Klaar voor de start?!

Transcriptie

1 Klaar voor de start?! Werkblad beschrijving interventie voor Goed Beschreven t.b.v. Menukaart Sportimpuls Originele versie: maart 2013, versie 1.0 Versie MSI: oktober 2013 Gebruik de HANDLEIDING bij dit werkblad LET OP velden met de aanduiding MSI, zijn verplicht voor het aanmelden voor de Menukaart Sportimpuls Voor meer informatie: Oktober 2013, versie MSI

2 Colofon Ontwikkelaar/licentiehouder van de interventie Naam Avant sanare Adres Directiekade 15 Postcode 3089 JA Plaats Rotterdam Telefoon , b.g.g Fax - Website (van de interventie) Contactpersoon Vul hier de eerste contactpersoon voor de interventie in, wanneer deze afwijkt van de ontwikkelaar of licentiehouder Naam Adres Postcode Plaats Telefoon Fax Floor Bemelmans Directiekade JA Rotterdam f.bemelmans@avantsanare.nl , Tweede contactpersoon Vul hier de tweede contactpersoon voor de interventie in Naam Adres Postcode Plaats Telefoon Fax Domien Theuvenet Directiekade JA Rotterdam d.theuvenet@avantsanare.nl Referentie in verband met publicatie Naam auteur(s) Lisanne Kouwen, Floor Bemelmans, Domien Theuvenet Titel interventie Klaar voor de start?! Databank(en) Menukaart Sportimpuls Plaats, instituut Rotterdam, Avant sanare Datum December 2014 Het Werkblad moet een samenvatting van de beschikbare schriftelijke informatie zijn en geeft informatie over de interventie die van belang is voor de beoordeling van de kwaliteit en randvoorwaarden van de interventie. Daarnaast is de informatie bedoeld voor bezoekers van de databank(en) van de samenwerkende organisaties. Het Werkblad is een invulformulier, geordend naar onderwerp (doelgroep, doel enzovoort). De onderwerpen volgen de criteria voor beoordeling. Kijk in de handleiding die bij dit werkblad hoort ter ondersteuning bij het invullen van dit werkblad. Dit is een gezamenlijk werkblad van de volgende organisaties 2

3 Inhoud Colofon... 2 Samenvatting... 4 Uitgebreide beschrijving Probleemomschrijving Beschrijving interventie Samenhang Uitvoering Evaluatie van praktijkervaringen Aangehaalde literatuur

4 Samenvatting MSI Eén A-4tje, maximaal 400 woorden Schrijf hier een korte pakkende beschrijving van de interventie en neem hier in ieder geval de volgende onderdelen in op: Doelgroep, doel en aanpak van de activiteiten. Klaar voor de start?! is een laagdrempelig groepsprogramma voor mensen met lichte of matige depressieve klachten. Het is een integraal preventieprogramma bestaande uit 8 gezondheidsvoorlichtingen en 8 bewegingsbijeenkomsten (running, dansen of fietsles). Beide onderdelen worden afgestemd op de kenmerken van de doelgroep. Na de interventie hebben de deelnemers plezier in bewegen, zijn de depressieve klachten verminderd, zijn zij in staat hun leefstijl actiever en gezonder vorm te geven en stromen zij door in regulier beweegaanbod. Tijdens de interventie Klaar voor de start?! komen de volgende thema s aan bod: draagkracht/ draaglast, stemming en bewegen, stress en ontspanning, piekeren, slapen, grenzen stellen/ assertiviteit, duurzaam actief blijven, leefstijl en voeding. De thema s van de gezondheidsvoorlichtingen worden ook geïntegreerd in het beweeggedeelte. Op deze manier komt de koppeling tussen lichaam en geest voor de deelnemers nog beter tot zijn recht en wordt de kans van het beklijven van de kennis en vaardigheden vergroot. Verder worden de bewegingsbijeenkomsten afgestemd op aspecten die voor de doelgroep nuttig en zinvol zijn, zoals lichamelijke en geestelijke activering, motoriek, coördinatie- en houdingsverbetering, samenwerking en uitwisseling met anderen, plezier maken en ervaren. Tijdens iedere bijeenkomst wordt er gewerkt met en ingespeeld op hetgeen de deelnemers zelf inbrengen. Actieve participatie wordt sterk gestimuleerd. De nadruk bij dit programma ligt op de kracht van de deelnemers: wat kan men allemaal wél? Met deze benadering wordt beoogd dat deelnemers positief naar zichzelf kijken en naar hun mogelijkheden. Het opzoeken van de grenzen van die mogelijkheden en de stimulans, verleidt mensen ertoe hun grenzen geleidelijk, in eigen tempo, te verleggen. Zowel de beweegdocent als cursusleider hebben een belangrijke rol hierin. Voor het combineren van bewegen en gezondheidsvoorlichting in één programma is gekozen vanuit de veronderstelling dat beide benaderingen, praten en doen, elkaars werkzaamheid versterken: je leert door informatie tot je te nemen, te betrekken op je eigen leven, door ervaringen en tips uit te wisselen met anderen en je ondergaat de (heilzame) werking van beweging. 4

5 Uitgebreide beschrijving 1. Probleemomschrijving MSI Probleem Voor welk probleem, thema of risico is de interventie ontwikkeld? Omschrijf aard en ernst van het probleem Gebruik hiervoor maximaal 400 woorden. Beschrijf ook de spreiding (hoe vaak komt het probleem voor en bij wie) en de mogelijke gevolgen (immaterieel en materieel) als er nu niet wordt ingegrepen. Probleem en spreiding Een depressie is een stoornis waarbij sprake is van een langdurige neerslachtige stemming en ernstig verlies aan interesse in bijna alle dagelijkse activiteiten en inactiviteit (Meijer & Penninx, 2013). Depressies komen veel voor, in 2011 hadden mensen tussen de 18 en 65 jaar een depressieve stoornis (Meijer & Penninx, 2013). Bekend zijn onder meer de volgende risicofactoren: het hebben van licht/matig depressieve klachten, gebrek aan sociale steun, individuele kwetsbaarheid (zoals een laagzelfbeeld) en stressoren (zoals ernstige verlieservaringen of weinig plezierige gebeurtenissen). Depressiepreventie en leefstijl Gebleken is dat depressieve klachten vaak uitmonden in een depressieve stoornis (ziekte) en dat tijdige herkenning en aanpak van deze klachten verergering kan voorkomen (Smit, Bohlmeijer & Cuijpers, 2003). Preventieve, praktische groepscursussen (gebaseerd op cognitieve gedragstherapie en psycho-educatie) blijken te werken. Smit en Bohlmeijer (2003) bepleiten daarnaast ook actieve lichaamsbeweging als een goedkope en sociaal aanvaardbare interventievorm voor mensen die het risico lopen op een depressie. Uit diverse onderzoeken is gebleken dat regelmatig bewegen een (kosten)effectieve behandeling is voor depressie (Wattles, 2001). Taylor en anderen (2004) toonden aan dat mensen die tenminste iets aan lichaamsbeweging doen, minder psychische klachten hebben dan mensen die niets aan beweging doen. Fysieke activiteit leidt tot fysieke fitheid en geestelijk welbevinden waardoor mensen duurzaam in beweging blijven. Voor mensen met een bewegingsarmoede is effectieve psycho-educatie een belangrijk element om te komen tot een actieve, gezonde leefstijl (van der Stel, 2005). Gevolgen Een depressie betreft een ernstige aandoening die veel leed, zowel persoonlijk als maatschappelijk, veroorzaakt. Volgens de World Health Organisation is depressie in het jaar 2020 de op één na meest voorkomende ziekte in de wereld (Dehue, 2008; Wooley et al., 2002). Geconcludeerd kan worden dat de omvang van deze problematiek zeer groot is en dat de persoonlijke en maatschappelijke gevolgen ingrijpend zijn. De maatschappelijke en economische kosten van deze problematiek bedragen circa 996 miljoen euro per jaar (cijfers 2007) (Meijer en Penninx, 2013). 2. Beschrijving interventie Het werkblad is ook geschikt voor een samenvattende beschrijving van complexe of samengestelde interventies. Dit zijn interventies die uit twee of meer afzonderlijke onderdelen bestaan. Denk aan interventies met aparte onderdelen voor verschillende doelgroepen, zoals een leefstijlinterventie die zowel gericht is op de community als de school als de individuele docent. Of aan interventies met verschillende modules die bij een doelgroep op maat worden toegepast. Naarmate er meer onderdelen zijn is het aan te bevelen de structuur visueel weer te geven in een schema. Dit geldt met name voor de subdoelen en voor de aanpak van de interventie. Zie verder bij de betreffende paragrafen hieronder. 5

