Kleur herkennen. Handleiding. Educatief project. Lesbrief

Transcriptie

1 Kleur herkennen Educatief project Lesbrief Handleiding 1

2 Inhoudsopgave Inleiding 3 Les 1 Wol en katoen (zijde) 5 Les 2 Kleur 6 Les 3 Verf uit de natuur 8 Les 4 Bezoek aan de Kruidentuin 9 Bijlagen 13 Bijlage 1 Klassenopdracht textielonderzoek Bijlage 2 klassenopdracht Kleurencrikel Bijlage 3 Klassenopdracht Tintenladder Bijlage 4 klassenopdracht Kleurplanten Bijlage 5 klassenopdracht Onzichtbaar schrijven Bijlage 6 Klassenopdracht kunstwerk van Ecoline 2

3 Inleiding De Kruidentuin De Groene Kruidhof in Elburg. In het oudste deel van Elburg bevindt zich een fraai en historisch stukje groen: De Groene Kruidhof. Bijna verscholen in de noordwestelijke uithoek van de vesting. In 1981 werd op initiatief van de oudheidkundige vereniging Arent thoe Boecop een vrijwilligersgroep voor de aanleg en het onderhoud van een nieuwe kruidentuin in het leven geroepen. De vermaarde kruidentuin van het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem diende als voorbeeld. Doelgroep Leerlingen van groep 6/7/8. Inhoud van het project In de eerste les maken de leerlingen kennis met wol, katoen en zijde. In de tweede les maken de leerlingen kennis met kleur. In de derde les maken de leerlingen kennis met verf uit de natuur. Het educatieproject Kleur herkennen en doel van het project Iedereen draagt wel eens kleding gemaakt van natuurlijke materialen, wol van t schaap, katoen uit een plantje en zijde van een rups. Als hier dan een stof van gemaakt is, krijgt het vaak ook nog een kleur. Hoe worden deze kleuren gemaakt, waar kun je ze vinden in de natuur en geeft een plant ook wel dezelfde kleur als het bloemetje dat er aan bloeit. Het is belangrijk dat leerlingen weten hoeveel er eigenlijk uit de natuur komt en wat je er allemaal mee kunt doen. Daarnaast wordt er een deel kleurenleer bijgebracht. Vragen zoals Hoe wordt stof gemaakt?, Hoe meng je kleuren?, Welke kleuren kun je uit de natuur halen? komen aan de orde. Kerndoelen Het project sluit in meer of mindere mate aan bij de volgende kerndoelen: Oriëntatie op jezelf en de wereld Kerndoel 37 De leerlingen leren zich te gedragen vanuit respect voor algemeen aanvaarde waarden en normen. Kerndoel 38 De leerlingen leren met zorg om te gaan met het milieu. Natuur en techniek Kerndoel 40 De leerlingen leren in de eigen omgeving veel voorkomende planten en dieren onderscheiden en benoemen en leren hoe ze functioneren in hun leefomgeving. Kunstzinnige oriëntatie Kerndoel 54 De leerlingen leren beelden, taal, muziek, spel en beweging te gebruiken, om er gevoelens en ervaringen mee uit te drukken en om er mee te communiceren. Kerndoel 55 De leerlingen leren op eigen werk en dat van anderen te reflecteren. Kerndoel 56 De leerlingen verwerven enige kennis over en krijgen waardering voor aspecten van cultureel erfgoed. 3

4 Les 1 Wol, katoen en linnen Doelen Leerlingen maken kennis met verschillende stoffen. Duur 50 minuten. Benodigdheden/voorbereiding Digibord of computer met beamer en internetverbinding Deze lesbrief geprint Deze lesbrief digitaal gepresenteerd Bijlagen Klassenopdrachten Textielonderzoek en Onzichtbaar schrijven Stap 1 Vraag de leerlingen wat zij weten over stof/kleding. Voorbeeld vragen: Waar komt jou kleding vandaan? waar komt wol/katoen/zijden vandaan? Stap 2 De leerlingen gaan zelf aan de slag met de klassenopdracht Textielonderzoek en deze opdracht is achter in deze lesbrief te vinden. Stap 3 De leerkracht gaat samen met de leerlingen de onderstaande filmpjes bekijken op het digibord over hoe katoen en zijde gemaakt worden: katoen proces zijde proces Stap 4 (optie) Ga samen met de leerlingen naar de schaapskooi in Ermelo. Voor meer informatie kijk op: Ga samen met de leerlingen naar de schaapskooi in Epe-Heerde. Voor meer informatie kijk op: Bijlage 5 klassenopdracht Onzichtbaar schrijven 4

