Gezond en wel(zijn)-2

Transcriptie

1 SAMENLEVINGSZAKEN Gezond en wel(zijn)-2 Soc ia l Ind iv i munity com ne d t e s f an i t l y l le a f du 5 september 2017 ns itio nd co al nt ultural and en vir c, c i on m o m Living and working n o e c conditions e ks or w s tor ac Gene ral so ci o- 4e nota lokaal gezondheidsbeleid gemeente Smallingerland

2

3 INHOUDSOPGAVE 4 e NOTA LOKAAL GEZOND- HEIDSBELEID SMALLINGERLAND Inleiding Opbouw en inhoud van de 4 e nota Gezondheidsbeleid = integraal beleid Cijfers en kaders gezondheidssituatie in Nederland Focus gezondheidsbeleid op basis van de Wmo ambities Hoofdlijnen uitvoeringsplan Financieel overzicht Gebruikte afkortingen Bijlage: Taken die op basis van de Wpg door de gemeente zijn opgedragen aan de GGD Fryslân e nota lokaal gezondheidsbeleid Vastgesteld door de gemeenteraad op 5 september 2017 Gemeente DrachtenlSmallingerland 1

4 1. Inleiding Gemeenten zijn volgens de Wet publieke gezondheid (Wpg) primair verantwoordelijk voor de volgende taken: Algemene bevorderingstaken (artikel 2), epidemiologie, gezondheidsbevordering, medische milieukunde, en de afstemming van de publieke gezondheidszorg met de curatieve gezondheidszorg. Prenatale voorlichting (artikel 2h) Jeugdgezondheidszorg tot 19 jaar (artikel 5). Ouderengezondheidszorg vanaf 65 jaar (artikel 5a). Infectieziektebestrijding (artikel 6). Volgens artikel 14 van de Wpg hebben gemeenten de taak een GGD in stand te houden voor de uitvoering van taken op het gebied van de publieke gezondheidszorg. De bijlage geeft een overzicht van de taken die door de Friese gemeente zijn opgedragen aan de GGD Fryslân c.q. de Veiligheidsregio Fryslân (VR). Ook hebben gemeenten de wettelijke taak om, voordat besluiten worden genomen die belangrijke gevolgen kunnen hebben voor de publieke gezondheidszorg, advies te vragen aan de GGD (artikel 16). Gezondheid is een breed begrip. De laatste jaren ligt de focus van het gezondheidsbeleid meer op de mogelijkheden die mensen hebben om met ziekten, beperkingen en tegenslagen om te gaan en minder de afwezigheid van ziekten en aandoeningen. De titel van onze 3 e nota lokaal gezondheidsbeleid "Gezond en wel(zijn)" refereerde hier al aan. Investeren in gezondheid loont. Een kleine investering in preventie kan leiden tot een structurele besparing van kosten en gezondheidswinst. Met de recente decentralisaties binnen het sociaal domein zijn we niet alleen verantwoordelijk voor de gezondheid maar ook voor het welbevinden en de maatschappelijke participatie van de inwoners van onze gemeente. Om gezondheidsschade te voorkomen en gezondheidswinst te boeken is het van belang dat sectoren binnen en buiten de volksgezondheid samenwerken. Gezondheid staat niet op zichzelf en wordt beïnvloed door verschillende factoren. Factoren die men zelf soms wel, maar vaak ook niet, kan beïnvloeden. Deze 4 e nota lokaal gezondheidsbeleid richt zich op dat deel van gezondheid waaraan de gemeente Smallingerland een positieve en niet betuttelende bijdrage kan leveren. We borduren voort op de 2 e en 3 e nota omdat daarin een stevige basis is gelegd voor het lokale gezondheidsbeleid en het faciliteren van het proces om te komen tot een gezonde(re) samenleving. De speerpunten voor de komende vier jaar verschillen daarom qua inhoud niet wezenlijk van die uit de 3 e nota. Wél is er meer focus en samenhang met de decentralisaties jeugd, Wmo en participatie én de beleidsterreinen die raakvlakken hebben met gezondheidsbeleid en daaraan een bijdrage leveren. 2

5 2. Opbouw en inhoud van de 4 e nota Zoals in de inleiding is geschetst willen we het bestaande beleid de komende jaren continueren, uitbouwen en borgen. Het inhoudelijk kader van deze 4 e nota is voor een deel gebaseerd Landelijke nota gezondheidsbeleid (VWS). De landelijke nota is op haar beurt weer gebaseerd op de uitkomsten van de vierjaarlijkse Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) van het RIVM en de Verkenning Jeugdgezondheid Gezond opgroeien van RIVM en NCJ. Daarnaast zijn de bevindingen van de 3 e nota in deze nota verwerkt. De beleidsdoelen van deze nota zijn beschreven aan de hand van de vier ambities van het Wmo beleidsplan omdat dit beleidsplan het bovenliggende kader vormt. Ook legt deze 4 e nota relaties met andere beleidsplannen die raakvlakken hebben met preventieve gezondheid. Na de inleidende hoofdstukken 1 en 2 wordt in hoofdstuk 3 ingegaan op het belang dat gezondheid als een integraal vraagstuk wordt benaderd. Hoofdstuk 4 bevat cijfers en beschrijft de kaders voor de basis van deze nota. Hoofdstuk 5 beschrijft het gezondheidsbeleid van de gemeente Smallingerland voor de komende vier jaar. Hoofdstuk 6 geeft het uitvoeringsplan op hoofdlijnen weer. Het laatste hoofdstuk, hoofdstuk 7, bevat het financiële kader voor de uitvoering van de 4 e nota lokaal gezondheidsbeleid Smallingerland Op de laatste pagina staat een alfabetisch overzicht van de gebruikte afkortingen. De bijlage bevat een overzicht van taken die op basis van de Wpg door de gemeenten zijn opgedragen aan GGD Fryslân. 3

