Met groot genoegen presenteer ik u ons zomerprogramma. De HOVO

Transcriptie

1

2 SECRETARIAAT 01WOORD VOORAF ORGANISATIE dr. Korrie van Helvert Shirley Welten / Peggy Schöner Marleen Trommelen Directeur Bureaumanager Bureaumedewerker SECRETARIAAT Postadres: Bezoekadres: HOVO Brabant Seniorenacademie HOVO Brabant Seniorenacademie Universiteit van Tilburg Universiteit van Tilburg, kamer C16 Postbus Warandelaan LE TILBURG 5037 AB TILBURG Telefoon: info@hovobrabant.nl Website: BEREIKBAARHEID Ons kantoor is telefonisch bereikbaar van maandag tot en met donderdag van uur en vrijdag van uur. U kunt ons uiteraard ook altijd mailen. Met groot genoegen presenteer ik u ons zomerprogramma. De HOVO Zomeracademie is inmiddels een niet meer weg te denken onderdeel van ons cursusaanbod. Velen vinden deze intensieve cursusvorm van 1 of 2 dagen aantrekkelijk. U kunt helemaal in de leerstof kruipen en de docent heeft alle tijd en ruimte om de inhoud te presenteren. Daarnaast is er volop gelegenheid tot elkaar ontmoeten bij de koffie, tijdens de gezamenlijke lunch en het afsluitend drankje. Nog even napraten met uw medecursisten en de docent en u kunt terugkijken op 1 of 2 boeiende dagen. De zomercursussen variëren niet alleen in vakgebied en onderwerp maar ook in didactisch opzicht. Zo weet Evert Jan Ouweneel u een volle dag te boeien met zijn enorme kennis over China en haar positie in de wereld, terwijl u bij Petra Bolhuis en Theo Meerenboer veel kennis aangereikt krijgt vanuit de filosofie over het begrip compassie maar u ook zelf met elkaar gaat spreken over uw positie ten opzichte van dit belangrijke begrip. Omdat u niet allemaal hetzelfde bent, zijn onze cursussen dat dus ook niet. We hopen dan ook van harte dat u ons aanbod interessant vindt en dat we u (weer) mogen begroeten in onze zomeracademie. Onze docenten zullen alles in het werk stellen u op een aangename wijze en in korte tijd veel te leren over het vakgebied waarin zij deskundig zijn. Wij ontvangen u graag in een gastvrije sfeer en een goede ambiance. In de zomervakantie is ons kantoor gesloten van 15 juli tot en met 2 augustus. Korrie van Helvert Directeur HOVO Brabant Seniorenacademie Als landelijk erkende instelling zijn wij aangesloten bij de koepelvereniging HOVO Nederland. HOVO staat voor hoog niveau en kwaliteit. Voor meer informatie zie 2 3

3 ALGEMENE INFORMATIE 01 WAAROM HOVO? Als stichting stellen wij ons ten doel om zoveel mogelijk mensen vanaf 50 jaar in Brabant de gelegenheid te geven om hoger onderwijs te (blijven) volgen. Niet in de vorm van beroepsgerichte opleidingen maar gericht op algemene kennisverwerving en persoonlijke ontwikkeling. Door een leven lang te leren, blijven mensen actief en betrokken op de wereld en de samenleving. Een HOVO-cursus volgen betekent uzelf uitdagen om samen met de docent en medecursisten nieuwe kennisgebieden te verkennen of aanwezige kennis uit te breiden of te actualiseren. Samen studeren is samen genieten. WIE ZIJN WIJ? De vier grote instellingen voor hoger onderwijs in Brabant, Avans Hogeschool, Fontys Hogescholen, Technische Universiteit Eindhoven en Tilburg University, hebben hun krachten gebundeld in de stichting HOVO Brabant Seniorenacademie. Met deze stichting zetten zij zich in om een leven lang leren op hoger onderwijsniveau in Brabant mogelijk te maken. De stichting heeft als doel: gelegenheid bieden om (hernieuwd) kennis te maken met het hoger onderwijs in diverse wetenschapsgebieden en thema s. Onze hoofdactiviteit is HOVO, hoger onderwijs primair gericht op 50+ers. We doen dat in de vorm van wekelijkse cursussen, overdag en in de avond, en intensieve winter- of zomercursussen van enkele dagen. De cursusplaatsen zijn Tilburg, Eindhoven, s-hertogenbosch en Breda. Onze Zomer- en Winteracademie vinden vanwege de centrale ligging in Brabant plaats op de universiteit van Tilburg, uitgezonderd reizen en excursies. WAT BIEDEN WIJ? De cursussen worden gegeven op academisch niveau, uiteenlopend van inleidend tot verdieping. De kwaliteit van ons onderwijs staat of valt bij de kwaliteit van de docenten die zorgvuldig worden gekozen. Behalve een uitstekende docent, is ook een goede organisatie van belang voor de kwaliteit van ons onderwijs. Met een kleine staf doen wij al het mogelijke u goed van dienst te zijn en om alles tijdens de cursussen probleemloos te laten verlopen. De universiteit van Tilburg is uitstekend te bereiken per auto of trein. WAT VERWACHTEN WIJ? Een formele vooropleiding wordt niet vereist. Van de cursisten wordt tenminste verwacht dat zij zelfstandig Nederlandse en eventueel Engelse literatuur kunnen en willen bestuderen en dat zij, waar die ruimte bestaat, actief inbreng hebben tijdens de (werk)colleges. Ruim 85% van onze deelnemers heeft reeds een studie in het hoger onderwijs afgerond. AFWISSELEND EN ACTIEF Natuurlijk verwachten de docenten in de zomercursussen niet van u dat u 6 uur op een dag passief luistert naar hun verhaal. In alle cursussen is voldoende ruimte ingebouwd voor variatie in aanbiedingsvormen zodat niet alleen uw oren gestreeld worden maar ook uw ogen en u actief kunt bezig zijn met de leerstof. De docenten zullen er alles aan doen u bij de les te houden op een prettige manier en de dagen zodoende zinvol in te vullen. WILT U CONTACTPERSOON ZIJN? Voor al onze cursussen zoeken wij mensen die bereid zijn als contactpersoon op te treden. Wanneer u al eerder een HOVO-cursus bij ons heeft gevolgd, kunt u op het inschrijfformulier aangeven of u beschikbaar bent om als contactpersoon op te treden. Wij stellen uw bereidheid daartoe enorm op prijs. SED VITAE EN VERLICHTING STUDIEKOSTEN Door de Stichting Studiefonds Sed Vitae kan aan cursisten van HOVO Brabant verlichting van studiekosten worden gegeven. Wie moet rondkomen van een besteedbaar inkomen onder 1.250,00 per maand en in Noord- Brabant woont, kan zonder bezwaar een beroep doen op dit fonds. Voor nadere informatie over de procedure en aanmelding kunt u terecht bij mw. W. Breedveld-Gerretsen, of mail: wil.breedveld@wxs.nl 4 5

