Titel goede planning en communicatie lukt het echt. Titel BIJZONDER RENOVATIEPROJECT: VAN VEROUDERDE TILBURGSE NAAR MODERNE DUURZAME NOM-WIJK

Transcriptie

1 BIJZONDER RENOVATIEPROJECT: VAN VEROUDERDE TILBURGSE VOLKSWIJK NAAR MODERNE DUURZAME NOM-WIJK Titel Met Titel goede planning en communicatie lukt het echt Intro EEN PROJECT MET EEN LANGE ADEM IS HET ZEKER TE NOEMEN. HET POJECT IN DE JAREN 70-WIJK GROENEWOUD IN TILBURG ZORGT ERVOOR DAT DE VEROUDERDE DOLOMIETENLAAN WORDT OMGETOVERD NAAR EEN WIJK MET DUURZAME NOM-WONINGEN. EEN HELE PRESTATIE, ZEKER ALS JE BEDENKT DAT ALLE BEWONERS IN hun eigen huis konden BLIJVEN GEDURENDE DE RENOVATIEWERKZAAMHEDEN. VANDAAG SPREKEN WE MET KOEN VERMEER, ONTWERPLEIDER BIJ HEIJMANS. ONDANKS DE VERSCHILLEN IN WONINGEN, HET SLECHTE WEER, EN ANDERE ONVOORZIENE OMSTANDIGHEDEN HEEFT HIJ DIT PROJECT TOT EEN GOED EINDE WETEN TE BRENGEN. OOK THEO BAUERHUIT, SALES MANAGER NATHAN PROJECTS, SCHUIFT AAN OM HET PROJECT TE BESPREKEN.

2 duurzame wijken We komen aan in de stromende regen, maar Koen Vermeer verwarmd ons met een hartelijk welkom en een kop koffie. Ons gesprek vindt op locatie plaats in één van de te renoveren woningen. Zo zien we van heel dichtbij wat er bij een renovatie komt kijken. We beginnen bij het begin: Hoe is dit project tot stand gekomen? Beperk de energievraag vervangen door beter geïsoleerde exemplaren. Vermeer vervolgt: Het tweede onderdeel van de Trias Energetica is het opwekken van energie uit duurzame bronnen, zoals bodem- en zonne-energie. De woningen zijn voorzien van zonnepanelen. Deze wekken even veel op als wat de woningen gemiddeld verbruiken. Er wordt ook een groot deel teruggeleverd. Daarnaast is er een bodemwarmtepomp geplaatst, waarmee we energie uit de bodem halen. Het laatste onderdeel van de trias energetica behandelt het beperken van fossiele brandstoffen, zoals aardgas. De woningen worden afgesloten van het aardgasnet. Daarnaast wordt de energie duurzaam opgewekt, wat ook bijdraagt aan het verwezenlijken van dit onderdeel. Beperk gebruik fossiele brandstoffen trias energetica Gebruik duurzame energie dolomietenlaan tilburg: Het ConCept De doelstelling van dit renovatieproject is om in de verouderde wijk Groenewoud een serie moderne NOM-woningen te creëren. De Trias Energetica vormde de basis voor dit project, legt Koen Vermeer uit. De eerste pijler van de Trias Energetica is natuurlijk het zoveel mogelijk beperken van het energieverbruik, vult Vermeer aan. Het is de bedoeling dat we de woningen zo luchtdicht mogelijk krijgen. Dat doen we door middel van hoogwaardige geïsoleerde gevels en kozijnen met triple glas die luchtdicht worden geplaatst, dikke gevelbekleding en luchtdichte kozijnen. De woningen zijn als het ware volledig gedicht en geseald. Terwijl we door de Dolomietenlaan lopen, zien we de verschillen goed. Enkele woningen zijn nog niet gereed, waardoor er een mooi voor en na beeld zichtbaar is. De gerenoveerde woningen hebben aan de buitenkant een fraaie schil gekregen, die is afgewerkt met natuursteen wat zorgt voor een luxe en modern aangezicht. Ook de daken zijn Met de zonnepanelen wordt energie opgewekt voor onder andere het verbruik van de warmtepomp. De warmtepomp verwarmt de woning en zorgt voor warm tapwater. Verder wordt de elektriciteit gebruikt voor huishoudelijk verbruik. De woningen zijn Van gas los. Het project Het idee voor de renovatie kwam van woningcoöperatie TBV in Tilburg. Zij wilden hun woningen aan de Dolomietenlaan laten renoveren, maar wel zo, dat de maandelijkse lasten voor de bewoners gelijk blijven. Om die reden is er gekozen voor een NOM-insteek. Door te besparen op de energierekening blijven de woonlasten gelijk of gaan zelfs in sommige gevallen naar beneden. Voor Heijmans is dit het eerste NOM-renovatieproject. Er zijn in Tilburg wel vaker NOM-woningen gebouwd of woningen waarmee een Energie Prestatie Vergoeding kan worden aangevraagd, maar door de omvang (38 woningen) is het project aan de Dolomietenlaan voor Tilburg uniek te noemen. Bovendien worden de renovaties uitgevoerd, zonder dat de bewoners hun woningen verlaten. Er gaan natuurlijk grote investeringen mee gemoeid en je zou kunnen denken dat nieuwbouw wellicht voordeliger is, maar in dit geval was dat geen optie. De renovatie gebeurde in een bestaande wijk, waarbij de woningen van TBV Wonen staan versnipperd door de wijk. Het is onmogelijk om een rijwoning te slopen en andere woningen in de rij te laten staan. Daarnaast zijn de woningen niet allemaal van dezelfde