6 3. Gezondheidsbeleid = integraal beleid Positieve gezondheid De definitie van gezondheid verandert van 'gezondheid als afwezigheid van ziekte' naar 'gezondheid als het vermogen om je aan te passen en je eigen regie te voeren, in het licht van de sociale, fysieke en emotionele uitdagingen van het leven' (M. Huber et al. 2011). De mens staat centraal en niet de ziekte. Positieve gezondheid gaat uit van wat mensen wel kunnen in plaats van wat zij niet kunnen. Dit sluit aan bij de uitgangspunten van ons (sociaal) beleid die gericht zijn op het versterken van de eigen kracht. Daarnaast richt het beleid zich ook op de fysieke en sociale omgeving omdat het belangrijk is de omgeving zo in te richten, dat het maken van gezonde keuzes gemakkelijker wordt. Wmo ambities gemeente Smallingerland De Wmo ambities van onze gemeente zijn leidend voor het gezondheidsbeleid. De vier ambities zijn: a. De gemeente Smallingerland investeert in weerbare, actieve en gezonde generaties ( Voorkomen is beter dan genezen, toch! ). b. Inwoners worden snel en goed ondersteund bij het vinden van een passend antwoord op hun vraag ("Liever niet van het kastje naar de muur, toch?"). c. Inwoners voelen zich prettig en veilig in onze gemeente en gebruiken en/of bieden ondersteuning die nodig is ("Jij hebt mensen om je heen iets te bieden, toch?"). d. De kwetsbare groepen in de gemeente Smallingerland zijn minimaal van omvang. Daar waar ze er wel zijn, kennen en ondersteunen we ze ("Iemand die vastloopt, helpen we, toch?"). Transformatieagenda Sociaal Domein Smallingerland De Transformatieagenda brengt samenhang in de uitvoering van de gemeentelijke taken in het sociale domein. Er worden plannen gemaakt, ontwikkelingen gestimuleerd en acties en projecten uitgezet om de gezamenlijke (Wmo) ambities te realiseren. Veel acties die in deze nota worden uitgewerkt, hebben raakvlakken met of maken deel uit van de Transformatieagenda. Per onderdeel wordt dit inzichtelijk gemaakt. Integraal beleid De afgelopen jaren is veel geïnvesteerd in integrale beleidsontwikkeling en integraal werken (gezondheid, sport, spelen, Wmo, ruimtelijke ordening). Dit vanuit het inzicht dat bepaalde problemen alleen kunnen worden aangepakt op basis van een gezamenlijke agenda en een gezamenlijk plan van aanpak. Het Wmo beleidsplan geeft hiervoor het overkoepelende kader. In dit beleid staat het individu in relatie tot zijn omgeving centraal. Het schema van Dahlgren & Whitehead voor integraal gezondheidsbeleid maakt dit inzichtelijk. 4

7 4. Cijfers en kaders gezondheidssituatie in Nederland Levensverwachting in Nederland 1, 2 In Nederland is de gemiddelde levensverwachting bij geboorte voor mannen 79,7 en voor vrouwen 83,1. De resterende levensverwachting van een 65-jarige man is naar verwachting 83,6 jaar en van een 65-jarige vrouw 86,4 jaar. De levensverwachting wordt weergegeven in jaren. Die jaren kunnen worden opgedeeld in gezonde jaren en ongezonde jaren. Hoewel vrouwen gemiddeld ouder worden dan mannen, leven mannen en vrouwen gemiddeld ongeveer even lang in goede gezondheid. Vrouwen hebben dus meer ongezonde jaren omdat ze gemiddeld ouder worden dan mannen. Leeft ijd Tota al 12 tot 18 jaar 19 tot 65 jaar 65 jaar of oude r Onderwer pen Regio's Perioden % Smallinger land Smallinger land Smallinger land Smallinger land CBS, RIVM, GGD Ervaren gezond heid (goed/z eer goed) Langdurig e aandoeni ngen Eén of meer langdurig e aandoeni ngen Functiebeperk ingen Eén of meer lichamelijke beperkingen Percentages Mantelz org geven Mantel- -zorger Rookged rag Rokers Alcoholge bruik Zware drinker Overgew icht Lichamel ijke activiteit Voldoet aan norm gezond bewegen Ernstig overgewicht Cijfersoort Percentages Percentages Percentages Percentages Percentages Percentages Percentages Sociaal economische gezondheidsverschillen Gezondheidsverschillen Gezondheid en ziekte zijn niet gelijk verdeeld over verschillende bevolkingsgroepen in Nederland. Er zijn grote verschillen naar sociaaleconomische status (SES) en etniciteit. De hoogst genoten opleiding is de belangrijkste indicator is voor de verschillen in gezondheid. Andere indicatoren die daar nauw mee samenhangen zijn: laag inkomen, werkloosheid, ongunstige woon- en werkomstandigheden, ongezonde leefstijl

8 Het opleidingsniveau bepaalt vooral de toegang tot informatie en het vermogen om gebruik te maken van nieuwe informatie. Het is ook een belangrijke indicator voor het inkomen en het beroep (van Oyen et al., 2011). Mensen met lagere inkomens en een lagere opleiding, leven gemiddeld 7 jaar korter en 19 jaar minder in goed ervaren gezondheid dan mensen met een hoge opleiding. Risicofactoren komen vaker voor onder laagopgeleiden Diverse risicofactoren komen vaker voor bij laagopgeleiden. Zo roken laagopgeleiden bijna twee keer zoveel als hoogopgeleiden. De verschillen in roken zijn in de periode tussen 1990 en 2007 zelfs toegenomen. Dat komt vooral doordat hoogopgeleiden zijn gestopt. Overgewicht vertoont een vergelijkbare trend. Ernstig overgewicht is de afgelopen jaren toegenomen onder laagopgeleiden en afgenomen onder hoogopgeleiden. Gezondheidsvaardigheden Uit twee studies blijkt dat 29-54% van de Nederlanders weinig gezondheidsvaardigheden heeft. Vooral chronisch zieken, mensen met een lage opleiding, mensen met financiële problemen en mensen boven de 75 jaar hebben relatief weinig gezondheidsvaardigheden. 6

9 Laaggeletterdheid Er is een samenhang tussen gezondheidsvaardigheden en (laag)geletterdheid. Tien procent van de Nederlandse beroepsbevolking is laaggeletterd. In de literatuurstudie van De Greef en Segers 3 is gekeken naar taalgebruik in zes verschillende domeinen. De belangrijkste resultaten worden hieronder kort weergegeven. 1. Gezondheidsvaardigheden 48% Van de Nederlanders heeft beperkte gezondheidsvaardigheden. Dit kost jaarlijks 127 miljoen euro door o.a. slecht medicijngebruik, minder gebruik van preventieve zorg, vaker gebruik van huisartsenzorg of ziekenhuisopname en minder kennis van diverse ziekten en mogelijke behandelingen. 2. Taal op de werkvloer Taalproblemen blijken de oorzaak van 10% van de zware ongevallen in de procesindustrie. Het verbeteren van taalvaardigheden onder werknemers leidt tot minder fouten en dus minder herstelwerkzaamheden met bijbehorende kosten, omdat werknemers efficiënter, effectiever en zelfstandiger kunnen werken. 3. Effectief met geld omgaan Ongeveer 40% van de Nederlanders heeft onvoldoende basale financiële taalvaardigheden. Onvoldoende beheersing van deze vaardigheden kan leiden tot problemen in iemands kredietwaardigheid. Men sluit bijvoorbeeld vaker transacties af met hogere kosten en is minder geneigd pensioen te plannen. 4. Taal in het gezin Kwetsbare volwassenen geven een laag taalniveau van generatie op generatie door, waardoor hun kinderen ook problemen op het gebied van taal ervaren. In gezinnen waar ouders meer betrokken zijn bij taalactiviteiten thuis, hebben kinderen een betere cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling. 5. Digitale taal Digitale geletterdheid gaat om het op effectieve wijze kunnen functioneren in een digitale omgeving en op digitale platforms, apparaten en communicatiesystemen kunnen gebruiken. Dit vereist lees- en schrijfvaardigheden en gaat verder dan technische vaardigheden. Ouderen en vrouwen blijken hierin minder actief te zijn dan jongeren en mannen. 6. Welzijn, veiligheid en sport & entertainment Laaggeletterden hebben minder vertrouwen in de medemens. Daarentegen voelen mensen die beter kunnen lezen en schrijven onder andere na een taaltraject zich gelukkiger, hebben meer zelfvertrouwen en zijn zelfredzamer en sociaal actiever. Nationaal Preventie Programma Een gezonder en vitaler Nederland; dat is de inzet van het Nationaal Preventie Programma 'Alles is gezondheid' (2014). De meeste gezondheidswinst kan worden bereikt met een gezondere leefstijl. Het NNP geeft een nieuwe impuls aan de integrale aanpak van preventie in de settingen wijk, school, werk en zorg. Specifieke doelgroepen zijn: jongeren en hun ouders, aanstaande ouders en mensen met een lage SES. Voor deze laatste doelgroep is de landelijke stimuleringsmaatregel Gezond in de stad (GIDS) gestart. Gezond in is het stimuleringsprogramma dat GIDS-gemeenten helpt bij het versterken van hun lokale aanpak van gezondheidsachterstanden. Het gaat daarbij niet om blauwdrukken maar om het aansluiten bij wat gemeenten al doen. Omgevingswet In dit overzicht noemen we ook de Omgevingswet omdat hierbinnen de regels voor ruimtelijke projecten worden gebundeld. De Omgevingswet, die in 2019 in werking treedt, biedt kansen om de publieke gezondheid effectiever te beschermen en te bevorderen door: 3 ie_ls_mu_juni2016_.pdf 7