5 Les 2 Kleur Doelen Leerlingen leren over de verschillende kleuren Duur 50 minuten. Benodigdheden/voorbereiding Digibord of computer met beamer en internetverbinding Deze lesbrief geprint Deze lesbrief digitaal gepresenteerd Bijlagen klassenopdrachten Kleurencirkel en Tintenladder Stap 1 Vraag de leerlingen wat zij weten over kleur. voorbeeldvragen kunnen zijn: Wat is kleur? Wat zijn primaire kleuren? Wat gebeurt er als je ze mengt? Stap 2 Leerkracht gaat samen met de leerlingen de onderstaande filmpjes kijken op het digibord over kleur. (waarom hebben dingen een kleur?) (Klokhuis over Kleur) Stap 3 De leerkracht leest deze onderstaande informatie: Zoals je net hebt gezien zijn er 3 primaire (eerste) kleuren, deze kleuren kun je alleen maken met iets uit de natuur of de fabriek dat van zich zelf al deze kleur heeft. De primaire kleuren rood, geel en blauw vormen de basis voor alle mogelijke kleuren. Met behulp van deze drie kleuren, in combinatie met wit en zwart, zijn bijna elke denkbare kleuren te maken. Het enige wat je moet doen, is ze mengen. Met de drie basiskleuren kan je oranje, groen en paars maken en deze kleuren worden ook wel de secundaire (tweede) kleuren genoemd. Rood + Geel = Oranje, Blauw + Geel = Groen en Rood + Blauw = Paars. Als je dan aan je gemengde kleur weer een primaire kleur toevoegt krijg je wat ze noemen de tertiaire (derde) kleuren noemen, maar als je alle primaire kleuren bij elkaar doet krijg je ook een tertiaire kleur, dit wordt bruin. Dan zijn er natuurlijk ook nog wit en zwart als je deze aan een kleur toevoegt krijg je een tint, met wit krijg je een lichtere tint en met zwart word je tint donkerder. De kleurencirkel kan jou met al deze dingen helpen ook kan je er mee zien welke kleuren elkaar sterker maken, dit noemen we complementaire kleuren. Deze staan in de kleurencirkel tegenover elkaar en geven elkaar dus eigenlijk complimentjes. Dan kun je ook nog de kleurencirkel doormidden delen en dan kun je zien wat warme en koude kleuren zijn, een goed geheugen steuntje hiervoor is zit er blauw in? Dan is het een koude kleur en deze worden als rustgevend gezien. Is de kleur met rood gemengd dan is het een warme kleur, deze zorgen vaak voor meer energie. 5

6 Stap 4 De leerlingen gaan zelf aan de slag met de twee klassenopdrachten Kleurencirkel en Tintenladder en deze opdrachten zijn achter in deze lesbrief te vinden. Print voor elke leerling de twee klassenopdrachten Kleurencirkel en Tintenladder uit op A4 papier Meer informatie over de kleurencirkel: 6

7 Les 3 Verf uit de natuur Doel Leerlingen leren over de kleuren uit de natuur. Duur 50 minuten. Benodigdheden/voorbereiding Digibord of computer met beamer en internetverbinding Deze lesbrief geprint Deze lesbrief digitaal gepresenteerd Bijlage klassenopdracht Kleurplanten Stap 1 Vraag de leerlingen of zij weten waar pigment (kleur) vandaan komt. De leerkracht kijkt samen met de leerlingen naar het onderstaande filmpje over hoe verf gemaakt wordt: Stap 2 De leerkracht leest deze onderstaande informatie: Voor het kleuren van verf, inkt, textiel, kunststoffen of andere materialen worden pigmenten/ kleurstoffen gebruikt. Pigment is poeder dat uit kleine, onoplosbare, sterk gekleurde korreltjes bestaat. Om pigment te kunnen gebruiken moet er bindmiddel bij gedaan worden, bindmiddel is iets dat zorgt dat pigment een papje wordt, dit kan lijnolie, ei of acryl zijn. Dit is omdat pigmenten niet in water op te lossen zijn. Met een kleurstof kan dit wel en dit komt vaak uit plantaardige of dierlijke verfstoffen. Van deze pigmenten komt ook een heleboel uit de natuur, bijvoorbeeld Gele Oker en Omber komen uit aarde en klei en Ultramarijn Blauw en Malachiet Groen uit edelstenen. Ook komen er veel kleuren vanuit het dierenrijk, zo wordt Ivoor Zwart van verbrande botten gemaakt, Sepia van de inkt van een inktvis en Karmijn Rood van een luisje uit Mexico. Heel veel kleuren komen ook uit planten en bloemen, dat gaan we ook zien in de kruidentuin, zo heb je het plantje de Meekrap, waar Alizarine Rood van wordt gemaakt, Indigo Blauw uit het plantje Wede en Wijngaard Zwart dat wordt gemaakt van verbrande druiventakken. Deze laatste groep van kleurstoffen wordt meestal alleen nog gebruikt voor het verven van stoffen, omdat ze in verf wat ze noemen niet lichtecht zijn, dit betekend dat ze door zonlicht steeds wat lichter worden tot je ze niet meer ziet. Dit is niet handig als je schilderij jaren mee moet gaan, daarom maken ze kleuren die uit planten komen voor acryl- en olieverf tegenwoordig na in de fabriek waardoor ze veel langer hun kleur houden. Stap 3 De leerlingen gaan zelf aan de slag met de klassenopdracht Kleurplanten en deze opdracht is achter in deze lesbrief te vinden. 7

