Foto: 5de ronde in de Brexit onderhandelingen, oktober Links: David Davis; rechts: Michel Barnier European Union 2017.

Transcriptie

1 DOSSIER BREXIT

2 Op 29 maart 2017 dienden de Britten formeel hun verzoek in om de Europese Unie te verlaten. Dit volgde op een referendum in juni 2016 waarin de bevolking nipt koos voor een uittreding. Het is de eerste keer dat een land beslist om uit de Unie te stappen. De onderhandelingen en de uitkomst er van zijn dan ook voor iedereen onbekend terrein. Hoe is het zo ver gekomen? Welke zijn de mogelijke scenario s? En wat betekent dit hier in Vlaanderen? Lees er alles over in dit dossier. Foto: 5de ronde in de Brexit onderhandelingen, oktober Links: David Davis; rechts: Michel Barnier European Union In dit dossier: 1. Een moeilijk huwelijk 1.1. Een moeizame toetreding 1.2. Spanningen 2. Het referendum We zijn met Europa, 2.1. En toen beloofde Cameron een referendum 2.2. De campagne 2.2. De uitslag: Het On-Verenigd Koninkrijk 2.3. Directe gevolgen 3. De onderhandelingen 3.1. De weg naar een exit: artikel Wie zit er aan de onderhandelingstafel? 3.3. De 10 heetste hangijzers tijdens de onderhandelingen 4. Een Brexit, wat nu? 4.1. Enkele mijlpalen 4.2. Mogelijke scenario s 5. Gevolgen voor België en Vlaanderen 6. Conclusie 7. Bronnen en nuttige links -1-

3 1. Een moeilijk huwelijk Dat net het Verenigd Koninkrijk het eerst land is dat de EU zal verlaten, hoeft gezien de voorgeschiedenis niet te verwonderen Een moeizame toetreding In 1951 startten België, Nederland, Luxemburg, Frankrijk, West-Duitsland en Italië een samenwerking binnen de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (de EGKS). Het Verenigd Koninkrijk besliste om niet mee te doen omdat de samenwerking voor hen te ver ging. De lidstaten stonden immers beslissingsmacht af aan deze Europese Gemeenschap, die in plaats van de lidstaten zelf beslissingen kon nemen. Dit principe van supranationaliteit was voor de Britten een struikelblok: ze wilden zelf kunnen beslissen. Bovendien twijfelden ze eraan of de samenwerking zou standhouden. We zijn met Europa, maar geen deel van Europa. zei Brits premier Churchill. Hij was voorstander van een Europese samenwerking, maar over alles samen beslissen ging te ver. Het VK was het gewoon om een belangrijke rol te spelen in de wereldpolitiek, maar in de EGKS zou er op meer gelijkwaardige basis samengewerkt moeten worden. In 1961 vroeg het Verenigd Koninkrijk, tot ieders verrassing, toch lidmaatschap aan van de Europese samenwerking. Zo wilden ze hun positie in de wereld verstevigen en vooral hun economische groei versterken. Want het Britse wereldrijk brokkelde af en de Britten wilden op de hoogte blijven van de verdere Europese plannen. Maar de Franse president Charles De Gaulle blokkeerde de Britse toetreding. Hij zag de Britten als schoothonden van de Amerikanen en weigerde een té sterke inmenging van de VS in Europa. Eind jaren 60 verdween De Gaulle van het Franse politieke toneel, waardoor de weg naar toetreding open lag voor het VK. De moeilijkste uitbreiding aller tijden van de EU was deze met het Verenigd Koninkrijk, zei Etienne Davignon, voormalig EU-commissaris in 2004 n.a.v. de EU-uitbreiding naar Centraal en OostEuropa. De 6 stichtende landen van de EGKS De toetredingsonderhandelingen liepen niet van een leien dakje. Vooral de voordelige handelsrelaties met landen uit het Brits Gemenebest en de bijdrage van de Britten aan de EG waren voer voor discussie. Het Verenigd Koninkrijk wou de kostprijs van toetreding zo laag mogelijk houden. In 1973 werd het VK lid van de Europese Gemeenschappen, nadat het Britse Lagerhuis nipt akkoord ging met 301 stemmen vóór en 284 tegen Spanningen 1. Het Verenigd Koninkrijk remt verdere integratie af Het VK bleef de Europese samenwerking vooral als een economisch samenwerkingsverband zien. Telkens wanneer er stappen gezet werden richting verdere politieke of sociale integratie, stonden de Britten op de rem. Het idee om beslissingsmacht te verliezen aan een hogere Europese instantie, bleef moeilijk. Zo lagen ze bijvoorbeeld dwars toen de landen in 1992 ook wilden samenwerken rond sociaal beleid. Ook bleek uit onderzoek naar het stemgedrag van de EU-lidstaten sinds 2009 dat de Britten in bijna 1 op de 10 gevallen niet akkoord gingen bij de vergaderingen van de Raad van Ministers. -2-

