Werken in België: werken áán België? Slotwoord studiedag door Ben Weyts 15 juni 2013

Transcriptie

1 Beste vrienden, Allereerst mijn oprechte dank om in uw weekend een zaterdagvoormiddag vrij te maken om met ons mee te denken over onze sociaaleconomische toekomst. In de aanloop naar ons congres over confederalisme laten we ons inspireren door experten uit binnenen buitenland. We begonnen met misschien wel het meest essentiële thema: onze bedreigde welvaart en dus ook ons bedreigd welzijn. Deze week was het weliswaar zonnig, maar de economische barometer staat op bijzonder slecht weer. De grootste naoorlogse crisis sluimert nog steeds na. Het herstel van de economie en de arbeidsmarkt sputtert. De vraag die we vandaag bespraken met een aantal binnen- en buitenlandse experts is dan ook bijzonder relevant: hoe kunnen we werk maken van een structurele heropleving en meer jobs? En er staat veel op het spel. Begin deze week kwam het nieuws dat twee distributiecentra zich niet zullen vestigen in Limburg. Daardoor mislopen we extra jobs. Jobs die Limburg bijzonder goed kan gebruiken na de sluiting van Ford Genk. Maar het bijzonder pijnlijke aan dat nieuws was dat deze centra niet verhuizen naar een of ander laag loonland in Azië of Oost-Europa. Maar wel net over de grens, naar Nederlands Limburg. En hetzelfde geldt voor de busorders van De Lijn. De grootste bestelling uit de geschiedenis van dat bedrijf gaat niet naar één van onze gerenommeerde Vlaamse bussenbouwers, zoals Van Hool of VDL-Jonckheere. Nee, de bestelling gaat naar de Franse firma Irisbus. Wat is de rode draad doorheen deze voorbeelden van misgelopen bestellingen en afgeblazen investeringen? De torenhoge loonkost. Arbeid wordt kapot belast in dit land. Volgens de meest recente Eurostat-cijfers kost een uurloon in België voor een werkgever in totaal gemiddeld 40 euro, tegenover 32 euro in onze 3 belangrijkste handelspartners. Dit is een verschil van maar liefst 25 procent of 8 euro per uur! Je hebt geen diploma economie nodig om te beseffen dat het zelfs met onze hoge productiviteit en goed geschoolde arbeidskrachten bijzonder moeilijk wordt om op te boksen tegen de internationale concurrentie. De nood aan een structurele hervorming is groot. Dat bleek uit de presentaties van Michael Jung en Jens Høj. Ik wil hen namens de N-VA uitdrukkelijk danken voor hun bijdrage. De buitenlandse voorbeelden kunnen ons inspireren om de werking van onze arbeidsmarkt te verbeteren. Maar het zal niet volstaan om een buitenlands model klakkeloos te kopiëren naar België of Vlaanderen. We hebben immers onze eigen historiek en traditie van sociaal overleg. En we hebben onze unieke staatsstructuur. 1