6 2.1 Doelgroep MSI Wat is de uiteindelijke doelgroep van de interventie? De doelgroep bestaat uit volwassen personen met lichte of matige depressieve klachten. Zijn er intermediaire doelgroepen? Zo ja, welke? Intermediaire doelgroepen zijn: - Beweegdocenten die de bewegingsbijeenkomsten van de cursus verzorgen. - Verwijzers, zoals huisartsen/ praktijkondersteuners en andere zorg- en hulpverleningsprofessionals (bijvoorbeeld fysiotherapeuten, leefstijladviseurs, maatschappelijk werkers, e.d.). - Cursusleider, verantwoordelijk voor totale coördinatie en uitvoeren van gezondheidsvoorlichtingen van externe organisaties die door middel van een train-de-trainer gecertificeerd zijn om deze cursus uit te voeren. Selectie van doelgroepen Hoe wordt de doelgroep en - indien van toepassing - de (intermediaire) doelgroep(en) geselecteerd? Deelnemers worden vaak verwezen via professionals uit het zorg-, sport- of hulpverleningscircuit, zoals gezondheidscentra, huisartsen/ praktijkondersteuners, fysiotherapeuten of maatschappelijk/ sociaal of cultureel werkers. Deelnemers hebben echter niet perse een verwijzing nodig, zij kunnen ook zichzelf inschrijven. Na de aanmelding (en vaak een informatieoverdracht van de verwijzer) volgt een intakegesprek tussen de cursusleider en deelnemer, waarin de in- en exclusiecriteria worden beoordeeld. Er wordt gebruik gemaakt van een gevalideerde screeningslijst, de Rand MHI-5, welke vraagt naar de mentale gezondheidstoestand van de deelnemers. In deze vragenlijst wordt onder andere gevraagd naar de mate van verdrietige en somberheidgevoelens die de deelnemer de afgelopen maand heeft ervaren. Tevens wordt tijdens het intakegesprek een aantal vragen gesteld aan de hand van een standaard intakeformulier. Vragen die onder andere aan bod komen zijn gericht op diverse symptomen van depressie (slaapproblemen, vermoeidheid/gebrek aan energie, schuldgevoel, gevoelens van waardeloosheid). Daarnaast wordt een deelnemer bij twijfel over deelname besproken in een intern multidisciplinair overleg. De volgende inclusie-en exclusiecriteria zijn geformuleerd: Inclusiecriteria: - De deelnemer is ouder dan 18 jaar. - De deelnemer heeft lichte of matige depressieve klachten (zoals somber, moe, geen zin hebben, e.d.). - Er is sprake van bewegingsarmoede, de deelnemer komt niet aan de dagelijkse norm van beweging. Exclusiecriteria: (N.B. voor alles geldt: indien dusdanig op de voorgrond dat er sprake is van een belemmering) - De deelnemer is niet bereid of in staat om in een groep te kunnen functioneren, vanwege ernstige sociale, psychiatrische of persoonlijkheidsproblematiek. - De deelnemer is onvoldoende gemotiveerd om mee te doen aan de cursus (voelt zich bijvoorbeeld gedwongen door verwijzer) of is niet in staat of bereid alle bijeenkomsten te volgen. - De deelnemer heeft ernstige fysieke beperkingen waardoor hij/ zij niet in staat is aan het beweegdeel mee te doen. - De deelnemer is al voldoende in beweging en/ of een ervaren sporter. 6

7 2.2 Doel MSI Hoofddoel Wat is het hoofddoel van de interventie? De interventie leert de deelnemers ervaren dat bewegen plezierig is en hen kan helpen zich fitter en lekkerder in de vel te laten voelen. Door de psycho-educatie hebben zij meer kennis en vaardigheden gekregen om met vervelende of stressvolle gebeurtenissen beter om te gaan. Het plezier beleven in bewegen en de opgedane kennis en vaardigheden helpt hen om het risico op het krijgen van een zware depressie te verminderen. Subdoelen Wat zijn de subdoelen van de interventie? Indien van toepassing: koppel de subdoelen aan de betreffende (intermediaire) doelgroepen, bijvoorbeeld in een schema. Subdoelen voor de deelnemers wat betreft de gezondheidsvoorlichtingen zijn: - Na afloop van de cursus hebben de deelnemers ervaren dat zij niet de enige zijn die lichte tot matige depressieve klachten ervaren. - Na afloop van de cursus hebben de deelnemers een adequaat zelfmanagement, dat wil zeggen dat zij hun eigen emoties en gedachten kunnen herkennen en reguleren doordat zij o in staat zijn om hun eigen draagkracht en draaglast te benoemen; o vaardigheden hebben ontwikkelt om in een positieve spiraal te komen en blijven; o lichamelijke en geestelijke stresssignalen kunnen herkennen en in staat zijn zichzelf te ontspannen; o in staat zijn om antipiekertips in eigen praktijk toe te passen. - Na afloop van de cursus weten de deelnemers wat zij kunnen doen om beter te slapen en hebben zij inzicht in de factoren die van invloed zijn op en samenhangen met slaap. - Na afloop van de cursus zijn de deelnemers in staat tot het toepassen van vier stappen van assertiviteit, waarmee zij hun eigen grenzen kunnen stellen. - Na afloop van de cursus hebben de deelnemers inzicht in de relatie tussen voeding en stemming en kunnen zij minimaal drie voorbeelden noemen van gezonde voedingskeuzes. - Na afloop van de cursus hebben de deelnemers een persoonlijk actief leefstijlplan, onder andere doordat zij ontdekt hebben waar zij goed in zijn qua beweging, weten hoe zij om kunnen gaan met belemmerende gedachten en meer inzicht hebben in gezonde voedingsmiddelen. Subdoelen voor de deelnemers wat betreft beweging zijn: - Tijdens de cursus ervaren de deelnemers dat bewegen plezierig is en dat zij (fysiek) tot meer in staat zijn dan verwacht. - Na afloop van de cursus ervaren de deelnemers minder lichamelijke gezondheidsklachten en/ of ervaren zij minder fysieke beperkingen (al dan niet door een veranderde attitude ten opzichte van bewegen en hun lichaam). - Na afloop van de cursus weten de deelnemers welke bewegingsmogelijkheden zij hebben hoe zij dit in hun eigen omgeving en dagelijks leven kunnen realiseren. - Na afloop van de cursus zijn de deelnemers blijvend in beweging en hebben zij een meer actieve en gezonde leefstijl (werken zij toe aan het en/ of behalen zij de dagelijkse norm van bewegen). In hoeverre deze subdoelen voor de deelnemers behaald zijn wordt beoordeeld door middel van een vergelijking tussen de begin- en eindsituatie. Tijdens de laatste bijeenkomst (en eventueel een outtakegesprek) doet de deelnemer een zelfevaluatie over zijn/ haar proces, zijn/haar persoonlijke doelen en de algemene leerdoelen van de cursus. Dit gebeurt zowel mondeling in gesprek met de cursusleider als schriftelijk middels een vastgestelde vragenlijst die door Avant sanare is ontwikkeld. Op deze manier kan bekeken worden waar de deelnemer staat ten opzichte van zijn/ haar beginsituatie (die tijdens de individuele intake en de eerste bijeenkomst is vastgesteld). 7