3 eigenaar. TBV heeft in het verleden een aantal woningen verkocht, waardoor je met verschillende eigenaren moet werken, legt Vermeer uit. Bovendien zouden de bewoners gedurende de renovatie in hun woningen blijven wonen. En dan kom je voor uitdagingen te staan, verzekert Vermeer. Uitdagingen Juist omdat de bewoners in hun woningen verbleven tijdens de renovatie, was het belangrijk het traject goed te plannen en voldoende te communiceren met de bewoners. Dat voorkomt problemen op de lange termijn. We hebben vanaf het begin een heel intensief traject gehad met de huurders. We hebben dat gedaan met een klankbordgroep van tien personen. Dat is een vrij grote vertegenwoordiging, gezien het totale aantal bewoners van 38 woningen. Veel beslissingen zijn voorgelegd aan de klankbordgroep, vervolgt Vermeer. De doelstelling en de basis waren bekend, maar de manier waarop we dat zouden invullen niet. Dat hebben we volledig in overleg met de klankbordgroep besloten. Heijmans heeft vooral tijd geïnvesteerd in het informeren: wat krijgt de bewoner, wat kost het en wat levert het op? In begrijpelijke taal zijn de vragen van alle bewoners beantwoord. Dat klinkt wellicht eenvoudig, maar in de praktijk viel dat niet altijd mee. Wij zijn natuurlijk opgeleid in wat we doen en communiceren met vakbroeders gaat ons goed af. Het is alleen een totaal andere tak van sport om ingewikkelde concepten uit te leggen aan een groep mensen die er ten eerste niet om gevraagd heeft en ten tweede totaal onbekend is met de materie, legt Vermeer uit. Daarnaast was het noodzakelijk de renovatie anders in te plannen. Bij een renovatie van een lege wijk werk je de woningen per activiteit af je vervangt bijvoorbeeld eerst alle daken, vervolgens alle kozijnen en tenslotte de gevels. In dit geval was het beter om de renovatie per woning aan te pakken, om de overlast voor de bewoners tot een minimum te beperken. Bauerhuit gaat verder: Je moet wel de renovatie anders indelen en meer tijd vrijmaken voor overleg met de bewoners. Je moet bereid zijn alle vragen te beantwoorden en realistische verwachtingen te scheppen. Dat voorkomt strubbelingen tijdens de renovatie. De laatste uitdaging wordt gevormd door het behalen van de nul op de meter. Nul-op-de-meter (NOM) gaat gepaard met prestatiegaranties. Met andere woorden, je moet van tevoren afspreken wat er binnen bepaalde kaders gegarandeerd haalbaar is. Vanaf het eerste uur heeft Heijmans gebruik gemaakt van de kennis van een energetisch adviseur om een haalbaar plan te formuleren. Nathan was als partner betrokken om de berekeningen te toetsen en te adviseren bij keuzes die gemaakt moesten worden. Nul-op-de-meter Het ontwerp is gemaakt op basis van het gemiddelde verbruik van de woningen. Vervolgens worden de afwijkende woningen in kaart gebracht. In dit geval waren dat ook de woningen die grensden aan niet-deelnemende woningen. Een gerenoveerde woning verliest daardoor iets aan energie. Immers, het renoveren van een aaneengesloten rij is altijd efficiënter. In de ontwerpfase dient men hier rekening mee te houden. Daarnaast wordt er het bestaande afgiftesysteem gebruikt. Ook hier is het ontwerp op afgestemd. Er is een garantie afgegeven voor een bepaalde prestatie. Dan moet er natuurlijk wel gemonitord worden om te bepalen of de prestatie wel of niet gehaald is. Zo wordt er bijvoorbeeld gemeten hoeveel stroom er nodig is om de warmtepomp daadwerkelijk te laten draaien. En hoeveel energie er wordt afgegeven. Als de prestatie afwijkt wordt er bijgestuurd. De bewoner heeft daarin ook een verantwoordelijkheid. Daarom kan hij zijn eigen woning monitoren via een online portal, maar Heijmans coacht ook. Wij verplichten de mensen niets. Iedereen kan zo vaak douchen als hij wil en het huis naar wens warmstoken, maar dat kost dan meer geld en dan is het nul op de meter niet haalbaar. Zo was er een groot gezin. Zij gaven aan allen achter elkaar te willen douchen. Daarom wilden zij graag een grotere boiler, maar zij wilden eerst weten of dan dezelfde prestatiegarantie kon worden gegeven. Wij hebben gezegd dat dat niet kan. Een grotere boiler verbruikt meer stroom. Door de grotere energievraag van de boiler klopt de balans tussen opgewekte en verbruikte energie niet meer. Daardoor kunnen wij de energieprestatie niet langer garanderen. En ja, dan klopt het niet meer natuurlijk, legt Vermeer uit. We zijn dat eigenlijk niet gewend, zegt Bauerhuit. Normaal passen we de woning aan de behoefte van de bewoner aan. Nu, in sommige aspecten, moeten de bewoners zich aanpassen aan de woning. En dat is nieuw. We moeten dat goed uitleggen. Vermeer vervolgt: We geven de mensen wel de mogelijkheid om zelf bij te sturen. Tijdens informatieavonden bespreken we de resultaten. Na oplevering gaat een energiecoach persoonlijk langs bij de bewoners. Eigenlijk mis ik een pijler in de Trias Energetica, bedenkt Bauerhuit zich, namelijk het gedrag van de bewoners. Het halen van de NOM valt of staat uiteindelijk daarmee. Daar moeten mensen echt aan wennen. Dat klopt, zegt Vermeer. De vierde pijler verbindt de drie bestaande (1. beperk de energievraag; 2. beperk gebruik van fossiele brandstoffen en 3. gebruik duurzame energie). En juist die vierde pijler levert zo nu en dan discussie op tussen ons en de bewoners. Maar goed, zonder wrijving geen glans, zeg ik altijd maar.