4 2. Een Europa à la carte Om te vermijden dat elke verdere samenwerking blokkeerde, kreeg het Verenigd Koninkrijk soms een uitzondering of opt-out. Dit betekent dat zij dan niet verplicht zijn om deel te nemen aan dat aspect van de samenwerking en dat de andere EU lidstaten zo wel verder kunnen. Op die manier doet het Verenigd Koninkrijk niet mee met de euro, voert het land wel nog grenscontroles uit (ze zijn geen lid van Schengen) en hebben ze een uitzondering voor het immigratiebeleid en sociale regelgeving van de EU. 3. Een korting op de jaarlijkse financiële bijdrage Al van bij de toetredingsonderhandelingen had het VK moeite met hun financiële bijdrage aan de Europese samenwerking. Brits premier Margaret Thatcher had er in 1984 genoeg van en eiste haar money back. Ze kreeg haar zin: de Britten kregen een serieuze korting op de jaarlijkse bijdrage aan het Europese budget. Hierdoor betaalde het VK minder dan landen met een even grote economie, zoals Frankrijk of Duitsland. De jaarlijkse netto bijdrage van het VK is momenteel ongeveer 12 miljard euro. Hoe de EU het verlies van dit bedrag zal opvangen in de komende meerjarenbegroting ( ) is intussen al voer voor discussie. De EU zou volgens de Britse pers het woord yoghurt verbieden. In de plaats zou de term met hitte bewerkte gefermenteerde melk moeten gebruikt worden. Ook zou de EU opleggen hoeveel koffie Europeanen dagelijks nog mogen drinken. Klik hier voor een ellenlange lijst (vanuit de EC) van alle verzinsels, oftewel euromythes, die in de Britse pers verschenen, van 1992 tot De Britse eurosceptische pers Bij toetreding van het Verenigd Koninkrijk in 1973 was de Britse pers overwegend positief over de Europese samenwerking. Maar dat veranderde eind jaren 80 toen Brits premier Margaret Thatcher kritischer werd voor de EU. Vooral de regilitis en het afstaan van eigen beslissingsmacht kreeg het in de pers te verduren. De pers schuwde hierbij geen verdraaiingen van de waarheid tot flagrante leugens. Ook neemt de pers vaak openlijk positie in tegen de EU, iets wat bij ons ondenkbaar is. De Britse (tabloid) pers mag gerust gekleurd genoemd worden. Hier zie je hoe de pers duidelijk standpunt inneemt naar aanloop van het Brexit-referendum. -3-

5 2. Het referendum 2.1. En toen beloofde Cameron een referendum In 2005 werd Cameron voorzitter van de Conservatieve Partij, de Tories. Hij won de harten van de Britse conservatieven door zijn eurosceptische houding. In 2010 won Cameron de verkiezingen en werd premier. Uit opiniepeilingen bleek toen dat meer dan de helft van de Britten vóór een Brexit was. Een en ander had te maken met de jarenlange anti-eu campagne van de UK Indepence Party (UKIP) en zijn flamboyante leider, Nigel Farage. Het lidmaatschap van de EU was dan ook een hot topic tijdens de Britse verkiezingen in Premier Cameron, die de hete adem van de anti- EU partijen voelde, beloofde dat er een referendum zou komen over het Brits lidmaatschap als hij herverkozen werd. In mei 2015 wonnen de Conservatieven van David Cameron overtuigend de verkiezingen en kregen ze een absolute meerderheid in het Britse Lagerhuis. Cameron hield woord en kondigde een referendum aan voor 23 juni Hijzelf onderhandelde een nieuwe deal met de EU en pleitte om in de EU te blijven. Niet iedereen in zijn partij volgde hem echter. Het toekomstige lidmaatschap werd zo een splijtzwam binnen de Conservatieve partij De campagne De campagne werd omschreven als een campagne waar het cynisme en de bitterheid hoogtij vierden en de politieke geloofwaardigheid op het vriespunt stond. Het absolute dieptepunt was de moord op Brits parlementslid Jo Cox. O.a. Ryanair-topman Michael O Leary pleitte voor een Remain in de EU. Hij waarschuwde voor de negatieve economische gevolgen van een Brexit. De pro-europa campagne: Britain Stronger in Europe. De pro-brexit campagnes: Vote Leave, Leave.EU en Grassroots out. Russische inmenging De strijd tussen de verschillende partijen naar aanloop van het Brexit referendum werd bij momenten bijzonder scherp gevoerd. Beide partijen probeerden de kiezers te beïnvloeden. Dit niet enkel met correcte informatie, maar ook met valse beloftes en soms ook flagrante leugens ofwel fake news. Intussen is er bewijs gevonden dat ook Rusland zich in het debat bemoeide. In een poging om de uitslag van het referendum te beïnvloeden, werd onjuiste berichtgeving over de Europese Unie vanuit Rusland (via honderden valse accounts) verspreid en zou er ook Russisch geld gevloeid zijn naar de Leave.EU-campagne. -4-