4 01 INHOUDSOPGAVE 01 KUNST- EN CULTUUR(GESCHIEDENIS) Organisatie, Secretariaat Woord Vooraf Algemene informatie Inhoudsopgave Blz ,5 6 Herontdek het vernieuwde Stedelijk Museum 01 HERONTDEK HET VERNIEUWDE STEDELIJK MUSEUM Drs. Cora Westerink 7 t/m DE OPERA S VAN GIUSEPPE VERDI Drs. Leo den Oudsten 11 t/m 14 Drs. Cora Westerink 03 PETERSBURG, EEN WESTERSE STAD IN HET NOORDEN VAN HET OOSTEN Dr. Peter van Nunen 15 t/m CHINA IN ÉÉN DAG Drs. Evert Jan Ouweneel 19 t/m COMPASSIE Drs. Petra Bolhuis en drs. Theo Meereboer 23 t/m IK BEN, IK BEN, WAT JIJ NIET BENT? Inzichten uit de Persoonlijkheidspsychologie Dr. Andreas Wismeijer 27 t/m INSPIRERENDE LEVENSTHEMA S Prof. Piet Houben en Riet de Boer 31 t/m MODERNISME: ARCHITECTUUR EN DESIGN Drs. Joris van Sleeuwen 35 t/m 38 Activiteiten najaar 2013 Inschrijfvoorwaarden Colofon Aanvraagformulier Inschrijfformulieren t/m , t/m