8 2.3 Aanpak MSI Opzet van de interventie Hoe is de opzet van de interventie? Denk aan volgorde, frequentie, intensiteit en duur - indien van toepassing. Voeg hier eventueel een schema in. Klaar voor de start?! is een preventie interventie gericht op een risicogroep en is als volgt opgezet. De volgende fasen/ stappen worden doorlopen: 1. Werving deelnemers: 2 tot 3 maanden voorafgaand aan eerste bijeenkomst wordt hiermee gestart. Er kan sprake zijn van een open of bestaande groep waarbinnen geworven wordt. 2. Uitvoering programma: 2 maanden De interventie bestaat uit 8 groepsgerichte gezondheidsvoorlichtingen van 1 uur die gekoppeld zijn aan minimaal 8 bewegingsbijeenkomsten van minimaal 1 uur. Voorafgaand aan de cursus vindt een intakegesprek plaats tussen de deelnemer en cursusleider. Klaar voor de start?! kent drie varianten. De gezondheidsvoorlichtingen zijn in de verschillende varianten (nagenoeg) hetzelfde, de beweegactiviteit verschilt. Deelnemers kiezen uit de verschillende beweegactiviteiten: running, dansen (zumba) of fietsen, en de gekozen activiteit blijft gelijk gedurende de gehele cursus. De cursus is een gesloten groep, dat wil zeggen dat het een groep is met een vast aantal personen gedurende een afgesproken periode. Het aantal deelnemers dat aan de cursus kan deelnemen ligt tussen de 8 en 15 per keer. Bij een kleinere groep wordt al snel de indruk gewekt dat er maar weinig anderen zijn met dezelfde problemen en zijn er weinig herkenningsmogelijkheden. Een groep met meer dan 15 deelnemers wordt als te groot ervaren omdat er dan te weinig gelegenheid voor het individu is om zijn/ haar persoonlijke verhaal te delen. 3. Blijven bewegen Tijdens het intakegesprek wordt nagevraagd in hoeverre al wordt bewogen en aan welke beweegactiviteiten de deelnemer na afloop van de interventie zou willen deelnemen. Indien de deelnemer dit nog niet weet, krijgt hij de opdracht om zich in de periode dat de interventie wordt uitgevoerd te oriënteren op de beweegactiviteiten in zijn buurt die hem leuk lijken. Tijdens de interventie wordt geregeld bij de deelnemers nagevraagd of zij al een keuze hebben gemaakt met welke beweegactiviteit zij doorgaan. Eventuele (mentale) belemmeringen om zich aan te sluiten bij een reguliere beweegactiviteit of om op eigen kracht te blijven bewegen worden tijdens de interventie besproken. Indien nodig en mogelijk kan gebruik worden gemaakt van een vrijwilliger (een Beweegmaatje) met wie de deelnemer op bezoek gaat bij beweegaanbieders of met wie de deelnemer op eigen kracht gaat bewegen. Het voorbereiden op het zelfstandig gaan bewegen na afloop van de interventie begint al bij de intake en is de rode draad tijdens de bijeenkomsten. Locatie en uitvoerders Waar wordt de interventie uitgevoerd en door wie? Indien van toepassing per onderdeel beschrijven. De cursus vindt plaats zo dicht bij de deelnemers als mogelijk, zodat reisafstand geen belemmering vormt en de omgeving vertrouwd is. Voor de gezondheidsvoorlichtingen is een ruimte nodig waarin een groep van 8 tot 15 deelnemers terecht kan, plus de trainer(s). Belangrijke aanwezige faciliteiten zijn een toilet, de mogelijkheid om koffie/thee te zetten en de aanwezigheid van een flap-over of whiteboard. De gezondheidsvoorlichtingen kunnen bijvoorbeeld worden gehouden in een buurthuis, basisschool, gezondheidscentrum of binnen in de eigen organisatie (bij externe uitvoerder). De ruimte voor het bewegingsdeel is afhankelijk van de soort beweging, het kan zowel binnen als buiten plaatsvinden. Indien mogelijk qua groep, weersgesteldheid en de aanwezigheid van een park(je) of iets dergelijks heeft buiten bewegen de voorkeur. Een binnen locatie heeft daarentegen als voordeel dat deze meer privacy biedt, wat voor bepaalde doelgroepen erg belangrijk kan zijn. De gezondheidsvoorlichtingen worden door één of twee personen gegeven, bij voorkeur een ervaren preventiewerker, verpleegkundige, maatschappelijk werker of psycholoog met minimaal een Hbo-opleiding. De beweegdocent wordt ingehuurd voor de uitvoering van het beweeggedeelte van de cursus, deze persoon moet gecertificeerd zijn om beweeglessen te mogen verzorgen, ervaring hebben in het begeleiden van 8