6 2.3. De uitslag: het On-Verenigd Koninkrijk Op 23 juni 2016 beantwoordden de kiezers in het Verenigd Koninkrijk deze vraag: Should the United Kingdom remain a member of the European Union or leave the European Union? Het leave-kamp haalde het nipt, maar een grondige kijk op de resultaten toont een verdeeld land. Schotland, Noord-Ierland en Londen versus de rest Schotland (62%), Londen en Noord-Ierland (58%) stemden duidelijk voor remain. In Gibraltar stemde zelf 96% tegen een Brexit. Andere breuklijnen werkenden (in) versus werklozen (out) hoogopgeleiden (in) versus laagopgeleiden (out) allochtonen (in) versus autochtonen (out), enz. Jong (in) versus oud (out) Campagneleugens Meteen na het referendum werd duidelijk dat beide kampen leugens en absurde argumenten hadden verspreid. Vooral de leave-campagne viel door de mand: Herinvesteren in de gezondheidszorg: Nigel Farage reed gedurende de Leave-campagne rond met een bus met het opschrift: We sturen de EU wekelijks 350 miljoen. Laten we dit bedrag in de gezondheidszorg investeren. Kort na het referendum gaf Farage aan dat ze dit nooit zouden doen. Minder migranten: Gedurende de campagne liet het Leave-kamp de bevolking geloven dat na een Brexit de migratie naar het VK sterk beperkt zou worden. Ook deze belofte moest het leave-kamp intrekken. -5-

7 2.4. Directe gevolgen Directe economische gevolgen Meteen na de uitslag van het referendum begon de Britse pond te dalen. De markten verwachtten namelijk door de Brexit minder consumptie in het VK, minder investeringen in het VK vanuit het buitenland en minder handel tussen het VK en de EU. Directe politieke gevolgen De Britse politieke wereld was tijdens de campagne al enorm verdeeld. De onverwachte uitslag zorgde voor grote chaos bij zowel de regerende Conservatieve partij van Cameron, als bij de oppositiepartij Labour: het ontslag van leider Jeremy Corbyn werd geëist. Hij bleef uiteindelijk aan, na een herverkiezing door de achterban. Maar in de regerende Conservatieve Partij en in UKIP, de eurosceptische partij, begon een ware stoelendans. De Britse premier Cameron nam ontslag als premier. Hij werd vervangen door voormalig minister van Binnenlandse Zaken: Theresa May. Boris Johnson, toenmalig burgemeester van Londen en één van de voortrekkers van de leave -campagne werd aangesteld als minister van Buitenlandse Zaken. Hét gezicht van de leave-campagne, Nigel Farage, nam na het referendum ontslag als leider van zijn partij UKIP, naar eigen zeggen omdat hij zijn doel bereikt had: het VK uit de EU krijgen. Een plan over hoe dat dan moet gebeuren, en wat het VK dan wél moet doen, had hij niet. Momenteel zetelt hij nog steeds in het Europees Parlement bij de eurosceptische fractie Europa van Vrijheid en Democratie (EVD). Brits premier Theresa May Meteen na de uitslag verklaarde de Schotse premier Nicola Sturgeon dat Schotland een nieuw referendum zou houden over onafhankelijkheid van het Verenigd Koninkrijk. In het brexit-referendum koos namelijk geen enkel kiesdistrict in Schotland voor een Brexit. In 2014 konden de Schotten zich al eens uitspreken over de onafhankelijkheid van het VK. 55% wilde toen blijven. Vanuit Londen kreeg ze de boodschap dat ze deze uitslag moet respecteren. Schotse premier Nicola Sturgeon In Noord-Ierland was de uitslag minder eenduidig, maar haalden de EUvoorstanders toch een duidelijk meerderheid: 56%. De voorzitter van de regerende partij, Declan Kearney, pleitte meteen voor een referendum over de eenmaking van Ierland. Het conflict tussen Ierland en Noord-Ierland was o.a. dankzij de EU opgelost. Een Brexit zou het nog broze vredesakkoord (Goede Vrijdag-akkoord) wel eens kunnen opblazen. De uitslag was uiteraard ook een kaakslag voor de Europese Unie zelf. Bovendien voelden eurosceptische partijen in andere Europese lidstaten zich hierdoor gesterkt om voor een eigen exit te pleiten, vb. een Nexit in Nederland, of een Frexit in Frankrijk. (Lees meer over de gevolgen voor de EU bij de verschillende scenario s verder in dit dossier). -6-

