ALLERLAATSTE VLUCHT ALLEREERSTE 727

Transcriptie

1 4 Het grootste Nederlandstalige luchtvaartmagazine 23 e JAARGANG NR ,95 MUSEALE MIJLPAAL ALLERLAATSTE VLUCHT ALLEREERSTE 727 HAI HELI-EXPO 2016 INDUSTRIE MAAKT PAS OP DE PLAATS BP VLIEGVELD EMBRAER MIDDENMEER E190-E2 TOT 16% AMBITIEUS MINDER BRANDSTOFVERBRUIK GROEN POLDERVELD INCIDENT DASSAULT TRIP TIP FALCON AMERIKA 7X FOUT WRIGHT GESOLDEERD BROTHERS PINNETJE EN WOLKENKRABBERS BIJNA FATAAL

2 DESIGN : POMME C IMAGE BACKGROUND SHUTTERSTOCK.COM FLY ACROSS CONTINENTS AND OCEANS IN AN UNPARALLELED LEVEL OF COMFORT AND LUXURY INTRODUCING THE NEW FALCON 2000LXS WE FLY. YOU ARE THE CAPTAIN AIRCRAFT MANAGEMENT VIP CHARTERS AIRCRAFT SALES MEDICAL FLIGHTS CARGO FLIGHTS MAINTENANCE ANTWERP BRUSSELS CHARLEROI KORTRIJK AMSTERDAM EINDHOVEN MAASTRICHT ROTTERDAM T BE +32 (0) T NL +31 (0) info@jetnetherlands.com sales@aslgroup.eu // //

3 inhoud voorwoord Column: 'Wat ze niet vertellen' Jan Cocheret 5 Nieuw & Info 6 Statusreport: Roll out Embraer E190-E2 14 Column: Personal drone Goof Bakker 18 Statusreport: Zuid-Afrikaanse AHRLAC 36 Militair: Luchtmacht meet geluid JSF 37 Column: Analyse Hans Heerkens 38 Ontwikkelingen: BAe 146/AVRO RJ als airtanker 39 PILOTENTEKORT? In de week waarin ABN AMRO meedeelde de stekker uit de financiering van piloten in opleiding te gaan trekken, trokken nog twee berichten de aandacht die hiermee samenhangen. Het ene ging over problemen bij Amerikaanse feeder maatschappijen, het andere over een opmerkelijk initiatief van JetBlue. Ontwikkelingen: GUARDS waarschuwt verkeersleider 19 Simulator: PREPAR3D V Statusreport: Irkut MC In the picture: Boeing N7001U 26 Typebeschrijving: Shin Meiwa US-2 30 Column: V(l)uchtigheden Henk Heiden 33 Historie: Beechcraft Model 73 Jet Mentor 34 piloot en vliegtuig HEAVY HEAVY-versie van Piloot en Vliegtuig April 2016 Deze HEAVY-versie is een uitgave van EismaTrademedia, Celciusweg 41, 8912 AM Leeuwarden Postbus 340, 8901 BC Leeuwarden +31 (0) telefoon Egbert van Hes, algemeen directeur Gerbert Tiecken, uitgeef directeur Hoofdredacteur Drs. Ruud Vos r.vos@eisma.nl Uitgever Gerbert Tiecken g.tiecken@eisma.nl Redactiemedewerkers Goof Bakker, Jan Cocheret, Henk Heiden, Hans Heerkens, Dennis Jonker, Koen Aerts, Edwin Borremans, Ary Ceelen, Wim Das, Stefan Degraef, Henk Duivenvoorden, Enrico Evers, Cor van Gent, Hans Heerkens, Jozef Mols, Kees Otten, Harro Ranter, Roger Soupart, Ben Ullings, Hans de Vries, Fred Willemsen Aan dit nummer werkten mee: Leo Bakker, Kees van Berkel, Frits van den Berg, Erik Brouwer, Peter de Jong, José Oortwijn en Thijs Postma Redactieadres Postbus 340, 8901 BC Leeuwarden +31 (0) redactiepilootenvliegtuig@eisma.nl Leveringsvoorwaarden zie Vormgeving Hans de Vries ZeeDesign Ontwikkelingen: Stank te lijf met licht 41 Statusreport: Russische MIL LL PSV vliegt 42 Rubriek: Gespot op Schiphol 43 Rubriek: Register Nederlandse Burgerluchtvaart 45 Historie: Heinkel HE Incidentanalyse: Bijna ongeval door soldeerfout 51 Marketingcoördinatie Tatjana Eerhart t.eerhart@eisma.nl +31 (0) Advertentieverkoop Patricia van der Werf p.vanderwerf@eisma.nl Eugenie von Ende eu.vonende@eisma.nl Klantenservice abonnement@eisma.nl +31 (0) Algemene voorwaarden Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van Eisma Businessmedia B.V. zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel te Leeuwarden. Uitgever en auteurs verklaren dat deze uitgave op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie Eisma Businessmedia ISSN: colofon Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL In Amerika is sprake van een dreigend pilotentekort. Dat vertaalt zich bij kleinere feedermaatschappijen in dusdanige problemen, dat vluchten worden geschrapt. Domweg omdat er te weinig piloten beschikbaar zijn. Volgens de Air Line Pilots Association is dit deels te wijten aan de lage salarissen. Wie er gaat werken, verdient ongeveer dollar per jaar. Bovendien geldt in Amerika de eis van vlieguren alvorens men als First Officer mag gaan vliegen. Dit, gecombineerd met een brevetschuld van dollar, leidt tot onaantrekkelijke financiële vooruitzichten. Daarbij komt dat grote maatschappijen relatief veel piloten door verplichte pensionering kwijtraken. Voor de slecht betaalde regionale piloten reden om massaal door te stromen naar de grotere broers. Om verder onheil te voorkomen heeft GoJet Airlines (als feeder met 42 CRJ 700 s en zeven CRJ 900 s vliegend onder de vlag van United Express en Delta Connection) als eerste de beloningsstructuur aangepast: minimaal dollar voor First Officers en 36,50 per gevlogen uur (minimaal 75 per maand). Voor captains geldt: dollar en 67,39 per uur. Reken maar uit wat dat scheelt! Ook JetBlue ziet de bui hangen. Maar daar is vorig jaar een programma gestart met echte baangarantie. De opleidingsprijs staat vast: dollar. Studenten brengen na selectie eerst een maand door bij JetBlue in Orlando. Daarna volgen dertig weken bij de CAE s Flight Academy in Phoenix. Vervolgens terug naar Jet- Blue voor training op de E190 en het ATP-brevet, dan weer naar CAE voor het behalen van de instructiebevoegdheid. Die wordt ingezet om de sprong naar de verplichte uur te maken. Studenten vliegen deze uren vol als instructeur op de loonlijst bij CAE. Als laatste volgt een oriëntatiecursus bij JetBlue, waarna de aanstelling als First Officer op de E190 lonkt. Het traject is omslachtig, maar biedt wel perspectief. Wie volgt? Ruud Vos is hoofdredacteur Piloot en Vliegtuig r.vos@eisma.nl Amerikaanse aanpak volgen!

4 Helikopter vliegen: Come fl y with us! Word privévlieger (PPL/H), beroepsvlieger (CPL/H) of vlieginstructeur (FI/H). Dit kan in verschillende type helikopters. Ervaar hoe het is om zelf de controls in handen te nemen met een proefles. Als begin van een opleiding of gewoon een leuk dagje uit! Arendweg PE Lelystad info@helicentre.nl

5 LINING UP Door: Jan Cocheret WAT ZE NIET VERTELLEN (2) Vorige maand had ik het in mijn column over iets wat ik graag in de opleiding tot beroepsvlieger zou willen introduceren. Een nieuw vak met een iets te lange titel: Alles wat ze je niet leren op een vliegschool, maar toch heel belangrijk is voor iedere beroepsvlieger. De column sloot af met een van die vele voorbeelden, waar iedere piloot hopelijk ooit eens een keer over heeft nagedacht voordat hij tijdens een gewone vlucht totaal onverwacht in een dergelijke situatie terechtkomt. Dit was het voorbeeld: je zit na een lange vlucht in de cockpit van je 737 op vijfhonderd voet recht voor de landingsbaan van een zonovergoten vakantie-eiland. Je gedachten gaan al uit naar de lange terugvlucht en dan gebeurt het. Honderdduizend lokale eilandvogels besluiten om met z n allen tegelijk een stukje te gaan vliegen. Plotseling ziet het recht voor je neus zwart van de vogels. Wat doe je? Als je nog nooit over een dergelijke situatie hebt nagedacht en niemand heeft je er ooit over verteld, dan is het onvermijdelijk dat je totaal verrast bent als dit vogelscenario zich voor je neus ontvouwt. Welkom bij het startle-effect. Plotseling zit je in een situatie die je niet herkent, je bent er niet specifiek voor getraind. Kortom, je schrikt je te pletter en je hebt geen doordacht en passend antwoord. Bovendien is de situatie urgent, je zit tenslotte op lage hoogte vlak voor de landingsbaan. Er is een probleem! En wat doen wij vliegers als we met een probleem geconfronteerd worden? We gaan iets doen! We gaan iets doen om het probleem op te lossen. De meest voorkomende intuïtieve oplossing bij dit scenario is: Wegwezen! In een vliegtuig betekent dat onmiddellijk gas geven en doorstarten. Het is een begrijpelijke reactie, maar laten we eens even kijken wat de gevolgen zijn. Je vloog met ruim tweehonderd kilometer per uur richting vogels. Nog enigszins in verwarring trek je de neus op en geeft vol vermogen. De flaps moeten een stukje worden ingetrokken en de wielen moeten omhoog. Er is een hoop te Welkom bij het startleeffect Jan Cocheret is duizendp(il)oot jancocheret@hotmail.com doen, maar in deze situatie is het in ieder geval volstrekt onmogelijk om de vogels te ontwijken. Doordat de motoren op vol vermogen draaien, hebben ze niet alleen veel brandstof nodig, maar ook lucht. Heel veel lucht! Die enorme hoeveelheid lucht wordt door de motoren met grote kracht naar binnen gezogen, en wat vliegt er nog meer in die lucht? De situatie is duidelijk. De landing is afgebroken en het vliegtuig klimt nu recht boven de landingsbaan met twee motoren die mogelijk een heel grote hoeveelheid vogels opzuigen, met alle gevolgen van dien. Als je ooit ook maar een paar minuutjes over dit scenario hebt nagedacht, dan weet je dat het in de meeste gevallen veel veiliger is om met een laag vermogen dwars door de vogelwolk te vliegen en de landing door te zetten. Dankzij het lage vermogen is de kans veel kleiner dat er vogels in de motoren terechtkomen. Mocht er toch verlies van motorvermogen optreden, dan ben je al zo dicht in de buurt van de landingsbaan, dat niets meer een veilige landing in de weg staat. Natuurlijk denken we ook aan de verliezende partij. Die arme vogeltjes hebben nooit om een vliegtuig gevraagd en vliegtuigen zijn zeker niet op zoek naar vogels. Daarom geef ik ook af en toe cursus aan onze gevederde vrienden. Bij ons in de achtertuin hangen een paar vogelhuisjes en voederpaaltjes en als er genoeg cursisten zijn, dan houd ik een korte verhandeling over vogels en vliegtuigen. Vliegen kunnen ze natuurlijk wel, maar niemand heeft ze ooit iets over vliegtuigen verteld en wat voor gevaar die kunnen opleveren. Dan vertel ik ze dat ze in het geval van een naderend vliegtuig het best op de grond kunnen blijven tot het gevaar voorbij is. Je hoeft tenslotte niet de hele dag te vliegen. Het is maar een van de vele voorbeelden die bijna nooit aan de orde komen op vliegopleidingen en die toch van levensbelang kunnen zijn. Ik denk dat ik wel een paar interessante cursusdagen zou kunnen vullen. Wie durft? Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL

6 NIEUWS & INFO WEBPERIKELEN Op kunnen bijna links worden aangetroffen die verwijzen naar aansprekende luchtvaartvideobeelden! Videotip van de maand Allerlaatste landing eerste Boeing AANVULLING BEROEPEN SPECIAL Er worden in de recente uitgave twee bedrijven genoemd onder de naam Sky Unlimited. De eerste vliegopleiding bevindt zich op vliegveld Hoogeveen. Het tweede bedrijf is SKY unlimited met een ATO, gevestigd aan de Emoeweg 3a, 8218 PC op Lelystad Airport waar LAPL(A), PPL(A), CPL(A), IR NQ Cessna SET en Aerobatic Rating opleidingen worden verzorgd. Daarnaast wordt door de SKY academy (de handelsnaam van SKY unlimited voor de basisopleidingen) als RTF aan De Zanden 147, 7395 PG op Teuge Airport opgeleid voor het RPL/LAPL. n Ook voor deze uitgave geldt: wanneer bij een artikel of nieuwsbericht een staat, is er een link op de website te vinden. n AIS FLIGHT ACADEMY De AIS Flight Academy heeft een erkenning gekregen van de overheidsinstelling DUO. De vliegopleider voldoet aan de Gedragscode Internationale Student in het Hoger Onderwijs en is in het bijbehorende register opgenomen. Door deze erkenning mag de vliegschool nu wereldwijd piloten opleiden. Om daarvoor in aanmerking te komen, heeft DUO onderzoek gedaan naar kwaliteit en procedures van de vliegschool en deze erkend als hoger onderwijs voor internationale studenten (buiten Europa). Recent begonnen bij AIS vijf Chileense piloten hun 737-opleiding. De Chileense maatschappij heeft ook interesse om potentiële studenten uit Chili op te leiden tot First Officer Boeing 737. Het trainingscontact werd AIS gegund vanwege de kennis, ervaring en constant hoge kwaliteit. Atacama Air vliegt momenteel met een enkele 737, maar is voornemens na uitbreiding meerdere verbindingen in Zuid- Amerika te openen. n DDA CLASSIC AIRLINES DDA Classic Airlines (DDA) gaat een van haar Dakota s verkopen, de PH-DDZ. Dit is een van de maatregelen die het bestuur moest nemen na het wegvallen van de financiële steun van KLM. Een serieuze Nederlandse koper is bereid te investeren in de restauratie en wil zo de PH-DDZ weer luchtwaardig maken. Tevens gaat de DDA met de PH-PBA onder de Regeling Historische Luchtvaart vliegen. n DELTION COLLEGE Studenten Luchtvaarttechniek aan het Deltion College in Zwolle kunnen sinds kort hun technische hart ophalen aan een vier ton zware turbofan. De kolos, een General Electric CF6-50 turbofan, is 2,80 m breed en 7 m lang. Onder een Boeing 747 Jumbo Jet hangen vier van deze motoren en onder een DC-10 drie. Daarnaast wordt een afgeleide versie van de motor gebruikt in elektriciteit- en warmtekrachtcentrales. De turbofan wordt als leermiddel ingezet tijdens de praktijklessen van de opleidingen Luchtvaarttechniek. Het college ontving de afgeschreven motor ASL-JETNETHERLANDS De ASL-JetNetherlands Group heeft een nieuwe Legacy 650 zakenjet aan de vloot toegevoegd. Het toestel arriveerde na een rechtstreekse vlucht vanaf de fabriek in Sao Jose dos Campos en wordt door ASL-JetNetherlands beheerd voor een onbekende klant. De Legacy 650 is van alle (luxe) reisgemakken voorzien, heeft drie cabinezones en biedt plaats aan dertien passagiers. Het toestel heeft een vliegbereik van nm (7.200 km) en is beschikbaar voor zakencharters naast vliegtuigen als de Dassault Falcon 2000 LXS en Bombardier Challenger 605. De zakenjetoperator kreeg tevens toestemming van de (Belgische) luchtvaartautoriteiten om de recent gearriveerde Legacy 450 aan te bieden voor commercieel gebruik. De eigenaar van dit toestel vloog er binnen een maand na aankomst al meer dan dertig uur mee. n BLACKSHAPE PRIME Begin maart zijn twee fabrieksnieuwe Blackshape Primes, bestemd voor de nieuwe Nederlandse organisatie Air Combat Europe (ACE), geland op Lelystad-Airport. Binnenkort zullen de plannen van deze uit negen (ex-) F- 16-piloten bestaande organisatie bekend worden gemaakt. De toestellen zullen naar alle waarschijnlijkheid dayglow-vleugeltips krijgen en door de Koninklijke Luchtmacht geaccordeerde KLu-roundels op de romp. n om niet en bij wijze van tegenprestatie voor de opdrachten die het Britse Team Turbine van het Nederlandse leger krijgt. n Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL 2016