9 groepen en in staat zijn om zich in te leven in de specifieke doelgroep van de cursus. De beweegdocent is minimaal Hbo-geschoold. Inhoud van de interventie Welke concrete activiteiten worden uitgevoerd en eventueel in welke volgorde? Indien van toepassing per onderdeel samenvatten. Bij interventies op maat: geef aan wat op basis van welke criteria wanneer wordt uitgevoerd. Geen uitputtende beschrijving van activiteiten; het is voldoende als de lezer zich een beeld kan vormen van wat er gedaan wordt en hoe. Werving deelnemers: Eerste stap om te komen tot een cursus is de werving. Klaar voor de start kan binnen verschillende kaders georganiseerd worden (dit heeft gevolgen voor de werving en organisatie van de cursus): Open groep : een groep die na open werving tot stand komt. Mensen kunnen zich hierbij zelfstandig aanmelden of worden doorverwezen door hulpverlening, maatschappelijk werk, fysiotherapeut, cultureel werker of huisarts. Voor de werving zijn de volgende middelen beschikbaar: poster, flyer/folder, persbericht en een artikel over de cursus. Persberichten worden verspreid via lokale dagbladen, via netwerkpartners in hun nieuwsbladen en/of websites en op de eigen website van Avant sanare. Bestaande groep : een groep die reeds bijeenkomt op een vaste locatie of organisatie (bijvoorbeeld een gespreksgroep binnen een school, buurthuis of zelforganisatie). De potentiële deelnemers zijn bekend bij een contactpersoon van de desbetreffende organisatie. De deelnemers worden dan geworven door deze contactpersoon of de deelnemers geven zich zelf bij hen op. Klaar voor de start?! beoogt depressie-risicogroepen te bereiken die niet of moeilijk bereikt worden middels reguliere interventies (cognitief-gedragstherapeutische aanpak) binnen de GGZ. Deze mensen kunnen baat hebben bij een bewegingsactiviteit, een benadering via lichamelijke weg. De beoogde doelgroep bestaat vooral uit mensen uit de lagere sociaal economische klassen en in het bijzonder uit allochtonen. Een tweede belangrijke depressie-risicogroep vormen mensen met overgewicht. In de werving en in contacten met onze samenwerkingspartners wordt uitdrukkelijk aandacht gevraagd voor deze doelgroepen. Indien mogelijk geeft Avant sanare via een voorlichting aan de potentiële deelnemers uitleg wat het programma voor hen kan betekenen. Waar uit ervaring blijkt dat een bepaalde variant van het programma erg populair is onder een specifieke doelgroep, wordt voornamelijk onder deze doelgroep geworven. Zo is bijvoorbeeld de fietsles erg in trek bij allochtone vrouwen van Marokkaanse en Turkse afkomst. Na de aanmelding volgt een intakegesprek tussen cursusleider en deelnemer, waarin de in- en exclusiecriteria worden beoordeeld. Er wordt gebruik gemaakt van een door Avant sanare ontwikkelde screeningslijst en intakeformulier. Daarnaast wordt een deelnemer bij twijfel over deelname besproken in een intern multidisciplinair overleg. Uitvoering programma: De cursus (bestaande uit 8 gezondheidsvoorlichtingen en minimaal 8 bewegingsbijeenkomsten) vindt plaats volgens een vaste opbouw en kenmerkt zich door haar interactieve en ervaringsgerichte karakter. Iedere bijeenkomst start met een gezondheidsvoorlichting van één uur en vervolgt met een beweegprogramma van minimaal één uur. Voor het combineren van bewegen en gezondheidsvoorlichting in één programma is gekozen vanuit de veronderstelling dat beide benaderingen, praten en doen, elkaars werkzaamheid versterken: je leert door informatie tot je te nemen, te betrekken op je eigen leven, door ervaringen en tips uit te wisselen met anderen en je ondergaat de (heilzame) werking van beweging. Tijdens bijeenkomst 1, 2, 5, 6, 7 en 8 van de gezondheidsvoorlichtingen komt duurzaam bewegen en gezond leven er speciaal uitgelicht. Ook de beweegdocent besteed herhaaldelijk aandacht aan de beweeg- en sportmogelijkheden waar de deelnemers na afloop van de cursus aan deel kunnen nemen. Gezondheidsvoorlichting: Iedere gezondheidsvoorlichting kent een eigen thema en heeft een vaste basis. Hieronder wordt dit kort toegelicht. Elke gezondheidsvoorlichting kent een vaste opbouw: 1. Opening door cursusleider, terugblik en introductie thema 2. Nieuwsrondje deelnemers 3. Themabespreking 9

10 a. Theorie b. Oefening 4. Evaluatie en thuisopdracht Tijdens iedere bijeenkomst wordt gewerkt met en ingespeeld op hetgeen de deelnemers zelf inbrengen. Actieve participatie wordt sterk gestimuleerd door het creëren van een veilige omgeving, het stellen van persoonlijke vragen en actief te luisteren (onder andere door middel van doorvragen). De nadruk bij dit programma ligt op de kracht van de deelnemers: wat kan men allemaal wél? Met deze benadering wordt beoogd dat deelnemers positief naar zichzelf kijken en naar hun mogelijkheden. Het opzoeken van de grenzen van die mogelijkheden en de stimulans, verleidt mensen ertoe hun grenzen geleidelijk, in eigen tempo, te verleggen (tijdens en na de cursus). Tijdens de bijeenkomsten wordt er rekening mee gehouden dat de deelnemers laaggeschoold kunnen zijn of de Nederlandse taal niet machtig zijn. In deze groepen zal meer tijd genomen worden voor de informatieoverdracht en wordt ook via het geven van veel voorbeelden of praktische oefeningen getracht de cursus heel concreet te maken. Thuisopdrachten zijn bedoeld om de stof en de vaardigheden die aangeleerd zijn in het dagelijks leven van de deelnemers te integreren. Alle (thuis)opdrachten werken toe naar het doel om de deelnemers tot een duurzame actieve, gezonde leefstijl te laten komen. Zo worden de deelnemers bijvoorbeeld ook gestimuleerd om naast de bewegingsbijeenkomsten een eigen bewegingsactiviteit vorm te geven en/ of met anderen te gaan sporten. Thema s van de gezondheidsvoorlichtingen zijn: - Kennismaking en draagkracht/draaglast - Stemming en bewegen - Stress en ontspanning - Piekeren en slapen - Grenzen stellen/ assertiviteit en actief blijven - Voeding - Open thema/ keuze-onderwerp - Actief blijven en afsluiting Bewegingsbijeenkomsten: Zowel de beweegdocent als cursusleider hebben een belangrijke rol bij het stimuleren en motiveren tot beweging, maar ook bij het bewustmaken en bekrachtigen van de positieve ervaringen en hun eigen aandeel en inzet daarbij. De vorm van beweging kan variëren van running (sportief wandelen tot hardlopen), bewegen op muziek (dansen) of fietsles. De beweegactiviteiten zijn bedoeld om de deelnemers zich lekkerder in hun vel te laten voelen doordat zij zich door het bewegen vitaler gaan voelen, plezier hebben en sociale contacten opdoen. De bewegingsbijeenkomsten worden afgestemd op aspecten die voor mensen met depressieve klachten nuttig en zinvol zijn: lichamelijke en geestelijke activering, motoriek, coördinatie en houding verbeteren, samenwerking en uitwisseling met anderen, plezier maken en ervaren. Er vinden minimaal 8 beweegbijeenkomsten plaats. Tijdens de eerste bijeenkomst(en) staat kennismaking met elkaar en de bewegingsvorm centraal. Dit gebeurd veelal spelenderwijs. Het ervaren van plezier in beweging en actief bezig zijn is het belangrijkste. Gezien de diversiteit in de bewegingsvormen kan niet worden uitgeschreven wat precies in de verdere bijeenkomsten gebeurd, daar dit per vorm verschillend is. Tussen alle vormen is het volgende overeenkomstig: het programma wordt in zoverre aangepast dat de bewegingsactiviteit past (qua inhoud/vorm en intensiteit) bij de deelnemers. Er wordt dus op maat gewerkt. De bewegingsdocent maakt een inschatting van het niveau van de groep en de individuele deelnemers. Waar nodig wordt de intensiteit en/of duur van de activiteit aangepast. Bijvoorbeeld: als er veel personen met overgewicht deelnemen kiezen wij een beweegactiviteit die door hen is te doen en uit te houden, denk bijvoorbeeld aan spellen met een bal of sportief wandelen in plaats van hardlopen. Het in verschillende tempo s bewegen activeert het lichaam, bouwt conditie op en stimuleert de aanmaak van stoffen die de stemming verbeteren. Er is aandacht voor de ademhaling en een wakker lichaam. Het vergroten van zelfvertrouwen, het vragen en geven van steun aan anderen, het samenwerken staan hierbij centraal. Het bewegen is een aanvulling op de voorlichting, waarbij mentale weerbaarheid wordt versterkt. Thema's uit de voorlichting komen terug in de beweegactiviteiten, namelijk jezelf belangrijk genoeg vinden om tijd vrij te maken voor je eigen ontspanning, plezier en werken aan je lichamelijk fitheid. Ook worden negatieve gedachten ( ik kan het niet, het is te zwaar voor mij ) omgezet in positieve gedachten ( ik doe wat ik kan en plezierig vind en daar ben ik tevreden mee en trots op ). Deelnemers met overgewicht denken vaak dat bewegen lastig is. Tijdens de bijeenkomsten is het bewustmaken van ik kan bewegen dan ook een belangrijk doel. Deelnemers zullen ervaren dat zij juist nog wel een hele hoop kunnen. Door het positieve te 10