5 01 01 Inhoud HERONTDEK HET VERNIEUWDE STEDELIJK MUSEUM Welkom thuis. We zijn open! Met deze woorden verwelkomde Ann Goldstein, museumdirecteur van het vernieuwde Stedelijk in Amsterdam, de journalisten die de persconferentie bijwoonden op 19 september Na ruim acht jaar verbouwing is de collectie moderne en hedendaagse kunst weer te bezichtigen, een kijkervaring en unieke kunstbeleving die u niet mag missen! Het Stedelijk wordt beschouwd als een van de meest invloedrijke musea voor 20e eeuwse kunst, zowel nationaal als internationaal. Ook de missie van het museum is helder: Het Stedelijk gaat onvoorwaardelijk uit van de directe en authentieke zeggingskracht van beeldende kunst en zal daarom vooral zoeken naar kunst die iets te melden heeft over de menselijke conditie, waar ook ter wereld. In het inleidende college wordt de ontstaansgeschiedenis van het gebouw besproken inclusief de architectonische ingrepen in de overgang van het oude naar het huidige nieuwe Stedelijk. De opbouw van de collectie en het verzamel- en tentoonstellingsbeleid van toonaangevende directeuren komt aan de orde in hoorcollege twee. Zowel Willem Sandberg, als Edy de Wilde, Wim Beeren en Rudi Fuchs hebben hun stempels gedrukt op de uit meer dan objecten bestaande kunstcollectie. We onderzoeken hun opvattingen over esthetiek en keuzes voor betekenisvolle kunstwerken en verdiepen ons in enkele accenten in de collectie. Programma WOENSDAG 3 JULI Ontvangst met koffie/thee De architectuurgeschiedenis van het Stedelijk Museum van 1895 tot heropening in Koffie/thee-pauze Het verzamel- en tentoonstellingsbeleid van Sandberg, Edy de Wilde, Wim Beeren en Rudi Fuchs Lunchpauze Verdieping in de hoogtepunten uit de kunstcollectie, deel Korte pauze Verdieping in bijzondere kunstwerken uit de kunstcollectie, deel Afsluitende borrel DONDERDAG 4 JULI uur Verzamelen bij ingang van het Stedelijk in Amsterdam Kaartjes / museumjaarkaart tonen, tassen/jassen balie Ontvangst met 1 koffie/thee in het restaurant Rondleiding Bezoek museum op eigen gelegenheid Vervolgens verdiepen we ons in toonaangevende werken uit de permanente collectie. De werken van kunstenaars uit de periode vanaf de jaren zeventig van de 19e eeuw tot de jaren zestig van de 20e eeuw worden besproken (van Gogh, Chagall, Mondriaan, Kandinsky, Toorop, Malevich, Appel). Verder topwerken vanaf de jaren zestig zoals The Beanery van Kienholz, Charlene van Rauschenberg en werk van Barnett Newman. Maar ook werk van Rineke Dijkstra, Marlene Dumas en Marijke van Warmerdam vinden we hier terug. Tot slot onderzoeken we de ontwikkeling van deze kunst, representanten van de jaren 60 van de 20e eeuw tot nu. We verdiepen ons in deze kunstwerken en bijbehorende thema s en stromingen. Kortom, u zult goed geïnformeerd met plezier en diepgang een bezoek aan het vernieuwde Stedelijk kunnen ondergaan en beleven. Literatuur Docent Handouts tijdens de cursus en kijkwijzer voor bezoek aan het Stedelijk Drs. Cora Westerink studeerde in 1990 af als lerares tekenen in de eerste graad aan de Academie voor Beeldende Vorming in Tilburg en heeft sindsdien een praktijk opgebouwd als beeldend kunstenaar. In 2002 voltooide ze een tweede studie cum laude aan de Universiteit van Tilburg in Taal en Cultuurwetenschappen. Dat leidde ertoe dat ze naast haar kunstenaarschap werkt als freelance docente kunst- en cultuurgeschiedenis aan verschillende onderwijsinstellingen in het hbo. Ook initieert ze kunstprojecten in beeldende vorming, o.a. in het voortgezet onderwijs

6 01 HERONTDEK HET VERNIEUWDE STEDELIJK MUSEUM PRAKTISCHE INFORMATIE 02 MUZIEK(GESCHIEDENIS) DATA De cursus vindt plaats op woensdag 3 en donderdag 4 juli INSCHRIJVEN MOGELIJK TOT UITERLIJK 17 JUNI Daarna alleen op aanvraag, mits er nog plaats is. De opera s van Giuseppe Verdi LOCATIE Universiteit van Tilburg en Amsterdam INBEGREPEN s Ochtends bij aankomst en in de pauze koffie/thee Lunch op de campus van de universiteit van Tilburg Een drankje ter afsluiting van dag 1 in Tilburg Een koffie/thee bij aankomst restaurant het Stedelijk museum Rondleiding door het museum (1,5 uur) Het lesmateriaal Drs. Leo den Oudsten NIET INBEGREPEN Vervoer naar en in Amsterdam v.v. Entree museum (met museumjaarkaart gratis, zonder kaart 15,-). PRIJS 95,

7 02 02 Inhoud DE OPERA S VAN GIUSEPPE VERDI Bijna de gehele 19e eeuw domineert Giuseppe Verdi de Italiaanse operawereld; andere componisten staan geheel in zijn schaduw. Gedurende zijn lange leven staat Verdi bijna voortdurend in het brandpunt van de belangstelling. Toch heeft hij altijd een strikte scheiding gemaakt tussen zijn loopbaan als componist en dirigent enerzijds en zijn familieleven anderzijds. Over zijn innerlijk leven is dan ook weinig bekend en dit is moeilijk te doorgronden. Verdi s leven is niet alleen interessant, maar ook onlosmakelijk verbonden met zijn opera s, die vol met verwijzingen zitten naar politieke gebeurtenissen of gebeurtenissen uit zijn privéleven. Verdi breekt met de conventies van de indertijd heersende belcantostijl en stelt de zang in dienst van het drama. Hiermee heeft hij met zijn opera s in de 19e eeuw een ware zangcultuur revolutie veroorzaakt. Verdi heeft altijd modern theater gemaakt, dat inhaakt op vooruitstrevende ideeën. In wezen is hij een realist; zijn onderwerpen zijn eigentijds, dus tevens romantisch. Zijn ideaal is de handeling van het drama tot leven te brengen door de drijfveer achter de menselijke daden bloot te leggen. Hij is niet alleen meester in de psychologische benadering van personages en situaties, maar ook van de grandeur en meeslepende melodieën. Toch is hij altijd een eenvoudige jongen van het platteland gebleven en heeft het contact behouden met het grote publiek. Vandaar dat zijn opera s tot op de dag van vandaag nog altijd onverminderd populair zijn. Zijn werk is grofweg onder te verdelen in drie perioden: jeugdperiode, Oberto tot Stiffelio; middenperiode, Rigoletto tot La forza del destino; laatste periode: Don Carlos, Aida, Otello en Falstaff. Programma Docent DONDERDAG 4 JULI Ontvangst met koffie/thee Blok 1: Verdi en de romantiek Koffie/thee-pauze Blok 2: Verdi als mens Lunchpauze Blok 3: Brieven en biografieën Koffie/thee-pauze Blok 4: Verdi de patriot VRIJDAG 5 JULI Ontvangst met koffie/thee Blok 1: Verdi de componist Koffie/thee-pauze Blok 2: Libretto en personages Lunchpauze Blok 3: Shakespeare en Wagner Koffie/thee-pauze Blok 4: Verdi en de zangers Meesterproef Afsluitende borrel Drs. Leo den Oudsten houdt zich al ruim 40 jaar bezig met de opera. Hij studeerde in 1998 af aan de Rijksuniversiteit Utrecht met opera als onderwerp. Naast operalezingen, -inleidingen en -cursussen, o.a. bij HOVO Brabant, begeleidt hij al ruim 18 jaar opera- en concertreizen. In deze zomercursus wordt er getracht een beeld te geven van Verdi als kunstenaar èn als mens met behulp van veel geluid- en beeldfragmenten. Literatuur Bij aanvang wordt er een beschrijving van Verdi s leven beschikbaar gesteld. Aanbevolen literatuur: Julian Budden: Verdi; Julian Budden: The operas of Verdi volume 1,2,3; Charles Osborne: The Complete Opera s of Verdi 12 13