10 Samenhang tussen gezondheid, milieu, veiligheid en ruimtelijke ordening en leefomgeving te vergroten en in een vroeg stadium mee te nemen bij planvorming. De Wet publieke gezondheid (artikel 2c en 16), Omgevingswet en -visie en Wmo te verbinden door bijvoorbeeld rekening te houden met de invloed van groen op het welbevinden van inwoners en met mogelijkheden tot bewegen en ontmoeten. Voor ouderen voldoende bankjes, goede wandelpaden, voldoende verlichting. Omgevingswet te verbinden aan het concept positieve gezondheid omdat zelfredzaamheid, veerkracht en adaptief vermogen bij de doelstellingen van de Omgevingswet passen. Decentralisaties en andere (landelijke) ontwikkelingen De Wpg raakt veel andere ontwikkelingen waar al-dan-niet een wettelijke basis onder ligt. De decentralisaties binnen het sociaal domein (2015) zijn hiervan een voorbeeld. Andere voor de 4 e nota relevante wetten en beleidskaders zijn: De ontwikkeling Passend Onderwijs (2014) en het beleid op het gebied van schoolverzuim en thuiszitters (onderwijs/ leerplicht/ RMC). De invoering van nieuwe Drank- en Horecawet (2013) en het 'Preventie- en handhavingsplan alcohol gemeente Smallingerland'. Gemeentelijke 'Routekaart duurzaam Smallingerland 2040'. Landelijk en lokaal sportbeleid > nieuwe sportnota 'Beweeg je mee?'. De nieuwe sportnota 'Beweeg je mee?' lichten we er even uit omdat de inhoud direct raakt aan de doelen van het lokaal gezondheidsbeleid, namelijk het realiseren van een gezonde omgeving die uitnodigt tot gezond gedrag. De (beweeg)visie en ambities van de nota staan hieronder. Beweegvisie Een omgeving die uitnodigt tot gezond (beweeg)gedrag, waarin iedereen een leven lang mee doet 1. Bewegen en Gezondheid In Smallingerland is voor iedereen beweegaanbod te vinden dat stimuleert, uitnodigt, uitdaagt en voorziet om een leven lang dagelijks aan manieren van sporten en bewegen te kunnen (blijven) doen, die bij hen passen. 2. Bewegen en maatschappelijke participatie Smallingerland heeft een rijk sportverenigingsleven, waarin sportverenigingen voorzien in traditioneel sportaanbod en waar mogelijk hun rol oppakken en meebewegen in het realiseren en ontwikkelen van vernieuwingen in het beweegaanbod voor verschillende leeftijden en doelgroepen. 3. Sport en Onderwijs Onderwijs is dé basis waar jeugd op alle dagen verschillende manieren van sporten en bewegen aangeboden wordt door bevoegd en kwalitatief (bekwaam) kader. 4. Sportaccommodaties en Openbare Ruimten 5. Breedtesport-evenementen en topsport De sport- en beweegfaciliteiten in Smallingerland zijn divers en voorzien in traditioneel en ongeorganiseerd sport- en beweegaanbod en draagt bij aan (meer) multifunctioneel gebruik van beschikbare (openbare) ruimten, waarbij voor iedere inwoner sport- en beweegaanbod bereikbaar is in de directe, eigen omgeving. Smallingerland profileert zich met aantrekkelijke (sport)evenementen gericht op breedtesport en biedt ruimte voor haar sporttalenten. Primaat Samenwerken op basis van gezamenlijke ambities is efficiënt en effectief als duidelijk is waar het primaat c.q. de verantwoordelijkheid voor samenhang, afstemming en samenwerking ligt. Dit wordt in het volgende hoofdstuk per speerpunt aangegeven. 8

11 5. Focus gezondheidsbeleid op basis van de Wmo ambities Op basis van de kaders en cijfers van het vorige hoofdstuk staat het stimuleren van gezonde leefstijl ook weer centraal in de 4 e nota lokaal gezondheidsbeleid. Gezondheid moet weer iets van mensen zelf worden. Een voorwaarde hiervoor is dat inwoners van onze gemeente voldoende basisvaardigheden hebben zoals lezen, schrijven en sociale vaardigheden. Ook is goede voorlichting en bewustwording over gezonde leefstijl van belang. De manier waarop dit gebeurt is essentieel. Wij willen de inwoners niet betuttelen maar hen verleiden tot gezond gedrag door de gezonde keuze de gemakkelijke keuze te maken, de openbare ruimte zo in te richten dat die uitnodigt tot bewegen en gezond gedrag. Door hierover met de inwoners in gesprek te gaan willen we aansluiten op hun wensen en behoeften en tegelijkertijd ook een appel doen op hun eigen verantwoordelijkheid en bijdrage dit (mede) mogelijk te maken. Bij leefstijl gaat het enerzijds om preventie (stimuleren gezond gedrag) en anderzijds om curatie (verminderen van problemen ten gevolge van een verkeerde leefstijl). Als de focus teveel gericht is op de afzonderlijke leefstijlthema s en niet in samenhang met de specifieke situatie van de betrokkene(n) wordt aangepakt, dan is het moeilijk om concrete resultaten te boeken. Wij willen daarom investeren in een preventieve en collectieve aanpak om een gezonde leefstijl te stimuleren en een maatwerk bij individuele problemen op dat gebied. Het lokaal gezondheidsbeleid is in de basis gericht op alle inwoners van de gemeente. Vanuit de ambitie voorkomen is beter dan genezen willen wij extra aandacht richten op jeugd en vanwege de grote gezondheidsverschillen op kwetsbare groepen met een lage ses. Daarnaast willen we in dit kader ook de doelgroep mantelzorgers noemen. Zij kunnen kwetsbaar zijn omdat overbelasting op de loer ligt. Het is belangrijk om dat te voorkomen door, als het nodig is, tijdelijk de zorg over te laten nemen dooreen vrijwilligers of een professionele kracht (respijtzorg). In de nota 'Wie helpt me helpen?' (2015) is beschreven welk beleid de gemeente hierin voert. Hieronder wordt de tekst van de 3e herhaald. Sommige tekst is achterhaald omdat er de afgelopen vier jaar veel is gebeurd. In de gevallen dat de tekst niet meer klopte, is die aangepast. In de blauwe blokken is beschreven wat de aandachtspunten van de 3e nota waren en welke resultaten zijn bereikt. In de groene blokken staan opdrachten voor de komende vier jaren. Ambitie 1: De gemeente Smallingerland investeert in weerbare, actieve en gezonde generaties ( Voorkomen is beter dan genezen, toch! ) Investeren in kwaliteit van (basis)voorzieningen De gemeente wil investeren in de kwaliteit van voorzieningen en professionals die met jonge kinderen werken omdat hier de basis ligt voor preventie. Er wordt, in overleg met de doelgroep, een basisaanbod ontwikkeld dat toegankelijk is voor alle inwoners van de gemeente met kinderen in de leeftijd van 0-18/23 jaar en de jeugdigen zelf. 9