8 3. De onderhandelingen 3.1 De weg naar een exit Op 29 maart 2017 startte de uittredingsprocedure, nadat de Britse regering artikel 50 van het Verdrag van Lissabon activeerde. In de daaropvolgende 2 jaar wordt onderhandeld over de voorwaarden van de uittreding. Vanaf 29 maart 2019, om 23u00 Britse tijd is het Verenigd Koninkrijk officieel geen lidstaat meer van de EU. De weg naar een exit: artikel 50 van het Verdrag van Lissabon Het is pas sinds het Verdrag van Lissabon van 2009 dat een lidstaat vrijwillig uit de EU kan stappen. Wat houdt dit artikel in? Een lidstaat mag zelf beslissen om uit de EU te stappen. De lidstaat moet de Europese Raad, de staats en regeringsleiders van de andere EU-landen hiervan op de hoogte brengen. De Raad beslist, na onderhandelingen, over de voorwaarden van uittreding. Vanaf het moment dat er een akkoord is over uittreding, of 2 jaar nadat uittreding aangevraagd werd, zijn de EU-verdragen niet meer van toepassing op dat land. Dan is de uitstap een feit. De lidstaat die wil uittreden, mag niet mee beslissen binnen de EU over zaken die met de uittreding te maken hebben. Als het land opnieuw lid wil worden, start een gewoon toetredingsproces Wie zit er aan de onderhandelingstafel? Brits onderhandelingsteam: EU-onderhandelingsteam: Boris Johnson, minister van Buitenlandse Zaken. Theresa May, premier David Davis, Staatssecretaris voor Brexit en hoofd van het nieuw gecreëerde Britse departement Exit uit de EU. Michel Barnier (FR), hoofdonderhandelaar en vertegenwoordigt de Europese Commissie Didier Seeuws (BE), vertegenwoordigt de Europese Raad Guy Verhofstadt (BE), vertegenwoordigt het Europees Parlement. -7-

