verwachtingen van veel pretparken zijn redelijk positief. Pretparken verwachten te profiteren van de toename van het aantal korte vakanties in eigen land 30. Op de middellange termijn is de ontwikkeling van het aantal bezoekers aan attractieparken onzeker. De meeste attractieparken richten zich op families die binnen een uur reistijd van het park wonen. De bevolkingsprognose voor de provincie Noord-Holland laat zien dat het aantal kinderen (5-15 jaar) in Noord-Holland de komende jaren licht afneemt. Tussen 2012 en 2020 daalt het aantal kinderen (5-15 jaar) in Noord-Holland met 1%. Voor de periode tussen 2020 en 2030 wordt een lichte groei (3%) geprognosticeerd. Op basis van de bevolkingsontwikkeling valt er in Noord-Holland geen sterke toe- of afname van het dierentuinbezoek, noch van het pretparkbezoek te verwachten. Ook in de aangrenzende provincies zien we hetzelfde beeld. Het aantal kinderen (5-15) in de Provincies Noord-Holland, Zuid Holland, Utrecht en Flevoland is de komende jaren redelijk stabiel (afname tot 2020, stijging tussen 2020 en 2030). Op basis van de omvang van de doelgroep valt er geen grote toename van het bezoek aan pretparken te verwachten. Verandering in de bezoekersaantallen zullen vooral moeten komen uit veranderingen in de bezoekfrequentie en/of uit veranderingen in de omvang van het verzorgingsgebied. 30 Bron: BB

107 6.2.3 Aanbod en bezetting Het CBS registreerde tussen 1998 en 2008 een enorme toename van het aantal attractieparken in Nederland. In 1998 telde het CBS 35 attractieparken, in Met name het aantal indoor speeltuinen is de laatste jaren sterk toegenomen. Het aantal dierentuinen/aquariums in de provincie Noord-Holland is beperkt. Er zijn 3 dierentuinen, 1 grote botanische tuin en 4 aquaria. Figuur 6-5 Dierentuinen/aquariums in de provincie Noord-Holland in 2013 Naam Plaats Type attractie Nature Artis Magistra Amsterdam Dierentuin Landgoed Hoenderdaell Anna Paulowna Dierentuin Van Blanckendaell park Tuitjenhoorn Dierentuin Hortus Botanicus Amsterdam Botanische tuin Zee-aquarium Bergen aan Zee Aquarium Sea life Nieuwe Niedorp Aquarium Ecomare De Koog Aquarium Fort Kijkduin Den Helder Aquarium Bron: Inventarisatie Royal HaskoningDHV Het aanbod aan dierentuinen in Noord-Holland is niet uitzonderlijk. In totaal waren er in 2011 in Nederland 11 dierentuinen met meer dan bezoekers (Burgers Zoo, Diergaarde Blijdorp, Artis, Ouwehands Dierenpark, Safaripark Beekse Bergen, Dolfinarium Harderwijk, Dierenpark Emmen, Dierenpark Amersfoort, Apenheul, Gaiapark Kerkrade Zoo, Vogelpark Avifauna). Deze 11 dierentuinen liggen redelijk gelijkmatig verspreid over Nederland. Het aanbod aan zeeaquaria in Noord-Holland is wel relatief omvangrijk. Buiten Noord-Holland zijn er nog enkele zeeaquaria elders aan de Noordzeekust. Noord-Holland heeft relatief weinig attractieparken en bezoekers De provincie Noord-Holland heeft weinig grote overige attractieparken. In de top 50 van meest bezochte dagattracties komt alleen Linnaeushof terug ( bezoekers in 2011). Naast de Linnaeushof is er nog één middelgroot pretpark (Sprookjeswonderland in Enkhuizen, bezoekers in 2011) en zijn er ongeveer 40 kleine speel, thema en pretparken. Ook Nederland kent een beperkt aantal grote pretparken. Qua bezoekersaantal is de Efteling zeer dominant. Linnaeushof is op basis van het aantal bezoekers het 9 e pretpark van Nederland. Het aantal bezoekers aan pretparken in de provincie Noord-Holland is lager dan in een groot deel van de andere provincie in Nederland. BB