12 Aandachtspunten Taken jeugdgezondheidszorg (JGZ) (volledig) integreren in het CJG 2. Basisaanbod vaststellen op het gebied van universele preventie 3. Aanbod herijken op het gebied van selectieve preventie Bereikte resultaten Ad 1. De taken van de JGZ zijn niet volledig maar wel voor een belangrijk deel geïntegreerd in het CJG. De JGZ blijft een eigenstandige positie en opdracht houden binnen de GGD Fryslân. De JGZ medewerkers maken deel uit van de vier gebiedsteams; zij hebben een informerende, adviserende en signalerende functie in het preventieve veld omdat zij veel jonge kinderen zien. De JGZ pakt enkelvoudige problemen zelf op en schakelt bij complexe problemen met de collega's in de gebiedsteams. Ad 2+3. Het basisaanbod universele preventie is helder en voor een deel geborgd binnen het gemeentelijk beleid. Hierbij kan gedacht worden aan de prenatale activiteiten, de JGZ, de voorschoolse voorzieningen, het onderwijs en sport. Daarnaast is er een preventief 'aanbod' dat kan worden ingezet als er specifieke vragen zijn. Opdracht De functie, positie en organisatie van de gebiedsteams is nog in ontwikkeling. Dit kan gevolgen hebben voor de positie en functie van de JGZ binnen de gebiedsteams. In de loop van 2017 is hierover meer duidelijkheid en kunnen nieuwe afspraken worden gemaakt en geïmplementeerd (primaat: transitieagenda/ volksgezondheid). 2. Er wordt een nieuw beleid ontwikkeld voor de voorschoolse voorzieningen (primaat voorschoolse voorzieningen). De verwachting is dat met ingang van 1 januari 2018 de Harmonisatie van de voorschoolse voorzieningen van kracht is. De kinderopvang en het peuterspeelzaalwerk worden ondergebracht bij de Wet Kinderopvang met als doel om het pedagogische klimaat in de voorschoolse voorzieningen te verbeteren en de doorgaande lijn naar het basisonderwijs te versterken. Vooruitlopend hierop zijn we in 2016 gestart met een tweejarige pilot, het omvormingsplan. Gedurende deze periode wordt het peuterspeelzaalwerk van de MOS voorbereid op de harmonisatie en wordt er een kwaliteitsslag gemaakt bij de voorschoolse voorzieningen. 3. Een nieuw aandachtspunt is het terugdringen van laaggeletterdheid (primaat: onderwijs). In onze gemeente is laaggeletterdheid een probleem met serieuze omvang; uit de meest recente cijfers blijkt dat zo'n mensen (16-64 jaar) in onze gemeente laaggeletterd is! Concreet betekent dit dat ze dusdanig slecht kunnen lezen en schrijven, waardoor ze tegen allerlei problemen aanlopen. Ook wordt het voor hen, in een wereld van vergaande robotisering en automatisering, steeds lastiger om actief deel te nemen aan onze samenleving, waardoor maatschappelijk isolement dreigt. De aanpak van laaggeletterdheid vraagt om maatwerk. Binnen het Digi-Taalhuis -in de Bibliotheek- worden laaggeletterden begeleid door goed getrainde vrijwilligers, nadat tijdens de intakefase samen met de laaggeletterde is onderzocht waar zijn/haar behoefte ligt qua taalontwikkeling. Wanneer iemand in staat is om in relatief korte tijd (1 jaar) echt een niveausprong te maken, kan een educatietraject bij het Friesland College worden gevolgd. Naast bovenstaande activiteiten is het signaleren van laaggeletterdheid onderdeel van de aanpak Gezond in (primaat: Gezond in ). Naast het terugdringen van laaggeletterdheid bij volwassenen zetten we nadrukkelijk in op het voorkomen van laaggeletterdheid en dat begint bij de allerjongsten. In samenwerking met de consultatiebureaus, de MOS en de scholen lukt het ons om al zeer vroeg taalontwikkelingsachterstand bij kinderen te signaleren. Wanneer dat het geval is zetten we VVE-begeleiding in, maar ook programma's als Boekstart en de Bibliotheek op School. 4. We gaan de Ketenaanpak -9 maanden/ 0-25 jarigen met betrokkenen evalueren en aanpassen aan ontwikkelingen binnen het sociaal domein (primaat: jeugdbeleid). 10