8 Les 4 Bezoek aan de Kruidentuin Doelen Leerlingen leren over de kleuren uit de natuur. Duur 90 minuten Kruidentuin en Atelier Zwemmer Kruidentuin Nadat de voorgaande lessen zijn behandeld is het bezoek en rondleiding aan de kruidentuin aan de beurt met een bezoek aan het atelier Zwemmer. Welke planten staan er in de kruidentuin en welke kleur geven ze? Geeft een plantje dezelfde kleur als zijn blaadjes/bloemetjes/besjes? Werkwijze Na een korte introductie worden de leerlingen in 2 groepen verdeeld. Groep 1 wordt rondgeleid door de tuin en de leerlingen gaan daarna zelf op onderzoek naar kleurplanten. Met deze planten wordt wol gekleurd. Groep 2 brengt een bezoek aan artelier Zwemmer (Beekstraat 10, Elburg) en gaat katoenen tassen beschilderen. Het bezoek wordt gezamenlijk afgesloten. Aantal leerlingen Er kunnen groepen ontvangen worden van maximaal 30 leerlingen. Tijdens het bezoek wordt de groep verdeeld in maximaal 15 leerlingen. Vervoer De leerlingen worden ontvangen in de Kruidentuin (Ellestraat 44 in Elburg). Komen jullie met de fiets? Dan kunnen de fietsen geplaatst worden bij de ingang van de Kruidentuin. Komen jullie met de auto? Dan mag er geparkeerd worden in de blauwe zone binnen de vesting, de parkeerplaats De Oude Vos. Begeleiding Om de leerlingen zo goed mogelijk te begeleiden door de tuin, is het verstandig om begeleiding te regelen. 1 begeleider per 6 leerlingen. Benodigheden De leerkracht hoeft geen materiaal mee te nemen naar de Kruidentuin. Toegangelijkheid De tuin is van 31 maart tot en met 31 oktober open. Contact in geval van calamiteiten of bij slecht weer Mocht er iets gebeuren waardoor u vertraging oploopt, dan kunt u bellen naar:

9 Bijlagen Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3 Bijlage 4 Bijlage 5 Klassenopdracht textielonderzoek klassenopdracht Kleurencrikel Klassenopdracht Tintenladder klassenopdracht Kleurplanten klassenopdracht Onzichtbaar schrijven 9

10 Bijlage 1 klassenopdracht Textielonderzoek? Print voor elke leerling de volgende pagina s uit op A4 papier en ga samen met de leerlingen op onderzoek uit. 10

11 Dit textielonderzoek is van:.. Textielwaren Sluit nu eens je ogen en kijk in je verbeelding eens rond waar textiel en kleding gebruikt worden.. Opdracht 1 We kunnen textielwaren indelen volgens het gebruik. Kledingtextiel Woningtextiel Huishoudtextiel Varia Noteer enkele kledingstukken die je draagt: Kijk eens rond in je huis, waar gebruikt men textiel bij de woninginrichting? In de keuken, badkamer of slaapkamer wordt ook textiel gebruikt. Noem enkele voorwerpen. Voorwerpen die niet tot de voorgaande groepen behoren, kunnen ook uit textiel vervaardigd zijn. Geef enkele voorbeelden. Opdracht 2 Schrijf in de laatste kolom van de tabel de naam van de groep waartoe het genoemde textielproduct behoort. Textielproduct Welke groep? Broek Keukenhanddoek Zetelbekleding Badhanddoek Toiletzak Tafelkleed Sportzak T-shirt Paraplu Boodschappentas Blouse Gordijnen Hoofdkussen 11