9 3.3. De 10 heetste hangijzers tijdens de onderhandelingen Intussen zijn de onderhandelaars ongeveer een jaar bezig. In totaal moeten meer dan Europese wetten en regels besproken worden. Dat betekent zo n 40 EU-wetten per dag. Er moet dus heel wat onderhandeld worden. Hieronder een opsomming van de belangrijkste punten. (bron: Toute l Europe) De scheidingsfactuur 1 De scheiding brengt een moeilijke geldkwestie met zich mee. Als lid van de EU betaalde het VK mee aan het EU-budget, dat terugvloeit naar de lidstaten in de vorm van subsidies. De EU wil dat het VK deze bijdrage blijft betalen tot 2020 (het einde van de meerjarenbegroting). Daarnaast is er nog een openstaande schuld wat betreft de pensioenen van Britse EU-ambtenaren en andere engagementen van het VK. In december 2017 kwamen beide partijen in een principe-akkoord overeen dat de scheidingsfactuur voor het VK 50 miljard euro bedraagt. Rechten van EU-burgers Vandaag wonen ongeveer 3 miljoen Europese burgers in het Verenigd Koninkrijk en 1,2 miljoen Britten in een andere EU-lidstaat. De ambitie van het leave kamp tijdens de Brexit-campagne was om enkel de belangen en rechten van de Britten te garanderen, wat voor de EU onbespreekbaar is. In datzelfde principe-akkoord van december 2017 is er ook overeenstemming gevonden om de rechten van zowel de Britten in andere EU-landen als EU-burgers in het Verenigd Koninkrijk te garanderen. 2 De grens tussen Noord-Ierland en Ierland 3 De grens met de Republiek Ierland blijft een gebied waar, zoals recente geschiedenis aantoont, conflicten snel terug kunnen opflakkeren. Een harde Brexit zou een harde grens betekenen (inclusief invoering douanecontroles) en een scheidingslijn tussen Dublin en Belfast. In Noord-Ierland stemde 55,8% tegen een Brexit. In het principe-akkoord van begin december 2017 is overeengekomen dat dit geen harde grens wordt. Wat dit praktisch inhoudt, is momenteel nog onduidelijk. Visserij Europese vissers halen 30 tot 50% van hun vangst uit Het Kanaal (la Manche), de Noordzee en de Ierse zee. Een verbod op het vissen in Britse wateren zou voor hun sector desastreuze gevolgen hebben. Op 19 maart 2018 werd een principe-akkoord bereikt dat vissers nog tot eind 2020 mogen blijven vissen in Britse wateren en dat het VK tot dan zeggenschap blijft houden over de besluitvorming over de Europese visquota. 5 4 De interne markt Een geschikte handelsrelatie vinden tussen de EU en het VK blijkt één van de moeilijkste onderhandelingspunten te zijn. Het al dan niet dan deel uitmaken van de interne markt (vrij verkeer van goederen, personen, diensten en kapitaal) speelt hierbij een belangrijke rol. Mogelijke scenario s en hun gevolgen staan verder in dit dossier. -8-

10 6 Erasmus Jaarlijks trekken Britse universiteiten duizenden studenten uit de hele EU aan met het Erasmusprogramma. Bij een Brexit zouden deze extra inschrijvingen drastisch dalen en zorgen voor het vertrek van ongeveer Europese burgers die in de academische wereld tewerk gesteld zijn. Wat er met de grensoverschrijdende onderzoeksprogramma s gebeurt, moet ook nog uitgezocht worden. 7 Veiligheid: strijd tegen terrorisme en criminaliteit Zowel de EU als het VK hebben er belang bij hun samenwerking rond veiligheid verder te zetten. Een Brexit zou vooral gevolgen hebben voor agentschappen waar informatie over veiligheid wordt verzameld (zoals het Schengen Informatiesysteem). Deze databank is niet toegankelijk voor derde landen. Daarnaast is een overeenkomst over Europol en het Europese arrestatie-bevelsysteem noodzakelijk. Defensie 8 Het toekomstige vertrek van het Verenigd Koninkrijk betekent voor de EU het vertrek van zijn grootste militaire kracht: Het VK spendeert 2% van zijn BBP aan defensie en bezit een leger van ongeveer man. Dit betekent dus een enorme verandering voor de verdediging van het Europese continent. Sowieso blijft het Verenigd Koninkrijk wel samenwerken binnen de NAVO. Op die manier is een samenwerking tussen het VK en de EU min of meer wel gegarandeerd. 9 Het Europees Hof van Justitie Het liefst wil het VK niet meer onder het gezag van het Europese Hof van Justitie vallen. Intussen is wel al beslist dat het Hof instaat voor de rechten van de 3 miljoen EU-burgers op Brits grondgebied. Bovendien heeft een toekomstig handelsbeleid tussen beide partners ook een supervisie nodig van een derde speler, zoals het Hof. Voorlopig is hier nog geen verdere duidelijkheid over. European Union, 2017 Gibraltar Gibraltar is een schiereiland dat vasthangt aan Spanje, maar toebehoort aan het VK. Volgens de grondwet van Gibraltar regelt dit eiland zijn eigen zaken, hoewel enkele bevoegdheden nog steeds onder Britse verantwoordelijkheid vallen (zoals Defensie en Buitenlandse Zaken). In Gibraltar stemde maar liefst 96% om in de EU te blijven. Spanje stelde intussen al een gedeelde soevereiniteit tussen Spanje en het Verenigd Koninkrijk voor. Maar hiervan willen noch het VK, noch de Gibraltarezen zelf weten