13 Make the healthy choice the easy choice (zie ambitie 3) Schoolgezondheidsbeleid Het motto make the healthy choice the easy choice kan gekoppeld worden aan scholen en andere voorzieningen waar kinderen een belangrijk deel van de dag doorbrengen. Wij willen hierin blijvend investeren door het faciliteren van de aanpak De gezonde school (DGS). In die aanpak bepalen scholen in samenspraak met leerlingen en ouders, welke speerpunten centraal staan in het gezondheidsbeleid van de school. Verschillende onderwerpen zoals genotmiddelen, voeding, sport en bewegen kunnen hierdoor structureel binnen de school worden opgepakt. Aandachtspunten Nieuwe scholen de mogelijkheid bieden om met DGS aanpak inhoud te geven aan het schoolgezondheidsbeleid. 2. CJG taken (preventie en toeleiding) onderbrengen in het onderwijs en samen met het onderwijs invulling geven aan de een kind/gezin, een plan, een contactpersoon aanpak. Bereikte resultaten Ad 1. In onze gemeente wordt op 16 basisscholen, 7 scholen voor voortgezet onderwijs en ROC De Friese Poort gewerkt met DGS aanpak. Gezondheid op school heeft daardoor structurele aandacht. Met 6 basisscholen met een landelijke vignet Gezonde School, staat onze gemeente in Friesland op nummer 1. 4 Ad 2. Met het basis-, voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs zijn afspraken gemaakt over CJG in de school. De implementatie van de afspraken is -door de hectiek van de start van de gebiedsteams- niet op alle scholen gelukt. Dat geldt ook voor de gezamenlijke aanpak van kinderen die extra ondersteuning vragen. Opdracht De komende jaren worden in ieder geval de scholen in de GIDS-wijken gemotiveerd om DGS aanpak te implementeren binnen hun schoolbeleid. Een vergelijkbare aanpak gaan we stimuleren bij de kinderopvang (gezonde kinderopvang), bedrijven (gezonde werkvloer) en sportverenigingen (gezonde sportvereniging). Deze aanpakken zijn theoretisch goed onderbouwd en sluiten aan bij ons principe van een benadering van onderop (primaat: Gezond in...). 2. De samenwerkingsafspraken worden besproken en zo nodig aangepast. Het streven is om -als basis- per school afspraken te maken met CJG/ GT, leerplicht, JGZ over preventieve taken binnen de school en de uitvoering van de een kind/gezin, een plan, een contactpersoon aanpak (primaat: gebiedsteam). Opvoedingsondersteuning en weerbaarheid Opvoedingsondersteuning en weerbaarheid blijft belangrijk omdat weerbare kinderen beter in staat zijn eigen (leefstijl)keuzes te maken. Opvoedingsondersteunende activiteiten zorgen ervoor dat ouders hiervoor gefaciliteerd zijn. Het CJG vervult hierin een belangrijke functie. Daarnaast is het belangrijk om met het onderwijs, de voor- en buitenschoolse voorzieningen en de sportverenigingen van gedachten te wisselen over hoe zij hun rol zien met betrekking tot dit thema. 4 zorgatlas/vignetscholen 11

14 Naast opvoedingsondersteuning en weerbaarheid kunnen er vanuit CJG op eigen initiatief of op verzoek van ouders en/of organisaties activiteiten worden georganiseerd gericht op de hieronder genoemde leefstijlthema. In de uitvoering kan worden samengewerkt met organisaties die specialist zijn op een bepaald thema. Aandachtspunten Zie onder investeren in 'kwaliteit van (basis)voorzieningen' en 'schoolgezondheidsbeleid'. 2. In overleg met buitenschoolse- en sportvoorzieningen nagaan welke bijdrage zij kunnen leveren aan deze doelstelling Bereikte resultaten Op de scholen in de JOGG wijken wordt met DGS aanpak structureel gewerkt aan het schoolgezondheidsbeleid. Ook het thema sociaal emotioneel wordt hier opgepakt. Op deze manier is er aandacht voor weerbaarheid en het maken (gezonde) keuzes. Opdracht De verbreding van DGS aanpak vraagt de komende jaren een gerichte aanpak (zie opdracht schoolgezondheidsbeleid). De hieraan gerelateerde acties van het uitvoeringsprogramma Kindermishandeling en huiselijk geweld maken hiervan deel uit (primaat: Gezond in ). 2. Er wordt een inventarisatie gemaakt van het huidige aanbod op het terrein van opvoedingsondersteuning en weerbaarheid en dubbelingen, wensen en hiaten. Op basis daarvan wordt het aanbod geactualiseerd en inzichtelijk gemaakt voor ouders en professionals, waaronder de gebiedsteams (primaat: jeugdbeleid). 3. In 2017 moet er duidelijkheid komen wat de positie van het CJG in relatie tot de gebiedsteams is. Op basis daarvan wordt duidelijk wie verantwoordelijk is voor de coördinatie van de (collectieve) opvoedingsondersteunende activiteiten (primaat: transformatieagenda). Alcohol, roken en andere verslavingen De nieuwe Drank- en horecawet biedt de gemeente mogelijkheden om het drinken op jonge leeftijd te voorkomen c.q. moeilijker te maken. In de komende beleidsperiode wordt met de afdeling bestuursondersteuning samengewerkt aan een preventieve aanpak. Het CJG en het onderwijs hebben een belangrijke rol in deze preventieve aanpak. Hierin wordt nauw worden samengewerkt met de GGD Fryslân (project De nuchtere Fries ), andere organisaties die op deze thema gespecialiseerd zijn en met MOS (Maatschappelijke Onderneming Smallingerland). Het landelijk rookbeleid is voor een deel bepalend voor een succesvolle aanpak op provinciaal c.q. lokaal niveau. Bekeken kan worden of deze taak kan worden ondergebracht bij de GGD; daarnaast blijft het een aandachtspunt binnen de aanpak DGS. Concrete aandachtspunten Evalueren van bestaand beleid en met betrokken organisaties (VNN, MOS en GGD) onderzoeken hoe (een deel van) de huidige activiteiten onder de verantwoordelijkheid van het CJG kan worden uitgevoerd 2. Naar behoefte aanbieden van de cursus Pakje kans Bereikte resultaten Ad 1+2. Het bestaande beleid is geëvalueerd en het nieuwe beleid is beschreven in het 'Preventie- en handhavingsplan alcohol gemeente Smallingerland'. Dit plan wordt in de eerste helft van 2017 vastgesteld. 12

15 Opdracht Uitvoering geven aan vooral de preventieve taken van het 'Preventie- en handhavingsplan alcohol gemeente Smallingerland'. Preventie richt zich op alcohol, roken en andere verslavingen (primaat: CJG c.q. gebiedsteam). 2. Voor wat betreft roken worden initiatieven genomen om kinderen rookvrij te laten opgroeien en diegenen die roken te ondersteunen bij het stoppen met roken. De gemeente sluit zich hiertoe aan bij Alliantie Nederland Rookvrij! (primaat: gezondheidsbeleid). 3. Afspraken met VNN herijken op basis van ontwikkelingen en nieuw beleid (primaat: relatiebeheerder VNN). Een goede start De gemeente gaat beleid ontwikkelen voor prenatale voorlichting, tiener- c.q. jonger moeders en andere kwetsbare groepen. Aandachtspunten Beleid ontwikkelen en vaststellen voor een basisaanbod prenatale voorlichting voor tiener- c.q. jonge moeders en andere kwetsbare groepen 2. Het aanbod onderbrengen bij het CJG Bereikte resultaten Ad 1+2. De aandachtspunten zijn gerealiseerd. Er is beleid en een flexibel prenataal aanbod ontwikkeld. Het aanbod kan op maat worden gemaakt voor verschillende doelgroepen en bij voldoende deelname worden uitgevoerd. Bij onvoldoende deelname wordt het programma 'Stevig ouderschap' ingezet. Opdracht Het is nog lastig om de juiste doelgroep te motiveren voor deelname aan prenatale voorlichtingsprogramma's. Dit is een punt van aandacht in het overleg met betrokken partners (primaat: gebiedsteam). 2. De aanpak 'Centered based pregnancy' en het programma 'Voorzorg' worden onderzocht als aanvulling op respectievelijk de huidige aanpak van prenatale voorlichting en het aanbod voor kwetsbare zwangeren (primaat: jeugdbeleid). 3. De ketenaanpak -9 maanden-0 wordt geactualiseerd en uitgebreid met nieuwe partners, waaronder ziekenhuis Nij Smellinghe (primaat: jeugdbeleid/ gebiedsteam). Voeding en bewegen (overgewicht) Voor het speerpunt voeding en bewegen in relatie tot voorkomen c.q. verminderen overgewicht loopt het vierjarig project Gezonde Slagkracht (GS). Binnen dit project vindt er afstemming plaats met het gemeentelijk sportbeleid, NASB-impuls, de Beweegkuur, DGS en andere relevante ontwikkelingen. Onlangs heeft de gemeente Smallingerland zich aangesloten bij de JOGG-beweging. JOGG staat voor Jongeren Op Gezond Gewicht. Voor de aanpak van overgewicht, gebaseerd op de vijf JOGG pijlers, zijn de volgende speerpunten geformuleerd: De gemeente wil een positieve niet betuttelende aanpak om gezond leven gemakkelijk en leuk te maken. JOGG fungeert daarbij als vliegwiel, hulpmotor (Smallingerland, gezond en vitaal). Vanuit het Centrum voor Jeugd en Gezin wordt een ketenaanpak voor kinderen met overgewicht ontwikkeld (Samenwerken aan de zorg voor kinderen met overgewicht). Bij de uitwerking van bovenstaande ligt de nadruk op twee aandachtsgebieden in de gemeente (Wijkaanpak gezond leven in De Venen en De Wiken). 13