108 Figuur 6-6 Aantal bezoekers in 2011 aan de grootste attractieparken in Nederland Naam Plaats Provincie Bezoekers in 2011 Efteling Kaatsheuvel Noord-Brabant Attractiepark Slagharen Slagharen Overijssel Attractiepark Duinrell Wassenaar Zuid-Holland Walibi Holland Biddinghuizen Flevoland Madurodam Den Haag Zuid-Holland Toverland Kronenberg Limburg Koningin Juliana toren Apeldoorn Gelderland Avonturenpark Hellendoorn Hellendoorn Overijssel Linnaeushof Bennebroek Noord-Holland Bron: NBTC 2012 Enkele initiatieven voor nieuwe attractieparken in Noord-Holland Op basis van de inventarisatie onder gemeenten is er één plan voor uitbreiding van bestaande dierenparken. De dierentuin in Tuitjenhorn wil uitbreiden. Er zijn geen plannen voor de vestiging van nieuwe dierentuinen. Er zijn twee initiatieven voor relatief kleinschalige themapark-ontwikkelingen Archeologisch informatiecentrum in de gemeente Castricum Historisch themapark in de gemeente Langedijk Daarnaast zijn er ook twee initiatieven voor grootschalige pretparkontwikkelingen In de gemeenthe Velsen is een initiatief voor een groot familie themapark: Fun Village Velsen. Bestaande uit onder andere een Kids Fun Village met een indoor leisurepark en een outdoor funpark waarin diverse outdoorsporten worden aangeboden. De totale ontwikkeling heeft een oppervlakte van 58 hectare. In de gemeente Haarlemmermeer wordt gewerkt aan de realisatie van Park 21. Het park moet onder andere ruimte bieden aan diverse grootschalige attracties, de invulling van de attracties is nog niet bekend. De totale ontwikkeling heeft een oppervlakte van hectare. Mogelijke attracties beslaan slechts een deel van dit gebied (vooral aan de oostzijde, tussen snelweg en spoor) Confrontatie vraag en aanbod De markt van attractieparken en dierentuinen in Nederland is niet buitengewoon dynamisch. De bezoekersaantallen fluctueren. Het aantal gezinnen met kinderen en jongeren zal de komende jaren niet groeien. Ook zijn er geen plannen voor de realisatie van nieuwe dierentuinen. Voor de attractieparken ligt dit anders. Op basis van de plannen zou het aanbod in de provincie Noord- Holland fors toe kunnen nemen. Of er daadwerkelijk nieuwe attractieparken worden gerealiseerd is echter nog onzeker. Wel worden, zoals gezegd, relatief weinig pretparkbezoeken gerealiseerd in Noord-Holland in verhouding tot het aantal inwoners. Aangezien de doelgroepen voor pretparken (gezinnen met kinderen en jongeren) in Noord-Holland niet of beperkt groeien, zal de groei van het aanbod vermoedelijk leiden tot een afname van het aantal bezoekers bij de bestaande parken binnen en buiten de provincie. BB

109 6.3 Musea Recente ontwikkeling van de vraag Volgens het CBS trokken de musea in Noord-Holland in ,7 miljoen bezoekers (40% van het totale aantal museabezoeken in Nederland). De musea in Noord-Holland trekken relatief veel buitenlandse bezoekers. In 2009 was 31% van de bezoekers afkomstig uit het buitenland in de rest van Nederland lag dit percentage op 15%. Buiten Amsterdam zijn het Zuiderzeemuseum ( bezoekers in 2012), Beeld en Geluid ( bezoekers in 2012) en Ecomare ( bezoekers in 2011) de musea in de provincie Noord-Holland met de meeste bezoekers. Ontwikkeling bezoekersaantallen Het aantal bezoekers aan musea in Noord-Holland is tussen 1999 en 2009 met 9% toegenomen. Landelijk groeide het aantal bezoekers in deze periode met 7%. Tussen 199 en 2003 nam het aantal museumbezoeken in Noord-Holland nog af, tussen 2003 en 2009 was er sprake van een toename van 13% (2% per jaar). Figuur 6-7 Geïndexeerde ontwikkeling van het aantal Museumbezoeken in Noord-Holland en Nederland (1999=100) Nederland Noord-Holland Bron: CBS Statline, Musea; grootteklasse, bezoekersaantallen en personeel per provincie BB