11 4. Een Brexit, wat nu? 4.1. Enkele mijlpalen Sinds de activatie van artikel 50 op 29 maart 2017 is al weer heel wat gebeurd. Onderstaande tijdlijn zet een aantal mijlpalen op een rij: 29 maart Activatie Artikel 50 8 juni Vervroegde parlements- verkiezingen in het VK 29 januari Afspraak over overgangsperiode 31 december Voorziene einde van de overgangsperiode juni Officiële start onderhandelin- 8 december akkoord tussen VK en EU over de scheidingsvoorwaarden december De onderhandelingen gaan een 2de fase in 29 maart Het VK stapt uit de EU: start van de overgangsperiode gen Een overgangsperiode Op 29 januari 2018 werd overeengekomen dat het Verenigd Koninkrijk een overgangsperiode zou krijgen van 21 maanden. Op 26 maart was er een akkoord over de modaliteiten van deze periode: alles blijft bij het oude, behalve dat de Britten geen stemrecht meer hebben in Brussel. Vanaf 29 maart 2019 zullen ze dus niet meer deelnemen aan de Europese besluitvorming. Een meerderheid van het Britse Lagerhuis en zeker de bedrijfswereld is hiermee (voorlopig) tevreden. De harde Brexiteers daarentegen vrezen dat de Brexit zal uitgesteld of zelfs afgelast worden. Ook veel Britse vissers zijn boos omdat ze zo nog tot eind 2020 verplicht zijn om zich aan de Europese regels te houden. Michel Barnier tijdens de persconferentie. Op de achtergrond werd het gehele voorlopige akkoord geprojecteerd. Nigel Farage protesteerde tegen deze beslissing en ook 14 partijgenoten van May dreigden intussen hun steun aan haar broze coalitie in te trekken. -10-

12 4.2. Mogelijke scenario s Scenario 1: een harde brexit : alle banden worden verbroken Een eerste scenario is een volledige uittreding. Alle banden tussen het VK en de EU worden dan verbroken: het VK is geen lid meer van de EU en maakt geen deel uit van de interne markt. De samenwerking rond buitenlandse handel, politie en justitie, enzovoort bestaat dan niet meer. Na een uittreding kan het VK dan een handelsakkoord afsluiten met de EU, volgens de regels van de Wereldhandelsorganisatie. Scenario 2: een zachte brexit : het VK blijft in de interne markt In een tweede scenario bouwt het VK een relatie op met de EU die gelijkaardig is aan de relatie tussen Noorwegen en de EU. Dit Noorwegen-scenario betekent het volgende: Het Verenigd Koninkrijk is officieel geen lid meer van de EU, maar blijft wel lid van de interne markt. Dit houdt in dat het vrij verkeer van goederen, personen, diensten en kapitaal behouden blijft. Het Verenigd Koninkrijk betaalt een jaarlijkse bijdrage om lid te zijn van de interne markt. De korting die het land had op zijn jaarlijkse bijdrage aan de EU valt dan waarschijnlijk weg. Omdat het land geen lid meer is, mag het niet langer mee beslissen over (nieuwe) regelgeving over die interne markt. Zoals de kaarten op dit moment liggen, haalt dit scenario het niet: Theresa May maakte erg duidelijk dat het Verenigd Koninkrijk uit de interne markt zal stappen. Scenario 3: tussen hard en zacht : het VK blijft lid van de douane-unie In de verschillende fases van economische integratie, komt de douane-unie net na de eerste stap (een vrijhandelszone). Het houdt in dat er enkel vrij verkeer van goederen is, éénzelfde handelspolitiek wordt gevoerd ten opzichte van derde landen en er een gemeenschappelijk buitentarief is aan de grenzen. Dit zou een oplossing kunnen betekenen voor de grens tussen de Republiek Ierland en Noord-Ierland. Theresa May liet echter al weten dat het VK ook geen lid wenst te blijven van de douane-unie. Scenario 4: een cliff-edge -scenario Nu Theresa May artikel 50 activeerde hebben het VK en de EU 2 jaar de tijd om tot een Brexit-akkoord te komen. Is er na 2 jaar geen akkoord, dan kan men unaniem beslissen om die termijn te verlengen. Gebeurt dat niet, dan is de Brexit een feit. Wat dat scenario inhoudt is een groot vraagteken, maar één ding is duidelijk: rechtsonzekerheid. Dit scenario wil iedereen vermijden. -11-