16 Aandachtspunt In het Uitvoeringsplan JOGG/Gezonde Slagkracht zijn de acties beschreven. Bereikte resultaten Gezonde Slagkracht is in 2014 afgerond met mooie positieve resultaten. Het eindrapport is goedgekeurd. Met de inzet van dit programma is het volgende bereikt: De integrale aanpak overgewicht is verankerd in de beleidsprocessen binnen de gemeente in de beleidsterreinen gezondheid, sport en onderwijs en de WMO. De integrale aanpak heeft zich ook vertaald in geïntegreerde werkwijze van de bestaande partners is de uitvoering van de zorg voor kinderen met overgewicht. Binnen deze aanpak wordt volgens het stepped care-matched care principe gewerkt. De juiste zorg op maat aanbieden, op een laagdrempelige manier. Er wordt in de JOGG wijken gewerkt vanuit het principe 'voor en door de wijk'. Dit betekent dat er voortdurend wordt gekeken of activiteiten aansluiten bij wat wijkbewoners, scholen, etc. zelf willen. Er zijn concrete producten ontwikkeld waaronder: o Documenten gericht op de zorg voor kinderen met overgewicht zoals een stroomschema ketenaanpak; o Sociale kaart; o Een werkboek voor ouders en kinderen; o Een doelgroeponderzoek gericht op de zorg voor kinderen met overgewicht in Smallingerland wordt ook landelijk gebruikt; o Een procesevaluatie waarin het verloop van het proces uitgebreid is beschreven en aanbevelingen worden gedaan. Het onderdeel verbinden preventie - zorg heeft mede dankzij Gezonde Slagkracht mooie resultaten geboekt. In 2014 is er gestart met het programma LEFF (Lifestyle, Energy, Fun & Friends). In het programma gaan kinderen boven een gezond gewicht samen met hun ouders tien weken lang aan de slag om op een positieve manier te leren hoe ze gezonde keuzes kunnen maken op gebied van voeding en beweging. De resultaten zijn zeer positief: kinderen zijn zelfverzekerder en er worden bewustere keuzes gemaakt na het volgen van de training. Er lijkt een blijvende gedragsverandering bij kinderen te zien. Voor meer informatie over de voorlopige (landelijke) resultaten van LEFF wordt verwezen naar de link in de voetnoot. 5 Opdracht We maken deel uit van het Friese platform 'Nuchter over gewicht' (GGD). Het platform ontwikkelt op basis input van gemeenten een collectieve Friese aanpak die de lokale aanpak (preventie) overgewicht ondersteunt (primaat: gezondheid). 2. De aanpak van (voorkomen) overgewicht houdt ook de komende vier jaren onze aandacht. Naast de bestaande taken zoals JOGG, LEFF, Gezond in, gaan we meedraaien in een landelijke proeftuin die een landelijke standaard gaat ontwikkelen voor de bekostiging van de aanpak van overgewicht (primaat: gezondheid). 3. De komende periode wordt er nog steviger ingezet op het beweegbeleid. Bewegen in georganiseerd verband maar vooral ook (gratis) bewegen in de nabije omgeving. De vraag hoe we 'inactieven' kunnen verleiden tot gezond gedrag staat hierin centraal. Op dit thema zijn verschillende beleidsafdelingen van onze gemeente en externe actoren betrokken (primaat: gezondheidsbeleid/ sportbeleid) pdf 14

17 Ambitie 2: Inwoners worden snel en goed ondersteund bij het vinden van een passend antwoord op hun vraag ("Liever niet van het kastje naar de muur, toch?") Integrale aanpak bij gesignaleerde problemen De tweede ambitie heeft betrekking op de organisatie van de toegang en de ondersteuning. Alle burgers met een ondersteuningsvraag op het terrein van wonen, welzijn, (gezondheid) en zorg worden geholpen volgens het principe 'de burger centraal': Een integrale benadering die recht doet aan de principes van vraaggericht werken en het versterken van de eigen kracht. Bij een integrale aanpak (een cliënt, een plan) is in eerste instantie intern commitment nodig. Daarnaast is afstemming en samenwerking met de eerstelijns (en tweedelijns) (gezondheids)zorg essentieel. De Inspectie voor de Gezondheidszorg onderscheidt de volgende randvoorwaarden om te komen tot een geïntegreerde en effectieve ondersteuning door zorgverleners bij leefstijlverandering 6 : Gezamenlijke probleemanalyse en doelstellingen; Systematische evaluatie en verbetering; Gestructureerd overleg tussen relevante zorgverleners in de wijk/buurt; Netwerkregie; Betrokkenheid zorgverzekeraar en gemeente. Aandachtspunt Dit doel krijgt in de loop van 2013 inhoud. Op dat moment worden er afspraken gemaakt waar binnen de gemeente de verantwoordelijkheid voor de implementatie ligt. Bereikte resultaten De resultaten van deze ambitie worden beschreven in de kwartaalrapportages sociaal domein en in de evaluatie van de gebiedsgericht werken (eerste helft 2017). Opdracht Snel en goede ondersteund worden bij het vinden van een passend antwoord op een vraag kan zowel digitaal als fysiek. Het is belangrijk dat inwoners gemakkelijk heldere en eenduidige informatie kunnen vinden waardoor zij weer verder kunnen. Het actueel houden en door ontwikkelen van de gemeentelijke website(s), zoals Samen Wijzer en CJG, is een voortdurend aandachtspunt. Het geven van heldere en eenduidige informatie geldt ook voor de mensen binnen het sociaal domein direct contact hebben met de inwoners van Smallingerland. Dit zijn de medewerkers van gemeentelijke diensten, maar ook medewerkers van de gebiedsteams en professionals die in het voorliggende veld werken. Vragen worden breed opgepakt en -als het kan- eenvoudig afgehandeld (primaat: transformatieagenda). 2. De gebiedsteams worden nog meer gepositioneerd als de toegang het loket voor (kleine en grote) vragen van inwoners. Een integrale aanpak op basis van 1 kind/gezin, 1 plan, 1 contactpersoon, maakt deel uit van de focus op preventie. Eigen oplossingen worden genormaliseerd, gestimuleerd en gefaciliteerd. De hiervoor geschreven opdrachten krijgen inhoud binnen de Transformatieagenda sociaal domein Smallingerland (primaat: transformatieagenda). 6 Randvoorwaarden Gezonde zorg: geïntegreerde en effectieve ondersteuning door zorgverleners bij leefstijlverandering, IGZ/VWS (2012). 15