11 benadrukken (iets wat in de cursus wordt geleerd) leren de deelnemers hun beweegactiviteit vol te houden en te waarderen. Op deze manier komt de koppeling tussen lichaam en geest voor de deelnemers nog beter tot zijn recht en wordt de kans van het beklijven van de kennis en vaardigheden vergroot. Een aantal voorbeelden uit bewegingsbijeenkomsten: Tijdens de fietsles ondersteunen de deelnemers elkaar in het fietsen. Terwijl een iemand op de fiets zit loopt er een groepsgenoot naast en andersom. Iedere stap in het proces van leren fietsen wordt bewust gezet waardoor mensen sneller succeservaringen opdoen en zich realiseren dat zij in staat zijn om iets nieuws te leren. Hiermee kunnen zij een koppeling maken naar een sombere gedachten, die kunnen ook veranderen. Tijdens de running beweegbijeenkomsten gaan de deelnemers trainen in hardlopen. Aangezien niet iedereen hetzelfde niveau heeft en het doel is dat deelnemers plezier opdoen in bewegen en succeservaringen opdoen, wordt de volgende methode gebruikt: deelnemers lopen in hun eigen tempo een rondje. Steeds wanneer zij een groepsgenoot tegenkomen moeten zij hun pas versnellen ofwel vertragen. Op deze manier is er interactie tussen de deelnemers, kan iedereen in zijn/ haar eigen tempo trainen (want loop je harder dan heb je dus een grotere interval dan iemand met een trager tempo) en loopt er niemand achteraan (die zich de langzaamste, slechtste kan voelen). Implementatie duurzame, gezonde leefstijl: Na afloop van de cursus stromen deelnemers door in regulier beweegaanbod, zoals bij de beweegdocent die vaak ook andere beweeggroepen draait of bij een lokale sportvereniging of welzijnswerk. Tijdens de voorlichtingen wordt met de deelnemers gesproken over hun motivatie om meer te gaan bewegen, beter op hun voedingspatroon te letten en worden de barrières die zij ervaren om gezonder te gaan of te blijven leven besproken. De voorlichting is erop gericht om de deelnemers zodanig te motiveren en praktische handvatten te geven, dat zij op eigen kracht door willen én kunnen gaan. Zij leren beter hun grenzen aan te geven, beter op te komen voor zichzelf (en tijd voor zichzelf vrij te maken om dingen te doen die zij plezierig vinden), op tijd de signalen van stress te herkennen en dus op tijd ontspanning te zoeken, en negatieve en blokkerende gedachten (zoals geen zin hebben om te bewegen/sporten) om te buigen naar ondersteunende en helpende gedachten ( na afloop van het sporten voel ik me veel lekkerder, laat ik het dus toch maar doen ). Tijdens de training worden deelnemers gestimuleerd om met elkaar te gaan bewegen: buiten de cursusbijeenkomsten om of om na afloop van de cursus de beweegactiviteit met elkaar voort te zetten. Met de deelnemers wordt besproken welke beweegmogelijkheden er zijn in hun buurt. Meestal wordt een lokale beweegaanbieder ingehuurd als beweegdocent en zo wordt de drempel kleiner om met deze beweegdocent regulier verder te gaan. Wanneer het (nog) niet mogelijk is dat deelnemers na afloop van de cursus zelfstandig doorstromen naar het reguliere beweegaanbod worden de deelnemers gekoppeld aan actieve vrijwilligers, Beweegmaatjes genoemd (opgeleid en ondersteund door Avant sanare), die hen verder ondersteunen in het leefstijlveranderingsproces. Er vindt ook altijd een warme overdracht plaats naar de verwijzer, zodat hij/ zij zicht kan blijven houden op de implementatie van het persoonlijk leefstijlplan. Wanneer de training aan een bestaande groep wordt gegeven is het wenselijk dat de contactpersoon van de groep de gehele cursus aanwezig is. Na afloop kan deze contactpersoon de deelnemers blijven stimuleren, motiveren en eventueel een vervolg geven aan de training op een eigen locatie. 2.4 Ontwikkelgeschiedenis Betrokkenheid doelgroep Was de doelgroep betrokken bij de ontwikkeling van de interventie, en op welke manier? In de loop van 2011 heeft Avant sanare de cursus Klaar voor de start ontwikkeld voor volwassenen met licht depressieve klachten. Het bestaande programma Liever bewegen dan moe sprak de doelgroepen waar mee gewerkt wordt (met name allochtonen en lage SES) onvoldoende aan. In evaluaties kwam naar voren dat de spel- en beweegactiviteiten niet alle deelnemers aanspraken; mannen voelden zich vaak niet aangesproken tot het programma en er werd aandacht voor voeding gemist. Kortom, er was meer behoefte aan op maat programma s. Gestart werd met de beweegprogramma s sportief wandelen en running aan te bieden. Om andere doelgroepen aan te spreken is zumba toegevoegd en sinds kort ook fietsles. Tevens is bij de gezondheidsvoorlichtingen een bijeenkomst die is gewijd aan gezonde voeding. 2.5 Vergelijkbare interventies In Nederland uitgevoerd 11