13 Scenario 5: geen Brexit Veranderen de Britten van idee en blijven ze toch volwaardig lid van de Europese Unie? Brexit is Brexit is momenteel het motto van Brits premier Theresa May en daarin wordt ze gevolgd door de Britse politiek en de eurosceptische Britse pers. Maar Als een democratie zich niet kan bedenken, is ze geen democratie meer zei David Davis, de minister van Brexit. En hij voegde eraan toe: een regering kan haar opvolgers niet binden. Democratie is met andere woorden veranderlijk, en zo ook de Brexit. Bovendien zijn er talloze zaken die roet in het eten kunnen gooien van een Brexit-deal. Zo kunnen de regio s binnen het Verenigd Koninkrijk van zich laten horen, zoals Schotland die een nieuw onafhankelijkheidsreferendum plant. En ook de volledige economische gevolgen van een Brexit moeten nog zichtbaar worden. 5. Gevolgen voor België en Vlaanderen Als buurland van het Verenigd Koninkrijk zal een Brexit ontegensprekelijk grote gevolgen hebben voor de Belgische economie - en daarbinnen nog het meest voor Vlaanderen en West-Vlaanderen. Volgens een studie van Leuvense economen zou een harde brexit voor België een verlies van jobs betekenen. Voor het VK gaat het om jobs en voor de EU in totaal 1,2 miljoen jobs. Federaal Minister van Economie Kris Peeters richtte een high level brexitgroep op om de mogelijke gevolgen van een harde Brexit, of nog erger van een no deal (=scenario 4) voor ons land in te schatten. Volgens deze brexitgroep zouden de douanekosten tot 2,22 miljard oplopen. Als we terugvallen op de regels van de Wereldhandelsorganisatie, zouden de importtarieven naar het VK behoorlijk oplopen: 10 22% voor auto's, 24% voor fruitsap en 8% voor textiel bijvoorbeeld. Dat zou een ramp betekenen voor de Belgische producenten. Deze invoertarieven zullen hun producten veel duurder maken in het VK, waardoor ze wellicht minder verkocht zullen worden. Enkele andere cijfers zetten de grote gevolgen voor ons nog kracht bij: De Belgische export naar het VK is goed voor 31,2 miljard. Voor Vlaanderen is het Verenigd Koninkrijk de vierde grootste handelspartner. 45% van de trafiek in de haven van Zeebrugge (foto) is met het Verenigd Koninkrijk, dit gaat om jobs en betekent een economische waarde van 500 miljoen. De haven van Zeebrugge is de grootste autohaven van Europa, met 2,8 miljoen auto's die worden overgeslagen per jaar. Daarvan komen en gaan er 1 miljoen met het VK. Zeebrugge ziet de trafiek met het VK nu al dalen door het lage pond. Behalve voor auto s is Zeebrugge ook een belangrijk draaischijf voor fruitsappen, levensmiddelen en textiel. Sommige tapijtproducenten zijn bijvoorbeeld tot 40% van hun omzet afhankelijk van de Britse consument. -12-

14 6. Conclusie Het eerste onderhandelingsjaar is snel voorbijgegaan: Pas in december 2017 was er een akkoord over de drie heetste hangijzers: de scheidingsfactuur, het lot van de EU-burgers in het Verenigd Koninkrijk en de grens met Noord-Ierland. Pas dan konden de onderhandelingen de tweede fase ingaan. Begin 2018 werd een principe-akkoord bereikt over een overgangsperiode tot eind 2020: tot dan blijft het Verenigd Koninkrijk deel uitmaken van de douane-unie en de interne markt. Dat betekent dat in het tweede jaar van de onderhandelingen nog al de rest - de toekomstige handelsrelatie tussen het VK en de EU op kop - volledig onderhandeld moet worden. En op 29 maart 2019 om 23u Britse tijd stapt het Verenigd Koninkrijk officieel uit de EU. De toekomst zal uitwijzen welk scenario het haalt. Intussen wordt er druk voort onderhandeld. 7. Bronnen en nuttige links Volg het laatste nieuws over de Brexit via de Brexitpagina van deredactie.be of via de Nederlandse nieuwssite Europa Nu. Test je kennis over de Brexit met de Grote Brexit Quiz op Laatste update: maart 2018