4 duurzame wijken Warmtepomp In de ontwikkeling van het concept hebben we gekeken naar een bodemwarmtepomp versus luchtwarmtepomp. Toen is er bewust gekozen voor een bodemwarmtepomp, omdat het rendement hoger Gedrag bewoners is en een betere capaciteit heeft dan een luchtwarmtepomp, vertelt Vermeer. Bauerhuit vult aan: Je zorgt in feite eerst dat er zo min mogelijk warmte (energie) verloren gaat. Als het buiten warm is, de rk aag pe r Be giev er en wil je het binnen koel hebben. En als het buiten koud is moet het binnen warm zijn. En dat is het omgekeerde van de buitenlucht. Een bodemwarmtepomp heeft een rendement van ongeveer 500%. Dat betekent dat als je er een euro aan energie insteekt (deze wordt in dra Ge Nederland vaak opgewekt met fossiele brandstoffen) je er ongeveer stroomverbruik. Vermeer gaat verder: En dat doen we door middel ers fos Bepe sie rk le b geb ran rui dst k off en on ew gb vijf euro aan energie uit kunt opwekken. Daarnaast beperken we het van het opwekken van energie voor eigen gebruik. Op alle woningen zijn zonnepanelen geplaatst die voor de bewoners Gebruik duurzame energie het schoon boorconcept van nathan ZorGt voor minimale overlast gratis elektriciteit opwekken.

5 De verschillende fases van renovatie, met daar tussenin de bestaande situatie Het eindresultaat

6 duurzame wijken afgiftesysteem Het afgiftesysteem is bij dit project onveranderd gelaten. Het leggen van nieuwe vloerverwarming had een te grote impact op de bewoners, omdat voor het leggen van vloerverwarming alle vloeren in alle kamers opengebroken dienen te worden. Voor veel bewoners, maar ook voor de woningcorporatie, was dat onwenselijk. KeUZe Voor nathan Op de vraag waarom Heijmans besloot met Nathan in zee te gaan antwoordt Vermeer: Wij hebben gekozen voor Nathan vanwege het meedenken, adviseren, engineeren. Normaal werk je samen met een installateur. De installateur werkt vervolgens samen met Nathan. Wat bijzonder is aan dit project is dat we Nathan vrijwel vanaf het begin van het traject bij het project betrokken hebben. De kennis over warmtepompen zit niet altijd bij de installateur, maar bij Nathan. Wij wilden ontwerpen en engineeren met de productleveranciers. We krijgen dan ook de productgaranties van Nathan en niet van de installateur. De installatie en montage is overigens wel door de installateur uitgevoerd, want daar zijn zij juist experts in. Zo hebben we de beste partijen op de juiste plek weten te zetten. En dat resulteerde in een goede samenwerking en het beste resultaat. Bauerhuit besluit: Je levert iets en daar blijf je verantwoordelijk voor. En dat is nieuw. Dan moeten we een bron maken die net zo lang mee gaat. We blijven verantwoordelijk voor de werking van de installatie. Men verwacht tegenwoordig een garantie voor langere tijd. Standaard is tien jaar. Wij zijn tot 18 jaar gegaan. De prestatiegarantie is afgestemd op de levensduur van de warmtepomp, wat geschat wordt op jaar. Maar misschien gaat hij wel dertig jaar mee, wie zal het zeggen? heijmans graafsebaan Jt RoSMalen t +31 (0)