12 Textielvezels Opdracht 3 Rangschik de volgende textielvezels in twee grote groepen: katoen nylon rayon wol acryl sisal polyester Tip: Zoek de vezels die je niet kent op het internet op. Natuurlijke vezels Kunstmatige vezels Opdracht 4 Deel de volgende vezels bij de juiste groep in. wol katoen jute zijde kokos vlas - kameelhaar Plantaardig vezels Dierlijke vezels Opdracht 5 Plak in de vakken een afbeelding of een lapje stof waar de vezels hun oorsprong vinden. Textiel van dierlijke vezels Textiel van kunstmatige vezels Textiel van plantaardige vezels 12

13 Natuurlijke vezels Wol Herkomst: Praktisch altijd afkomstig van het schaap. Als schapenwol bovendien nieuw is en zonder enig afval, dan spreekt men van scheerwol. Angorawol komt van het angorakonijn en mohair van de angorageit. Gebruik: Boven- en onderkleding, dekens, tapijten. Kledingstukken gemaakt uit zuivere wol dragen een waarborglabel. Eigenschappen van wol: Is zeer elastisch Neemt veel vocht op zonder nat aan te voelen Kreukt niet Voelt warm aan Opdracht 6 Plak in het onderstaande vlak naast het voorbeeld zelf een wollabel. Wollabel Tip: Zoek op het internet of knip het label uit een oud kledingstuk, WEL EERST AAN JE MOEDER VRAGEN! Katoen Herkomst: Katoen is een of pluis waarmee de van de katoenplant begroeid zijn. Deze katoenplant groeit in warme en vochtige landen zoals: Turkije, Egypte, Mexico,. Katoen wordt héél veel gebruikt en is vergeleken met wol en vlas véél goedkoper. Gebruik: Boven- en onderkleding, huishoudlinnen zoals lakens, handdoeken. Kledingstukken gemaakt uit zuivere katoen dragen een waarborglabel. Het Duitse woord voor katoen is baumwolle =boomwol Eigenschappen van katoen: Sterk Neemt snel vocht op Kreukt gemakkelijk Is goed wasbaar 13

14 Opdracht 7 Plak in het onderstaande vlak naast het voorbeeld zelf een katoenlabel. Katoenlabel Tip: Zoek op het internet of knip het label uit een oud kledingstuk, WEL EERST AAN JE MOEDER VRAGEN! Vlas of linnen Herkomst: Komt van de stengel van de vlasplant die in streken met een gematigd klimaat groeit, zoals België, Nederland, Polen,. Vlaanderen, vooral de Leiestreek is sinds eeuwen een bekende vlasproducent. Gebruik: Linnen bovenkleding. Veel gebruikt voor meubel- en wandbekleding, huishoudlinnen zoals handdoeken, lakens, tafelgoed. Eigenschappen van vlas/linnen: Sterk Neemt veel vocht op Pluist niet Kreukt gemakkelijk Duurder dan katoen 14

15 Kunstmatige vezels De synthetische vezels worden in de fabrieken door de mens gemaakt. De polyamiden Deze worden vaak verwerkt tot kousen, panty s, regen- en sportkledij. De polyestervezels Polyestervezels worden vaak verwerkt tot bovenkledij zoals regenjassen, sport- en vrijetijdskleding, maar ook tot gordijnstoffen. De acrylvezels Acrylvezels worden verwerkt tot gebreide onder- en bovenkleding, babykleding, dekens en breigarens. Opdracht 8 Plak in het onderstaande vlak een stukje textiel wat gemaakt is van een kunstmatige vezel. Textiel van een kunstmatige vezel Tip: Zoek op het internet of knip het label uit een oud kledingstuk, WEL EERST AAN JE MOEDER VRAGEN! 15

16 Onderhoudsetiket Elke textielvezel heeft zijn eigen (was)eigenschappen, maar wat als je T-shirt uit China komt? En je kan de chineze tekens niet lezen? Eén taal wordt over de hele wereld begrepen: de symbolentaal op het onderhoudsetiket in uw kleding. Internationaal genormeerde symbolen vertellen u of en zo ja, hoe u de stof kunt wassen, drogen, strijken, bleken en chemisch reinigen. Opdracht 9 Verklaar de volgende onderhoudsetiketten. Onderhoudsetiket van een overhemd.... Onderhoudsetiket van een wollentrui