2 Werk maken van meer jobs in België betekent onvermijdelijk ook werken áán België. Ook dat leren we uit de buitenlandse voorbeelden. Onder meer de opeenvolgende Hartz-hervormingen zorgden in Duitsland voor een forse daling van de werkloosheid en een spectaculaire toename van de werkgelegenheid. Het ging daarbij niet alleen over mini-jobs, maar ook over een hervorming van de uitkeringsstelsels, over nieuwe regels voor tijdelijke arbeid, over beroepsopleidingen en over een betere marktwerking in de arbeidsvoorziening. Bovendien toont de presentatie van Dr. Jung aan dat het Duitse succesverhaal niet enkel gestoeld is op de Hartz-hervormingen. Het is onlosmakelijk verbonden met de macro-economische context, de beheersing van de loonkost en de Duitse bedrijfscultuur. Een succesvolle hervorming van onze arbeidsmarkt betekent dus hervormen op diverse fronten. En precies daar wringt het schoentje. Want de hefbomen om écht werk te maken van structurele hervormingen, zitten in onze complexe staatsstructuur gespreid over de verschillende beleidsniveaus. Zo is Vlaanderen wel bevoegd voor het onderwijs, de beroepsopleiding en de arbeidsbemiddeling. Maar over het belangrijkste knelpunt, de torenhoge loonkost, zijn enkel de federale regering en het sociale overleg op federaal niveau bevoegd. En maak u geen illusies, hier zal de 6e staatshervorming niets aan veranderen. De bevoegdheid over de loonvorming en de aanpak van onze loonkosthandicap blijft exclusief voorbehouden voor het federale niveau en het Belgisch sociaal overleg. Telkens opnieuw krijgen we hetzelfde verhaal. De boodschap van Volvo Zweden aan minister-president Peeters, de bussen van De Lijn die niet in Vlaanderen zullen worden gemaakt, 2 grote distributiecentra die net over de Nederlandse grens worden gebouwd, We kunnen niet veel meer doen dan nogmaals aan Elio Di Rupo vragen om eindelijk werk te maken van probleem en prioriteit nummer 1: onze torenhoge loonkost. Met vele Vlaamse partijen zijn we het er over eens dat we echt niet verder kunnen in de spiraal van nóg meer overheidsuitgaven en nóg meer belastingen. Volgens de Europese Commissie stegen de primaire uitgaven sinds 2008 met 3,9 procent van het BBP. België is koploper in de eurozone. Eenzelfde toppositie bekleedt dit land inzake belastingdruk. Van 2009 tot 2012 stegen de belastingen met 2,5 procent van het BBP. De factuur is voor al wie werkt, spaart of onderneemt. Ons pensioenstelsel hervormen, werken lonend maken, de loonkosten verlagen, de competitiviteit herstellen, ondernemerschap aanmoedigen door een stabiele fiscaliteit... In Vlaanderen is een grote meerderheid het er over eens dat dat de paden zijn die we moeten bewandelen om onze welvaart en ons welzijn veilig te stellen. Dat zijn ook de paden die het federale niveau blokkeert. Vlamingen en Franstaligen willen immers elk 2

3 andere wegen inslaan. Bij gebrek aan eigen sociaaleconomische en fiscale hefbomen, moet minister-president Peeters, tot wanhoop gedreven, bedelen aan de poort van de Wetstraat 16, in de hoop dat Elio Di Rupo hem wat minuscule lastenverlagingen toegooit. Net als de N-VA, kijken ook andere Vlaamse partijen reikhalzend uit naar hervormingen, naar verandering, naar een regering zonder de PS. Die regering bestaat al. Ze heet de Vlaamse regering. Willen partijen als Open Vld of CD&V hun programma uitvoeren, dan kunnen ze niet anders dan bondgenoten zijn in de verregaande overdracht van bevoegdheden naar de deelstaten. Anders houden ze hun kiezers voor de gek. De sociaaleconomische hervormingen die de afgelopen jaren op een communautair veto stuitten, zullen dat ook doen in een volgende regering. En in die daarop. Bochtenwerk is niet nodig. De programma s van Open Vld en CD&V verwoorden ook vandaag nog het streven naar confederalisme als de overdracht van de basisbevoegdheden naar de deelstaten en samen kijken wat we nog samen kunnen doen. In plaats van elkaar te blokkeren, kunnen Vlamingen en Franstaligen beter samen beslissen op welke bevoegdheidsdomeinen ze kunnen samenwerken. Niet langer omdat ze moeten, maar omdat ze willen. Alleen via die weg kunnen we onze eigen problemen aanpakken met onze eigen oplossingen, met onze eigen centen. Als we ons lot in eigen handen kunnen nemen, kunnen we eindelijk vooruit geraken. Het alternatief is een regering-di Rupo II. Nog eens 5 jaar blokkeringen. Als we onze welvaart en ons welzijn willen veiligstellen, is dat eenvoudigweg geen optie meer. Via een confederale aanpak kunnen we bijvoorbeeld de aanbevelingen van de EC en de OESO effectief uitvoeren. Het federale model van loonvorming en loonmatiging heeft bewezen dat het in de praktijk niet meer werkt. Sinds de wet op de loonnorm uit 1996 is onze loonkosthandicap ten aanzien van onze buurlanden enkel gestegen, tot op het alarmerende niveau van vandaag. Zoals Jens Høj daarnet aanhaalde, moeten onze federale regering en de sociale partners een nieuw loonvormingsproces uitwerken dat het loon linkt aan de ontwikkelingen in de binnenlandse productiviteit. Daarbij kan tegelijk de automatische loonindexering uitdoven. 3