8 02 DE OPERA S VAN GIUSEPPE VERDI PRAKTISCHE INFORMATIE 03 CULTUURGESCHIEDENIS DATA De cursus vindt plaats op donderdag 4 en vrijdag 5 juli INSCHRIJVEN MOGELIJK TOT UITERLIJK 20 JUNI Daarna alleen op aanvraag, mits er nog plaats is. LOCATIE Universiteit van Tilburg INBEGREPEN s Ochtends bij aankomst en in de pauze koffie/thee 2 x Lunch op de campus van de universiteit van Tilburg s Middags koffie/thee in de pauze Een drankje ter afsluiting van de cursus Het lesmateriaal Petersburg, een westerse stad in het noorden van het oosten Dr. Peter van Nunen PRIJS 140,

9 03 03 Inhoud 16 PETERSBURG, EEN WESTERSE STAD IN HET NOORDEN VAN HET OOSTEN Peter de Grote wilde zijn onmetelijke land vooruitgang laten maken en achtte het noodzakelijk het bekrompen Moskou te verlaten en een nieuwe hoofdstad voor zijn rijk te bouwen die dan kon fungeren als opening naar het Westen. De geschiedenis van de architectuur van de stad Petersburg, van dit Palmyra van het Noorden, van dit Baltische Amsterdam, van dit Finse Venetië, is de geschiedenis van de tsarenheerschappij van de tweede Russische dynastie. Tijdens de eerste bijeenkomsten wordt een uitgebreide historische schets gegeven van de geschiedenis van de stad Sint Petersburg aan de hand van de geschiedenis van haar architectuur. Vanaf haar prille bestaan zal deze artificiële residentie twee eeuwen lang broedplaats zijn van kunst en politiek, met als catharsis het relatief onbekend gebleven experiment van de nieuwe kunst aan het begin van de twintigste eeuw en de daarop volgende revolutie. In de tweede helft van de bijeenkomsten over de voormalige Russische hoofdstad wordt dat artistiek laboratorium voor de twintigste eeuw in kaart gebracht aan de hand van een gedicht (Blok), een roman (Bjelyj), een schilderij (Maljevitsj) en een compleet literair oeuvre (Nabokov), waarna aansluitend gepoogd wordt na te gaan wat de draagwijdte was van die culturele experimenten en hoe die zich verhouden tot het gigantische politieke experiment van die tijd. Dat politieke experiment eindigt in rampspoed, wat literair vorm krijgt in het werk van Ruslands belangrijkste dichteres (Achmatova). Bij de verschillende invalshoeken wordt vooral teruggegrepen op belangrijke werken uit de Russische literatuur die in het Nederlands vertaald zijn. Naast de literatuur komen met wisselende intensiteit ook gebieden ter sprake als architectuur en stadsplanning, theater en beeldende kunsten en muziek.wees welkom bij een poging tot duiding van deze fascinerende Russische kunstmetropool, die zeker westers aandoet, maar vooral toch in het noorden van het oosten ligt. Programma Docent Literatuur MAANDAG 8 JULI Ontvangst met koffie/thee Blok 1: Piter een stad als wil een stad als droom Koffie/thee-pauze Blok 2: Piter het Palmyra van het Noorden Lunchpauze Blok 3: Piter van rechte lijn naar barokke krul Korte pauze Blok 4: Piter van hout naar steen Koffie/thee-pauze Blok 5: Piter van politieagent tot paria DINSDAG 9 JULI Ontvangst met koffie/thee Blok 1: Piter van paleizen naar fabrieken Koffie/thee-pauze Blok 2: Piter waanzinnige wraak en vrome kwaadaardigheid Lunchpauze Blok 3: Piter over werkelijkheid en schijn Korte pauze Blok 4: Piter over lezen en herlezen Koffie/thee-pauze Blok 5: Piter avantgarde in theater en schilderkunst Afsluitende borrel Dr. Peter van Nunen (1951) volgde de opleiding tolk-vertaler (Russisch, Engels) te Antwerpen en studeerde Theaterwetenschappen, Slavistiek en Germanistiek te Leipzig. Promoveerde bij Tindemans over de Russische theaterregisseur Meyerhold. Docent aan diverse opleidingen tolk-vertaler; oprichter van het Nederlandse Cultuurcentrum te Moskou en geeft leiding aan het MNM-Ruslandcentrum te Maastricht. Geeft voordrachten en verzorgt lezingen over geschiedenis, kunst en literatuur van Rusland en de voormalige Sovjetstaten. Syllabus met literatuurlijst. 17