18 Ambitie 3: Inwoners voelen zich prettig en veilig in onze gemeente en gebruiken en/of bieden ondersteuning die nodig is ("Jij hebt mensen om je heen iets te bieden, toch?") De derde ambitie richt zich op het woon- en leefklimaat omdat dit een bijdrage levert aan hoe mensen zich voelen en gedragen. Het woningaanbod en de openbare ruimte (toegankelijk, veilig en beweegvriendelijk), het vrijwilligerswerk en de mantelzorg staan hierin centraal. Hieronder wordt ingegaan op de inrichting van de openbare ruimte met als uitgangspunt Maak de gezonde keuze de gemakkelijke keuze. Make the healthy choice the easy choice relatie Omgevingswet Een belangrijk doel van ons gezondheidsbeleid pijler is het zodanig inrichten van de omgeving (woon, werk, school, buurt, wijk, stad, etc.) dat de gezonde keuze de gemakkelijke keuze is. Op die manier worden mensen verleid tot gezond gedrag: de keuze is aan hen want het uitgangpunt is dat mensen zelf beslissen over leefstijl. Breed bestuurlijk draagvlak is een voorwaarde om op dit punt een veranderingsproces op gang te brengen die nodig is om concrete resultaten te boeken. Dat proces start met interne (beleidsinhoudelijke) samenwerking op basis van een gemeenschappelijke agenda. Een ander aandachtspunt is het betrekken van c.q. de communicatie met de bevolking c.q. organisaties bij de discussie over leefstijl. De uitdaging is om aan te sluiten bij wat zij (inwoners, wijkraden, plaatselijk belangen, kinderopvang, onderwijs, sportverenigingen, bedrijven, etc.) in Smallingerland belangrijk vinden als het gaat om leefstijl. Immers, als mensen niet intrinsiek gemotiveerd zijn iets te veranderen, dan zal de gemeente haar doelen nooit bereiken. Social marketing is hierbij een hulpmiddel. De derde stap is om (subsidie)afspraken te maken met organisaties die dit proces kunnen ondersteunen zodat de doelen worden bereikt. Aandachtspunt De uitwerking van dit doel is opgenomen in het Uitvoeringsplan JOGG/Gezonde Slagkracht Bereikte resultaten Jongeren op gezond gewicht (JOGG) Binnen de JOGG aanpak is social marketing één van de vijf pijlers. Een strategisch communicatiebureau heeft tijdelijk ondersteuning geboden bij het invullen van de brede communicatie en de acties in de wijk. Onder het motto Zo doen we dat hier! worden inwoners in hun eigen kracht te zetten. Door met inwoners in gesprek te gaan wordt duidelijk wat voor hen belangrijk is. Dit kan per doelgroep, wijk, etc. verschillen. Het moreel kompas is het beeld dat aan 'Zo doen we dat hier' verbonden is. Gezondheid, CJG, Wmo en duurzaamheid zijn bij deze integrale, waardenvrije en bottom-up aanpak betrokken. In de wijkaanpak wordt nauw samengewerkt met de inwoners en professionals om tot een passend aanbod te komen. De rode draad is het versterken van bestaande activiteiten en daar op een positieve, niet betuttelende manier bij aansluiten. Er wordt gewerkt vanuit het principe 'voor en door de wijk'. Dit betekent dat er voortdurend wordt gekeken of activiteiten aansluiten bij wat wijkbewoners, scholen, etc. zelf willen. Soms zijn andere belangen of een onderliggende motivatie juist de trigger om mee toe doen. Een voorbeeld hiervan is dat een van de scholen in de wijk zich op een positieve manier wilden profileren en vervolgens het onderdeel 'meer bewegen onder schooltijd' heeft opgenomen in het vaste weekprogramma. De ervaring leert nu dat de kinderen fitter in de klas zitten en hierdoor beter de aandacht bij de les kunnen houden. Het landelijk instituut NISB heeft een artikel over deze best practice in Smallingerland gepubliceerd. 7 7 Wijkgerichte aanpak Jogg Smallingerland Zo doen wij dat hier! 16

19 Op verzoek van een aantal groepen zijn er de afgelopen jaren een drietal openbare (Join the Pipe) drinkwaterpunten geopend. Deze punten voorzien hiermee duidelijk in een behoefte. Aan het landelijk JOGG programma zijn een aantal programma's verbonden, zoals de DGS aanpak, de Gezonde sportvereniging en ook de Gezonde werkvloer. In 2015 is een start gemaakt om met bedrijven in Smallingerland in gesprek te gaan over gezondheid op de werkvloer. Vitale werknemers zijn energiek, goed inzetbaar en over het algemeen minder ziek. Dit is gunstig voor werkgever én werknemer. Via het werk nemen werknemers die ook ouder zijn, een gezonde leefstijl mee naar huis. De aanpak is vergelijkbaar met de DGS aanpak. Gezond in (Smallingerland) Naast de JOGG aanpak doet onze gemeente vanaf medio 2014 ook mee aan het landelijke programma Gezond in dat gericht is op het terugdringen van sociaal economische gezondheidsverschillen. Met deze aanpak willen we een nog steviger basis leggen voor preventie binnen het sociaal domein. JOGG en de Gezonde School aanpak zijn hierin geïntegreerd en laaggeletterdheid is een aandachtspunt. MOS, het Sportbedrijf en de GGD hebben een belangrijke functie in de uitvoering. Voor het programma Gezond in is een apart uitvoeringsprogramma beschreven waarin de volgende uitgangspunten centraal staan: 1. Smallingerland Gezond en Vitaal: De gemeente wil een positieve, niet betuttelende, aanpak om gezond leven makkelijk en leuk te maken. Make the healthy choice the easy choice is een uitgangspunt. 2. Extra focus op GIDS wijken en dorpen in Smallingerland: Op basis van wijkscans is een keuze gemaakt voor de uitrol van Gezond in in vier gebieden in de gemeente. Mogelijk wordt daar nog een vijfde gebied aan toegevoegd. 3. De burger in de hoofdrol: Met een gebieds- en vraaggerichte aanpak worden bewoners betrokken bij inhoud, uitvoering en borging omdat het "iets van henzelf moet worden". De aanpak Gezond in richt zich op vijf gebieden in onze gemeente waar de problematiek het meest speelt. De input voor het plan van aanpak is door inwoners van de vijf gebieden, vrijwilligersgroepen en professionals geleverd. Dit is belangrijk omdat verandering van leefstijl een intrinsieke motivatie vraagt en daarom moet aansluiten bij wat betrokkenen belangrijk vinden en zelf willen. Op 5 september 2016 hebben staatssecretaris Van Rijn en de landelijke ambassadeur van Gezond in Rinda den Besten werkbezoek gebracht aan onze gemeente. Onze best practices 8 worden verspreid over de andere Gezond in... gemeenten. Van het bezoek is een film gemaakt. 9 Opdracht Zoals bij het onderdeel overgewicht/ bewegen als is beschreven, willen we nog steviger inzetten op bewegen in de nabije omgeving. De vraag hoe we 'inactieven' kunnen verleiden tot gezond gedrag staat hierin centraal. Bij dit thema zijn verschillende beleidsafdelingen van onze gemeente en externe actoren betrokken en is er ondersteuning vanuit het Zorg Innovatie Forum (ZIF) (primaat: gezondheid). 2. De invulling van Gezond in is beschreven in het uitvoeringsplan Gezond in Smallingerland 2017 (primaat: Gezond in...) d38&profile_id=119 17