7 FLYINGCIRCUS FlyingCircus kan terugzien op een geslaagd Voor 2016 kan het gezelschap niet geboekt worden omdat het na drie drukke seizoenen dit jaar een sabbatical houdt. Het gezelschap verzorgde onder leiding van Hans Nordsiek in 2015 optredens tijdens Wings and MULTI PILOT SOLUTIONS Wizz Air Hungary Ltd heeft bij Multi Pilot Solutions een MPS A320 FTS Fixed Base Simulator besteld. Het bedrijf uit Groenekan zal de simulator in augustus leveren en installeren in het door Wizz Air gebruikte dochterbedrijf van de Flight Simulation Company op Budapest Airport. Daar zal het worden ingezet voor verschillende A320-opleidingsaspecten en onder meer onderdeel zijn van de A320-typerating. Ook zullen bepaalde aanpassingen worden doorgevoerd om delen van de training van cabinepersoneel mogelijk te maken. De simulator is de eerste Wheels Hoogeveen, de Oostwold Airshow, Wheels and Goggles Teuge, de Leaseweb Texel Airshow op Texel Airport en het Flaeijel Festival. Ook internationaal speelden de artiesten zich in de kijker tijdens de Siegerland Flugtage in Duitsland en het Festival de l air Lille in Frankrijk. n FOKKER TECHNOLOGIES Fokker Technologies mag in opdracht van Amaszonas de komende vijf jaar reparaties en onderhoud uitvoeren aan meerdere CRJ200 s van deze Boliviaanse luchtvaartmaatschappij. Ook staat Fokker garant voor de tijdige levering van onderdelen. Het contract wordt uitgevoerd binnen het kader van het ABACUS-programma. Dit programma is beschikbaar voor meerdere typen waaronder de Bombardier DHC-8-100, -200 en -300 turboprops, de CRJ200 en Fokkers van het type F50, F70 en F100. n die door MPS is verkocht aan een Oost-Europese luchtvaartmaatschappij. Recent bestelde ook Ryanair enkele simulators bij MPS. n POSTBELLUM Stichting Postbellum is op Teuge Airport bezig met het opbouwen van een bijzondere collectie. Daarin bevinden zich naast de Cessna O-2 en een MiG-23 Flogger ook een Antonov An-2 en een Lockheed F-104G Starfighter. De van oorsprong Duitse F-104G (ooit vliegend als 24+46) is onlangs in de kleuren van een Nederlandse Starfighter gespoten en krijgt de registratie van de D-8060 die ooit op Leeuwarden gebaseerd was. De Stichting Postbellum (letterlijk Stichting-na-de-oorlog) streeft ernaar om, via het tonen en voorvliegen van warbirds, de herinnering aan alle oorlogen rond de Koude Oorlog levend te houden. n SIM-INDUSTRIES Het voorheen Nederlandse bedrijf Sim-Industries is opnieuw overgenomen. Na overname door Lockheed Martin Commercial Flight Training in 2011 is nu de Canadese opleidingsgigant CAE de nieuwe eigenaar. De Nederlandse simulatorbouwer uit Sassenheim werd eind 2011 overgenomen door Lockheed Martin. De naam van het bedrijf werd nadien gewijzigd in Lockheed Martin Commercial Flight Training. Het in 2004 opgerichte Sim-Industries leverde sinds 2006 fixed-base en full motion simulators voor de Boeing 737 en Airbus A320. n ROTTERDAM THE HAGUE AIRPORT Ooms Construction gaat in opdracht van Rotterdam The Hague Airport het hoofdplatform renoveren. Het bedrijf zal het betonnen platform en de aanliggende rijbanen vervangen. Tevens wordt de onderliggende infrastructuur vervangen. De platformverlichting wordt vervangen door energiezuinige ledverlichting. Het bestaande platform is ruim zestig jaar oud en de technische levensduur verstreken. Alle activiteiten zullen zodanig gefaseerd uitgevoerd worden, dat de vliegtuigafhandeling veilig en met zo min mogelijk hinder kan plaatsvinden. Daarbij dienen ten minste zeven vliegtuigopstelplaatsen in gebruik te blijven tijdens de renovatie. De renovatie zal in vier tot vijf fasen worden uitgevoerd. Het vernieuwde platform wordt conform planning eind april 2017 operationeel opgeleverd. n BELGIË PILOTEN GEZOCHT De pilotenschool EuroPilot Center uit Antwerpen is door VLM Airlines geselecteerd voor de screening van nieuwe piloten. De eerste sessies bestaan uit een reeks intensieve technische en psychologische proeven, gevolgd door een simulatortest. De aanpak van EuroPilot sluit goed aan bij de visie van VLM Airlines. De school organiseert in de komende maanden gratis voorbereidingscursussen voor lijnpiloten in spe. Het eerstvolgende academiejaar bij EuroPilot Center start in september. Het aantal kandidaten per semester is beperkt. n SUKHOI SUPERJET Zoals het er nu naar uitziet, komen er geen SSJ s in de vloot van VLM Airlines. De toestellen zouden geleverd worden onder een contract met de Russische leasemaatschappij Ilyushin Finance Co. Maar de aanhoudende vertragingen bij de EASA-certificatie van de LR-variant, nopen de luchtvaartmaatschappij om te zien naar een ander toestel. VLM Airlines zou de eerste SSJ100-LR niet in april 2015, maar in het derde kwartaal van 2016 in ontvangst nemen. De luchtvaartmaatschappij tekende in oktober 2014 een overeenkomst met Ilyushin Finance voor vier Superjets. n Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL

8 NIEUWS & INFO INTERNATIONAAL AERONAUTICAL ENGINEERS Ombouwspecialist Aeronautical Engineers Inc. (AEI) heeft in de eerste twee maanden van 2016 meerdere orders opgetekend voor tot 400 Special Freighter (SF) om te bouwen 737 s. Het eerste toestel is bestemd voor een niet nader genoemde klant die het toestel in april in ontvangst zal nemen. Ook World Star Aviation uit San Francisco wil een 400SF met plek voor elf pallets. De Ierse ASL Aviation Group bestelde opnieuw drie B SF-varianten met plek voor elf pallets. De toestellen worden in mei, juni en juli geleverd. Ook JMV Aviation uit Luxemburg tekende voor een 400SF. AEI leverde in 2015 negentien 400SFvarianten af bij elf klanten. Het bedrijf heeft voor dit jaar 26 bevestigde ombouwopdrachten en werkt momenteel aan tien daarvan. Voor 2016 wordt de eerste CRJ200 SF voorzien, terwijl in 2017 de eerste Full Freighter op de rol staat die plaats gaat bieden aan twaalf vrachtpallets. Ook wordt gewerkt aan een Combi. n CESSNA CITATION LATITUDE Cessna heeft het Europese typecertificaat op zak voor de Citation Latitude midsize zakenjet. Eerder al gaven de Amerikaanse luchtvaartautoriteiten hun zegen. Met de EASA-certificatie op zak kan Cessna beginnen met de levering aan de eerste Europese klanten. De Latitude heeft een vliegbereik van nm (4.352 km) en is recent ook gecertificeerd voor vluchten vanaf het drukke La Mol Airport bij het Franse St. Tropez. Voor deze luchthaven gelden strikte eisen voor zakenjets. Cessna sloot onlangs een charmetournee af met drie Latitudes die wereldwijd meer dan twintig landen aandeden. n AIRBUS AMERIKAANSE A321 In de Amerikaanse staat Alabama is de eerste in de Verenigde Staten geassembleerde A321ceo de fabriekshal uitgerold en daarna gespoten in de kleuren van launch customer Jet- Blue. Om beter in te kunnen spelen op de Amerikaanse marktvraag bouwde Airbus op het Brookley Aeroplex in Mobile een nieuwe assemblagehal waarin momenteel 300 medewerkers de kost verdienen. In Hamburg geproduceerde onderdelen van de A320 en A321 worden per schip naar Amerika gebracht om daar te worden samengevoegd. n A330 Airbus is in het Chinese Tianjin begonnen met de bouw van het Completion and Delivery Centre (C&DC) voor de A330. Het nieuwe gebouw verrijst naast de A320-lijn waar tot op heden ongeveer 260 A320-varianten zijn geassembleerd en afgeleverd. In het nieuwe centrum moeten vanaf september 2017 ingerichte en gespoten A330 s worden afgeleverd aan klanten uit de Aziatische regio. In de zomer van 2014 tekenden Airbus, de Tianjin Free Trade Zone (TJFTZ) A350 XWB Philippine Airlines (PAL) heeft in principe getekend voor zes A s plus opties op nog eens zes. PAL zal haar A s inrichten in een premium drieklassenconfiguratie. De toestellen zullen worden ingezet voor rechtstreekse vluchten van Manila naar de Amerikaanse westkust en New York, alsmede op nieuwe routes in Europa. Met de A350 XWB kan PAL het hele jaar door rechtstreekse vluchten uitvoeren op de en het Aviation Industry Corporation of China (AVIC) conglomeraat een raamwerkovereenkomst voor de bouw en inrichting van een A330 C&DC in Tianjin. n nm ( km) lange route tussen Manila en New York. n C295W Mali heeft bij Airbus Defence and Space getekend voor een C295W en wordt daarmee het 23e land dat met de C295 gaat vliegen. Het voor de Malinese luchtmacht bestemde toestel zal in de tweede helft van dit jaar geleverd worden. De fabrikant maakte gelijktijdig bekend dat de Filipijnse luchtmacht recent de derde en laatste nieuwe C295 uit een serie van drie in ontvangst heeft genomen. n Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL 2016

9 AMERIKAANSE BOMMENWERPER De nieuwe Long Range Strike-Bomber (LRS-B) voor de Amerikaanse luchtmacht krijgt de typeaanduiding B-21. Voor deze aanduiding is gekozen omdat het de eerste nieuwe bommenwerper in de 21e eeuw wordt. Aanvankelijk werd uitgegaan van de typeaanduiding B-3. De door NorthropGrumman te bouwen B-21 moet rond 2025 als Long Range Strike-Bomber (LRS-B) zowel de Boeing B-52 Stratofortress (54 jaar in dienst) als Rockwell B1B Lancer (21 jaar in dienst) gaan vervangen. Vooreerst wordt uitgegaan van een behoefte aan honderd B-21 s, maar dit aantal kan oplopen tot 174. De B-2 Spirit zal naar verwachting tot 2060 in dienst blijven. n ANTONOV AN-22 ANTAEUS Antonov heeft een van de laatste civiele An-22 Antaeus transportvliegtuigen weer tot vliegwaardige staat teruggebracht. Het in 1974 gebouwde toestel werd in 2009 aan de grond gezet. Volgens de fabrikant bestaat er niet alleen voor de An Ruslan en An-225 Myra aanhoudende vraag voor vervoer van lading in de buitencategorie. Ook de An-22 kan hierdoor weer een rol gaan spelen bij vrachtmaatschappij Antonov Airlines. De An-22 wordt gevlogen door een vijf- of zeskoppige bemanning en aangedreven door vier elk pk sterke Kuznet sov NK-12MA turboprops met contraroterende propellers. Het toestel heeft een maximaal startgewicht van kg en kan tot kg vracht of 290 passagiers vervoeren. Het heeft een kruissnelheid van 740 km/h en een vliegbereik van km met volledige belading. Gaat kg mee, dan loopt het non-stopbereik op tot km. In de periode werden 68 An-22 s gebouwd en afgeleverd bij de Russische luchtmacht. Voor zover bekend vliegen er daar nog vijf. n ATR AIRCRAFT ATR Aircraft heeft tijdens de Singapore Airshow 2016 opnieuw enkele ATR turboprops verkocht aan de Singaporese leasemaatschappij Avation PLC. Aviation tekende ditmaal voor vijf exemplaren waardoor de vloot eind 2018 uit 35 ATR s zal bestaan. Aviation bestelde de eerste ATR s in De twintig inmiddels geleverde toestellen zijn ondergebracht bij Virgin Australia, Flybe (ingezet bij Scandinavian Airlines), UNI Air (Taiwan), Air India en Fiji Airways. n CIRRUS SF50 VISION Cirrus Aircraft is begonnen met het testen van het ballistische parachutesysteem van de nieuwe Vision zakenjet. Daarbij werd een prototype met een gewicht van kg op hoogte gebracht met een helikopter en vervolgens losgekoppeld. In deze eerste fase is sprake van Developmental Drop Tests (DDT). Wanneer deze naar wens verlopen, volgt in de tweede fase een In-Flight-Deployment (IFD). Daarbij zal de parachute geactiveerd worden door een testpiloot. Het bestaande Cirrus Airframe Parachute System (CAPS) is voor de SF50 aangepast vanwege het hogere gewicht van het toestel en heeft een oppervlakte van 550 m2. n AN-132 Antonov is tevens druk in de weer met het nieuwe An-132 turbopropvliegtuig. Het eerste prototype moet nog dit jaar vliegen en inmiddels zijn grote delen van de romp klaar. Binnenkort worden ook de vleugels, motorgondels en staartsectie toegevoegd waarna begonnen wordt met het aanbrengen van de boordsystemen. Het nieuwe vrachttoestel voor de korte en middellange afstand moet de An-26 en An-32 op gaan volgen. Het zal tot 9,2 ton vracht kunnen vervoeren bij een kruissnelheid van 500 km/h op een maximale vlieghoogte van m. De fabrikant denkt tussen 2018 en 2025 minimaal 200 An-132 s te kunnen verkopen aan afnemers in Zuidoost-Azië en Latijns-Amerika. n DIAMOND AIRCRAFT De Australische vliegopleider Australian International Aviation College (AIAC) heeft acht nieuwe Diamonds aan de opleidingsvloot toegevoegd. AIAC bestelde met het oog daarop bij Diamond Aircraft twee tweemotorige DA42-VI s alsmede zes eveneens Austro Engine dieselmotoraangedreven DA40 NG s. De opleider vliegt al met de DA20 C1 en DA40 CS. n Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL

10 NIEUWS & INFO BOEING ONDERONSJE Bij Boeing heeft een opmerkelijke fotoshoot plaatsgevonden waarbij een 727 en een 787 gezamenlijk op de foto gingen. De driemotorige 727 was het allereerste toestel dat als N7001U in 1962 aan United Airlines werd overhandigd (zie ook pagina 39 en volgend). De 787 Dreamliner was eveneens bestemd voor United Airlines. Boeing leverde tevens de honderdste in Charleston gebouwde Dreamliner af bij American Airlines. Het was de veertiende van 28 door American bestelde Dreamliners. Behalve op de productielijn in South Carolina worden de en ook in Seattle gebouwd. De zal eveneens in Charleston worden geassembleerd. n DASSAULT AVIATION Dassault Aviation mag in opdracht van de Franse en Britse regering werk gaan maken van een FUCAS (Future Unmanned Combat Air System). Dassault gaat een operationele FUCAS demonstrator ontwikkelen en bouwen. Daarbij zal gebruik worden gemaakt van ervaring die opgedaan is binnen het Britse Taranisproject en de door Dassault ontwikkelde Neuron UCAV. Het nieuwe systeem moet rond 2030 de huidige generatie gevechtsvliegtuigen als de Rafale of Eurofighter Typhoon gaan vervangen. n BCF Na dertig vaste orders en 25 toezeggingen durft Boeing het wel aan en biedt de nu ook aan als Boeing Converted /MAX 8 SunExpress gaat tien opties voor de 737 MAX 8 omzetten in vaste orders. SunExpress bestelde in februari 2014 vijftien MAX 8-varianten en vijfentwintig s. Daarbij werden opties vastgelegd voor nog eens tien MAX 8-varianten. Door het verzilveren van de opties kan de maatschappij nu vijftig nieuwe Boeings tegemoetzien. SunExpress is eigendom van Lufthansa en Turkish Airlines. Boeing verkocht tijdens de Singapore Airshow 2016 vier 737 MAX 8-varianten aan Air Niugini uit Papoea Nieuw-Guinea die Freighter (BCF). Daarvoor hebben zich inmiddels zeven gegadigden gemeld die het wel zien zitten om oudgediende 737 Next- Gen-varianten een tweede leven als vrachtvliegtuig te gunnen. De BCF kan elf standaard pallets gaan vervoeren met daarop maximaal 23,9 ton vracht. Daarbij bevindt zich op het bovendek 141,5 kubieke meter vrachtruimte terwijl onderin het toestel nog eens 43,7 kuub vracht mee kan. De BCF krijgt een vliegbereik van nm (3.690 km). n omstreeks 2020 geleverd zullen worden. Ook het Chinese OK Airways ging bij Boeing buurten en bestelde twaalf 737 s: een ER, acht MAX 8- en drie MAX 9-varianten. Tevens zijn opties genomen op nog eens acht MAX-varianten. n UNITED AIRLINES United Airlines bestelt opnieuw vijfentwintig B s. In januari 2016 werden ook al veertig toestellen van dit type besteld die vanaf 2017 geleverd moeten worden. De vliegtuigen krijgen een Boeing Sky Interior en ledverlichting in de cabine. De luchtvaartmaatschappij wil met de extra vliegtuigen inspelen op de reductie van vijftigzitters in de vloot. Ook gaat United een bestaande order voor acht in 2020 te leveren Dreamliners omzetten in een order voor vier ER s en vijf Dreamliners die vanaf 2017 geleverd moeten worden. De vliegtuigen moeten 747 s bij United gaan vervangen die vanaf eind 2018 de vloot zullen gaan verlaten. n FLIGHT DESIGN De Duitse vliegtuigbouwer Flight Design heeft uitstel van betaling aangevraagd. Volgens de fabrikant ligt de oorzaak van de penibele financiële situatie in een claim van een leverancier. Door uitstel te vragen kan erger worden voorkomen, volgens Flight Design. De leveringen van onder meer de uitermate succesvolle CTLS gaan gewoon door. Ook aan de ontwikkeling van de nieuwe C4-vierzitter wordt volgens de fabrikant niet getornd. n PIPER AIRCRAFT Piper Aircraft heeft via haar dealer Wings over Asia twaalf Archers en drie Seneca V-trainingsvliegtuigen afgeleverd bij de Indonesische vliegopleider Sekolah Tinggi Penerbang Indonesia (STPI). De vliegschool is eigendom van de Indonesische staat en bestelde in december 2015 twintig Archers en vijf Seneca V-varianten voor vliegopleidingsdoeleinden vanaf Budiarto Airport in Curug. De toestellen zijn toegevoegd aan een vloot die sinds 2012 bestaat uit achttien Piper Warriors. n Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL 2016

11 BOMBARDIER LEARJET 75 C/N 75 Bombardier Business Aircraft heeft de 75e Learjet 75 zakenjet afgeleverd. Het in 2012 geïntroduceerde toestel is uitgerust met een geavanceerde digitale Global Vision cockpit die ook in de grotere Global 6000 zakenjets kan worden aangetroffen. De Learjet 75 heeft de romp van de Learjet 45XR die niet langer in productie is, en haalt dankzij Honeywell TF731 turbofans een kruissnelheid van ruim 860 km/h bij een vliegbereik van ruim nm (3.700 km) op een vlieghoogte van ruim m. Volgens Bombardier bedraagt de inspectie-interval dankzij de nieuwe motoren 600 uur. Het toestel biedt plaats aan maximaal negen passagiers. Eind 2013 werd de eerste Learjet 75 afgeleverd na typegoedkeuring door de Amerikaanse luchtvaartautoriteiten. n CS300 Air Canada heeft 45 CS300-varianten besteld en opties genomen op nog eens dertig toestellen van dit type. De vliegtuigen worden vanaf 2019 geleverd waarbij de luchtvaartmaatschappij het recht krijgt delen van de order te gebruiken voor de kleinere CS100. Door de nieuwe order is het aantal bestelde CSeries-varianten toegenomen tot 678. Gelijktijdig maakte Bombardier bekend in 2016 en 2017 een forse reorganisatie door te gaan voeren om zowel de concurrentie- als de financiële positie te verbeteren. Dit gaat vaste medewerkers en uitzendkrachten hun baan kosten. n VRACHTVARIANT Q300 Bombardier Commercial Aircraft en Air Inuit werken samen aan de ombouw van een Q300 tot vrachtvliegtuig. Het bijbehorende aanvullende typecertificaat voor deze passenger-to-freighter conversie zal worden verworven in samenwerking met een gespecialiseerde derde partij. Onderdeel van de conversie tot Q300 Large Cargo Doorvrachtvariant is onder meer het aanbrengen van een grote vrachtdeur en een verstevigde vloer. De vrachtruimte krijgt een capaciteit voor 5,67 ton vracht die los of op standaard pallets vervoerd kan worden. Air Inuit wil vooreerst drie 300 LCDF-varianten. De vloot van de Canadese maatschappij telt 25 vliegtuigen waaronder tien Q300 en twee Q100 turboprops. n Q400 Bombardier heeft sinds de Singapore Airshow 2016 een Q400 turboprop in de aanbieding met plek voor maximaal 90 passagiers. Het toestel moet in 2018 op de markt komen. Het grotere aantal passagiers is mogelijk door een kg hoger startgewicht waardoor er volgens Bombardier twaalf tot veertien extra passagiers mee kunnen in plaats van de gebruikelijke 72. Bombardier biedt het toestel aan voor vluchten op de korte afstand op druk bevlogen routes. Bij de nieuwe variant wordt de A-Check verruimd van 600 naar 800 uur en de C-Check van naar Bombardier verkocht tot op heden 547 Q400 s. n G6000 Bombardier Business Aircraft heeft tijdens de Singapore Airshow twee Global 6000 ultra-long range zakenjets verkocht aan Zetta Jet. De Singaporese zakenjetoperator nam tevens opties op nog eens twee 6000 s. Door de nieuwe order heeft Zetta Jet nu drie Global 6000 s in bestelling met opties op nog eens vier. De in augustus 2015 opgerichte operator gaat met de zakenjets vliegen op routes vanaf de Amerikaanse hub in Los Angeles. Met vier bemanningsleden en zes passagiers aan boord heeft de zakenjet bij een kruissnelheid van Mach 0.85 een vliegbereik van nm ( km). n GULFSTREAM AEROSPACE Bij Gulfstream Aerospace is voor het eerst een half uur virtueel gevlogen met de nieuwe G600 zakenjet. Tijdens deze in een iron bird uitgevoerde testvlucht werd niet alleen het taxiën maar ook de start en landing gesimuleerd. Gedurende de vlucht werden bepaalde vluchtpatronen gesimuleerd alsmede snelheidswisselingen. De G600 wordt het nieuwe zusje en is gelijktijdig ontwikkeld naast de al even nieuwe G500. De 600-variant krijgt bij een kruissnelheid van Mach 0.85 een vliegbereik van nm ( km) en zal net als de G500 uitgerust worden met een drie-assig volledig digitaal fly-by-wire systeem. In de cockpit bevinden zich een Symmetry Flight Deck, active control sidesticks, integrated touchscreen controllers, een next-generation enhanced vision system en Honeywell Primus Epic avionics. Het eerste prototype is inmiddels in aanbouw. De G600 moet in 2019 op de markt komen. n Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL

12 NIEUWS & INFO F-35 LIGHTNING II De F-35-luchtvloot heeft de eerste vlieguren volgemaakt. Dit werd mogelijk door de inzet van inmiddels 173 vliegtuigen, 250 F- 35-piloten en onderhoudstechnici afkomstig uit zes landen. De eerste JSF-vlucht met BF-1 (een F-35B) vond plaats op 1 juni Daarna duurde het tot december 2014 voordat de eerste uur werd volgemaakt. De volgende uur werd veertien maanden later bereikt. De uren zijn opgetekend tijdens operationele vluchten met 155 F- 35-varianten door gebruikers uit zes landen die gezamenlijk goed waren voor uur. De resterende uur kwam voor rekening van achttien zogenoemde System Development and Demonstration (SDD) toestellen. Deze zijn onderdeel van de Integrated Test Forces die vanaf Edwards AFB en NAS Pax River vliegen. Van de drie verschillende F-35-varianten werd met de F-35A het meest gevlogen: uur, gevolgd door de F-35B (18.000) en de F-35C (6.000). n LICHTGEWICHT VLIEGTUIGSTOELEN Recaro Aircraft Seating gaat in juli 2016 de eerste in samenwerking met Airbus ontwikkelde 3530 Swift-lichtgewichtstoelen voor de economy-klasse van de A320 leveren. Er hebben zich inmiddels vijf klanten voor het Recaro-meubilair gemeld waaronder de leasemaatschappijen CALC (voor het interieur van vliegtuigen van Jetstar Pacific uit Vietnam), ICBC (voor de inrichting van Interjet-vliegtuigen uit Mexico), CIT en een niet nader genoemde Chinese klant. Ook Atlantic Airways van de Faröer-eilanden heeft de stoelen besteld. Genoemde klanten hebben gezamenlijk meer dan 120 A320-varianten besteld. In juli ontvangen CALC/Jetstar Pacific en ICBC/Interjet als eerste het BL3530 Swift-meubilair van de Duitse vliegtuigmeubelleverancier. n LOCKHEED MARTIN Lockheed Martin gaat de in samenwerking met Korea Aerospace Industries (KAI) ontwikkelde T-50A aanbieden bij de U.S. Air Force. De Amerikaanse luchtmacht is op zoek naar een vervanger voor de T-38 Talon in het kader van het Advanced Pilot Training (APT) programma. Naast vliegtuigen biedt de Amerikaanse fabrikant ook een Ground-Based Training System (GBTS) aan om piloten op een eerste vlucht in de T-50 voor te bereiden. Wanneer Lockheed Martin de opdracht krijgt, zal in Greenville een Final Assembly and Checkout (FACO) bedrijf worden ingericht. n ILYUSHIN IL-76M De eerste voor de Russische luchtmacht gemoderniseerde Ilyushin Il-76M heeft op 28 februari 2016 gevlogen. De doorgevoerde upgrades moeten leiden tot een verlenging van de levensduur oplopend tot veertig jaar. De zware transportvliegtuigen krijgen onder meer nieuwe navigatie- en communicatieapparatuur, nieuwe verlichting en middelen om zichzelf te kunnen beschermen. De vlucht werd uitgevoerd vanaf het vliegveld Gromov in Zhukovsky in de omgeving van Moskou. n RAYTHEON COMPANY Naast Lockheed Martin heeft ook de Raytheon Company zich in de strijd geworpen met een MITSUBISHI AIRCRAFT CORPORATION De Mitsubishi Aircraft Corporation en de Amerikaanse leasemaatschappij Aerolease Aviation hebben tijdens de Singapore Airshow 2016 een intentieovereenkomst getekend voor de levering van tien MRJ90 regionale verkeersvliegtuigen. Ook werden opties vastgelegd voor nog eens tien toestellen van dit type. Wanneer de overeenkomst wordt omgezet in een vaste order, beginnen de leveringen in Mitsubishi heeft momenteel 234 vaste orders, 170 opties en 24 vastgelegde kooprechten voor de MRJ90. Wanneer definitief getekend wordt, staan 244 orders en 180 opties in de boeken. De proefvluchten met het prototype van de MRJ90 zijn inmiddels hervat. n mogelijke vervanger voor de T-38 Talon. De Raytheon Company biedt de Amerikaanse luchtmacht de T-100 aan en werkt hierbij samen met het Italiaanse Finmeccanica, CAE USA en motorfabrikant Honeywell Aerospace. In tegenstelling tot de eenmotorige T-50A gaat het bij de T-100 om een tweemotorig trainingsvliegtuig dat is afgeleid van de M-346. Volgens Raytheon gaat het om een geavanceerde variant die zal worden geleverd met Honeywell F124 turbofans en een in samenwerking met CAE USA ontwikkeld Ground Based Training System. n Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL 2016

13 PIPISTREL De Sloveense vliegtuigbouwer Pipistrel heeft in samenwerking met de technische universiteiten van Maribor en Pisa (Italië) de eerste motorproeven uitgevoerd in het kader van het Hypstair-project. De experimentele aandrijfunit was tijdens deze tests ingebouwd in de neus van een Pipistrel Panthera. Hypstair is een nieuw hybride-elektrisch aandrijfsysteem waarbij gebruik wordt gemaakt van een krachtige lichtgewicht elektromotor in combinatie met een conventionele turbonormalized verbrandingsmotor. De combinatie moet in staat zijn tijdens take-off 200 kw (272 pk) te leveren en in vlucht 150 kw (204 pk) continu. Daarbij kan zowel op accu s, met de verbrandingsmotor of met een combinatie van beide worden gevlogen. Hypstair wordt mede uitgevoerd in het kader van een technologisch onderzoeksprogramma van de Europese Unie. De onderdelen voor de elektromotor worden door Siemens geleverd waar inmiddels ook een 260 kw (354 pk) sterke elektromotor voor kleine vliegtuigen is ontwikkeld. Pipistrel debuteerde in 2014 met de Alfa Electro trainer. Dat toestel wordt binnenkort ook in Nederland verwacht waar Zelf Vliegen op Lelystad er vliegopleidingen mee gaat verzorgen. n RUSSIAN HELICOPTERS Een in Rusland ontwikkelde tiltrotor heeft voor het eerst gevlogen bij het Skolkovo Innovation Centre. Het door VR- Technologies gebouwde toestel is in het kader van het zogenoemde Speedprogramma ontwikkeld en werd tijdens de MAKS 2015 voor het eerst getoond. Volgens opdrachtgever Russian Helicopters hebben zich inmiddels meerdere gegadigden gemeld uit de olie- en gasindustrie. Het helikopterconglomeraat verkocht tijdens de Singapore Airshow 2016 negen helikopters aan Chinese afnemers. Zo wil het departement van openbare veiligheid in Qingdao twee Ka-31A11BC s in blusuitvoering toevoegen aan de vliegende brandweerbrigade en wil het Chinese bedrijf Jiangsu Baoli ook vier helikopters van dit type. Daarnaast tekende Easy Best Group eveneens voor een Ka-32A11BC terwijl de China General Aviation Service twee middelzware Mi-171 s bestelde. Alle helikopters worden in 2016 en 2017 geleverd. n Vliegschool Niet iedereen mag zomaar in een helikopter vliegen. Hiervoor dient u een opleiding te volgen. Heli Holland is één van de weinige helikopterpiloten opleiders van Nederland. Onze pilootopleiding traint dagelijks aankomende piloten op de meest uiteenlopende situaties. U vindt een breed aanbod certificaten. Introductievluchten Misschien is een helikopter of een helikopterpiloot opleiding te duur voor u, maar wilt u toch wel een keer voelen hoe het is om een helikopter te besturen. Met onze introductievlucht is dit mogelijk. In een half uur leert u opstijgen, landen en vliegen met een helikopter. Een schitterende ervaring en natuurlijk een te gek cadeau! Helisimulatie Niet alleen echt vliegen is mogelijk bij Heli Holland, u kunt ook in een levensechte helikoptersimulator stappen! Met prachtige animatiebeelden en een zeer realistisch gevoel door bewegingen is dit pakket een mooie ervaring voor jong en oud! vestiging Emmen vestiging Lelystad info@heliholland.nl STUNTVLUCHT.nl Échte piloten kijken voor een waanzinnige introductieles AEROBATICS op VIKING AIR LIMITED Viking Air Limited gaat een drijvervariant van de Viking Twin Otter aanbieden, de 400S Seaplane die rond de zes miljoen dollar gaat kosten. Viking levert het toestel met zeventien stoelen, maar is op een vlucht volgens de fabrikant al bij acht betalende vlieggasten uit de kosten. De 400S Seaplane krijgt een Honeywell Super-Lite -cockpit die ontwikkeld is voor vluchten onder zichtomstandigheden. Deze zal worden gevoed door een aparte set accu s. Om het risico op corrosie zoveel mogelijk te beperken zal de 400S met composiet drijvers, hooggeplaatste Pratt & Whitney PT6A-27-motoren en propellers met platinacoating worden uitgerust. Optioneel verkrijgbaar zijn een IFR-cockpit, een inrichting met negentien stoelen en een passagier/ vrachtvariant (vijftien stoelen). De 400S Seaplane is vanaf begin 2017 leverbaar. n Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL

14 STATUSREPORT Door: Ruud Vos - Foto s: Embraer E190-2 : HET KAN NOG ZUINIGER Met de roll out van de eerste E190-E2 op 25 februari 2016 voegt de Braziliaanse fabrikant Embraer een nieuw hoofdstuk toe aan het succesvolle E-Jet-programma. De nieuwe generatie E-Jets wordt daarbij aangeduid als E2 en aangeboden in drie varianten: E175-E2, E190-E2 en E195-E2. De E190-E2 moet al in 2018 op de vliegvelden gespot kunnen worden. Sinds de aankondiging van de nieuwe E2-reeks tijdens de Paris Airshow 2013 is het nodige werk verzet. Medio juni 2014 werd bijvoorbeeld de zogenoemde Joint Definition Phase (JDP) voor de E190-E2 afgerond. Op dat moment waren de eerste windtunnelproeven al uitgevoerd met een schaalmodel. Tevens hadden technici het nieuwe toestel virtueel gevlogen om de vliegkarakteristieken te kunnen beoordelen in de aanloop naar de eerste echte vlucht. In de daaropvolgende fase (de zogeheten Critical Design Review) werden de puntjes verder op de i gezet. Parallel aan deze ontwikkelingen trof Embraer voorbereidingen voor het ontwerpen van de kleinere E175-E2 die in 2020 op de markt moet komen. Medio oktober 2015 werden vervolgens de eerste beelden verspreid van het prototype van de eerste E190-E2 terwijl in het Portugese Evora de eerste zaagsnede voor de E195-E2 werd gezet. TESTPROGRAMMA De E190-E2 moet al in de tweede helft van dit jaar vliegen en in 2018 op de markt komen. Het toestel heeft dezelfde romp als de huidige E190 maar aerodynamisch geoptimaliseerde vleugels, full fly-by-wire Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL 2016

15 In het oog springend: nieuwe vleugels zonder winglets. flight controls en andere systeemverbeteringen waardoor zowel het brandstofverbruik als de onderhoudskosten afnemen. Ook zal sprake zijn van minder geluid en schadelijke uitstoot. Embraer gaat voor het testprogramma vier E190-E2-prototypes gebruiken. Daarnaast zullen twee E195-E2-prototypes worden gebouwd. Dat toestel komt in 2019 op de markt en zal over drie extra stoelrijen kunnen beschikken. Ook zullen drie E175-E2 s worden gebouwd. Voor de marktintroductie van deze kleinste Embraer-variant wordt 2020 aangehouden. Dit toestel wordt iets langer dan de huidige E175 en zal plaats gaan bieden aan 88 passagiers. EFFICIËNTER De nieuwe E2-reeks krijgt Pratt & Whitney PurePowerTM Geared turbofans; de PW1700G voor de E175-E2 en de sterkere PW1900G zal zowel onder de vleugels van de E190-E2 als de E195-E2 gehangen worden. Deze kg zware aandrijfunits leveren tussen de 93,3 en 102,3 kn stuwkracht. De ultra-efficiënte motoren hebben een bypass ratio van 12:1 en een fan-diameter van 1,85 m. Volgens de motorfabrikant produceren de Pure Power turbofans vergeleken met de huidige motoren de helft minder geluid, zijn ze beduidend minder vervuilend en mogelijk goed voor een aanzienlijke brandstofbesparing. De E190-E2 in tweeklassenconfiguratie zal daardoor nm (4.537 km) kunnen overbruggen tussen twee tankbeurten. Het bereik ligt hiermee 600 nm (1.100 km) hoger dan de huidige E190. Zaken die volgens Embraer leiden tot 16% brandstofbesparing per passagiersstoel, waarbij ook de nieuw ontworpen superkritische vleugels een bijdrage leveren. COCKPIT Alle E2-varianten krijgen volledige fly-by-wire-besturing en de laatste generatie Honeywell Primus Epic 2 avionica. Alle relevante informatie wordt op vier grote schermen gepresenteerd die elk 33 cm breed en 25 cm hoog zijn. Epic 2 is gekoppeld aan Honeywells Next Generation Flight Management System (NGFMS) waardoor zaken als vluchtplanning, Het Chinese Tianjin Airlines bestelde twee E190-E2 s. Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL

16 STATUSREPORT Door: Ruud Vos - Foto s: Embraer Alle E2 s krijgen volledige fly-by-wire-besturing en de laatste generatie Honeywell Primus Epic 2 avionica. Het nieuwe cabineconcept is al in de prijzen gevallen. Niet alleen grote bagagebakken, ook bergruimte onder de stoelen. navigatie en vliegtuigprestaties papierloos kunnen worden ingevoerd. Onderdeel van de informatievoorziening is ook AHEAD-PRO. Daarmee worden alle boordsystemen continu bewaakt om zodoende eerder in te kunnen grijpen bij dreigende problemen of onverwacht onderhoud. CABINE Bij de cabines van de E2 blijft Embraer trouw aan de 2+2-opstelling die in economy 18.3 (46,3 cm) breed worden. Daardoor passen er in een E190- E2 tussen de 97 en 106 passagiers. Om bagage eenvoudiger onder de slim line -stoelen te kunnen bergen, zijn deze niet op rails geplaatst. Nieuw zijn ook de grotere ramen en de Passenger Service Unit (PSU) waarbij lichten luchtverversingskoppen recht boven de stoelen zijn geplaatst. Ook aan de bagagebakken is aandacht besteed: deze zijn 40% groter dan de huidige. Wifi-internetconnectiviteit en beeldschermen voor in-flight entertainment zijn optioneel. Dit in samenwerking met het Britse Priestmangoode uitgewerkte interieurconcept heeft ondertussen in Hamburg tijdens de jaarlijkse Aircraft Interiors Expo de Crystal Cabin Award in de wacht gesleept. Door dit interieur modulair te maken kan het sneller gewisseld worden, wat met name interessant is voor leasemaatschappijen. SUCCESVOL De Braziliaanse fabrikant kan met de E-Jets bogen op een succesvol programma. Wat in 1999 begon met de introductie van de E170 leidde op 19 februari 2002 tot de eerste vlucht, gevolgd door indiensttreding in De grotere E175 vloog in juni 2003 en wordt sinds juli 2005 op lijndiensten ingezet. Van tachtigzitters verkoopt de E175 nog steeds goed. De grotere E190 (eerst vlucht op 12 maart 2004) en de grootste E195 (eerste vlucht op 7 december 2004) verkochten eveneens goed. Deze vliegtuigen zijn in feite verlengde E170/E175 s met nieuw ontworpen vleugels, een nieuwe staartsectie en sterkere motoren. Sinds de introductie van het E-Jet E2-programma heeft de Braziliaanse fabrikant 267 vaste orders op zak. Daarnaast is sprake van 265 vastgelegde opties en 108 vastgelegde kooprechten. Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL 2016

17 E195-E2 Kort voor de roll out van de E190-E2 werden ook meer details bekend gemaakt over de E195-E2. Zo krijgt dit toestel niet alleen een hoger startgewicht, maar ook een grotere spanwijdte. Door de spanwijdte met 1,4 m te vergroten naar 35,1 m, en het startgewicht te verhogen met kg, neemt het vliegbereik met 250 nm (478 km) toe tot nm (4.537 km). Ook zal het toestel door plaatsing van drie extra rijen met elk vier stoelen in high density uitvoering 144 passagiers kunnen meenemen, twaalf meer dan in de huidige E-195. Door dit besluit moet de Braziliaanse fabrikant echter voor zowel de E175-E2 en de E190-E2 als de E195-E2 nieuwe vleugels ontwerpen. Oorspronkelijk zouden alleen de eerste twee nieuwe vleugels krijgen en zou de E195-E2 meeliften op die van de E190-E2. De vleugels krijgen gekromde uiteinden. Volgens Embraer zijn deze efficiënter dan winglets. Oktober 2015: de eerste beelden. Robots helpen bij de assemblage. Hoort erbij: symbolisch dopen met champagne. Een PW1900G weegt kg en heeft een fan-diameter van 1,85 m. De PW1900G (tegen de romp) tijdens een proefvlucht. (Foto: Pratt & Whitney) ORDERS EN LEVERING PER 31/12/2015 Orders Opties Geleverd Backlog E E E E E E E Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL

18 TAKE-OFF Door: Goof Bakker PERSONAL DRONE Een airliner is een prachtige uitvinding. Maar uiteindelijk willen we helemaal geen vliegende touringcar. We willen onze eigen vliegende auto. Er wàs er eentje. De Terrafugia. Ziet er prachtig uit. Maar ìs het ook wat? Neem Flip. Woont in een buitenwijk van Hoogeveen. Flip heeft een garage, waar zijn Fugia staat. Flip ontbijt rustig. Rijdt om tien uur naar EHHO. Is om kwart over tien airborne. Kruist met 110 kts naar Frankrijk. En landt om half één in LaChapelle. Zit om één uur aan de lunch bij zijn vrienden, op het terras. Met brie en Beaujolais. Vertrekken uit je achtertuin Wordt het dus wat? Nee! In druk stadsverkeer rondrijden is niks met zo n kwetsbaar apparaat. En laat u een vliegtuig onbeheerd achter in een winkelstraat? Waar iedereen een stuk kauwgom in de static port kan proppen? Nog honderd redenen meer. Je hebt een vliegveld nodig, bijvoorbeeld. Flut. Flop. Je hoort ook niks meer over Terrafugia. Geen wonder. Het werkt niet. Veel meer verwacht ik van de personal drone. Vliegt vanuit de achtertuin. Thuis in Hoogeveen ga je erin liggen(!) Je klikt Google Maps aan, gaat Wordfeud spelen, en drie kwartier later sta je in een achtertuin aan de Keizersgracht. Kijk, dàt is nou vooruitgang. Meer lezen? Goof Bakker is luchtvaartpublicist goofbak@planet.nl Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL

19 ONTWIKKELINGEN Door: Ruud Vos - Foto: LVNL GARDS WAARSCHUWT LUCHTVERKEERSLEIDERS Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL) heeft een signaal ingebouwd in het verkeersleidingsysteem dat afgaat als een vliegtuig een doorstart maakt. Dit zogenoemde Go-Around Detection System (GARDS) is uniek in de wereld en geeft naast een geluidssignaal ook een waarschuwing op het radarscherm. Door invoering van GARDS neemt de kans op een onveilige situatie af. Luchtverkeersleiding Nederland heeft het Go-Around Detection System zelf ontwikkeld. Het systeem is uitgebreid getest en geëvalueerd. De luchtverkeersleiders die op de verkeerstoren werken hebben een training gehad over het systeem. Het vooron derzoek is mede uitgevoerd door NLR en financieel mogelijk gemaakt door Knowledge & Development Centre Mainport Schiphol. GO AROUND Een doorstart komt regelmatig voor en is een standaardprocedure. Er zijn jaarlijks zo n landingen op Schiphol waarbij ongeveer 350 keer per jaar een go around wordt gemaakt. Bij zo n doorstart wordt de landing van het vliegtuig afgebroken. Dat kan verschillende redenen hebben, zoals bijzondere weersomstandigheden, technische omstandigheden of een situatie waarbij het voorgaande vliegtuig nog op de landingsbaan staat. Ook kan het zijn dat het cabinepersoneel van het vliegtuig nog niet alle voorbereidingen heeft kunnen treffen voor de landing. Een doorstart wordt, afhankelijk van de situatie, op initiatief van de piloot of de luchtverkeersleider gemaakt. GELUIDSSIGNAAL De luchtverkeersleider geeft vanuit de verkeerstoren op Schiphol instructies aan landende en startende vliegtuigen. Om de luchtverkeersleider extra te attenderen op een doorstart is een automatisch systeem ontwikkeld waarbij zowel een geluidssignaal klinkt als een waarschuwing op het radarscherm zichtbaar wordt bij een doorstart. In het verleden is het voorgekomen dat een luchtverkeersleider een vliegtuig de baan zag raken en er uiteindelijk toch een doorstart werd gemaakt. Dit heeft tot risicovolle situaties geleid. BANENSTELSEL SCHIPHOL Schiphol heeft start- en landingsbanen die bij verschillende windrichtingen worden ingezet. Een aantal van de baancombinaties kan leiden tot vliegverkeer dat elkaar kruist in de lucht. Omdat een doorstart nooit gepland is, treedt het kruisen van het vliegverkeer onverwacht op. Daarom is het belangrijk om goed overzicht te hebben van de situatie. Robert van Diemen, directeur Operations Luchtverkeersleiding Nederland, is overtuigd van de waarde van het nieuw ontwikkelde systeem: Door het Go-Around Detection System krijgt de luchtverkeersleider een signaal dat een vliegtuig een doorstart maakt. Hierdoor wordt zeker gesteld dat de luchtverkeersleider de doorstart opmerkt en zo nodig actie kan ondernemen. Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL

20 SIMULATOR Door: Hans Heerkens PREPAR3D V3.1 Extra 300 boven Brabant. In de Robinson R22 boven Hawaii. Sinds Microsoft is gestopt met de bekende Flight Simulatorreeks hebben diverse partijen geprobeerd het stokje over te nemen. Maar simulatoren zoals Aerofly of X-plane kunnen nog niet tippen aan de populariteit van Flight Simulator. DCS World is een kanshebber, maar simuleert tot nu toe alleen militair materieel en omvat slechts enkele geografische regio s. De meest succesvolle opvolgers zijn afgeleid van de laatste versie van Flight Simulator: FSX. Dovetail Games brengt een versie van FSX voor Steam uit. Lockheed Martin produceert de F-35 en andere vliegtuigen niet alleen in metaal en kunststof, maar ook in nullen en enen, in de vorm van een doorontwikkelde versie van FSX, Prepar3D genaamd. Prepar3D, oftewel P3D, is al enige tijd uit. Bij de huidige versie 3.1 lijken verreweg de meeste aanloopproblemen die eerder op fora werden gerapporteerd, te zijn verholpen. Op het eerste gezicht lijken de verschillen met FSX niet groot, maar het basislandschap is gedetailleerder. Er zijn meer mogelijkheden voor het weergeven van vegetatie zoals gras, hoewel mij nog geen aanvullingsprogramma s bekend zijn waarbij de nieuwe grafische mogelijkheden volledig worden benut. De meeste ontwikkelaars zoals ORBX en Just Flight maken aanvullingsprogramma s voor FSX die ook geschikt zijn voor P3D. In zekere zin is de kracht van P3D, namelijk het feit dat de meeste FSX-vliegtuigen en -landschappen ook werken in het nieuwe programma, ook zijn zwakte. Maar de Italiaanse virtuele vliegtuigbouwer Dino Catteneo toont de weg voorwaarts. De nieuwste versie van zijn F-35 Joint Strike Fighter is uitgerust met een Helmet Mounted Display met nachtzichtapparatuur waarmee de virtuele vlieger de wereld rondom zich kan zien met behulp van het infraroodbeeld van het Distributed Aperture System uniek voor P3D. Daarvoor is wel het aanvullingsprogramma TacPac van P3D op alle punten even goed als FSX Vertical Reality Simulations nodig. Van dit programma is er momenteel alleen een versie voor P3D v1 t/m 2.5, niet voor v3.1. Maar een versie voor v3.1 is in aantocht. Een groot voordeel van P3D ten opzichte van FSX is dat de meegeleverde vliegtuigen veel beter zijn. Bij FSX zijn de vliegtuigen eigenlijk kwalitatief niet goed genoeg voor de serieuze PC-piloot, maar voor P3D hebben fabrikanten zoals Iris en Just Flight vliegtuigen ter beschikking gesteld. Niet altijd toppers, maar zeer acceptabel. Heel mooi is dat schepen meedeinen op het water. Dat maakt het landen met een helikopter op een schip tot een extra interessante uitdaging. Verder lijkt P3D stabieler dan FSX. Gebrek aan geheugenruimte komt bij mijn computer niet meer voor. Het nieuwe besturingsprogramma Windows 10 lijkt ook geen problemen te geven, mits de nieuwste besturingsprogramma s voor de grafische kaart zijn geïnstalleerd. Mijn indruk is dat P3D op alle punten minstens even goed presteert als FSX, en op veel punten beter. De kans bestaat wel dat sommige aanvullingsprogramma s voor FSX niet goed werken in P3D, of moeten worden aangepast. En het blijft uitkijken bij het overzetten van vliegtuigen van FSX naar P3D: bij het kopiëren van de files die visuele effecten zoals uitlaatgassen weergeven, mag het file effects.cfg niet vanuit FSX worden gekopieerd naar P3D. Dit soort details kunt u vinden op fora zoals Avsim of Sim-Outhouse. Het feit dat er naast een Academic -versie ook een professionele uitvoering is van P3D, zegt het nodige over de kwaliteit en veelzijdigheid van dit programma. Meer informatie op: INTERNETTIP VAN DE MAAND: NB: de screenshots zijn gemaakt met ORBX Global FTX en Vector geïnstalleerd Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL

21 STATUSREPORT Door: Jozef Mols - Foto s: Irkut IRKUT MC-21 Sukhoi is momenteel behoorlijk succesvol met de relatief nieuwe SSJ En wederom staat een nieuw Russisch vliegtuigontwerp in de startblokken: de Irkut MC 21 (Magiztralnyy Samolyet XXI Veka of Hoofdvliegtuig voor de 21e Eeuw). Maar het gaat hier niet om een nagelnieuw ontwerp. Want aan het eind van de vorige eeuw ontwierp Yakovlev het model dat toen nog Yak-242 heette, bedoeld als opvolger van de verouderde Tu-154- en Yak-42-vliegtuigen. Irkut is ontstaan door een fusie tussen Yakovlev, Beriev en Irkutsk. Het MC- 21-project staat ingeschreven in de ontwikkelingsprogramma s van de Russische federale overheid sinds het einde van de vorige eeuw. Door onder meer het uiteenvallen van de Sovjet-Unie was er toen onvoldoende kapitaal om nieuwe civiele vliegtuigen te subsidiëren zodat het hele project op de plank kwam te liggen. Recent besloot de Russische overheid echter om 164 miljard roebel (US$ 4,6 miljard) te investeren in het MC- 21-project. Irkut zal van dit bedrag op termijn de helft moeten terugbetalen, maar mag de andere helft behouden als subsidie. COMPOSIET Bij de bouw van de MC-21 wordt veelvuldig gebruikgemaakt van koolstofvezel. Oorspronkelijk werkte Irkut samen met Diamond Aircraft uit Oostenrijk en FACC om de onderdelen uit kunststof te ontwikkelen, maar later werd dit Dit prototype van de MC moet al in 2016 vliegen. 34 PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL 2016 Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL

22 Het tweede prototype wordt een MC Naar keuze: P&W PW1400 G of Aviadvigatel PD-14 (afgebeeld). Moderne glass cockpit werk overgenomen door het Russische bedrijf AeroComposite. Een hele reeks Russische en buitenlandse bedrijven is inmiddels betrokken bij het MC-21-project. Zo worden de vleugels uit kunststof vervaardigd door Sukhoi. Romponderdelen uit titanium en koolstofvezel worden vervaardigd door Aviastar uit Ulyanovsk. Hamilton Sundstrand neemt deel aan het project, naast Rockwell Collins en zijn Russische partner Avionika die de avionica zullen leveren. Daarnaast zal Goodrich in samenwerking met United Technologies Corporation en Aviapribor geïntegreerde systemen leveren. Voor het cabine-ontwerp tekende Zodiac Aerospace samen met C&D Zodiac uit het Amerikaanse Huntington Beach in Californië. De Irkut MC-21 zal aangeboden worden met een keuze tussen twee motoren: de Pratt & Whitney PW1400 G en de Aviadvigatel PD-14. Bombardiers Ierse dochterbedrijf Short Brothers mag hiervoor de voorste behuizing van de nieuwe motoren ontwikkelen, bouwen en leveren. Het vliegtuig zal sidestick-besturing krijgen terwijl piloten tevens de beschikking hebben over een Head Up Display (HUD) dat belangrijke gegevens afkomstig uit de glass cockpit zal projecteren. VARIANTEN Irkut voorziet drie varianten. Daarbij zal de MC plaats bieden aan 180 passagiers en het is dit model waarop de fabrikant nu alle aandacht concentreert. Een kortere MC moet plaats gaan bieden aan 150 passagiers. Beide varianten zitten in hetzelfde marktsegment als de Airbus 320 en Boeing 737. De grotere MC met 220 stoelen is wel- Papierloos en uitgerust met HUD. (Foto: Ruud Vos) Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL

23 STATUSREPORT Door: Jozef Mols - Foto s: Irkut Er wordt inmiddels getraind in een mockup van de cabine. iswaar voorzien, maar zal vooralsnog niet worden aangeboden. Met dit type wil Irkut zich op de (vervangings)markt voor onder meer de Boeing 757 richten. De eerder geplande MC met 130 stoelen zal niet worden gebouwd omdat Sukhoi actief is met de SSJ in dit marktsegment. Irkut wil eventuele concurrentie met dit bedrijf (dat overigens deelneemt aan het MC-21-project) vermijden. Opmerkelijk is dat de cabine van de MC-21 twaalf centimeter breder wordt dan die van de A320 en 28 dan die van de Boeing 737. Hierdoor kunnen passagiers makkelijk door het middenpad lopen. De bagagebakken boven de stoelen zijn ook veel groter dan die in de westerse modellen. Gehoopt wordt dat passagiers die aan boord gaan, daardoor sneller hun handbagage zullen kunnen opbergen, wat een positieve zal hebben op de turn-around tijd. PROTOTYPES De proefvluchten met het eerste prototype (een MC variant) starten over enkele maanden, terwijl de assemblage van een tweede exemplaar (een MC ) goed vordert. Dat betekent wel een vertraging van circa twee jaar ten opzichte van de oorspronkelijke plannen van Irkut. Geen enkel vliegtuigprogramma wordt volgens schema afgewerkt, voert Irkut-directeur Oleg Demchenko ter verontschuldiging aan. Momenteel staan meer dan 175 orders in de boeken, waarvan een tiental voor de exportmarkt. Met de MC-21 richt Irkut zich dus op hetzelfde marktsegment als Airbus met de A320 en Boeing met de 737-familie. Demchenko blijft daar nuchter onde. Wij zijn geen Airbus of Boeing, zegt hij. Het is ook niet onze ambitie deze bedrijven te verdringen, ook al is ons vliegtuig met een prijskaartje vanaf 78 miljoen dollar beduidend goedkoper dan de modellen van onze concurrenten. Als we echter een graantje mee kunnen pikken in deze markt, is onze opzet geslaagd. Op die wijze kunnen we immers stilaan groeien en misschien later ook grotere vliegtuigmodellen aanbieden waarmee we weer een klein deeltje van de markt veroveren. In de windtunnel van TsAGI wordt reeds geëxperimenteerd met een nieuw ontwerp dat enigszins lijkt op de Bombardier-CRJ-serie waarvoor Irkut overigens onderdelen bouwt. Het lijkt wel of sinds de lancering van de Sukhoi SuperJet de Russische luchtvaartindustrie nieuw elan heeft gekregen. YAK-242 Eind 2013 werd bekend dat de typeaanduiding MC-21 zal worden geschrapt. Wanneer het vliegtuig gecertificeerd is, zal het als Yak-242 worden aangeboden. In Ulyanovsk, net naast de fabrieken van Aviastar, is het MC-21-opleidingscentrum inmiddels al in bedrijf. Daar worden piloten in de MC-21-simulator getraind, terwijl cabinepersoneel een opleiding krijgt in mockups van de cabine. Bredere romp, extra breed gangpad en grote bagegebakken. Eigentijds Inflight Entertainment. (Foto: Ruud Vos) Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL 2016

24 Compacte galley. Hoge entree Model MC-21 tijdens ILA Berlijn in 2008, 2010 en (Foto s: Ruud Vos) DE IRKUT MC-21 IN HET KORT MC MC Bemanning 2 2 Passagiers 176 (eenklasse-uitvoering) 211 (eenklasse-uitvoering) 153 (eenklasse-uitvoering standaard) 181 (eenklasse-uitvoering standaard) 135 (twee klassen) 163 (twee klassen) Lengte 36,8 m 42,3 m Spanwijdte 35,9 m 35,9 m Hoogte 11,5 m 11,5 m MTOW kg kg Max. landingsgewicht kg kg Vliegbereik bij MTOW km km Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL

25 Binnenkort Try-out vanaf Rotterdam Airport.!! NOG DIT VOORJAAR!! Aanmeldingen, vragen & informatie via of bel dhr. Flores op

26 IN THE PICTURE Door: Ruud Vos - Foto s: The Boeing Company (Foto: Museum of Flight) BOEING N7001U In deze editie zijn de middenpagina s gereserveerd voor N7001U, een Boeing Het toestel rolde in 1962 van de band waarna het tussen oktober 1964 en januari 1991 bij United Airlines vloog. Op 2 maart 2016 heeft deze 727 echt voor het laatst gevlogen. Sindsdien is N7001U te bewonderen in het Museum of Flight in Seattle. De komst van de Boeing 727 is geen vanzelfsprekende zaak. Want Boeing staat op achterstand omdat de catalogi van Lockheed, Convair en later ook Douglas al een vergelijkbaar presterend toestel vermelden, terwijl vliegtuigen als de de Havilland Trident, Sud Aviation Caravelle en British Aircraft Corp. BAC 1-11 ook al verkrijgbaar zijn. Boeing heeft bovendien te maken met maatschappijen die allemaal iets anders willen: vier motoren of zelfs twee terwijl weer andere nog steeds tevreden zijn over hun zuigermotoraangedreven toestellen. De directie heeft er dan ook een hard hoofd in of de tweehonderd toestellen die nodig zijn om uit de kosten te komen, wel verkocht zullen worden. Men besluit echter door te zetten, waarna op 5 december 1960 de driemotorige wordt aangekondigd na eerste orders van zowel United Airlines als Eastern Air Lines die er elk veertig bestellen. De komst van de tri-jet betekent ook dat Boeing voor het eerst zeer uitgebreide vermoeidheidtests uit laat voeren op een statisch prototype. Bovendien krijgt het toestel hydraulisch ondersteunde besturingsorganen, drie slotted flaps per vleugel en een auxiliary power unit (APU). MATIGE BELANGSTELLING Het eerste prototype wordt met de registratie N7001U op 27 november 1962 naar buiten gerold, gevolgd door een eerste vlucht op 9 februari Maar de euforie wordt overschaduwd doordat er nog geen twee- De roll out vond op 27 november 1962 plaats. Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL

27 IN THE PICTURE Door: Ruud Vos - Foto s: The Boeing Company Eerste vlucht op 9 februari honderd exemplaren verkocht zijn. Daarom wordt een wereldtournee op touw gezet waarbij 26 landen worden bezocht en bijna nm (ruim km) wordt gevlogen. Dat heeft effect, want langzaam maar zeker beginnen de orders binnen te druppelen, zodat Boeing toch maar besluit er meer dan de oorspronkelijk geplande 250 te gaan produceren. Het worden er uiteindelijk 582 waarbij de in 1967 geïntroduceerde en 6,2 meter langere met plek voor maximaal 189 passagiers nog meer kopers trekt: Als de productie in 1984 wordt beëindigd, hebben varianten de fabriek in Renton in de Amerikaanse staat Washington verlaten. N7001U De eerste Boeing is niet alleen een prototype maar tegelijkertijd ook een productietoestel, zodat het vliegtuig ruim anderhalf jaar na de eerste vlucht op 9 februari 1963 wordt overhandigd aan kickoff customer United Airlines. Deze neemt N7001U op 6 oktober 1964 in ontvangst waarna tot 1991 met het toestel wordt gevlogen. Daarbij worden tijdens een dienstverband van 27 jaar ongeveer drie miljoen passagiers vervoerd. Ook wordt er keer gestart en geland. Het destijds voor US$ 4,4 miljoen aangeschafte toestel is goed voor een omzet van ruim driehonderd miljoen dollar. In 1988 zegt United Airlines N7001U toe aan het Museum of Flight waar het na uitdienststelling op 13 januari 1992 arriveert. ONDERDELEN Hoewel N7001U onderdak krijgt bij het Paine Field Restoration Center, zal de restauratie meer dan 25 jaar in beslag nemen. Dit wordt mede veroorzaakt doordat United op dat moment nog meerdere 727 s in gebruik heeft. Daarom is N7001U ontdaan van vrijwel alle nog bruikbare onderdelen. Het museum komt voor een enorme uitdaging te staan om het toestel weer in topconditie te krijgen. De benodigde onderdelen komen pas beschikbaar als Federal Express in 2004 een doneert (inclusief de benodigde motoren) en luchtvaarttycoon Clay Lacey een jaar later een uitgediende schenkt. Daarna verlopen nog eens tien jaar voordat het door tientallen vrijwilligers gerestaureerde toestel niet alleen in showroomconditie verkeert, maar ook nog eens luchtwaardig is. In de nadagen van het restauratieproces wordt besloten de Boeing niet in de oorspronkelijke testkleuren te houden, maar in United Airlines livery te spuiten. LAATSTE VLUCHT Op 2 maart 2016 verleent de Federal Aviation Administration een special permit voor de laatste vlucht van Paine Field in Everett naar Boeing Field in Seattle waar het Future of Flight Museum is gevestigd. Dit hopje duurt minder dan een kwartier. Een schijntje vergeleken met de operationele geschiedenis van het toestel. BOEING IN HET KORT De restauratie vergde meer dan 25 jaar. Cockpitbemanning 3 Cabinepersoneel 4 Aantal passagiers 131 Motoren 3 x Pratt & Whitney JT8D-1, 62 kn elk Lengte 40,59 m Spanwijdte 32,92 m Hoogte 10,36 m Doorsnee cabine 3,51 m Leeggewicht kg MTOW kg Max. kruissnelheid 917 km/h Dienstplafond FL361 ( m) Vliegbereik nm (4.300 km) Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL 2016

28 in the picture Foto: Boeing Company Boeing 727

29 VLIEGERS OPGELET! VLIEGERS OPGELET! Wij verzorgen trainingen, profchecks en examens Wij Voor verzorgen alle Europese trainingen, brevetten profchecks en ratings en examens Voor Zowel alle Europese Single als Multi brevetten Engineen ratings Zowel Professioneel, Single als snel Multi en Engine doeltreffend Professioneel, snel en doeltreffend Breda Aviation, de erkende ATO in Zuidwest Nederland. Breda Aviation, de erkende ATO in Zuidwest Nederland. KIJK VOOR MEER INFORMATIE OP BREDA-AVIATION.NL Wil je alles weten over opleidingen in de luchtvaart? Ga dan naar Wil je gaan werken in de luchtvaart maar weet je nog niet waar? Keuzestress is niet nodig! Hier ben je aan het juiste adres! Met alle informatie over jouw toekomstige luchtvaartberoep. Ga je voor techniek, of heb je iets met dienstverlening? Of is logistiek helemaal jouw ding? Dan vind je hier alle MBO-opleidingen die je daar op voorbereiden. En natuurlijk een overzicht van de plekken waar je later zou kunnen werken. Wat wil je nog meer? Een baan natuurlijk! Want niets is zo spannend of afwisselend als een luchtvaartberoep! Naast de website is er ook een handige app. Ga naar de Appstore en download de gratis AERO DROOM App! Ga naar en ontdek wat er allemaal mogelijk is in de luchtvaart!

30 TYPEBESCHRIJVING Door: Cor van Gent - Foto s: archief Cor van Gent OUDGEDIENDEN IN NIEUW JASJE Grote vliegboten (al dan niet in amfibie-uitvoering) zijn tegenwoordig zeldzaam. De meest bekende is wel de Canadair 415 in de uitvoering van blusvliegtuig. Opmerkelijk is dan ook dat Japan nog steeds met grote viermotorige Shin Meiwa-amfibievliegboten opereert, en sinds kort zelfs weer een nieuwe variant hiervan in dienst heeft genomen. Deze vliegboot, de Shin Meiwa US-2, is de derde generatie van een serie grote vliegboten waarvan de ontwikkeling teruggaat naar het begin van de zestiger jaren. In die periode had Japan, evenals vele andere landen, de Grumman HU-16 Albatros in gebruik. Eigenlijk de laatste amfibie-vliegboot die wereldwijd in gebruik was en grotendeels door helikopters en patrouillevliegtuigen vervangen zou worden. PS-1 Eind vijftiger jaren gebruikte Shin Meiwa, het vroegere Kawanishi, een van deze Albatros-vliegboten om diverse nieuwe technieken op los te laten. Zo werd het toestel van een nieuw controlesysteem voorzien voor betere STOL-prestaties. De romp werd verfijnd, en misschien wel het meest opmerkelijk, er werden twee extra motoren in de vleugels gebouwd. Als UF-XS maakte deze nauwelijks nog herkenbare Albatros in 1960 haar eerste vlucht en volgde een uitvoerige testperiode. De Japanse Marine Self Defence Force (JMDSF) volgde de ontwikkeling op de voet en verleende Shin Meiwa in 1966 een contract om deze technieken verder te ontwikkelingen en toe te passen op een ASW-patrouillevliegtuig. Dit leidde tot de bouw van twee prototypen die werden aangeduid als PS-X. Al op 5 oktober 1967 maakte het eerste prototype zijn eerste vlucht. Het testprogramma verliep voorspoedig en in 1969 werd het toestel in productie genomen als Shin Meiwa PS-1 ASW. De JMSDF bestelde 21 van deze toestellen die tussen 1971 en 1978 afgeleverd werden. Deze kleine order stond in geen verhouding tot de ontwikkelingskosten van het toestel, en het was dan ook vanaf het begin politiek omstreden. Het toestel was een echte vliegboot, die weliswaar van een landingsgestel was voorzien, maar dat diende enkel om vanuit het water via een helling de kant op of af te taxiën. In 1989 werden de toestellen vervangen door de P-3 Orion en uit dienst genomen. US-1 Toen de PS-1 operationeel bleek te voldoen, kreeg Shin Meiwa Industrie van de JMSDF opdracht om vanuit het basisconcept een Search and Rescue (SAR) versie te ontwikkelen. Dit vroeg om geheel nieuwe ontwerpeisen want het toestel moest amfibische eigenschappen krijgen. Dezelfde zeewaardigheidseisen bleven van kracht, maar het toestel moest ook van conventionele startbanen gebruik kunnen maken. Dit vroeg om een sterk intrekbaar landingsgestel. Ook het vliegbereik moest Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL 2016

31 Een PS-1 ASW met zicht op het zwakke landingsgestel. aanzienlijk toenemen, dat weer in grotere brandstoftanks resulteerde. Verder moest het toestel vanuit een SAR-confi guratie snel omgebouwd kunnen worden voor ondersteuning van troepentransport. Als VS-1A maakte het prototype zijn eerste vlucht op 15 oktober 1974 en de order zou uiteindelijk negentien toestellen bedragen. Tijdens de productie onderging het toestel een update en kreeg vervolgens de aanduiding Shin Meiwa US-1. Het hoofdlandingsgestel werd aan weerszijden van de romp in een soort houder aangebracht en hoewel dat een opmerkelijk smalle wielbasis opleverde, functioneerde het schijnbaar naar tevredenheid. Met de hoge romp moest het bij sterke crosswind toch zeker geen makkelijk toestel zijn om te landen. Tussen 1976 en 1999 werden met het toestel ruim 500 reddingen verricht. US-2 In oktober 1996 krijgt Shin Meiwa van het ministerie van Defensie opdracht om een nieuwe geavanceerde versie van de bestaande US-1 te ontwikkelen. Daartoe wordt een consortium opgericht, bestaande uit Kawasaki Heavy Industries, Nippi Corporation en Mitsubishi Heavy Industries met Shin Meiwa als hoofdaannemer. Het nieuwe vliegtuig wordt aanvankelijk aangeduid US-1A Kai en het prototype maakt zijn eerste vlucht in december Hoewel uiterlijk nog steeds op de US-1 gelijkend zijn zoveel nieuwe technieken toegepast dat het eigenlijk een nieuw toestel betreft. Door toepassing van een fl exibel casco-ontwerp kan het ingezet worden als brandbestrijdingsamfi bie, vervoer van passagiers of voor multi-purpose taken. De vleugels en de romp zijn vervaardigd uit composietmaterialen. Het toestel is uitgerust met een glazen cockpit en een fl y-by-wire besturingssysteem. Als motoren heeft het vier Rolls-Royce AE 2100J turboprops die zesbladige Dowty R414 propellers aandrijven. Na een aantal wijzigingen aan het prototype wordt het eerste productiemodel in februari 2009 als US-2 aan het ministerie van Defensie geleverd. Vanaf het vijfde toestel zijn ze vanaf 2011 rechtstreeks aan de JMSDF overgedragen. In 2012 wordt het toestel getoond op de Aero Expo in India dat er belangstelling voor toont. In 2015 krijgt dat een vervolg en de verwachting is dat India uiteindelijk twaalf tot zestien van deze toestellen zal bestellen. Het toestel was uitermate zeewaardig. De PS-1 werd op enig moment vervangen door de P-3 Orion. Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL

32 TYPEBESCHRIJVING Door: Cor van Gent - Foto s: archief Cor van Gent De mens is nietig vergeleken met de US-1. Geschikt voor landingen op beton. De US-1 heeft een smalle wielbasis. De moderne Shin Meiwa US-2 loste de US-1 grotendeels af. SHIN MEIWA US-2 IN HET KORT Waterstarts zijn spectaculair om te zien. Bemanning 11 man, capaciteit voor 20 passagiers of 12 brancards Motoren 4 x R-E AE-2100J, elk kw Propeller Dowty R414, 6-bladig Lengte 33,46 m Spanwijdte 33,15 m Hoogte 9,80 m Max. startgewicht kg Max. snelheid 560 km/h Kruissnelheid 480 km/h Plafond m Vliegbereik km Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL 2016

33 (V)LUCHTIGHEDEN Door: Henk Heiden AFZETTARIEF OP LUCHTHAVENS BETALEN VOOR AFZETTEN Niet alleen doen veel luchtvaartmaatschappijen er alles aan om klanten voor van alles en nog wat extra te laten betalen (het zogenoemde ontbundelen), een aantal luchthavens heeft in dit kader nog een kasvuller ontdekt. Dat betreft het heffen van entree aan de ingang van het luchthaventerrein voor auto s, waardoor wegbrengers en ophalers moeten betalen om met de auto bij de vertrek- of aankomsthal te komen. Met recht kan dit een afzet(terij)tarief worden genoemd. Overigens is door dit systeem het standaardtarief voor reguliere parkeerders bij een enkele luchthaven nu hoger geworden. Relatief dicht bij huis is Weeze Airport zo n luchthaven die de gewone parkeerders extra laat betalen. Want daar kom je zonder 2 euro te betalen ook het terrein niet meer op. De tarieven die Weeze voor haar parkeerterreinen op de website heeft staan, liggen derhalve altijd 2 euro hoger. Dat neigt naar misleiding. Schiphol heeft nog gratis korte-stop parkeren bij de aankomsthal voor 15 minuten. SCHIPHOL OP 5 IN EUROPA Uit de voorlopige cijfers van luchthavenorganisatie ACI in Genève blijkt dat Schiphol in 2015, evenals in 2014, op de vijfde plaats in Europa staat wat betreft de verwerking van het aantal passagiers. Alle luchthavens in de Europese top tien van 2015 behaalden groeicijfers. Hieronder respectievelijk het aantal passagiers in miljoenen en de groei in procenten ten opzichte van Londen-Heathrow 75,0 2,2 2. Parijs-Charles de Gaulle 65,8 3,1 3. Istanbul-Atatürk 61,8 9,1 4. Frankfurt 61,0 2,5 5. Amsterdam 58,2 6,0 6. Madrid-Barajas 46,8 12,0 7. München 41,0 5,0 8. Rome-Fiumicino 40,4 5,0 9. Londen-Gatwick 40,3 5,7 10. Madrid El-Prat 39,7 5,7 STEWARDESSEN MET DE BROEK AAN Na een strijd van twee jaar heeft de Engelse vakbond Unite het voor de stewardessen van British Airways (BA) in een interne procedure bij de luchtvaartmaatschappij voor elkaar gekregen dat zij allemaal de broek aan mogen. Stewardessen die bij BA voor 2012 in dienst zijn gekomen, hadden de keus uit een rok of broek. Degenen Op Schiphol 15 minuten gratis Henk Heiden Voor reacties henk.heiden@ziggo.nl die na die datum in dienst kwamen, mochten alleen een rok dragen. Als uitzondering hierop golden religieuze of medische redenen. Ruim 82 procent van de vrouwelijke Unite-leden bij BA wilde de mogelijkheid hebben om een broek te dragen. Volgens een woordvoerder van Unite hoeft de vrouwelijke cabinebemanning nu niet meer te huiveren in de kou, regen of winterse klimaten. En kunnen de dames met een broek meer bescherming hebben tegen bijvoorbeeld malaria en het zikavirus. BA wil dit jaar overigens man/vrouw voor de cabine aannemen en zo n 350 piloten. Daarmee komt het totaal vliegende personeel bij BA voor het eerst boven personen. OP 100-JARIG SCHIPHOL: KOM VAN DE TRAP In april 1916 werd besloten om in de noordoosthoek van de Haarlemmermeerpolder een militair vliegveld in te richten. Dat werd Schiphol. Op 19 september 1916 landden er voor het eerst enkele (militaire) vliegtuigen, waarmee de feitelijke vlieggeschiedenis van Schiphol van start ging. Dit jaar viert de luchthaven derhalve het 100-jarig bestaan. Het Amsterdam Museum organiseert hiertoe vanaf september een tentoonstelling. Schiphol zelf organiseert dit jaar allerlei festiviteiten onder de noemer Schiphol verbindt al 100 jaar. Door almaar voortdurende verbouwingen en omleidingen in het stationsgebouw is het de laatste tijd overigens niet prettig om vanaf Schiphol te reizen of, erger nog, aan te komen. Vooral dat laatste is regelmatig een (tijd)ramp als je door de paspoortcontrole Nederland in moet. Recent weer met honderden reizigers om uur in de rij gestaan bij Aankomst 2. Op een trap en in een bekrompen ruimte met slechts twee beambten van de Koninklijke Marechaussee (KM) bij de paspoortcontrole. Een in burgerkleding gestoken medewerker van de KM riep om: Mensen, kom van de trap af en sluit ook aan in de rij voor niet-europa ingezetenen. Dat werkte drie minuten en toen stond de trap door de aanwas van reizigers weer barstenvol mensen die ook ons land in wilden. Gevraagd naar het waarom van de minimale KM-bezetting: Dit is de nachtdienst, aldus de employee. Wisten jullie dan niet dat wij eraan kwamen? Jawel, maar we hebben er elders in Nederland zoveel beveiligingstaken bijgekregen dat we het hier niet meer goed aankunnen. henk.heiden@ziggo.nl Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL

34 HISTORIE Door: Jozef Mols - Foto s: archief Jozef Mols BEECHCRAFT MODEL 73 JET MENTOR Op 18 december 1955 maakt Tom Gillespie de eerste vlucht met de Beechcraft Model 73 Jet Mentor. Dat was ruim een jaar na de Cessna T37, maar wel vier maanden voor de komst van de Temco Pinto. Beechcraft moest niet alleen alle kennis zelf bij elkaar sprokkelen, maar ook het ontwikkelingsproces zelf financieren. De Jet Mentor stamt uit de periode van de Koude Oorlog. De Amerikaanse luchtmacht gebruikt dan nog steeds lesvliegtuigen die dateren van voor of tijdens de Tweede Wereldoorlog. Maar door de toenemende spanningen tussen Amerika en de landen van het Warschaupact is een dringende modernisering van de luchtvloot noodzakelijk en moeten in eerste instantie nieuwe piloten worden opgeleid. Ook de oorlog in Korea zet druk op de Amerikaanse strijdkrachten om het arsenaal én het personeelsbestand drastisch uit te breiden. EIGEN INITIATIEF In het begin van de vijftiger jaren lanceert Beechcraft de Model 45 Mentor. Het gaat om een trainingsvliegtuig (tweezitter in tandemconfiguratie) dat vele gelijkenissen vertoont met de Beechcraft Bonanza, maar de Mentor is veel steviger uitgevoerd. Het vliegtuig wordt aangedreven door een Continental E-185-motor van 185 pk. In 1955 wordt begonnen met de serieproductie ten behoeve van de USAF, waar het vliegtuig de typeaanduiding T-34A meekrijgt. Een marinevariant krijgt de aanduiding T- 34B. In totaal worden exemplaren gebouwd waarvan 125 in Canada (bij Canadian Car and Foundry), 173 in Japan (bij Fuji Heavy Industries) en 75 in Argentinië (bij FMA). De Mentor mag dan wel een uitstekende trainer zijn, toch worden op dat moment de Amerikaanse troepen geconfronteerd met Noord-Koreaanse straalvliegtuigen, waaronder de Mig-15. Het is dus duidelijk dat ook in Amerika gevechtspiloten een gedegen opleiding op jetvliegtuigen nodig hebben. Beechcraft besluit daarom in 1955, zonder hierom gevraagd te zijn door de overheid, om met eigen middelen een jettrainer te ontwikkelen. JET MENTOR Om de ontwikkelingskosten te beperken maakt de Jet Mentor zoveel mogelijk gebruik van componenten die ook in de Mentor worden aangewend. De cockpit van het nieuwe vliegtuig staat echter verder naar voren op de romp dan die van de Mentor. Het staartroer wordt hoger geplaatst teneinde daaronder ruimte vrij te maken voor de straalpijp. Aan de vleugelwortels worden de luchtinlaten ingebouwd voor de Continental J69-T-9-straalmotor die zijn brandstof ontvangt uit twee tanks in de vleugels. Die krachtbron is eigenlijk een in Amerika onder licentie gebouwde Franse Turbomeca Marbore II-motor die ook de Fouga Magister aandrijft. De cockpitkap van het vliegtuig is afwerpbaar en de piloten beschikken over rudimentaire schietstoelen. Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL 2016