12 Worden in Nederland vergelijkbare interventies uitgevoerd, zo ver bekend? Welke? Zijn deze opgenomen in één van de databanken met (potentieel) effectieve interventies? Klaar voor de start is gebaseerd op het evidence based programma s In de put, uit de put (preventie depressie) en de cursus Dik Tevreden (omgaan met overgewicht). Beide programma s hebben een cognitiefgedragstherapeutische basis. Een andere bron is de goed beschreven interventie Liever bewegen dan moe, een fitprogramma voor vrouwen- en mannengroepen. Overeenkomsten en verschillen Wat zijn de belangrijkste overeenkomsten en verschillen (puntsgewijs)? Liever Bewegen dan Moe Liever Bewegen dan Moe is een interventie voor mensen die niet lekker in hun vel zitten, stress hebben of bijvoorbeeld een burnout hebben. Door middel van voorlichting en bewegen wordt een gezondere leefstijl aangeleerd en voorkomen dat de klachten erger worden en bijvoorbeeld een depressie wordt ontwikkeld. Liever Bewegen dan Moe en Klaar voor de start?! hebben beiden mensen met somberheidsklachten als doelgroep. Beide programma s bestaan uit de combinatie van psycho-educatie (gezondheidsvoorlichting) en een beweegactiviteit. Verschillen: - Klaar voor de start?! heeft een tweede doelgroep heeft: mensen die hun leefstijl willen verbeteren (gezonder willen leven door meer te bewegen en beter te letten op hun voeding). - In de psycho-educatie komt bij Klaar voor de start?! een breder scala aan onderwerpen aan bod, zoals ook voedingsadviezen, adviezen met betrekking tot de opvoeding van kinderen of de positie van de deelnemers in relaties (d.w.z. transactionele analyse). - Waar Liever Bewegen dan Moe een vaststaande beweegactiviteit binnenshuis heeft, wordt de beweegactiviteit bij Klaar voor de start?! afgestemd op de behoeften en mogelijkheden van de deelnemers. Deze beweegactiviteit kan zowel binnen (dansen) als buiten ((fietsen, running) plaatsvinden. Dik Tevreden Dik Tevreden is een interventie voor mensen met overgewicht waar door middel van voorlichtingen en een beweegactiviteit gestreefd wordt een gezondere leefstijl te verkrijgen en gewichtsverlies te bewerkstellingen. Bij de interventies Dik Tevreden en Klaar voor start willen de deelnemers hun leefstijl verbeteren en gaan zij aan de slag met het opsporen van negatieve, ondermijnende gedachten en deze gedachten veranderen in positieve en ondersteunende gedachten. Verschillen: - De hoofddoelgroep van Dik Tevreden zijn mensen met overgewicht. Bij Klaar voor de start?! is het hebben van overgewicht geen vereiste. - Bij Dik Tevreden wordt er langer en intensiever stilgestaan bij deze negatieve gedachten. Bij Klaar voor de start?! komt dit onderwerp een of twee keer aan de orde en heeft minder diepgang. - Gewichtsverlies (op lange termijn) vormt een belangrijk doel voor Dik Tevreden, maar niet voor Klaar voor de start?! In de Put, uit de put In de Put, uit de put is een interventie voor mensen die een depressie hebben gehad, een groot risico lopen dit te krijgen of een volgende depressieve episode willen voorkomen. Bij zowel In de Put, uit de put als Klaar voor de start?! wordt gewerkt aan het ombuigen van negatieve gedachten in ondersteunende positieve gedachten. Verschillen: 12

13 - Bij In de Put, uit de put kunnen de deelnemers nog te veel last hebben van hun depressie of somberheid dat het bewegen voor hen langzaam opgebouwd moet worden, omdat hun energieniveau laag is. Bij de deelnemers van Klaar voor de Start ligt dat anders. Hier kunnen de deelnemers de lichamelijke inspanning beter aan omdat zij minder worden gehinderd door een depressie. - Waar de interventie In de Put, uit de put uit gaat van cognitief gedragstherapeutische principes, wordt bij Klaar voor de start?! gekozen voor de lichamelijke benadering. De ervaring leert dat sommige personen die hebben deelgenomen aan Klaar voor de Start doorstromen (als vervolgactiviteit) naar Dik Tevreden. Zij willen nu (zijn nu meer gemotiveerd om) intensiever werken aan hun leefstijl en aan de problemen (gedachten) die (mede) oorzaak zijn van hun obesitas. Bij de deelnemers van In de put, uit de put zien wij vaak het omgekeerde. Als de deelnemers zich door de cursus beter zijn gaan voelen en meer energie hebben, willen zij om het goede en gezonde gedrag beter vast te kunnen houden deelnemen aan Klaar voor de Start. Klaar voor de Start is voor hen dan een nazorgprogramma. Toegevoegde waarde Wat is de toegevoegde waarde van deze interventie? De meerwaarde van de interventie Klaar voor de start?! is de combinatie tussen gezondheidsvoorlichtingen en een beweegprogramma. In het programma wordt de koppeling gemaakt tussen fysieke activiteit en geestelijke gezondheid. Door de benadering via lichamelijke weg worden depressie-risicogroepen bereikt die niet bereikt worden met de cognitief-gedragstherapeutische aanpak. De nadruk wordt gelegd op de kracht van de deelnemers. Hiermee wordt beoogd dat deelnemers positief naar zichzelf en hun mogelijkheden kijken. Deelnemers worden uitgedaagd hun grenzen te verkennen en te verleggen, op eigen tempo. 3. Samenhang (Facultatief) Beschrijf in maximaal 250 woorden hoe de aanpak aansluit bij de aanleiding, het doel en de doelgroep. Anders gezegd: hoe leidt deze aanpak bij deze situatie en/of dit probleem tot het beoogde doel bij deze doelgroep. in een latere versie van het werkblad worden beschreven, aangezien dit onderdeel nu nog niet verplicht is. 4. Uitvoering Materialen MSI Welke materialen zijn beschikbaar voor de uitvoering, werving en evaluatie van de interventie? Voor de werving zijn de volgende middelen beschikbaar: - poster - flyer/folder - persbericht (voor regionaal dagblad, buurtkrant of internetsite) - artikel Voor de uitvoerders en doelgroep zijn de volgende materialen beschikbaar: - Materialen voor uitvoerders: handboek voor cursusleiders. Het handboek geeft een overzicht van de cursusopzet en uitleg over de opdrachten. 13