110 6.3.2 Trends en verwachting van de toekomstige vraag Het aantal bezoekers aan musea is zowel landelijk als in de provincie Noord-Holland de laatste 10 jaar aanzienlijk toegenomen. De verwachting is dat het museumbezoek verder zal groeien, mede onder invloed van de vergrijzing. De grote musea in Amsterdam trekken relatief veel buitenlandse bezoekers. Voor de toekomstige ontwikkeling van het aantal museumbezoeken is de ontwikkeling van het buitenlandse toerisme van groot belang. De verwachting is dat het aantal buitenlandse toeristen de komende jaren zal blijven stijgen en dat het museumbezoek daarmee eveneens zal toenemen Aanbod en bezetting Amsterdam heeft 10 van de 14 grootste musea van Nederland Volgens het CBS telde de provincie Noord-Holland in musea (18% van het totale aanbod in Nederland) en ongeveer evenveel als in De provincie Noord-Holland heeft een omvangrijk aanbod aan grote musea. 12% (18 musea) van de musea in Noord-Holland trokken in 2009 meer dan bezoekers. Landelijk geldt dit voor 6% van de musea. In 2012 waren er in Nederland 14 musea met meer dan bezoekers, 10 hiervan zijn gevestigd in Amsterdam. Figuur 6-8 Musea in de provincie Noord-Holland met meer dan bezoekers in 2012 Naam Plaats Bezoekers in 2012 Van Gogh museum Amsterdam Anne Frank Huis Amsterdam Rijksmuseum Amsterdam Amsterdam Madame Tussauds Amsterdam* Amsterdam Hermitage Amsterdam Amsterdam Heineken Experience* Amsterdam Science center Nemo Amsterdam Sexmuseum Amsterdam* Amsterdam Scheepvaartmuseum Amsterdam Stedelijk Museum Amsterdam Bron: Nederlandse Museumvereniging. Madame Tussauds, de Heinkeken Experience en het Sexmuseum zijn niet opgenomen in het overzicht van de Nederlandse Museumvereniging, bezoekersaantallen voor deze musea zijn voor 2011 en gebaseerd op het overzicht van NBTC Plannen Er zijn in de provincie Noord-Holland een aantal initiatieven voor nieuwe musea. Het betreft met name kleinschalige initiatieven met een beperkt ruimtebeslag. In de gemeente Edam-Volendam zijn plannen voor twee nieuwe kleinschalige musea. In de gemeente Heerhugowaard zijn plannen voor uitbreiding van het Poldermuseum. In de gemeente Naarden zijn plannen voor de verplaatsing van het vestingmuseum In de gemeente Velsen zijn plannen voor de vestiging van een kleinschalig museum In de gemeente Wijdemeren zijn plannen voor de vestiging van een Mercedesmuseum met een ruimtebeslag van 1 á 2 hectare. BB

111 6.3.4 Confrontatie vraag en aanbod Het museumbezoek is de laatste jaren flink toegenomen terwijl het aantal musea nauwelijks is gegroeid. Wel hebben veel musea verbouwd. Voor de komende jaren is de verwachting dat het museumbezoek verder zal toenemen. Een groot deel van de musea heeft een zeer beperkt ruimtebeslag. Daarnaast is de overgrote meerderheid van de musea gevestigd binnen bebouwd gebied, waardoor musea geen issue zullen zijn voor het ruimtelijk beleid van de provincie. 6.4 Sauna/Wellness Recente stagnatie na jarenlange groei Veel plannen voor uitbreiding en nieuwe resorts Recente ontwikkelingen van de vraag Recente stagnatie na jarenlange groei Gegevens over het bezoek aan sauna s in Noord-Holland zijn niet bekend. Landelijk hebben wij eveneens geen cijfers over het exacte aantal bezoekers aan wellnesscentra, wel over trends. Het algemene beeld is dat het aantal bezoekers aan wellnesscentra de laatste 10 jaar sterk is gegroeid. In 2010 bezocht naar schatting 20-30% van de bevolking van jaar een wellnesscentrum (Rabobank, 2011). De vraag naar wellness is tot 2011 flink toegenomen. De verwachting van verschillende