10 03 PETERSBURG, EEN WESTERSE STAD IN HET NOORDEN VAN HET OOSTEN PRAKTISCHE INFORMATIE 04 MULTIDISCIPLINAIR DATA De cursus vindt plaats op maandag 8 en dinsdag 9 juli China in één dag INSCHRIJVEN MOGELIJK TOT UITERLIJK 24 JUNI Daarna alleen op aanvraag, mits er nog plaats is. LOCATIE Universiteit van Tilburg INBEGREPEN s Ochtends bij aankomst en in de pauze koffie/thee 2 x Lunch op de campus van de universiteit van Tilburg s Middags koffie/thee in de pauze Een drankje ter afsluiting van de cursus Het lesmateriaal Drs. Evert Jan Ouweneel PRIJS 150,

11 04 04 Inhoud CHINA IN ÉÉN DAG 0ver enkele jaren is China weer de grootste economie ter wereld. Niets nieuws onder de zon, want tot 1750 nam zij al eeuwenlang deze positie in. China had even een dip van 300 jaar, stapte te laat op de trein van de industrialisatie en kreeg te maken met bloedige burgeroorlogen en rampzalig wanbeleid. Maar China is terug van weggeweest en binnenkort staat zij weer bovenaan de ladder. - Of ziet het er allemaal minder rooskleurig uit? - In hoeverre is China een land dat in de lift zit, en in hoeverre vormt zij een gevaar voor zichzelf en haar omgeving? - Waarom weten Chinezen al zo lang hun stempel te drukken op de wereldgeschiedenis? - Wat kenmerkt China op cultureel, economisch en politiek terrein? - Wat is hun kracht, wat is hun zwakte? - En wat hebben Confucius, Marx en Mao momenteel nog in te brengen? Belangrijke vragen voor wie steeds meer te maken krijgt met deze aanstormende grootmacht. Aan deze vragen is deze dagcursus gewijd. Een lange dag die boeit van begin tot einde. Deze cursus is een actuele herhaling van de zomercursus in Programma Docent WOENSDAG 10 JULI Ontvangst met koffie/thee Blok 1: Chinese geschiedenis Koffie/thee-pauze Blok 2: Chinese cultuur Lunchpauze Blok 3: Sterkten en zwakten Korte pauze Blok 4: Kansen en bedreigingen Koffie/thee-pauze Blok 5: Blik op de toekomst Afsluitende borrel Drs. Evert Jan Ouweneel is filosoof en verzorgt lezingen en seminars over grote maatschappelijke ontwikkelingen in heden, verleden en toekomst ( Zo verzorgt hij de dagseminar Wereldgeschiedenis voor het diplomatenklasje van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Daarnaast vervult hij een internationale functie als Director of Public Engagement binnen de hulp- en ontwikkelingsorganisatie World Vision International. Literatuur Tijdens de cursus wordt een reader ter beschikking gesteld

12 04 CHINA IN ÉÉN DAG PRAKTISCHE INFORMATIE 05 FILOSOFIE COMPASSIE DATA De cursus vindt plaats op woensdag 10 juli INSCHRIJVEN MOGELIJK TOT UITERLIJK 26 JUNI Daarna alleen op aanvraag, mits er nog plaats is. LOCATIE Universiteit van Tilburg INBEGREPEN s Ochtends bij aankomst en in de pauze koffie/thee 1 x Lunch op de campus van de universiteit van Tilburg s Middags koffie/thee in de pauze Een drankje ter afsluiting van de cursus De reader Drs. Petra Bolhuis Drs. Theo Meereboer PRIJS 100,