14 - Materialen voor de doelgroep: werkboek, die ondersteunt de inhoudelijke informatie en de opdrachten die de deelnemers maken gedurende de cursus. Voor zowel schriftelijke als mondelinge evaluatie is een evaluatieformulier beschikbaar. De cursus kan op een aantal manieren en momenten geëvalueerd worden, bij voorkeur in de volgende combinatie: 1. Effectevaluatie deelnemers individueel (schriftelijk en/of mondeling), tijdens de 5 e bijeenkomt en na afloop van de cursus. 2. Procesevaluatie deelnemers individueel (schriftelijk en/of mondeling), tijdens de 5 e bijeenkomst en na afloop van de cursus. 3. Procesevaluatie begeleiders individueel (schriftelijk/mondeling). 4. Eindevaluatie deelnemers plenair (mondeling). Type organisatie Welk(e) soort(en) organisatie(s) kan /kunnen de interventie uitvoeren? Organisaties die de interventie kunnen uitvoeren zijn GGZ instellingen, Jeugdzorg en/ of maatschappelijk werk. Dit wordt gecombineerd met sportorganisaties, - instructeurs en/of vrijwilligers. Opleiding en competenties Welke opleiding /training en specifieke competenties van de uitvoerders zijn vereist? De gezondheidsvoorlichtingen worden door één of twee personen gegeven, bij voorkeur een ervaren preventiewerker, verpleegkundige, maatschappelijk werker of psycholoog met minimaal een Hbo-opleiding. De cursusleider heeft de verantwoordelijkheid over de totale coördinatie en uitvoering van de cursus (specifiek de gezondheidsvoorlichtingen) en heeft in geval van externe uitvoering- het train-de-trainertraject bij Avant sanare met goed gevolg afgelegd en is daarmee gecertificeerd om de cursus uit te voeren. De cursusleider dient als aanspreekpunt voor de deelnemers en verzorgt de administratie. De beweegdocent wordt ingehuurd voor de uitvoering van het beweeggedeelte van de cursus. Deze persoon moet gecertificeerd zijn om beweeglessen te mogen verzorgen, ervaring hebben in het begeleiden van groepen en in staat zijn om zich in te leven in de specifieke doelgroep van de cursus. Van belang is dat de beweegdocent kennis heeft van depressies, competentiegericht kan coachen en in staat is het programma indien nodig aan te passen naar groep, weer en locatie. De beweegdocent is minimaal Hbo-geschoold. De beweegdocent wordt indien nodig extra geschoold door Avant sanare op het gebied van depressies en competentiegericht coachen. Avant sanare biedt de beweegdocenten supervisie aan en controleert of hun lessen voldoen aan de eisen van dit programma. Indien mogelijk loopt de beweegdocent een aantal keer mee tijdens de gezondheidsvoorlichtingen zodat beide partijen goed op elkaar kunnen aansluiten. De cursusleider en beweegdocent: weten een veilige en vertrouwde omgeving te creëren; bewaken het preventieve en niet prestatiegerichte karakter van de cursus; motiveren de deelnemers door middel van positieve bekrachtiging; begrenzen deelnemers waar zij teveel van zichzelf vragen; bewaken de samenhang van de groep; onderhouden het contact met de co-trainer. Kwaliteitsbewaking Hoe wordt de kwaliteit van de interventie bewaakt? De kwaliteit van het programma wordt voortdurend in de gaten gehouden. Op de eerste plaats zorgt de trainer dat alle deelnemers voldoende veiligheid ervaren om deel te kunnen nemen aan de cursus. Soms wordt er dan bijvoorbeeld van cursuslokaal veranderd omdat in het oude lokaal de deelnemers last hebben van inkijk (zich bekeken voelden) of last hadden van storend omgevingslawaai. Telkens wordt bij de deelnemers nagegaan of de onderwerpen aansluiten bij hun interesses en behoeftes. Hierdoor verschillen de onderwerpen die worden besproken per groep. Soms wordt een collega gevraagd om als gastdocent op te treden als deze collega op het desbetreffende onderwerp een autoriteit (gespecialiseerd) is. Het is bij gebruikelijk om na elke groepsbijeenkomst ervaringen uit te wisselen met de collega's. Zo wordt de kwaliteit van elke trainer bewaakt, omdat tijdens deze nabespreking de trainer wordt bevestigd in wat en hoe hij/zij het gedaan heeft danwel tips of materiaal aangereikt krijgt waarmee hij/zij de volgende bijeenkomst nog beter kan uitvoeren. 14

15 Elke cursus wordt besloten met een procesevaluatie. Hiervoor zijn verschillende materialen beschikbaar. Zie hiervoor 4. Materialen. Deelnemers laten dan weten wat zij van de cursus hebben gevonden. De evaluatieformulieren worden uitgewerkt door de secretaresse. De trainer en directeur ontvangen een kopie van de uitgewerkt evaluatieformulieren. Die informatie wordt gebruikt om zonodig de inhoud of de vorm bij te stellen. Klaar voor de Start is oorspronkelijk begonnen met running als beweegactiviteit of algemene beweegactiviteiten in een park of gymzaal. Door de evaluaties hebben wij de Beweegactiviteiten uitgebreid met dansen en fietslessen. Randvoorwaarden Wat zijn de organisatorische en contextuele randvoorwaarden voor een goede uitvoering van de interventie? Voor de intermediaire doelgroepen zijn er ook rand voorwaardelijke subdoelen, namelijk: Wat betreft de organisatie van de uitvoering van de interventie zijn een aantal randvoorwaarden en aandachtspunten te geven: Contactpersoon Wanneer de training binnen een bestaande groep wordt aangeboden, is het wenselijk dat de contactpersoon van deze groep aanwezig is tijdens de hele training. De contactpersoon vervult veelal een voorbeeldfunctie en heeft een rol in het wegnemen van onzekerheid en onbekendheid met bewegen. Op deze manier kan hij/zij meer ruimte creëren voor het beklijven van de training. Ook kan de contactpersoon waar nodig helpen met het vertalen van de voorlichtingen. De contactpersoon is daarnaast ook belangrijk voor het vervolg na afloop van het programma. Hij/zij kan eventueel binnen de eigen locatie een vervolg aan de training geven (zoals aerobics en dergelijke) en de deelnemers na afloop blijven stimuleren en motiveren om verder te gaan met bewegen. Verwijzers Verwijzers zijn op de hoogte van de inhoud van de cursus en zijn in staat om potentiële deelnemers te motiveren tot aanmelding en na afloop (indien nodig) verder te ondersteunen in het leefstijlveranderingsproces (eventueel in samenwerking met de cursusleider). Cursusleider De cursusleider is in staat zijn/ haar verantwoordelijkheid voor totale coördinatie en uitvoering van de cursus (specifiek de gezondheidsvoorlichtingen ) te dragen doordat hij/ zij middels het volgen van een train-detrainer-traject gecertificeerd zijn om deze cursus uit te voeren. Zie opleiding en competenties voor een verdere toelichting. Beweegdocent Beweegdocenten die het beweegdeel van de cursus verzorgen zijn op de hoogte van de subdoelen van de cursus, zijn in staat om aan te sluiten op de belevingswereld van de deelnemers, hebben kennis van depressies en kunnen competentiegericht coachen. Zie opleiding en competenties voor een verdere toelichting. Benodigdheden De benodigdheden per bijeenkomst staan in het draaiboek vermeld. Het is aan te raden om goed te verdelen wie waarvoor zorgt, met name als ook een contactpersoon van een bestaande organisatie bij de training betrokken is. Kleding Niet alle deelnemers hebben sportkleding, maar dit is ook niet altijd nodig. Belangrijk is dat de deelnemers meerdere lagen kleding aandoen waar ze makkelijk in bewegen en waardoor ze tijdens de training iets uit kunnen doen. De voorkeur gaat uit naar een broek. Voor schoenen is het belangrijk om te vermelden dat deze niet open zijn en een platte zool hebben, met profiel. Dit laatste is met name belangrijk wanneer de training buiten plaatsvindt. Overgewicht Deelnemers denken vaak dat het door overgewicht of lichamelijke klachten lastig bewegen is, maar juist dan zien mensen dat ze nog wel een hele hoop kunnen. Het bewust worden van ik kan bewegen is hierin een belangrijk doel. Lichamelijke conditie Het programma is er ook op gericht om juist mensen die nog nooit of weinig bewogen hebben, aan het bewegen te krijgen. De oefeningen zijn zo opgesteld dat iedereen ze op eigen niveau en tempo kan doen. Informatie voor thuis Bij de meeste voorlichtingen hoort informatie die meegegeven kan worden. Iedere deelnemer krijgt een plastic mapje waarin deze informatie verzameld en opgeborgen kan worden. Deze informatie is per 15