partijen (Rabobank, Van Spronsen en Partners, NBTC-NIPO) is dat de vraag ook de komende jaren nog zal blijven toenemen. Geen van de partijen doet echter uitspraken over de te verwachten groeipercentages. Een recent persbericht van het Economisch Bureau van de Rabobank laat zien dat deze sector de afgelopen twee jaar last heeft gehad van stagnatie en zelfs achteruitgang. Sauna's en wellnesscentra hebben in 2012 minder klanten gehad. De bezoekers die wel kwamen gaven bovendien minder uit. Een gemiddelde sauna had afgelopen jaar een tien tot twintig procent lagere bezettingsgraad dan een jaar eerder, becijferden de economen van de Rabobank. In 2011 was de bezetting gelijk gebleven. Het per bezoek bestede bedrag daalde van 40 tot 60 euro in 2011 naar 35 tot 55 euro afgelopen jaar. De crisis en het toegenomen aanbod worden als oorzaak aangewezen. De vele kortingsacties zorgen ervoor dat de marges onder druk staan. (Rabobank, 2013) Trends en verwachting van de vraag Ondanks recente stagnatie is nog niet gezegd dat er een trendbreuk is ingezet. Er is nog steeds reden om aan te nemen dat de wellnessmarkt in de toekomst weer gaat groeien, bijvoorbeeld doordat steeds meer mannen gebruik maken van wellnessvoorzieningen. BB

112 6.4.3 Aanbod en bezetting De Rabobank schatte in april 2011 dat er ongeveer 200 (middel) grote wellnesscentra zijn in Nederland. Onderzoeksbureau Van Spronsen en Partners (2011) telde in wellnessbedrijven waarbij de sauna de hoofdactiviteit is. Circa 10% van de 156 sauna s die van Spronsen en Partners onderscheiden behoren tot de categorie grote wellnesscentra. Van de 156 wellnessbedrijven met een sauna als hoofdactiviteit zijn er 29 gelegen in Noord-Holland. Op basis van de inventarisatie van Van Spronsen en partners is het sauna aanbod in Noord-Holland afgezet tegen de bevolkingsomvang iets ruimer dan landelijk. Er zijn in Noord-Holland veel initiatieven voor de realisatie van nieuwe hotels. Een deel van deze initiatieven zet in op de realisatie van wellnessfaciliteiten als onderdeel van het hotel. Daarnaast zijn er een aantal initiatieven en plannen voor de realisatie van wellnesscentra. Uit de inventarisatie onder gemeenten komen zes initiatieven naar voren: In de gemeente Hollandse Kroon is een initiatief voor de realisatie van een groot wellnesscomplex in de plaats Winkel. In de gemeente Schagen zijn er plannen voor de realisatie van een grootschalig kuuroord in de plaats Dirkshorn. In de gemeente Blaricum zijn er plannen voor de realisatie van een wellnesscentrum in recreatiegebied Voorland Stichtsebrug. In de gemeente Heerhugowaard zijn er plannen voor de verplaatsing van het bestaande saunacentrum Sauna Oase. In de gemeente Alkmaar zijn er plannen voor de realisatie van een Wellnesscentrum in het project de Westrand. In de gemeente Velsen zijn in de Kustvisie IJmuiden aan Zee zijn spa- en healthvoorzieningen opgenomen Confrontatie vraag en aanbod Ondanks de verwachte toename van de vraag zijn er verschillende partijen die waarschuwen voor overaanbod in de wellness-sector. De Rabobank geeft aan dat de vraag naar wellness flink is gestegen en naar verwachting de komende jaren verder groeit. Het probleem is echter dat het aanbod nog sneller toeneemt. Ook in Noord-Holland zijn er meerdere initiatieven voor de realisatie van nieuwe wellness centra. Het risico bestaat dat indien deze allemaal gerealiseerd worden het aanbod sneller toeneemt dan de vraag. BB