13 05 05 Inhoud Docenten COMPASSIE Rond het jaar 500 voor Christus krijgt het begrip compassie betekenis op het gehele Eur-Aziatische continent. Vandaag de dag is de aandacht voor compassie weer gewekt door iemand als Karin Armstrong die haar prijs voor de door haar gehouden TEDtalk over dit thema omzette in de Charter for Compassion. Wat is compassie? Is het medelijden in alle mogelijke vormen of is het beter te begrijpen als solidariteit, zoals Hannah Arendt dat in 1958 in de Vita Activa al schrijft? Levert compassie ons over aan de macht van de zwakke van Nietzsche of is compassie in de kern van de begrepen betekenis juist een teken van menselijke kracht en macht? Deze vragen zullen aan de orde komen in deze twee dagen. Ook zullen we ingaan op de bevindingen van de wetenschap waarin wordt geconcludeerd dat de empathie van nature voor groepswezens de fysieke voorwaarde is voor compassie, maar daar zeker niet noodzakelijk toe hoeft te leiden. Armstrong zegt dat compassie een natuurlijke eigenschap van de mens is, maar ze is ook van mening dat dit niet genoeg is. Het is een vermogen dat moet worden gekoesterd en ontwikkeld. In haar boek besteedt ze ruim aandacht aan de visie op compassie vanuit de verschillende culturele achtergronden zoals de gedachten van Boeddha en Confucius over dit thema. In deze cursus zullen we ingaan op de rol en betekenis van het begrip compassie en langs de lijnen van informatie en dialoog een heldere en praktische analyse maken van deze mooie en belangrijke eigenschap. Drs. Petra Bolhuis rondde in 1995 samen met drs. Theo Meereboer een doctoraalscriptie filosofie af over Hannah Arendt en Michel Foucault. Petra Bolhuis rondde een studie Orthopedagogiek af (RUG 1991). Ze heeft sinds tien jaar een eigen filosofische praktijk van waaruit zij cursussen en lezingen verzorgt over het snijvlak tussen theorie en praktijk. Theo Meereboer heeft na enkele jaren studie in Wageningen (Sociologie en Welzijnvraagstukken) besloten zich verder te richten op de basis van alle wetenschappen: de Filosofie. Hij is blind sinds 1979 en sinds meer dan tien jaar werkt hij binnen Maieutiek als docent en individueel begeleider. Programma Literatuur WOENSDAG 10 JULI Ontvangst met koffie/thee Blok 1: Compassie, een introductie Koffie/thee-pauze Blok 2: Compassie, constructie van een ideaal Lunchpauze Blok 3: Vervolg Korte pauze Blok 4: De twaalf stappen naar compassie van Karen Armstrong Koffie/thee-pauze Blok 5: Film Charter for Compassion DONDERDAG 11 JULI Ontvangst met koffie/thee Blok 1: Hoe verhouden zich compassie, solidariteit en medelijden? Koffie/thee-pauze Blok 2: Groepsgesprek Lunchpauze Blok 3: 12 stappen concreet gemaakt Korte pauze Blok 4: Compassie nature of nurture? Koffie/thee-pauze Blok 5: Voetangels en klemmen van compassie Afsluitende borrel Karen Armstrong, Compassie, Bezige Bij; ISBN Handouts

14 05 COMPASSIE PRAKTISCHE INFORMATIE 06 MENS EN MAATSCHAPPIJ DATA De cursus vindt plaats op woensdag 10 en donderdag 11 juli INSCHRIJVEN MOGELIJK TOT UITERLIJK 26 JUNI. Daarna alleen op aanvraag, mits er nog plaats is. LOCATIE Universiteit van Tilburg INBEGREPEN s Ochtends bij aankomst en in de pauze koffie/thee 2 x Lunch op de campus van de universiteit van Tilburg s Middags koffie/thee in de pauze Een drankje ter afsluiting van de cursus Het losse lesmateriaal Ik ben, ik ben, wat jij niet bent? INZICHTEN UIT DE PERSOONLIJKHEIDSPSYCHOLOGIE Dr. Andreas Wismeijer NIET INBEGREPEN Het studieboek (zie Literatuur) PRIJS 160,

15 06 06 Inhoud Docent IK BEN, IK BEN, WAT JIJ NIET BENT? Inzichten uit de persoonlijkheidspsychologie De persoonlijkheidspsychologie probeert een antwoord te geven op hoe mensen omgaan met de wereld om zich heen. Iedereen doet dit op zijn of haar eigen, individuele manier. Maar tegelijkertijd zijn er ook veel overeenkomsten. Zo kennen wij allemaal wel een neuroot, extravert of sensatiezoeker. Ondanks de grote verschillen in de specifieke invulling, zijn er dus ook aspecten te noemen die mensen met elkaar delen. Dat wil zeggen, individuele verschillen en het intrapersoonlijk functioneren staan centraal binnen de persoonlijkheidspsychologie. Er werd al in de tijd van Hippocrates nagedacht over wat persoonlijkheid is. Er is geen persoonlijkheid zonder lichaam (biologie en genetica), de invloed van anderen (sociale psychologie) en de mogelijkheid tot leren (leertheorieën). Persoonlijkheid is dan ook een vakoverschrijdend vraagstuk, dat het bijzonder complex maar tegelijkertijd interessant maakt. In deze cursus zullen de belangrijkste theorieën en inzichten in de persoonlijkheidpsychologie worden besproken. Aan de hand van colleges zullen de verschillende theorieën aan bod komen. Daarnaast zullen de cursisten kennis maken met de verschillende mogelijkheden die er zijn om persoonlijkheid te meten, en zullen ze deze instrumenten ook op zichzelf toepassen en wordt de toegevoegde waarde van deze instrumenten kritisch tegen het licht gehouden. Ook zullen er verschillende videofragmenten getoond worden die achtergrondinformatie over of toepassingen van persoonlijkheid zullen geven. De cursus heeft tot doel de cursist de belangrijkste inzichten uit de persoonlijkheidspsychologie eigen te laten maken, en de cursist opnieuw kritisch na te laten denken over wie hij/zij werkelijk is, wat de factoren zijn geweest die de persoonlijkheid kunnen hebben beïnvloed en de rol die de persoonlijkheid heeft gespeeld in het leven. Dr. Andreas Wismeijer heeft na zijn afstuderen aan de universiteit van Tilburg zes jaar aan de Vrije Universiteit van Barcelona gewerkt als docent en onderzoeker. Zijn onderzoek richt zich met name op de persoonlijkheidspsychologie en de relatie tussen het hebben van geheimen en welzijn. Programma Literatuur DONDERDAG 15 AUGUSTUS Ontvangst met koffie/thee Blok 1: Inleiding Persoonlijkheidspsychologie (college) Koffie/thee-pauze Blok 2: Wat zijn persoonlijkheidstrekken? (college) Lunchpauze Blok 3: Biologie achter persoonlijkheid (college) Korte pauze Blok 4: Uitreiken en bespreken thuiswerkopdracht (NEO) Koffie/thee-pauze Blok 5: Persoonlijkheid en Humanisme (college) VRIJDAG 16 AUGUSTUS Ontvangst met koffie/thee Blok 1: Is persoonlijkheid wel te meten? (college) Koffie/thee-pauze Blok 2: Persoonlijkheid en ouder worden: komt wijsheid met de jaren? (college) Lunchpauze Blok 3: Beïnvloedt onze persoonlijkheid wat wij denken? (college + film) Korte pauze Blok 4: Evolutie en persoonlijkheid (college) Koffie/thee-pauze Blok 5: Evolutie en persoonlijkheid (vervolg), afsluiting Afsluitende borrel Handouts. Aanbevolen literatuur: Wismeijer, A. & Bots, M. Geheimen: De psychologie van wat we niet vertellen. Nieuw Amsterdam, 2009, , 18,95 (bij docent met korting verkrijgbaar). Larsen, R., Buss, D., & Wismeijer, A. Personality Psychology. McGraw-Hill, 2013, , 53,15. Hettema, P. Van top tot teen. Gorcum, 2002, , 14,