16 voorlichting opgenomen in het draaiboek. Er kan bij worden vermeld dat deelnemers deze oefeningen thuis kunnen doen. Dit geldt ook voor bepaalde oefeningen uit het beweeggedeelte. Kosten Het is belangrijk om de kosten voor de training laag te houden. De kosten zijn afhankelijk van de financieringsbron. In sommige gevallen kan een kleine bijdrage aan de deelnemers worden gevraagd. Tijdstip Bij de planning van de training moet rekening worden gehouden met schooltijden, vakantieperiodes en periodes zoals de ramadan. Tijdens de ramadan is het voor de meeste moslims lastig om intensief te bewegen. De training kan afhankelijk van de doelgroep s avonds of overdag tijdens schooluren aangeboden worden. Locatie Zie hiervoor punt 2.3. Locatie en uitvoerders. Aanwezigheid sportbegeleider bijeenkomsten Zorg er voor dat de sportbegeleider 10 minuten eerder aanwezig is, zodat de begeleider van Avant sanare hem/haar kan voorstellen aan de groep (eerste bijeenkomst). Tijdens de andere zeven bijeenkomsten kan er dan een warme overdracht plaatsvinden. Overdraagbaarheid en/of implementatie MSI Is er een systeem voor de overdracht en/of implementatie? Geef een samenvatting. Klaar voor de start vraagt een kennisverbreding op het terrein van depressie, leefstijl en de belevingswereld van de doelgroep bij de uitvoerders. Daarnaast dienen zij een competentiegerichte visie op en werkwijze met de deelnemers te ontwikkelen. Klaar voor de start vraagt een coachende houding, flexibiliteit en eigenschappen om op maat te kunnen werken/ in te kunnen spelen op de (belevingswereld van de) deelnemers. Wanneer een externe organisatie met deze interventie aan de slag wenst te gaan, zullen zij verplicht een train-de-trainer-traject moeten volgen bij Avant sanare. Deze training bestaan uit één cursusdag, één groepsintervisie en één keer persoonlijke intervisie met de verantwoordelijke van Avant sanare. Tijdens dit train-de-trainer-traject wordt de externe organisatie geschoold in de benodigde kennis en vaardigheden om het programma uit te voeren, maar ook ontvangen zij hulp en advies met betrekking tot de implementatievoorwaarden, zoals invulling van de fysieke ruimte en collegiaal overleg. Het train-de-trainertraject wordt bij goed gevolg afgesloten met een certificaat. Tijdens de implementatie en uitvoering door de externe organisatie blijft Avant sanare beschikbaar voor ondersteuning middels intervisie. Kosten Wat zijn de kosten van de interventie? Denk ook aan de uren voor voorbereiding en evaluatie. De kosten en toelichting hierop zijn in de bijlage ingevuld. 5. Evaluatie van praktijkervaringen Onderzoek en resultaten Is er een evaluatie geweest van de praktijkervaringen met de interventie bij de uitvoerders en de doelgroepen en wat zijn daarvan de meest relevante uitkomsten? Beschrijf het bereik, de succes- en verbeterpunten en geef indien van toepassing aan of er na de evaluatie punten in de interventie zijn aangepast. Beschrijf hoe de evaluatie is opgezet en neem hier de respons en de respondenten in mee. Vanaf 2011 zijn 40 interventies gegeven. Gemiddeld genomen doen 12 deelnemers mee per interventie. Totaal zijn tot oktober 2014 circa 480 volwassenen bereikt met Klaar voor de Start. 16

17 Om inzicht te verkrijgen in de succes- en verbeterpunten van de interventie Klaar voor de start?! zijn evaluatieformulieren van zowel deelnemers als uitvoerders geanalyseerd. Uit de evaluaties komt een positief beeld naar voren. Op een enkeling na waarderen alle deelnemers de cursus met een (ruim) voldoende tot goed. Bijna de helft van de deelnemers geeft aan dat de cursus beter is dan verwacht, iets minder deelnemers geeft aan dat de interventie overeen kwam met hun verwachtingen. Op meerdere leefstijlgebieden geven deelnemers aan positieve ontwikkeling te merken. Zo wordt aangegeven dat deelnemers hebben geleerd beter met problemen om te gaan, meer bewegen en bewuster zijn gaan leven. Wat betreft de uitvoering van de interventie wordt aangegeven dat de deelnemers tevreden zijn over de trainers en de inhoud van het programma. Uitvoerders zijn eveneens positief over de interventie. Er wordt over het algemeen veel enthousiasme en motivatie onder de deelnemers gezien: zij stralen positiviteit uit en doen goed mee. De groepssamenstelling van de meeste groepen is zeer divers, zowel op het gebied van leeftijd, nationaliteit en taalbeheersing. Uitvoerders spelen hier op in door de inhoud van de interventie hier op aan te passen. Er wordt door de uitvoerders onder de deelnemers veel bereidheid gezien om elkaar te helpen en ondersteunen en de diversiteit in de groepen wordt dan ook niet als lastig/moeilijk ervaren. De samenwerking tussen de verschillende uitvoerders (gezondheidsvoorlichter en beweegdocent) wordt als prettig ervaren. In de loop van de jaren is continu aandacht besteed aan de evaluaties van de deelnemers en zijn in de uitvoering van het programma aanpassingen/aandachtspunten toegevoegd, zoals bijvoorbeeld het verkleinen van de maximumgrootte van de fietsgroep en het aanpassen van het taalniveau. Kortom, er kan geconcludeerd worden dat zowel deelnemers als uitvoerders positief zijn over de interventie Klaar voor de start?!. Deelnemers ervaren steun bij elkaar en er heerst in de groepen openheid, positiviteit en leergierigheid. Meerdere deelnemers geven aan het jammer te vinden wanneer de cursus stopt en zouden graag meer les/voorlichting krijgen van de uitvoerders. Succespunten: inhoud van de interventie, enthousiasme van/aansluiting bij de deelnemers, geschikt voor zeer diverse deelnemergroepen, samenwerking tussen en enthousiasme onder de verschillende trainers Verbeterpunten: individuele aandacht tijdens beweegprogramma, Nederlands taalniveau. De volledige procesevaluatie is als bijlage toegevoegd. Praktijkvoorbeeld (Facultatief) Beschrijf, indien beschikbaar, in max. 600 woorden een praktijkvoorbeeld van de uitvoering van de interventie. Zal in een latere versie van het werkblad worden beschreven, aangezien dit onderdeel nu nog niet verplicht is. 17