20 Fysieke infrastructuur Het is van belang dat de infrastructuur zo is ingericht dat deze een gezonde leefstijl faciliteert. Aandachtspunt Dit doel krijgt in de loop van 2013 inhoud. Op dat moment worden er afspraken gemaakt waar binnen de gemeente de verantwoordelijkheid voor de implementatie ligt. Bereikte resultaten Bewegen kan altijd en overal. Er zijn de afgelopen jaren veel resultaten geboekt op dit onderdeel. Gedacht kan worden aan de speelvoorzieningen in de gemeente, de invulling die gegeven wordt aan openbaar groen, de verschillende punten waar gezwommen of bewogen kan worden in de openbare ruimte, het Leerpark, de moestuintjes, de fietsroutes van en naar het centrum of andere druk bezochte locaties, etc. In 2015 is de website gelanceerd. Op de website zijn alle speelveldjes, pleintjes en andere locaties waar jong en oud gratis kunnen bewegen in kaart gebracht. Opdracht Zowel de fysieke als de sociale infrastructuur is een onderdeel van Gezond in Uitgangspunten zijn: 1. Een omgeving realiseren die uitnodigt tot gezond (beweeg)gedrag 2. De gezonde keuze de gemakkelijke keuze maken In overleg met verschillende afdelingen van de gemeente én de inwoners van de betrokken wijken, worden hiervoor de focuspunten voor de komende jaren in beeld gebracht. Dit resulteert in een gezamenlijk beleids- c.q. uitvoeringsplan (primaat: Gezond in ). Daarnaast kunnen de resultaten de basis vormen voor de Omgevingsvisie. 18

21 Ambitie 4: De kwetsbare groepen in de gemeente Smallingerland zijn minimaal van omvang. Daar waar ze er wel zijn, kennen en ondersteunen we ze ("Iemand die vastloopt, helpen we, toch?") De laatste ambitie focust op maatschappelijke opvang, OGGZ, het voorkomen c.q. terugdringen van huiselijk geweld, verslavingen en eenzaamheid. In deze nota krijgen de volgende doelstellingen van ambitie 4 inhoud. Eenzaamheid Het aantal inwoners dat matig tot ernstige gevoelens van eenzaamheid ervaart is in de komende vier jaar verminderd door middel van het inzetten van bewezen effectieve interventies. Het programma met de werktitel Meedoen op mentale kracht vormt hiervoor de basis (Uitvoeringsplan Wmo 2013). Aandachtspunt Het programma Meedoen op mentale kracht wordt vastgesteld en geïmplementeerd. De basis voor het programma is beschreven in het Uitvoeringsplan Wmo Bereikte resultaten Van 2012 tot 2014 hebben we met 6 andere gemeenten in Fryslân en de NHL gewerkt aan een integrale aanpak voorkomen en bestrijden van eenzaamheid. Daarbij is voor onze eigen gemeente een inventarisatie gedaan naar wie zich met dit thema bezig houdt en op welke manier. Daarnaast is in het kader van een promotie onderzoek door de universiteit van Tilburg onderzoek gedaan naar bestaande netwerken en de invloed daarvan op beleid en de uitvoering daarvan. De uitkomsten van de inventarisatie zijn verwerkt in de sociale kaart en worden gebruikt in de website Samen-Wijzer. Daarnaast is een geriatrisch netwerk ouderen opgezet gericht op een brede aanpak van kwetsbare ouderen. Met de opgedane kennis is voor de wijk de Bouwen een wijkplan opgesteld waarbij ook eenzaamheid is meegenomen. Uit de inventarisatie en het onderzoek kwam naar voren dat er veel instellingen activiteiten uitvoeren die gerelateerd zijn aan eenzaamheid. Het bleek dat het vinden en bespreekbaar maken van eenzaamheid vanuit verschillende beelden en visies gebeurt. Professionele welzijn- en zorgorganisaties maar ook vrijwilligersorganisaties en kerken zijn zich bewust van de problematiek. Ook binnen de gebiedsteams is de problematiek bekend en werkt men aan het versterken van het eigen netwerk en eigen kracht. Daarbij is eenzaamheid niet de invalshoek maar (psychische ) kwetsbaarheid in brede zin. Dit maakt dat het lastig is om aan te geven welke methodiek effectief is als het gaat om het bestrijden van eenzaamheid. Bekende groepen die meer dan gemiddeld last hebben van een klein netwerk en eenzaamheid zijn mensen met psychische problemen en mensen met een verstandelijke beperking. Die hebben vaak al professionele begeleiding. Huisartsen geven aan dat mensen met psychosociale problematiek vaak last hebben van eenzaamheidsgevoelens. In 2015 heeft de gemeente een pilot uitgevoerd met Sport Fryslân en de Rijksuniversiteit Groningen genaamd 'Sociaal vitaal'. Ouderen in de wijk de Bouwen met psychosociale problematiek zijn door zorgverleners van de Friese Wouden, ZuidOostZorg en de huisartsen benaderd om deel te nemen aan een fittest. Op basis daarvan konden ze meedoen aan een beweegprogramma waarbij het opbouwen van een netwerk en versterken van (psychische) weerbaarheid ook werd meegenomen. De intensieve benadering gericht op meer bewegen en gezelligheid heeft resultaat gehad. Meer dan 100 mensen hebben zich aangemeld waarvan ongeveer 60 aan het programma hebben deelgenomen. De resultaten waren positief. Het algehele welbevinden nam toe en de lichamelijke fitheid ook. 19