16 06 IK BEN, IK BEN, WAT JIJ NIET BENT? PRAKTISCHE INFORMATIE 07 MENS EN MAATSCHAPPIJ DATA De cursus vindt plaats op donderdag 15 en vrijdag 16 augustus Inspirerende levensthema s INSCHRIJVEN MOGELIJK TOT UITERLIJK 5 AUGUSTUS Daarna alleen op aanvraag, mits er nog plaats is. LOCATIE Universiteit van Tilburg INBEGREPEN s Ochtends bij aankomst en in de pauze koffie/thee 2 x Lunch op de campus van de universiteit van Tilburg s Middags koffie/thee in de pauze Een drankje ter afsluiting van de cursus Het losse lesmateriaal Prof. Piet Houben Riet de Boer PRIJS 150,

17 07 07 Inhoud Literatuur INSPIRERENDE LEVENSTHEMA S Als mensen in gesprek gaan over de eigen levensloop en wat hen daarin echt bezig houdt, hebben ze het over levensthema s. Deze thema s bevorderen of belemmeren mensen in hun streven naar zelfontplooiing. Inspirerende levensthema s bevatten persoonlijke doelen voor wenselijk handelen dat voor de betrokkene de moeite waard is. Als mensen door inspirerende levensthema s gestuurd worden en daarmee aan de slag gaan, zijn ze op hun best in het aangaan van uitdagingen. Ze ontwikkelen dan gemakkelijker nieuwe vaardigheden en werken beter met anderen samen om een bepaalde activiteit tot stand te brengen. Deze rijping is extra van belang bij het ouder worden en het streven naar langer doorwerken, langer zelfstandig wonen en elkaar maatschappelijk ondersteunen. Onderzoek laat echter zien dat relatief veel mensen persoonlijke ontwikkeling in de tweede levenshelft onderschatten. In deze cursus exploreren deelnemers zelf met behulp van vensters en gereedschappen welke hun inspirerende levensthema s zijn. De vensters met hun toelichting geven inzicht in relevante wetenschappelijke bevindingen en de gereedschappen zijn behulpzaam bij een praktische vertaling daarvan tijdens het workshopgedeelte. De beide onderdelen worden door een docent resp. een trainer begeleid. Het uitwisselen van bevindingen bij het werken met het gereedschap in twee-/drietallen stimuleert het persoonlijke ontwikkelingsproces. Cursisten zien hierdoor ook mogelijkheden deze vorm van reflectieve en inspirerende gespreksvoering toe te passen in ondersteunende gesprekken met anderen in hun netwerken. Handboek: Piet Houben, Interactief Levensloopbeleid, Amsterdam: SWP, 2009 (ISBN ). Handouts van powerpoint presentaties. Aanbevolen: Aleman, A., Het seniorenbrein, Amsterdam: Atlas Contact, 2012; Westbroek, P., De ontdekking van de aarde, Amsterdam: Balans, 2012 Programma DINSDAG 20 AUGUSTUS Ontvangst met koffie/thee Blok 1: Introductie en kennismaking Koffie/thee-pauze Blok 2: Identiteit in kaart: intro en toepassen gereedschap Lunchpauze Vervolg blok 2: uitwisseling in drietallen Koffie/thee-pauze Blok 3: Levensthema s in beeld: intro, toepassen gereedschap en uitwisseling in drietallen DONDERDAG 22 AUGUSTUS Ontvangst met koffie/thee Even bijpraten Blok 4: Omgaan met emoties bij groei en krimp: intro Koffie/thee-pauze Vervolg blok 4: toepassen gereedschap en uitwisseling in drietallen Lunchpauze Blok 5: Generativiteit als ontwikkelingstaak: intro Koffie/thee-pauze Blok 6: In gesprek naar een inspirerende toekomst: toepassen gereedschap en uitwisselen in tweetallen Blok 7: Epiloog en afscheid Afsluitende borrel Prof. dr. Piet Houben is emeritus hoogleraar toegepaste sociale gerontologie aan de VU. Hij is actief in lezingen, trainingen en innovatieprojecten m.n. op het gebied van ouderenadvisering en bevordering arbeidsparticipatie oudere werkers. Riet de Boer, gestalttrainer. Zij begeleidt de cursisten en de groepjes bij het toepassen van het gereedschap Docenten