113 7 JACHTHAVENS 7.1 Rapportage jachthavens op basis van bestaande studies De Noord-Hollandse jachthavens zijn in dit onderzoek niet meegenomen in de enquêtes en ook niet in de koppeling van bedrijfsregister en kadaster om het ruimtegebruik vast te stellen. Reden hiervoor is het feit dat er al vrij veel informatie bekend is over het reilen en zeilen van de Noord-Hollandse jachthavens 31. Op basis van deze informatie geven wij hier een samenvatting, zoveel mogelijk volgens het stramien waarin de andere sectoren zijn behandeld, te weten (de ontwikkelingen in) vraag en aanbod en een confrontatie van beiden. We beperken ons in dit hoofdstuk tot de pleziervaart. De ontwikkelingen in de cruise- en chartervaart laten we buiten beschouwing omdat de impact op het ruimtegebruik erg beperkt is. Voor de beschrijving van de ontwikkelngen in deze sectoren verwijzen we naar het rapport Inventarisatie Watersportsector Noord- Holland. Het is voor de sector jachthavens, op basis van de huidige informatie vraag en aanbod te confronteren zoals dat in de voorgaande hoofdstukken gebeurd is voor logiesaccommodaties en de golfbanen. 7.2 Vraag naar ligplaatsen Druk op de markt en tekorten aan ligplaatsen aan de Markermeer- IJsselmeerkust Jachthavens ontwikkelen zich steeds meer tot verblijfsgebied Druk op de markt en tekorten aan ligplaatsen aan de Markermeer-IJsselmeerkust Voor de regio MIJ-kust (Markermeer-IJsselmeerkust) geeft onderzoeksbureau La Groupe aan dat er ondanks de crisis nog druk op de markt zit. Dit blijkt uit de hoge bezettingsgraad in het Noord-Hollandse deel van de MIJ-kust (96 procent). En uit de circa schepen die op de wachtlijst staan voor een ligplaats. In 2007 is berekend dat in de MIJ-kust tot 2030 een extra capaciteit nodig is van ligplaatsen (op basis van bevolkingsgroei, bezettingsgraden en wachtlijsten). Er zijn bij Amsterdam in de tussentijd ongeveer 100 ligplaatsen gerealiseerd, waardoor de overblijvende opgave voor de komende twintig jaar rond de ligplaatsen ligt. Jachthavens ontwikkelen zich steeds meer tot verblijfsgebied Naast de voorspelling voor de regio MIJ-kust heeft onderzoeksbureau Decisio een aantal algemene trends benoemd die van invloed zijn op de ruimte vraag bij Jachthavens. Decisio benoemt de volgende trends: - Opleving in de verhuurmarkt. - Omvang van boten neemt toe; evenals de luxe/voorzieningen aan boord. - Toenemend combinatiebezoek (met caravan/camper) aan jachthavens. 31 Het betreft de volgende drie rapporten: Ontwikkeling Watersport Provincie Noord-Holland ; Lelystad, WaterRecreatie Advies 2008; Ontwikkeling Watersport IJsselmeergebied 2010; Lelystad, WaterRecreatie Advies 2010; en Inventarisatie watersportsector Noord-Holland; Amsterdam, Decisio, 2012, dat een verzameling/bloemlezing van andere onderzoeken op het gebied van de watersportsector bevat. Daarnaast hebben wij gebruik gemaakt van een aantal fact sheets van de HISWA over de Watersportindustrie, BB

114 - Transformatie van jachthavens als stallingsgebied naar meer verblijfsgebied (met aanvullende wensen voor wifi-verbindingen, camerabewaking, horeca, vermaak). Op basis van deze trends valt een toename van het ruimtegebruik per ligplaats te verwachten. 7.3 Aanbod en bezetting Noord-Holland tweede watersportprovincie van Nederland Jachthavens vooral in Groot-Amsterdam, West-Friesland, Kop van Noord- Holland en Texel Passantenplaatsen sterk geconcentreerd in West-Friesland Sterke groei van het aantal ligplaatsen tussen 2000 en 2007 Bezettingsgraden Noord-Holland lopen uiteen van 89% tot 97% Bezettingsgraad Noord-Holland 94%, in Nederland 97% Passantendruk het hoogst in West-Friesland Groot aantal plannen aan de Markermeer-IJsselmeerkust en in Amsterdam Noord-Holland tweede watersportprovincie van Nederland Noord-Holland