35 Het enige vliegende prototype. Ruim zestig jaar na de eerste vlucht: verkeren in deplorabele staat. De opmerkelijke luchtinlaat. Verpieteren op het platform van het Wichita Kansas Aviation Museum. GEEN BELANGSTELLING Op 18 december 1955 voert de Jet Mentor een eerste testvlucht uit. Vervolgens wordt het model ter beschikking gesteld aan de luchtmacht voor verdere evaluatie. Maar er volgen geen bestellingen. De US Navy opteert voor de Temco TT-1 Pinto, terwijl de USAF de Cessna T37 aanschaft. Even wordt nog onderhandeld met Canada waar Canadian Car and Foundry Co Ltd belangstelling toont voor mogelijke licentiebouw. Maar ook de Canadese militairen happen niet toe, zodat het Jet Mentorontwerp een roemloos einde kent. Het enige exemplaar van de Jet Mentor wordt vervolgens geschonken aan een technische school in Wichita, als studie-object voor de studenten. Begin van deze eeuw werd het vliegtuig overgebracht naar het Wichita Kansas Aviation Museum waar het momenteel staat te verkommeren tussen zovele overblijfselen van historische vliegtuigen. MODEL 73 JET MENTOR IN HET KORT Dit is wat rest van het prototype. Aantal plaatsen 2 in tandem Motor Continental YT69 T-9 Lengte 9,14 m Spanwijdte 9,98 m Hoogte 2,98 m Leeggewicht kg MTOW kg Max. snelheid 463 km/h Kruissnelheid 395 km/h Vliegbereik 805 km/h Overtreksnelheid 112 km/h Plafond m Klimvermogen 7,3 m/sec Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL

36 STATUSREPORT Door: Ruud Vos - Foto s: Paramount Group WHO LIVES IN THE SKY Een van de meest opmerkelijke en geheimzinnige vliegtuigen van de afgelopen jaren is de Zuid-Afrikaanse Mwari. Het door de Paramount Group in samenwerking met Aerosud ontwikkelde toestel wordt aangeboden als Advanced, High Performance, Reconnaissance, Light Aircraft (AHRLAC). De dubbelstaarter heeft sinds begin maart 2016 ook een type-naam: Mwari. Die naam is ontleend aan de Afrikaanse mythologie en staat voor de alziende godheid Who lives in the sky ( Die in de hemel woont ). De diepere betekenis moet maar voor lief genomen worden, want feitelijk wordt deze pusherprop-voortbewogen hoogdekker in de markt gezet als licht aanvalsvliegtuig en grensbewaker. Daarnaast wordt het ook geschikt gemaakt voor zowel civiele als militaire Intelligence, Surveillance and Reconnaissance (ISR) taken. Om dit takenpakket mogelijk te maken is een aantal ophangpunten onder de vleugels aangebracht. Gebruikers kunnen het toestel naar keuze voorzien van maximaal 800 kg geavanceerde verkenningsapparatuur of bewapening die kan worden opgehangen aan vier tot zes punten onder de romp en beide vleugels. Ook kan onder de neus een 20 mm-kanon worden aangebracht. SAMENWERKING De in 1994 opgerichte Paramount Group is een privéonderneming die zowel in de civiele als militaire sector actief is. Er worden nauwe banden onderhouden met overheden in meer dan dertig landen op het gebied van defensie, vredeshandhaving en binnenlandse veiligheid. Daarbij moet niet alleen gedacht worden aan de ontwikkeling van mijnbestendige voertuigen, maar ook aan de levering van onderdelen voor Mirage F1 gevechtsvliegtuigen. Kort na de eerste vlucht op 13 augustus 2014 wordt duidelijk dat Boeing wel brood ziet in het project. Een door Paramount en Boeing getekende intentieverklaring tot samenwerking wordt begin maart 2016 geformaliseerd. Boeing zal in het verlengde daarvan zowel de wapensystemen als de technologie benodigd voor de ISR-taken ontwikkelen en leveren. Algemeen wordt aangenomen dat de Amerikaanse fabrikant (als houder van alle rechten van en voor de iconische OV-10 Bronco) wil proberen het OV-10-concept nieuw leven in te blazen. POTENT De Mwari heeft een lengte van 10,5 m terwijl de spanwijdte en hoogte respectievelijk 12 en 4 m bedragen. Dankzij een 950 pk sterke Pratt & Whitney PT6A-66B turboprop zijn op FL310 (9.449 m) kruissnelheden mogelijk tot 272 kts (504 km/h) bij een vliegbereik van km. Het toestel heeft een maximaal startgewicht van kg, en kan bijna acht uur non-stop patrouilleren. Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL

37 MILITAIR Door: Ruud Vos - Foto s: MDC DEFENSIE GAAT GELUID F-35 METEN Defensie gaat rond de vliegbases Leeuwarden en Volkel permanent het geluid meten van het nieuwe F-35-jachtvliegtuig. Defensieminister Jeanine Hennis-Plasschaert neemt daarmee een advies over van de stuurgroep motie Eijsink. Deze stuurgroep bestaat uit omwonenden, lokale overheden en Defensie. Het is de bedoeling dat eind mei of begin juni 2016 voor het eerst een F-35 tijdelijk naar Nederland komt voor zogenoemde belevingsvluchten. Dit toestel maakt, vergezeld door een F-16, enkele starts en landingen en vliegt oefencircuits. Zo kunnen omwonenden het geluid van beide toestellen ervaren en vergelijken. Daarna zal in de loop van 2017 begonnen worden met de metingen. Zo wordt voor de komst van de F-35 in 2019 alvast ervaring met het meten opgedaan. minimum te beperken. Bijvoorbeeld door de adviezen uit het rapport samen met de omwonenden ter hand nemen. Daarom heeft de minister de Friese gedeputeerde Michiel Schrier gevraagd om voorlopig door te gaan met zijn werk als voorzitter van de stuurgroep. Dit om de uitvoering van de adviezen te begeleiden. STUURGROEP De stuurgroep, die is opgericht naar aanleiding van de motie Eijsink over het geluid van de F-35, komt tot dit advies op basis van rapporten van het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. De geluidsmetingen rondom de vliegbases Leeuwarden en Volkel geven een beeld van de betrouwbaarheid van de geluidsberekeningen en inzicht in de piekniveaus. METINGEN Voor zo betrouwbaar mogelijke resultaten zullen de metingen permanent worden uitgevoerd. Daarnaast stelt Defensie voor zowel Leeuwarden als Volkel een mobiele meetpost beschikbaar. Als er behoefte aan is, kan daarmee ook op grotere afstand van de bases worden gemeten. Defensie wil de stuurgroep actief betrekken bij de keuze van de meetlocaties en de meetmiddelen. Dat geldt ook voor het openbaar maken van de meetresultaten en de beoordeling daarvan. DOORGAAN Het vervullen van de defensietaken door vliegtuigen en helikopters zorgt voor geluid. De minister is zich er terdege van bewust dat dit rond vliegbases overlast kan veroorzaken en wil er alles aan doen om dit tot het 52 PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL 2016 Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL

38 ANALYSE Door: Hans Heerkens HOE STERK EN SLIM IS HET WESTEN? Toen zo n 25 jaar geleden de Koude Oorlog voorbij leek, werd voorspeld dat het minstens twintig jaar zou duren voordat de vroegere aartsvijand weer een militaire macht van betekenis zou kunnen worden. Het vredesdividend werd geïnd en de twintig jaar gleden voorbij. Rusland is momenteel, althans militair gezien, geen existentiële bedreiging voor het Westen, maar laat in Oekraïne en Georgië zien dat het zich weinig gelegen laat liggen aan Europese omgangsvormen. De Russische strijdkrachten zijn sterk geprofessionaliseerd. Een snelle, beperkte aanval op een NA- VO-land, bijvoorbeeld een land met een grote Russische minderheid, zou de solidariteit van de Europese NAVO-leden, vaak ook lid van de EU, zwaar op de proef stellen. Zo n actie zou irrationeel zijn, maar dat zijn bijna alle aanvalsoorlogen. Die worden niet zelden begonnen door landen die tijdelijk een militair overwicht denken te hebben maar zich op termijn de mindere weten van hun tegenstanders. Duitsland en Japan zijn onheilspellende voorbeelden uit de vorige eeuw. De snelle technische ontwikkelingen van de afgelopen eeuw maken het voor een aanvaller steeds beter mogelijk om een initieel voordeel uit te buiten. Tijdens de Eerste Wereldoorlog kwam het Duitse leger niet verder dan Noord-Frankrijk. Dertig jaar later werden de geallieerde strijdkrachten verdreven van het Europese vasteland. In beide gevallen kostte het de geallieerden jaren om het initiatief te herwinnen. Kortom: een al dan niet beperkte aanvalsoorlog kan door de toegenomen mobiliteit en vuurkracht van een modern leger, vooral van de luchtstrijdkrachten, op korte termijn grote winst opleveren. Dit geldt niet alleen voor Rusland maar ook voor China, dat onenigheid heeft met een aantal buren over het bezit van eilanden waaronder zich soms grote voorraden grondstoffen bevinden. Ook China moderniseert zijn strijdkrachten ingrijpend. Integratie van complexe systemen steeds belangrijker Hans Heerkens is docent luchtvaartindustrie Universiteit Twente hans.heerkens@freeler.nl DE PRIJS VAN SUCCES Het opvallende aan de modernisering van vrijwel alle strijdkrachten ter wereld is dat ze steeds meer op die van het Westen gaan lijken. Multirole gevechtsvliegtuigen, slimme wapens, minder dienstplichtigen, nadruk op informatievoorziening, logistiek, mobiliteit en out of area operaties, de wereld volgt het Westen. Dat wordt mede mogelijk door de grondoorzaak van het westerse succes: de liberale, of zo u wilt kapitalistische maatschappijstructuur die innovatie en ondernemerschap stimuleert. Daarvoor is een vrij verkeer van mensen, goederen en ideeën nodig. En markten; de voortdurende productiviteitsgroei leidt paradoxaal genoeg tot economische stagnatie als niet voortdurend nieuwe afzetgebieden worden gevonden. Potentiële tegenstanders krijgen toegang tot westerse technologie, mede omdat innovaties steeds vaker worden gestimuleerd door vraag vanuit de civiele markt. Tijdens de Koude Oorlog kon het Westen zijn technologische voorsprong mede handhaven door essentiële kennis niet te delen. Dat wordt steeds moeilijker nu de rest van de wereld steeds meer verwestert en de onderlinge relaties steeds inniger worden. De VS, Europa en Japan moeten dus op zoek naar voordelen die door de rest van de wereld moeilijk zijn te imiteren. De Amerikaanse minister van Defensie Ashton Carter wil de banden tussen de defensie-industrie en Silicon Valley aanhalen. Heel slim; in de kapitalistische, individualistische Amerikaanse maatschappij worden veel innovaties gegenereerd door kleine bedrijven. Door de goede infrastructuur en de relatief goed functionerende overheid kunnen innovaties snel worden opgepakt door grote bedrijven. In een land als Rusland is dat veel moeilijker, en dat zal niet snel veranderen. Het goede onderwijs in het Westen levert mensen af die goed kunnen omgaan met complexe combinaties van innovaties. Dit is belangrijk bij de ontwikkeling van nieuwe wapensystemen. Amerika s zesde generatie gevechtsvliegtuig waaraan momenteel wordt gewerkt, zal integratie vergen op het gebied van aerodynamica, lichte en hittebestendige materialen, compacte energiewapens en stealthy sensoren. Integratie op die schaal vergt hoogopgeleide, creatieve mensen, uitgekiende managementtechnieken en een brede basis van toeleveranciers. TEN SLOTTE Integratie van complexe systemen wordt steeds belangrijker om de zwakheden van individuele componenten, zoals hun afhankelijkheid van software en dataverbindingen, te compenseren. Ook om de juiste balans te vinden tussen taken die kunnen worden geautomatiseerd en die zijn voorbehouden aan mensen. Maar er is politieke wil nodig om de kracht van het Westen zich te laten manifesteren. Een voorbeeld: hogere investeringen in specifiek militaire technologieën zoals energiewapens maken het gemakkelijker om de verspreiding van die technologieën tegen te gaan, zoals de ontwikkeling van stealthy vliegtuigen heeft bewezen. Politieke wil vereist een minimaal niveau van consensus, en daar schort het aan bij bijvoorbeeld het toenemend aantal confrontaties met Rusland. Toch meen ik een groeiend besef te zien dat militaire confrontaties niet per se ver van huis hoeven plaats te vinden. Hopelijk delen potentiële tegenstanders deze observatie en trekken ze er de juiste conclusies uit. Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL

39 ONTWIKKELINGEN Door: Ruud Vos - Foto s: BAE Systems Regional Aircraft AIRTANKERROL BAE 146/AVRO RJ De rol van de viermotorige BAe 146/AVRO RJ is nog lang niet uitgespeeld. Dat werd overduidelijk tijdens de eind maart gehouden Amerikaanse brandweervakbeurs Aerial Firefighting International Conference & Exhibition. Liefst 21 Britse toestellen bleken op dat moment dienst te doen als vliegende brandweer. En er volgen nog meer De BAe 146 en de latere AVRO RJ zijn de meest succesvolle naoorlogse Britse verkeersvliegtuigen. Ze werden tussen 1978 en 2002 gebouwd en vonden gretig aftrek. Wereldwijd zijn nog 59 van de 221 geproduceerde BAe 146 s en 101 van de 166 BAE Systems AVRO RJ s in dienst bij luchtvaartmaatschappijen. Dat aantal neemt echter door het steeds vaker bereiken van het eind van de economische levensduur gestaag af. Toch zijn de vliegtuigen nog lang niet aan het eind van hun design life gekomen. Dat leven kan zelfs met relatief eenvoudige ingrepen worden opgerekt tot starts en landingen, waardoor de huidige concessiehouder BAE Systems Regional Aircraft er alles aan doet nieuwe taken voor de vliegtuigen te bedenken. BRANDWEER Naast een nieuw leven als vracht- of speciale-missievariant blijken blustaken nu ook een zinvolle nieuwe levensvervulling te kunnen zijn voor de viermotorige schouderdekkers. Vergeleken met hele vloten verouderde Grumman Trackers, Lockheed P2V Neptunes, P3V Orions en zelfs C130 Herculessen die hiervoor gebruikt worden, blijken de Britse vliegtuigen uitstekend te voldoen aan de criteria voor zogenoemde Type 1 Airtankers. Dat type vliegtuigen moet in staat zijn ten minste gallons ( l) blusvloeistof mee te nemen. Daarnaast zijn ze beduidend sneller en minder gevoelig voor technische problemen door overbelasting van de romp en vleugels. GEBRUIKERS Van de 21 tot Airtanker omgebouwde toestellen bevinden zich er negentien in Amerika. Zo heeft Conair Aerial Firefighting vijf AVRO RJ85 Airtankers in gebruik terwijl twee andere bijna klaar zijn voor inzet in Een daarvan zal na ombouw worden gebruikt boven Brits Columbia. Daarnaast vliegen er zeven BAe s bij Neptune en vijf toestellen van hetzelfde type bij Airspray. Bij dit bedrijf wordt tevens gewerkt aan nog eens twee BAe- 146 s. Conair RJ85 tijdens in missie in Australië. CONTRACTEN Bos- en natuurbrandbestrijding en het voorkómen van uitbreiding genieten in Amerika en Canada hoge prioriteit. Met het oog daarop werkt United States Forest Service (USFS) met zogenoemde Exclusive Use con- Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL 2016

40 VLAT Vergeleken met de Very Large Air Tankers (VLAT) zijn de Britse toestellen maar kleine jongens. De meest aansprekende VLAT was ongetwijfeld de Super Tanker van Evergreen International Aviation die niet minder dan l blusmiddelen mee kon nemen. Tijdens een run vloog het toestel met een snelheid van ongeveer 300 km/h boven een vuurhaard op een hoogte van 120 tot 250 m. Daarbij kon in één keer een gebied bestreken worden met een lengte van bijna 9 km. Ook trajectworpen bleken mogelijk. De Super Tanker kon evenveel water afwerpen als zeven P-3 Orions. Een bijkomend voordeel was dat de Super Tanker door de hoge vliegsnelheid binnen drie uur na de eerste oproep boven vrijwel het hele Amerikaanse continent kon worden ingezet. De Super Tanker vloog tussen 2009 en 2013 niet alleen boven Amerika, maar werd ook internationaal ingezet. Zo riep Israël in 2010 de hulp van Evergreen in om een brand op de Karmel te bestrijden. Het bedrijf ging echter eind 2013 failliet waarmee intellectuele rechten en alle (reserve)onderdelen werden overgenomen door Global SuperTanker Services, LLC. Bij dit Amerikaanse bedrijf wordt momenteel een Boeing BCF omgebouwd tot derde generatie blusvliegtuig dat l kan vervoeren. Het toestel zal na afbouw het staartnummer T944 voeren. Straks goed voor l blusvloeistof. (Illustratie: Global SuperTanker Services) De Super Tanker loste zijn lading via vier pijpen. (Foto s: Justin Marchand) DC10-30 Andere aansprekende VLAT s zijn drie aangepaste DC10-30 s van 10 Tanker Air Carrier die sinds 2006 als T910, T911 en T912 worden ingezet. Aan boord van elk van deze toestellen bevinden zich drie tanks die gezamenlijk vijftig ton blusmiddel kunnen bevatten. Het toestel kan daarbij l dumpen in pakweg acht seconden. Na terugkeer kan dankzij een snelvulsysteem binnen acht minuten een nieuwe lading worden ingenomen. (Foto: U.S. Forest Service/Mike McMillan) tracten die meerjarig werk garanderen voor operators van de 21 vliegtuigen. BAE zit hierbij op rozen omdat hiervoor liefst vijf van de zes BAe 146 Airtankers van Neptune, en vier van AVRO RJ s van Conair/Aero Flite zijn geselecteerd. Tevens worden door het USFS zogenoemde Call When Needed (CWN) contracten voor 22 vliegtuigen afgesloten met een looptijd van zes jaar. En ook hier scoren de Britse producten hoog omdat Conair/Aero Flite, Neptune en Airspray gezamenlijk goed zijn voor zestien Airtankers. Dat er veel gevlogen wordt, laten de cijfers zien. De zes BAe 146 s van Neptune dropten tijdens het bosbrandseizoen 2015 tijdens missies liefst l blusvloeistoffen. Maar ook buiten Amerika kan het raak zijn. Zo werd een Conair RJ85 Airtanker in januari 2016 naar Australië gestuurd om op drie kwartier vliegen van Melbourne te helpen bij de bestrijding van grote branden in Victoria en Tasmanië. Tanker 162 dropte daarbij tijdens 55 missies bijna l blusvloeistof. Bij Airspray worden twee BAe 146 s omgebouwd tot Airtanker. Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL

41 ONTWIKKELINGEN Door: Ruud Vos - Foto: The Boeing Company STANK TE LIJF MET UV-LICHT Ingenieurs en ontwerpers van Boeing hebben een prototype ontwikkeld voor een zelfreinigend toilet. Het schoonmaaksysteem gebruikt ultravioletlicht (uv-licht) om 99,99 procent van de bacteriën te doden en desinfecteert na elk gebruik alle oppervlakken in slechts drie seconden. Boeing gelooft dat deze zelfreinigende technologie de passagierservaring op commerciële vluchten zal verbeteren. Het zelfreinigend toilet gebruikt zogenoemd ver uv-licht (Far UV light) dat alleen geactiveerd wordt wanneer het toilet vrij is. Dit type uv-licht is niet hetzelfde als uv-a- of uv-b-licht dat bij zonnebanken wordt gebruikt, en is niet schadelijk voor mensen. Ingenieurs van Boeing hebben hun prototype getest en aangetoond dat deze innovatie de groei en het eventueel overdragen van micro-organismen kan minimaliseren. GEURVRIJ We proberen de afkeer te verminderen die we allemaal ervaren wanneer we naar een veelgebruikt toilet moeten tijdens een vlucht, zegt Jeanne Yu, Commercial Airplanes Director of Environmental Performance van Boeing. In het prototype positioneren we de lampen op zo n manier in het toilet dat het uv-licht op de aangeraakte oppervlakken valt, zoals de toiletbril en wasbak. Het wordt geactiveerd zodra een persoon het toilet verlaat. Deze manier van reinigen helpt zelfs bij het bestrijden van geuren. HYGIËNISCH Het schoonmaaksysteem, waarvoor verder onderzoek nodig is voordat het aangeboden kan worden aan luchtvaartmaatschappijen, zet zelf de toiletbril omhoog en omlaag zodat tijdens de schoonmaakcyclus alle oppervlakken aan ver uv-licht blootgesteld worden. Het ontwerp bevat ook een kraan, zeeppomp, vuilnisemmer, toiletdeksel en handdroger die niet aangeraakt hoeven worden. Een handsfree-deurklink en vacuüm ventilatiesysteem voor de vloer worden nog onderzocht en zijn er allemaal op gericht om het toilet zo hygiënisch mogelijk te houden tussen schoonmaakbeurten. Een aantal van deze functionaliteiten is al in gebruik in sommige Boeing-toestellen, zegt Yu. Maar gecombineerd met het nieuwe uvsanitair zijn passagiers nog beter beschermd tegen bacteriën, waardoor de vliegervaring nog beter wordt. Boeings Clean Lavatory is genomineerd voor een prestigieuze Crystal Cabin Award. Ook heeft Boeing patent aangevraagd op dit concept. Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL

42 STATUSREPORT Door: Jozef Mols DE MIL LL PSV IN HET KORT Aantal plaatsen Motoren 2 x Klimov VK 2500, pk MTOW kg Max. snelheid 400 km/h Kruissnelheid 360 km/h Klimvermogen 20 m/sec MIL LL PSV LUCHTWAARDIG Rusland was in het verleden de specialist in de bouw van helikopters en wil dat in de toekomst blijven. Daarom willen Russische producenten in navolging van hun westerse collega s ook snelle helikopters bouwen. De MIL LL PSV (Prospective Speedy Helicopter) technology demonstrator is daar goed een voorbeeld van. De MIL LL PSV (product van de Rostec-holding) is voor het eerst getoond tijdens de MAKS 2015 luchtvaartbeurs in Rusland. Het model is afgeleid van de traditionele Mi-24 aanvalshelikopter, maar onderhuids is sprake van een gloednieuw ontwerp. Uiterlijk valt onmiddellijk de aerodynamische vormgeving op. Leek de Mi-24 nog enigszins log, dan heeft de LL PSV een gestroomlijnde romp. Dat komt onder meer omdat de tweepersoonscockpit van de Mil Mi-24 vervangen werd door een cockpit voor één piloot. Om de werkdruk van deze piloot te verlichten, wordt de LL PSV uitgerust met een nieuwe glass cockpit met modulaire architectuur die ontworpen werd door KRET (Radio-Electronic Technologies). De belangrijkste vluchtgegevens worden bovendien op de voorruit geprojecteerd. Deze ruit is uit hetzelfde materiaal vervaardigd als hoge-resolutiecomputerschermen. De LL PSV is voorzien van zowel GPS als Glonas (het Russische GPS-systeem). Via een camera kan de vrachtruimte (of eventueel de passagiersruimte) worden geobserveerd. POTENT CONCEPT De LL PSV wordt aangedreven door de meest moderne en krachtigste Russische helikoptermotoren van dit moment. De Klimov VK-2500-motoren zijn elk goed voor pk en drijven gloednieuwe rotoren aan. Deze zijn vervaardigd uit composietmateriaal en voorzien van gebogen rotortips. Die nieuwe rotorbladen dragen niet alleen bij aan een betere stabiliteit tijdens de vlucht, maar leiden ook tot minder geluidsoverlast. Dankzij deze motoren zou de kruissnelheid van de LL PSV dertig procent hoger liggen dan die van de Mi-24. SERIEPRODUCTIE? Op 29 december 2015 voltooien testpiloot Vladimir Kutanin en testingenieur Tatiana Demyanenko de eerste vlucht met de nieuwe helikopter. Of het model ooit in serie gebouwd zal worden, is nog niet zeker. Wel staat inmiddels vast dat de nieuwe rotorbladen worden aangeboden als retrofit voor de Mil Mi-24 en Mi-35. Ook hebben civiele gebruikers interesse getoond in een variant die passagiers kan vervoeren. Naast deze nieuwe snelle helikopter heeft Rusland nog andere projecten voor ogen. Zo heeft Russian Helicopters een akkoord gesloten met het Chinese AVIC voor de gezamenlijke ontwikkeling en bouw van een nieuwe, van de Mi-26 afgeleide zware helikopter. Dat toestel moet een laadvermogen hebben van vijftien ton en zou worden aangedreven door een PD-14 turbofan. Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL

43 GESPOT OP SCHIPHOL Door: Dennis Jonkers De eerste van de momenteel vier aan KLM afgeleverde Boeing Dreamliners, de PH-BHA. Deze A320 F-GHQE van Air Corsica voerde in januari een charter uit en verbleef nadien op het U-platform. Op 5 februari 2016 voerde de A PH-AOL een testvlucht uit. De PH-AOL en PH-AOH krijgen Shaheen-kleuren en de registraties 2-PA OL en 2-PA OH. Bij KLM worden de drie B s van Kenya Airways overgespoten in de kleuren van Turkish Airlines. (Foto: Ad-Jan Altevogt) Russische vliegtuigen zijn zeldzaam. Deze Yakolev Yk40 van de Czech Air Force was daarom een welkome gast. Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL 2016

44 Op andere Spaanse Falcons staat Fuerza Aérea Española. Deze Falcon 900 vermeldt echter Ejercito Del Aire. Beide staan voor leger/luchtmacht. Veel verschil tussen het oude en nieuwe kleurenschema van Alitalia is er niet. Zie deze Airbus A320 EI-DSY. Op 26 februari 2016 verscheen de nieuw in het Nederlandse register ingeschreven Falcon 900 PH-STB. (Foto: Ad-Jan Altevogt) Onze zuiderburen kwamen langs met hun Embraer 145 CE-04. Ditmaal geen Embraer maar een ouderwetse Poolse Casa CN Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL

45 REGISTER Door: Henk Duivenvoorden NEDERLANDS BURGERLUCHTVAARTREGISTER Registr. Type C/n Eigenaar Datum in/uit Registr. Type C/n Eigenaar Datum in/uit Motorvliegtuigen Inschrijvingen PH-BHD Boeing PH-BVP Boeing ER PH-EHW Robin DR PH-EVB Aero AT-3 R100 AT PH-FAN Cessna 172S 172S PH-FCI Bae Jetstream PH-LHA Van s RV-7A PH-STB GAMD Falcon Doorhalingen PH-AOL Airbus A naar Guernsey PH-HZF Boeing 737-8K naar Engeland PH-KZO Fokker naar Papoea Nieuw-Guinea 10-02/2016 PH-SDN Piper PA-28R R naar Paraguay PH-VDS Mooney M20K naar Engeland Zweefvliegtuigen/motorzwevers Inschrijvingen PH-236 Schleicher KA Doorhalingen PH-935 Grob Twin Astir 3087 Geëxporteerd PH-1001 Grob 103 Twin III Acro Naar België Microlights Inschrijvingen PH-2R4 Aviasud Mistral PH-4M9 Blackshape Prime BS 100 BPU PH-4N3 Blackshape Prime BS 100 BPU PH-4N4 Blackshape Prime BS 100 BPU UAV s Inschrijvingen PH-1FM DJI Inspire I W13DCA PH-1GY DJI Inspire I W13DCB PH-1HB AscTec Falcon PH-1HC AscTec Falcon PH-1KS DJI Phantom Professional SS3-WM Doorhalingen PH-1CZ Aeri Group Altura Zenith ATX8 AT Teloorgegaan Buitenlanders D-ECKF Reims- Cessna F-177RG F177RG-0021/00154 gebaseerd Hilversum D-KRPM Schleicher ASW 27 18E gebaseerd Malden G-CMPA Piper PA-28RT R gebaseerd Hilversum G-IMPX Rockwell Commander 112A 512 gebaseerd Lelystad G-IPPL Reims- Cessna F-172M F gebaseerd Lelystad G-OBFS Piper PA gebaseerd Lelystad N1RQ Piper PA TP gebaseerd Groningen Eelde N67NC Champion 7GCAA 125 gebaseerd Midden-Zeeland N72RK Cessna T206H T gebaseerd Midden-Zeeland N126DG Grumman AA-5B AA5B-0099 gebaseerd Lelystad N756QV Cessna TU-206G U gebaseerd Midden-Zeeland N929MA Cessna T-206H T gebaseerd Midden-Zeeland N989DE Cessna T-206H T gebaseerd Midden-Zeeland OO-PKX Cessna gebaseerd Eindhoven OO-XLS Cessna 560XL gebaseerd Amsterdam Schiphol OO-A44 Air Creation GT BI 503S 069 gebaseerd Budel 2-LIFE Eclipse EA500SE gebaseerd Lelystad Deze maand een wat langere lijst. KLM ontving een nieuwe Dreamliner en is haar korte Airbus 330 s aan het afstoten. Deze gaan via Guernsey naar het Pakistaanse Saheen Air. AIS Airlines voegde opnieuw een Jetstream toe aan haar vloot. Maar liefst drie nieuwe Blackshape Primes werden ingeschreven, waarvan twee gebruikt gaan worden voor air combat experience, iets wat in de VS erg populair is. In de buitenlanderslijst zien we een Champion Citabria, een op Guernsey geregistreerde Eclipse en een viertal Cessna Stationairs. Paramotors Inschrijvingen PH-7R7 FlyProduct Race C Doorhalingen PH-9J6 Freshbreez Snap Teloorgegaan Ballonnen Doorhalingen PH-PCI Cameron N naar Litouwen In Nederland bevindt zich een fiks aantal klassieke zweefvliegtuigen. Deze zijn te bewonderen op de rally s van de VHZ (Vereniging voor Historische Zweefvliegtuigen) of, zoals in dit geval, tijdens de internationale Vintage Glider Club rally die in de zomer van 2016 op Terlet werd gehouden. Daar viel onder andere deze fraaie gele Schleicher KA-4 Rhönlerche PH-246 te bewonderen. planespotter@ziggo.nl Bron: ILT/DL, Airnieuws (buitenlanders) Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL 2016

46 ST & SINGLES & TWINS FLYING SCHOOL LELYSTAD Aero AT-3 105,-* Katana DA ,- Cessna 172 IFR 130,- Piper Warrior II IFR 130,- Piper Warrior III IFR 150,- * Actie 2016: 12 uur vliegen, 11 uur betalen. Alle vliegtuigen zijn uitgerust met een GPS 430 Als ATO in Nederland bieden wij EIR en CBIR opleidingen aan. Vliegschool Singles and Twins B.V. Flamingoweg 12, 8218 NW Lelystad Ook adverteren bij Piloot en Vliegtuig? Bel voor de mogelijkheden met Eugenie von Ende E-Book See & Avoid 56 pagina s over zaken aangaande een veilige vluchtvoorbereiding en uitvoering. 5,49 Ga naar de webshop op:

47 HISTORIE Door: Thijs Postma - Foto s: collectie Postma HEINKEL HE 280 De He 280 had een schietstoel die op perslucht werkte en een neuswielonderstel. Om de aerodynamische eigenschappen van de destijds geavanceerde He 280 te testen voordat de motoren waren geïnstalleerd, werden twee dummy-motorgondels met ballast als vervanging voor de motoren en de brandstof aangebracht. Op 11 september 1940 volgde de eerste vlucht. Vliegtuigbouwer Ernst Heinkel had reeds in het voorjaar van 1936 belangstelling voor gasturbines (straalmotoren) als voortstuwingsbron voor vliegtuigen. Dr. Hans-Joachim Pabst von Ohain werd ingehuurd om een door hem zelf ontworpen straalmotor te ontwikkelen (Von Ohain was voormalig assistent van professor Pohl aan de universiteit van Göttingen). Von Ohains eerste motor, de HeS 2A, werd met succes getest in september 1937 en leverde een stuwdruk van 80 kg. De daaropvolgende HeS 2B leverde 130 kg. Hierna werd gestart met het bouwen van een gespecialiseerde vliegtuigmotor, de HeS 3 met een stuwdruk van 450 kg. Tegelijkertijd nam Heinkel de ontwikkeling van een vliegtuig met deze motor ter hand. In het voorjaar van 1939 werd de HeS 3 getest onder een Heinkel He 118. Een verdere ontwikkeling, de HeS 3B met een stuwdruk van 500 kg, werd geïnstalleerd in de experimentele Heinkel He 178 V1. Op 27 augustus 1939 werd te Marienehe met succes de eerste vlucht gemaakt met deze combinatie. Intussen was een krachtiger centrifugale straalmotor ontwikkeld; de HeS 8A met een kleinere diameter. DESINTERESSE Heinkel, die het RLM (Reichs Luftfahrt Ministerium) had benaderd met een project voor een tweemotorige straaljager, werd met volkomen onverschilligheid afgepoeierd. Hij besloot toen maar om voor eigen risico de jager te bouwen. Heinkels technisch directeur, Ing. Robert Lüsser, was in het voorjaar van 1939 begonnen met een voorstudie voor een eenpersoons, tweemotorige straaljager, die met de nieuwe motoren moest Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL 2016

48 De He 280 V3 na haar noodlanding op 31 juli Het licht beschadigde toestel vloog alweer na drie dagen. De He 280 V2 landt na de eerste vlucht op 30 maart Eerste vlucht He 280 met straalmotoren. worden uitgerust. Beide projecten werden voor eigen risico uitgevoerd. Het Technische Ambt van het RLM was niet officiëel geïnformeerd. Op 1 november 1939 werd de He 178 te Marienehe gedemonstreerd. Tot de genodigden behoorden General Flugzeugmeister Ernst Udet en generaal-veldmaarschalk Milch. Beiden toonden zich zeer kritisch ten aanzien van de straalmotor als voortstuwingmiddel voor vliegtuigen. Desondanks ging Heinkel verder met de ontwikkeling. Toen Messerschmitt in maart 1940 van het RLM een ontwikkelingscontract kreeg voor drie prototypes van zijn Projekt 1065 straaljager, kreeg Heinkel enige steun voor zijn He 178 project, dat nu de officiële aanduiding He 280 kreeg. HEINKEL HE 280 De Heinkel He 280 was een geheel metalen vrijdragende laagdekker met intrekbaar landingsgestel. De cockpit had een schietstoel die werd aangedreven door perslucht; de eerste van zijn soort in de wereld. In het oorspronkelijke ontwerp was voorzien in een drukcabine. De ovale monocock romp had twee kielvlakken. De motoren waren opgehangen in gondels onder de hoofdvleugelligger, net buiten het ophangpunt van het hydraulische landingsgestel. Aan weerszijden van de motoruitlaten bevonden zich de landingskleppen. Een bewapening van drie 20 mm-kanonnen in de neus was voorzien. PROTOTYPE In september 1940 was het eerste prototype van de He 280 V1 compleet. Twee verdere prototypes waren in aanbouw. Met een schietstoel die op perslucht werkte en een neuswielonderstel was de He 280 een geavanceerd vliegtuig. Om de aerodynamische eigenschappen van de He 280 te testen voordat de motoren waren geïnstalleerd, werden twee dummy-motorgondels met ballast als vervanging voor de motoren en de brandstof aangebracht. Op 11 september 1940 werd de eerste vlucht gemaakt. De He 280 werd opgetrokken door een Heinkel He 111 en kwam in glijvlucht terug. Op deze manier werden 41 vluchten gemaakt voordat de motoren werden geïnstalleerd. HE 280 V2 Op 30 maart 1941 maakte de He 280 V2 met twee HeS 8A-straalmotoren met elk 585 kg stuwdruk zijn eerste vlucht. Piloot was Fritz Schäfer. De brandstoftanks waren voor de helft gevuld, voldoende om te starten en een low-level circuit over het veld van Marienehe te vliegen. De motorbekleding was tijdens deze eerste vlucht niet aangebracht omdat tijdens de grondproeven brandstof in de motorgondels was gelekt met alle brandgevaar van dien. Het landingsgestel werd tijdens de vlucht niet ingetrokken en de maximumvlieghoogte was 274 m. De beplating van de motorgondels werd weer aangebracht en op 5 april 1941 demonstreerde piloot Bader de He 280 V1 voor een gezelschap met onder andere Udet, Ing. Lucht van het Generalluftzeugmeister Ambt, en Ing. Eissenlohr van het Technische Ambt. Dit keer was er meer enthousiasme, maar het leverde weinig op. Udet bleef zich afvragen of zo n revolutionaire jager wel nodig was. Duitsland zou de oorlog toch binnen hooguit een paar jaar winnen. Milch, Udets opvolger na zijn zelfmoord, had hetzelfde standpunt. Het gelukkige gevolg was, dat de Luftwaffe het tot het einde met de Bf 109 en de Fw 190 moest doen, terwijl de Duitse straaljagers de geallieerden een hoop hoofdbrekens hadden kunnen bezorgen. De He 280 V1 bereikte een snelheid van 780 km/u op m. Verwacht werd, dat de HeS 8A-motor een vermogen zou gaan leveren van 720 kg, hetgeen zou moeten leiden tot een maximumsnelheid van 928 km/u. Een nogal optimistische aanname. Het tweede prototype, de He 280 V2, maakte zijn eerste vlucht in mei 1941, twee maanden later gevolgd door de He 280 V3. Nog zes prototypes waren in bestelling. Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL

49 HISTORIE Door: Thijs Postma - Foto s: collectie Postma 18 juli De Messerschmitt Me 262 maakt haar eerste vlucht met straalmotoren. 1 oktober De Amerikaanse Bell XP-59A maakt haar eerste vlucht. 5 maart De Britse Gloster Meteor maakt haar eerste vlucht. SCHIETSTOEL Op 9 april 1941 had Heinkel de Hirth-fabriek in Zuffenhausen overgenomen voor de bouw van de HeS 8A-motoren, nu met de aanduiding Heinkel-Hirth 001. De motoren in de He 280 V3 waren opgepept tot 600 kg stuwdruk en hadden gezorgd voor een snelheid van 800 km/u. Tijdens een testvlucht op 31 juli 1943 met Fritz Schäfer aan de knuppel, brak kort na de start een turbineblad af. Het toestel begon hevig te trillen en een steekvlam kwam uit de rechtermotorgondel. Tijdens de daaropvolgende noodlanding met ingetrokken landingsgestel, liep het toestel weinig schade op. Het vloog drie dagen later al weer. In januari 1942 was de He 280 V1 overgebracht naar de Erprobungsstelle te Rechlin. Daar werden de straalmotoren vervangen door vier pulserende straalmotoren. Hiermee werden proeven genomen in het kader van het testprogramma voor de V1 vliegende bom. Omdat de He 280 in deze vorm niet op eigen kracht kon starten, werd hij opgetrokken door twee Messerschmitt Bf 110 s. Bij een van de proeven liep het toestel in een sneeuwbui zoveel ijsafzetting op dat het onbestuurbaar werd. De piloot ontkoppelde de sleeplijn en redde zich met zijn schietstoel. Hiermee was hij de eerste piloot ter wereld die zichzelf redde met een schietstoel. HE 280 VERSUS FW 190 Intussen nam het RLM nog steeds een lauwe houding aan ten aanzien van Heinkels voorstellen om de He 280 in productie te nemen. Om de zaak een beetje leven in te blazen, organiseerde Heinkel een pseudoluchtgevecht tussen een Focke Wulf Fw 190 en de He 280. De Heinkel won het gevecht met gemak en het RLM gaf toestemming om dertien He 280A-0 pre-productiemachines te bouwen. Het testprogramma werd verlegd van Marienehe naar Schwechat. In juni 1942 werd de He 280 V2 uitgerust met twee Junkers Jumo 004A straalmotoren omdat de Heinkel-Hirth 001 nog steeds de beloofde prestaties niet waar maakte. De Jumo s leverden elk 839 kg stuwdruk. Met een geladen gewicht van kg werd een maximumsnelheid van 790 km/u gehaald. In juli werd voor het eerst een bewapening van drie 20 mm kanonnen geïnstalleerd en werd het testprogramma met de nieuwe motoren hervat. De He 280 V4 was intussen voltooid met BMW 003A-0-motoren met 760 kg stuwdruk. De He 280 V5, die door Heinkel werd beschouwd als prototype voor de He 280A-1, werd uitgerust met Heinkel-Hirth 001-motoren. De He 280 V6 kreeg Jumo 004-motoren en bewapening en hij werd getest te Rechlin. Begin 1943 diende Heinkel een voorstel in bij het Technische Ambt voor een He 280B-1 jager-bommenwerper met twee Jumo 004B-motoren en een maximumsnelheid van 880 km/u. Het RLM, dat tot dan toe steeds de boot had afgehouden, nam nu een totaal andere houding aan en er werd onderhandeld over 300 He 280B s. Omdat Heinkel deze order niet aan zou kunnen in verband met zijn lopende productieprogramma, werd besloten om de order onder subcontract te laten uitvoeren door Siebel. GENADEKLAP Het testprogramma met de Messerschmitt Me 262 V4 gaf inmiddels de indruk dat dit toestel met dezelfde motoren als de He 280 betere prestaties zou leveren. Vooral het afstandsbereik van de Heinkel was een zwak punt. Op 27 maart 1943 viel het doek voor Heinkel. Het Technische Ambt verbood Heinkel alle verdere ontwikkeling van de He 280 als jachtvliegtuig. De prototypes mochten worden afgebouwd en werden gebruikt voor diverse testprogramma s. Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL 2016

50 Heinkel 178. De rechter HeS 8A-motor van de He 280 V3. Het neuswiel was nieuw voor gevechtsvliegtuigen. De He V7 zonder motoren werd gebruikt door DFS voor snelheidsmetingen. HEINKEL HE 280 V3 IN HET KORT De He 280 V2 zonder motorgondels in de landing. Bemanning 1 Motoren 2 Heinkel HeS 8 turbojet Spanwijdte 12,20 m Lengte 10,40 m Leeggewicht kg Max. startgewicht kg Max. snelheid 820 km/h Afstandsbereik 370 km Diensthoogte m Klimsnelheid m/min Bewapening 3 20 mm MG 151/20-kanonnen Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL

51 INCIDENTANALYSE Door: Harro Ranter, the Aviation Safety Network - Foto s: BEA (Foto: John Taggart) BIJNA-ONGEVAL DOOR SOLDEERFOUT Op 24 mei 2011 zorgt een ernstig incident dat alle driemotorige Dassault Falcon 7X zakenjets aan de grond moeten blijven. Wat was de aanleiding voor deze drastische maatregel? De Franse vliegtuigbouwer Dassault kent een lange historie die teruggaat tot 1929 toen Marcel Bloch het bedrijf Société des Avions Marcel Bloch oprichtte. De Joodse Marcel Bloch veranderde na de Tweede Wereldoorlog zijn naam naar Marcel Dassault, naar de codenaam die zijn broer gebruikte in het Franse verzet. Begin jaren 60 zag hij hoe de ontwikkeling van zakenjets in Amerika een vlucht nam. Dassault ontwikkelde daarop de Dassault-Breguet Mystère 20, een tweemotorige zakenjet. Dat was het begin van een hele familie van twee- en driemotorige Falcon zakenjets. FALCON 7X De driemotorige Falcon 7X wordt ontwikkeld als opvolger van de eveneens driemotorige Falcon 900EX en is bedoeld voor langeafstandsvluchten met maximaal negentien passagiers. In mei 2005 vindt de eerste vlucht plaats en binnen twee jaar heeft Dassault de typegoedkeuring van de FAA en EASA op zak. De snelheid en wendbaarheid van het vliegtuig zijn twee van de zaken waarmee de 7X zich probeert te onderscheiden van de concurrentie. Dassault gebruikt technologie uit de Rafale straaljager en past als eerste digitale fly-by-wire-besturing toe in een zakenjet. In 2014 breekt een 7X het transatlantische snelheidsrecord. De vlucht van Teterboro Airport bij New York naar Londens City Airport duurt 5 uur en 54 minuten. Een gemiddelde snelheid van Mach Het jaar erop showt Dassault het paradepaardje op de National Championship Air Races in Reno. Het vliegtuig doet niet mee aan deze wereldberoemde snelheidsrace, maar vliegt elke dag een demo op het wedstrijdparcours om de snelheid en wendbaarheid te demonstreren. Inmiddels zijn er ruim 270 Falcon 7X en afgeleverd. Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL 2016

52 Een Mirage 2000 van de Franse Luchtmacht, waar de copiloot belangrijke ervaring op had. (Foto: H. Ranter) HB-JFN De 116e Falcon 7X (een week voor het incident gefotografeerd op London- Heathrow; zie openingsfoto) wordt in maart 2011 afgeleverd. De eigenaar is Wallenmount Ltd uit Hong Kong, een bedrijf dat vliegtuigen verhuurt. De feitelijke uitvoering van vluchten is in handen van Jet-Link AG uit Zwitserland en het vliegtuig heeft dan ook een Zwitserse registratie: HB-JFN. Ook de bemanning is in dienst van Jet-Link. De incidentvlucht wordt uitgevoerd door een gezagvoerder met tien dienstjaren bij Jet-Link. Hij heeft typekwalificaties op de Falcon 900 en 7X. De copiloot stapte in 2008 over van het leger naar de zakenluchtvaart. Bij de Franse luchtmacht vloog hij ook op Dassault-vliegtuigen, maar dan op de Mirage 2000 en Mirage IV jets. VERLIES VAN CONTROLE Op dinsdag 24 mei 2011 staat de HB-JFN op het vliegveld van Nürnberg, Duitsland. De bemanning moet het vliegtuig overvliegen naar Kuala Lumpur-Subang Airport in Maleisië. De copiloot is Pilot Flying. Tot aan de daling verloopt de vlucht zonder problemen. De verkeersleiding geeft de vlucht toestemming om te dalen naar een hoogte van voet. De automatische piloot is ingeschakeld en de autothrottle is ingesteld op een snelheid van 300 knopen. Terwijl het vliegtuig voet passeert begint plotseling het stabilo te trimmen. Van een neutrale positie trimt het in vijftien seconden tot de maximale (nose up) positie van twaalf graden. Gedurende de eerste acht seconden reageert de automatische piloot hierop door de positie van het hoogteroer aan te passen om de geprogrammeerde daling te kunnen blijven volhouden. Daarna lukt het de autopilot niet langer om de trim tegen te werken en schakelt uit. De neus van het vliegtuig komt omhoog en de g-krachten nemen toe. De copiloot pakt de sidestick om de neus weer naar beneden te duwen en hij brengt de gashendels in take off -positie. De snelheid is inmiddels gezakt naar 220 knopen en de neus blijft omhoogkomen. Hierbij rolt het toestel iets naar rechts. De copiloot corrigeert dit, maar nu rolt het vliegtuig door naar links. De neusstand is inmiddels opgelopen tot +25 graden. Op basis van zijn militaire achtergrond weet de copiloot een manier om uit deze ongewenste positie te komen. Hij laat het toestel 98 graden (!) over rechts doorrollen tot het helemaal op z n kant licht. Ondertussen probeert de gezagvoerder deze voor hem ongewone manoeuvre te stoppen en begint ook de sidestick te bewegen. Hierdoor werkt hij de copiloot tegen. Als gevolg gaat het Dual Input alarm af. De copiloot vraagt de gezagvoerder om te stoppen en hij gebruikt de prioriteits-schakelaar op de sidestick om de controle volledig over te nemen. Door deze bruuske manoeuvre is de neusstand teruggezakt van +42 graden naar +10 graden. Ook de g-krachten worden weer dragelijk, van +4.5 g terug naar g. Vervolgens rolt de copiloot het vliegtuig naar links met een helling van 50 graden. Deze positie houdt hij veertig seconden aan om de neusstand te kunnen blijven controleren. Dan begint de gezagvoerder weer tegen te sturen met zijn sidestick. Hierdoor rollen de vleugels weer horizontaal, waardoor de neus prompt weer tot 30 graden omhoogkomt. De snelheid zakt hierdoor tot 125 knopen. De gezagvoerder neemt formeel de controle over van de copiloot. Het vliegtuig klimt door naar een hoogte van voet, en dan, om onverklaarbare redenen, beweegt het stabilo weer naar de neutrale Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL

53 INCIDENTANALYSE Door: Harro Ranter, the Aviation Safety Network - Foto s: BEA Schema van besturingscomputers. Schema bediening stabilo. positie. In vijftien seconden zakt het naar een positie van 1 graad nose-up. Het is nu eindelijk weer mogelijk om het vliegtuig normaal te besturen. De bemanning houdt het vliegtuig op handmatige besturing en vervolgt de vlucht naar Kuala Lumpur, waar ze een normale landing uitvoeren. AAN DE GROND Vliegtuigbouwer Dassault en de Europese autoriteiten realiseren zich dat het eigenlijk maar nét goed gegaan is. Door de machine te besturen als een gevechtsvliegtuig is een ongeval voorkomen. Al snel is duidelijk dat er sprake was van een spontane activering van het trimmechanisme van het stabilo. Dassault vindt het risico te groot en neemt in samenspraak met EASA het besluit om alle 7X-vliegtuigen aan de grond te houden. EASA publiceert hiervoor op 26 mei een speciale nood-airworthiness Directive. In totaal worden zo n 120 vliegtuigen getroffen door de maatregel. Oude en nieuwe solderingen op de HSECU-printplaat. OORZAAK Al vrij snel traceert Dassault de fout tot een component met de naam Horizontal Stabilizer Electronic Control Unit, afgekort tot HSECU. Dit is een onderdeel van het besturings- en controlesysteem van de 7X. Deze HSECU geeft besturingscommando s door aan de elektro-hydraulische actuator die de trim van het stabilo aandrijft. In een normale situatie worden alle vlucht- en besturingsgegevens verzameld door vijf Flight Data Concentrators. Deze FDC s krijgen bijvoorbeeld door wanneer een vlieger de sidestick beweegt, of wanneer de automatische piloot het stabilo wil bijtrimmen. Deze commando s worden doorgegeven aan zes computers: drie primaire en drie secundaire flight control computers. Deze computers geven de commando s weer door aan vier Actuator Control Monitoring Units. De ACMU s controleren deze commando s en, wanneer het stabilo getrimd moet worden, is de HSECU aan de beurt. SOLDEERFOUT Nader onderzoek leerde dat een van de componenten op de printplaat van de HSECU een soldeerdefect bevatte. Het ging letterlijk om één minuscuul pinnetje dat niet goed was gesoldeerd. Tijdens fabricage bereikte het soldeersel niet de juiste temperatuur omdat de printplaat warmte onttrok aan het soldeersel. Hierdoor ontstonden na verloop van tijd kleine breukjes in het soldeersel bij één pinnetje. Het gevolg was dat foutieve commando s doorgestuurd werden naar de actuator die vervolgens het stabilo volledig nose-up liet trimmen. Snel kwam Dassault met een aanpassing, waardoor onder voorwaarden de vliegtuigen weer mochten vliegen. Vanaf 16 juni werd het voor de eigenaren weer mogelijk om met de Falcon 7X te gaan vliegen. De Franse onderzoeksraad BEA deed langer over haar onderzoek dat uiteindelijk in 2016 is gepubliceerd. De BEA stelde vast dat de fabrikant van de HSECU de productiefouten had moeten ontdekken. Daarnaast is onvoldoende in kaart gebracht wat de gevolgen zouden kunnen zijn van bepaalde fouten. Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL 2016

54 EERDER BEA verwijst in haar onderzoek ook naar een eerder incident dat te wijten was aan een soldeerfout. Want in april 2007 ging de landing van een Airbus A321 van Alitalia behoorlijk mis. Tijdens de nadering van Napels, Italië besloot de bemanning om na de landing alleen de straalomkeerders van de motoren te gebruiken. De automatische remfunctie werd niet ingeschakeld. Maar tijdens de landing kwam er plots een foutmelding van de automatische remfunctie, terwijl ze die niet hadden geselecteerd. Het vliegtuig remde maar een beetje af en het einde van de baan kwam steeds dichterbij. Uiteindelijk stuurde de gezagvoerder het vliegtuig de laatste taxibaan op, die aan het platform grensde. Een vertrekkende helikopter moest een uitwijkmanoeuvre maken, waarop de gezagvoerder de Airbus bij de volgende taxibaan weer de startbaan op stuurde. Uiteindelijk kwam de A321 in omgekeerde richting tot stilstand op de baan. Uit onderzoek bleek dat een soldering in de remcontrole-unit defect was, waardoor het onderdeel verkeerde signalen begon af te geven. Opgemerkt werd dat deze storing voorafgegaan werd door abnormale variaties in voltage. AANBEVELINGEN BEA stelt dat fabrikanten van belangrijke elektronische onderdelen nog beter analyses moeten uitvoeren op de gevolgen van mogelijke fouten en storingen in die onderdelen. Bovendien moeten onderdelen na productie beter op fouten worden gecontroleerd, bijvoorbeeld met röntgenstralen. Daarnaast moet het uitvoeren en monitoren van besturingscommando s niet in één onderdeel zijn verwerkt, maar in twee afzonderlijke. Om eventuele storingen vroegtijdig te ontdekken zouden onderdelen als de HSECU voorzien moeten zijn van voltagemonitoring. Tot slot moeten bemanningen van vliegtuigen met ongekoppelde sidesticks beter getraind worden om te voorkomen dat twee vliegers tegelijkertijd het vliegtuig proberen te besturen met tegengestelde bewegingen van de sidesticks. Gegevens van de vluchtrecorder. HET VLIEGTUIG Type Dassault Falcon 7X Registratie HB-JFN Constructienummer 116 Eerste vlucht 2011 Motoren 2 x Pratt & Whitney Canada PW307A turbofans Vlieguren 164 uur Vluchten 67 DE BEMANNING Gezagvoerder Vliegervaring Vliegervaring op type man, 39 jaar uur 134 uur Copiloot Vliegervaring Vliegervaring op type man, 40 jaar uur 83 uur Bron: Incident grave survenu le 24 mai 2011 en descente vers l aéroport de Subang (Malaisie) à l avion Dassault Falcon Staartstuk van een Falcon 7X. (Foto: Robert Frola) 7X immatriculé HB-JFN exploité par Jet Link AG / BEA Piloot en Vliegtuig HEAVY - APRIL PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL

55 Upgrade nu naar een Combinatie-abonnement! Wie het gemak wil ervaren van papier en digitaal, neemt nu een upgrade naar een combinatie-abonnement. Dan ontvangt u het magazine zowel in de brievenbus als in uw digitale postvak op uw tablet of smartphone. Voor 15,- per jaar extra leest u het magazine nu waar en wanneer u maar wilt. Interesse? Bel dan met onze abonneeservice op Zij maken het voor u in orde! Of ga naar en sluit nu het abonnement af dat bij u past!

56 COCKPIT B50 THE ULTIMATE PILOT S INSTRUMENT Aviation enters a new era with a multifunction chronograph delivering unprecedented performance. At the heart of this high-tech feat beats a (COSC) chronometer-certified SuperQuartz TM movement specially developed by Breitling for aviation. Equipped with a sturdy and light titanium case, the Cockpit B50 innovates with its huge range of functions, extreme user friendliness, rechargeable battery and an ultra-legible high-intensity display mode. Reliable, accurate, efficient: the ultimate pilot s instrument. BREITLING.COM