4 In België wordt achtereenvolgens op drie verschillende niveaus onderhandeld over de lonen: eerst Interprofessioneel in een 2-jaarlijks Interprofessioneel Akkoord, vervolgens sectoraal in de sectorale CAO s en tot slot in de ondernemingen door bedrijfs-cao s. Dit getrapte proces van loonvorming leidt tot een opbod in onze loonkost. Bij de start van de onderhandelingen wordt de verwachte inflatie volautomatisch omgezet in een minimale stijging van de toekomstige lonen. De onderhandelingen zijn dus nog niet eens begonnen, of het staat al vast dat de loonkost de komende 2 jaar minstens zal toenemen met de verwachte inflatie. Pas nadien volgen de onderhandelingen over extra loonsverhogingen bovenop de inflatie. Zo jagen we investeerders en jobscheppers in de armen van onze buurlanden. Daarenboven is het vet van de soep. De marge om iets extra toe te kennen is onbestaande op interprofessioneel niveau. En zo raakt het sociaal overleg op federaal niveau in een existentiële crisis. De groep van 10 slaagt er al een aantal jaren niet meer in om tot een bindend IPA te komen. Bovendien bieden de van bovenaf opgelegde akkoorden te weinig meerwaarde. Vandaag worden bedrijven in moeilijkheden verplicht om de centraal onderhandelde CAO-afspraken voor al hun werknemers toe te passen, met inbegrip van de automatische loonindexering. Ook al zijn hun werknemers en bedrijfsbonden bereid om hiervan af te zien om hun bedrijf te redden van het faillissement. Langs de andere kant kunnen werknemers niet in de winstresultaten van hun bedrijf delen omdat ze gehouden zijn aan de centraal onderhandelde afspraken die gelden voor de hele private sector. Met andere woorden: als het slecht gaat, kunnen de werknemers niet solidair zijn met hun bedrijf en hun collega s om de werkgelegenheid te redden. Nochtans zou dat helpen om de tsunami aan faillissementen van de laatste maanden tegen te gaan. Als het anderzijds goed gaat, kan een bedrijf evenmin solidair zijn met zijn werknemers en hen laten delen in de bedrijfswinst. Om uit de malaise te geraken moeten we het proces van loonvorming vanuit een confederale logica hervormen: door het zwaartepunt te verschuiven van het federale sociaal overleg naar de sectoren en de bedrijven. De loonvorming moet gebeuren daar waar de toegevoegde waarde wordt gecreëerd. Dus op het niveau van de sectoren en bedrijven. Ons voorstel aan het congres is om in de toekomst te werken met all-in akkoorden over het geheel van de loon- en arbeidsvoorwaarden. Deze all-in akkoorden worden van onderuit dus via sociaal overleg op de werkvloer in de sectoren en bedrijven onderhandeld en afgesloten. 4

5 Het kader voor deze gedecentraliseerde onderhandelingen kan worden bepaald op interprofessioneel niveau, maar we bieden de sociale partners in de bedrijven en de sectoren de autonomie om via opt out clausules hiervan af te wijken. Vanzelfsprekend is deze opt out enkel mogelijk als hierover een sociaal akkoord bestaat met de werknemers in de betrokken sector of het bedrijf. Vanuit het confederale model kunnen we het proces van loonvorming dynamiseren, en kunnen we het vastgelopen sociaal overleg van onderuit nieuw leven inblazen. Op die manier sluit de evolutie van de loonkost beter aan bij de verschillen in productiviteit tussen de verschillende regio s en bedrijven. Die confederale logica zorgt voor een betere bescherming van de werkgelegenheid en meer werkzekerheid. Bovendien zorgt het ook voor meer flexibiliteit. Het is een winwin. Voor werknemers en werkgevers. Maar het is ook duidelijk: de noodzakelijke sociaaleconomische hervormingen zijn pas mogelijk als we ons sociale overlegmodel inpassen in een confederale logica. Het illustreert onze these: confederalisme is geen doel, het is een middel. Een weg om eindelijk vooruit te geraken, de weg naar het veiligstellen van onze welvaart en ons welzijn. Ik hoop dat we met deze studiedag dit verhaal hebben kunnen inspireren. 5