heeft, na Friesland, het hoogst aantal vaartuigen per provincie. De groei van het aantal vaartuigen sinds 2006 ligt iets onder het Nederlands gemiddelde. In 2011 is een trendbreuk opgetreden met betrekking tot het totaal aantal vaartuigen. Dit is dit jaar voor het eerst licht gedaald. Figuur 7-1 Aantal vaartuigen bij watersportbedrijven in de Nederlandse provincies Groei Friesland ,0% Groningen ,0% Drenthe ,0% Overijssel ,0% Flevoland ,3% Gelderland ,7% Utrecht ,3% Noord Holland ,7% Zuid Holland ,1% Zeeland ,3% Noord Brabant ,3% Limburg ,0% Totaal ,4% Bron: HISWA De HISWA-Vereniging telde in jachthavens in Nederland, waarvan 535 commerciële BB

115 jachthavens, 450 verenigingsjachthavens en 82 overheidshavens. Het totaal aantal ligplaatsen in Nederland is In 2010 waren er in Noord-Holland 312 jachthavens met een gezamenlijke capaciteit van ligplaatsen. Van de 312 jachthavens hebben er 189 een commercieel karakter en zijn er 82 verenigingshavens en 40 overheidshavens. Het totaal aantal ligplaatsen in Nederland is Het Noord-Hollandse aanbod bestaat grotendeels uit vaste ligplaatsen. In de provincie waren er in specifieke passantenplaatsen, grofweg zo n 10% van het aantal vaste ligplaatsen. Daarnaast worden ook tijdelijk onbezette - vaste ligplaatsen als passantenplaatsen gebruikt. Jachthavens vooral in Groot-Amsterdam, West-Friesland, Kop van Noord-Holland en Texel Het aanbod aan jachthavens concentreert zich ruimtelijk in de COROP-gebieden Kop van Noord-Holland, Groot Amsterdam en Het Gooi en Vechtstreek (waarbinnen de regio s Texel, Kop van Noord-Holland, West-Friesland, Amstel-Meerlanden, Amsterdam en Waterland grotendeels vallen). Gezamenlijk hebben deze COROP-gebieden 83% van de ligplaatsen in de provincie Noord-Holland. Figuur 7-2 Aantal ligplaatsen per COROP-gebied in Noord-Holland in Kop van Noord-Holland (CR) Alkmaar en omgeving (CR) IJmond (CR) Agglomeratie Haarlem (CR) Zaanstreek (CR) Groot Amsterdam (CR) Het Gooi en Vechtstreek (CR) Bron: Noord Holland in Cijfers obv. Informatie Waterrecreatieadvies Passantenplaatsen sterk geconcentreerd in West-Friesland Het aanbod aan specifieke passantenplaatsen laat een afwijkend beeld zien. Vooral in West-Friesland zijn veel passantenplaatsen. Het aanbod van passantenplaatsen in Het Gooi en Vechtstreek is in verhouding tot het aantal ligplaatsen beperkt. BB

116 Figuur 7-3 Aantal passantenplaatsen per WGR gebied in Noord-Holland in Kop van Noord- Holland Westfriesland Noord- Kennemerland West- Kennnemerland Agglomeratie Amsterdam Gooi en Vechtstreek Sterke groei van het aantal ligplaatsen tussen 2000 en 2007 Het aantal ligplaatsen in jachthavens is tussen 2000 en 2007 fors toegenomen. Het aantal jachthavens is met 13% gegroeid, het aantal ligplaatsen met 23%. Tussen 2007 en 2010 groeide het aanbod niet verder. Figuur 7-4 Geïndexeerde ontwikkeling van het aantal jachthavens en ligplaatsen in Noord-Holland in 2000, 2007 en 2010 (2000=100) Jachthavens Ligplaatsen Bron: Provincie Noord Holland in Cijfers, obv. Onderzoek Waterrecreatie Advies De gemiddelde jachthaven werd steeds groter tussen 2000 en 2007 Tussen 2000 en 2007 was er duidelijk sprake van schaalvergroting van de jachthavens. De gemiddelde jachthaven telde in ligplaatsen in 2000 was dit nog 103 ligplaatsen. Bezettingsgraden Noord-Holland lopen uiteen van 89% tot 97%, lager dan in Nederland De gemiddelde bezettingsgraad van de jachthavens in Noord-Holland is in %, dat is lager dan het Nederlands gemiddelde: 97%. In 2007 is het gebruik van ligplaatsen in de provincie Noord-Holland voor BB