17 Opdracht 10 Onderhoudsetiket Plak in het onderstaande vlak een onderhoudsetiket uit een oud kledingstuk. Tip: Zoek op het internet of knip het label uit een oud kledingstuk, WEL EERST AAN JE MOEDER VRAGEN! Van vezels tot draad De meeste vezels zijn vrij kort. Hoe kan je nou een heel lang draad maken van deze korte vezels? De vezels moeten in en naast elkaar gedraaid worden om een draad te worden die regelmatig is in dikte, sterkte en veerkracht. Deze bewerking heet spinnen. Dit was vroeger handwerk, denk maar eens aan de klassieke schilderijen van spinsters met hun spinnewiel. Vraag: In welk sprookje speelt een spinnewiel een belangrijke rol?.. Tegenwoordig in de textielindustrie worden natuurlijk moderne machines gebruikt om de duizende draden tegelijkertijd te spinnen. 17

18 Opdracht 11 Plak in het onderstaande vlak een stukje wolgaren. Wolgaren (heel) Vraag: Uit hoeveel draden bestaat dit garen?... Pluis een andere stukje wolgaren uit elkaar en plak dit in het onderstaande vlak met plakband. Wolgaren (uitgeplozen) 18

19 Opdracht 12 Textieldraden kan je op veel manieren verwerken: breien - haken - knopen - weven vlechten Trek een lijntje tussen het plaatje en het woord die bij elkaar horen. breien haken vlechten Knopen vilten weven 19

20 Opdracht 13 In dit project hebben we een aantal nieuwe woorden leren kennen, zoek ze eens op in onderstaande woordzoeker. Zoek de volgende woorden horizontaal, verticaal en diagonaal. Textiel wol katoen jute zijde kokos vlas kameelhaar nylon Sisal rayon polyester dierlijk plantaardig synthetisch mohair 20

21 Bijlage 2 klassenopdracht Kleurencirkel 21

22 Bijlage 3 klassenopdracht Tintenladder Maak een ladder van wit naar zwart Maak een ladder met een primaire kleur van licht naar donker 22

23 Bijlage 4 klassenopdracht Kleurplanten Meekrap Welk plantje geeft welke kleur? Trek een lijntje tussen de plaatjes die bij elkaar horen. Indigo Wijnrank Bessengeel Wouw Alizarine Wede Zwart 23

24 Bijlage 5 klassenopdracht Onzichtbaar schrijven Wil je je wachtwoord opschrijven zodat niemand het kan zien, of wil je iemand een geheime boodschap sturen? Weten hoe je een boodschap schrijft in onzichtbare inkt zal van jou binnen no time een geheim agent maken. Benodigdheden: Een citroen Water A4 papier Stap 1 Pers het sap van een halve citroen uit in een kom. Stap 2 Voeg een paar druppels water toe. Roer het sap en water met een lepel. Stap 3 Doop een wattenstaafje in het citroensapmengsel en schrijf een boodschap op een stuk wit papier. Een veer, tandenstoker, vulpen, verfkwast of kalligrafeerpen werken ook in plaats van een wattenstaafje. Stap 4 Laat de onzichtbare inkt drogen. Terwijl de inkt droogt, zal je boodschap verdwijnen. Stap 5 Houd het papier met de onzichtbare boodschap voor een gloeilamp. Houd het papier bij de lamp totdat de boodschap weer verschijnt. 24

25 Contact in geval van calamiteiten of bij slecht weer Mocht er iets gebeuren waardoor u vertraging oploopt, dan kunt u bellen naar: Contactgegevens Kruidentuin De Groene Kruidhof Adres: Ellestraat 44 in Elburg Contactpersoon van de Kruidentuin: Marjan van der Geer Telefoonnummer: Mailadres: ame.vandergeer@telfort.nl Website: Cultuurmakelaar: Alida Achter de Molen - Willeke van Asselt Telefoonnummer: Mailadres: cultuurmakelaar@elburg.nl Colofon Ontwikkeling en samenstelling Marian van der Geer (Kruidentuin De Groene Kruidhof) en gemeente Elburg Uitvoering Vrijwilligers van de Kruidentuin De Groene Kruidhof Dit project is tot stand gekomen in samenwerking met Gemeente Elburg 25