117 het laatst geïnventariseerd. Uit deze inventarisatie bleek dat de gemiddelde bezettingsgraad uiteen liep van 89% in de WGR-regio 32 Noord-Kennemerland tot 97% in de WGR regio West-Friesland. Passantendruk het hoogst in West-Friesland De WGR- regio West-Friesland 33 trekt een relatief groot deel van de passanten. In vergelijking tot het aantal passantenplaatsen zijn de aandelen van de WGR-regio s Noord-Kennemerland en West-Friesland opvallend. Noord-Kennemerland trekt veel minder passanten dan op basis van het aantal ligplaatsen valt te verwachten terwijl West-Friesland veel meer passanten trekt dan op basis van het aantal ligplaatsen valt te verwachten. Groot aantal plannen aan de Markermeer-IJsselmeerkust en in Amsterdam De verwachting van de ondernemers en de gemeenten ten aanzien van de ontwikkeling van het aanbod aan jachthavens zijn in dit onderzoek zoals aangegeven niet geïnventariseerd. In een eerder onderzoek uit 2011 naar de Noord-Hollandse Markermeer-IJmeerkust (MIJ-kust) en in Amsterdam is wel een overzicht gegeven van de plannen in dit deel van de provincie Noord-Holland. Deze plannen voorzien op termijn in 950 additionele ligplaatsen in Amsterdam en additionele ligplaatsen voor jachten aan de Noord-Hollandse MIJ-kust. Dat is een uitbreiding van 36 procent van het ligplaatsenaanbod voor jachten. De afgelopen decennia is het aantal schepen en ligplaatsen in de MIJkust gestaag gegroeid 34. Bron: La Groupe via Decisio (2012): inventarisatie watersportsector Noord- Holland. 32 Een WGR-samenwerkingsgebied is een regio waarin gemeenten samenwerken op basis van de Wet Gemeenschappelijker Regeling. Noord-Holland is ingedeeld in 6 samenwerkingsgebieden. 33 samenvallend met de in dit rapport gehanteerde regio West-Friesland 34 Bron: La Groupe via Decisio (2012): inventarisatie watersportsector Noord-Holland. BB

118 8 OVERZICHTSTABEL 35 ProvincieNoord-Holland: vraag en aanbod grootschalig recreatievoorzieningen OverzichtstabelKwantitatief Regio's met sterke concentraties Aantal accommodaties Heden Ruimtebeslag totaal Ruimtebeslag buiten bebouwd gebied Ruimtebeslag overlap met EHS Ontwikkeling aanbod Ontwikkeling vraag Ontwikkeling bezettingsgraad (CBS in procentpunten) Verwachte ontwikkeling vraag in % (plaatsen en oppervlakte) Toekomstverwachting Plannen en initiatieven in aantallen plaatsen t.o.v. aanbod 2012 Confrontatie vraag en aanbod (kwantitatief) toekomstige spreiding over regio's Kampeerterreinen (toeristisch) 240 Texel, KvNH, Nrd- Kland, W-Frland gedaald (-16%), (85% van alle meer dan NL (- bedrijven) (91%) 320 (42%) 4%) gedaald (-7%), gelijk aan NL (- 8%) Bungalowparken Gegroeid(16%), Gegroeid (9%), toeristische verhuur Texel, KvNH, Nrd- 200 Kland, W-Frland minder dan NL (91%) 160 (42%) (32%) sterker dan NL (3%) Stabiel (+0,5%), iets gunstiger dan NL (-0,5%) Afname (-2%), gunstiger dan NL (-9%) aantal plaatsen: -9%; oppervlakte: 0% Groei (<10%) aantal plaatsen: +4%; oppervlakte: % Groei (+20%) planvoorraad groot in verhouding tot vraag planvoorraad erg groot in verhouding tot vraag Geen verandering Geen verandering Gegroeid Hotel, pension, B&B, etc 700 A'dam, Schiphol (45%) (35%), meer 30 (17%) dan NL (23%) Gegroeid (28%), sterker dan NL (21%) Stabiel gebleven (-1%) aantal bedden: +20%; geen impact op ruimtebehoefte BBG Groei (100%) planvoorraad erg groot in verhouding tot vraag Opkomst aanbod in gemeenten rondom Amsterdam 35 De inventarisatie van plannen is onvolledig en daardoor indicatief, als gevolg van non-response van drie gemeenten. De cijfers in deze tabel geven een indicatie op basis van inschattingen elders in dit rapport. Er kunnen geen rechten aan worden ontleend. BB