18 07 INSPIRERENDE LEVENSTHEMA S PRAKTISCHE INFORMATIE 08 ARCHITECTUUR DATA De cursus vindt plaats op dinsdag 20 en donderdag 22 augustus INSCHRIJVEN MOGELIJK TOT UITERLIJK 5 AUGUSTUS Daarna alleen op aanvraag, mits er nog plaats is. Modernisme: Architectuur en design LOCATIE Universiteit van Tilburg INBEGREPEN s Ochtends bij aankomst en in de pauze koffie/thee 2 x Lunch op de campus van de universiteit van Tilburg s Middags koffie/thee in de pauze Een drankje ter afsluiting van de cursus Het losse lesmateriaal Drs. Joris van Sleeuwen NIET INBEGREPEN Het Handboek (zie Literatuur) PRIJS 160,- TIPS BIJ DEELNAME Let op: de cursus van 2 dagen is onderbroken met 1 dag reflectie Reserveer voldoende tijd en rust voor reflectie tussen de twee cursusdagen Neem viltstiften, kleurpotloden e.d. mee voor het maken van tekeningen in de workshops Bekijk het handboek en lees de korte inleidingen bij het boek en bij deel 1 en

19 08 08 Inhoud MODERNISME: ARCHITECTUUR EN DESIGN Vanaf het begin van de 20e eeuw werd er overal in Europa en in de Verenigde Staten door architecten en vormgevers koortsachtig gezocht naar mogelijkheden om met behulp van de moderne techniek en de alsmaar groeiende industrie een eigentijdse manier van bouwen en ontwerpen te ontwikkelen. In de omschakeling van een maatschappij, die grotendeels nog bepaald werd door landbouw en handel naar een moderne industriële samenleving, ontstaan andere en vooral nieuwe uitgangspunten voor het ontwikkelen van industrieproducten voor een groeiende markt met nieuwe groepen van consumenten. De architecten willen gebouwen ontwerpen met binnen veel licht en frisse lucht. Dat wordt mogelijk door grote glasoppervlaktes, betonconstructies en staalskeletten. De vormgevers richten nu hun aandacht ook op producten waarvoor eerder nauwelijks professionele interesse bestond zoals huishoudelijke en technische apparaten, gereedschappen, machines en vervoersmiddelen. Bepalend voor de vormgeving wordt de nieuwe esthetiek van de massaproductie: efficiënt, functioneel en strakke lijnen. De sterke band tussen het streven naar een nieuwe samenleving, architectuur en vormgeving wordt ondersteund door theorieën over een utopische en ideale wereld. Een belangrijke rol hierbij speelt de scholing van de jonge architecten en ontwerpers. De Modernisten vegen de vloer aan met het ambachtelijk karakter van het traditionele kunstnijverheidsonderwijs uit de 19e eeuw. Als alternatief worden in de opleiding lessen gepresenteerd in synthetisch tekenen, moderne reproductiemethoden, typografie, film en kleurgeving in de architectuur en in het stadsbeeld. De Nederlandse kunstenaar en fotograaf Piet Zwart omschreef in 1928 de nieuwe vakken als volgt: Bestudering van moderne materialen in verband met industriële voortbrenging en de daaruit voortkomende vormconsequenties. Vooral aan toepasbaarheid van deze materialen op meubels zal grote aandacht moeten worden geschonken. Laboratorium en modern geoutilleerde werkplaats zijn in verband daarmee noodzakelijk. Programma Literatuur MAANDAG 26 AUGUSTUS Ontvangst met koffie/thee Blok 1: Inleiding Koffie/thee-pauze Blok 2: Het Bauhaus van Walter Gropius Lunchpauze Blok 3: L Esprit Nouveau van Le Corbusier Korte pauze Blok 4: Ontwikkelingen in Oost-Europa: Tjechoslowakije en Rusland Koffie/thee-pauze Blok 5: Nederland DINSDAG 27 AUGUSTUS uur Verzamelen op parkeerplaats Tilburg University Busreis Tilburg Landgoed Zonnestraal (bij Hilversum) Rondleiding De Zonnestraal van J. Duiker Lunch in Brasserie Zonnestraal Bus naar centrum Hilversum Rondleiding Raadhuis Hilversum van Dudok Afsluitend drankje Vertrek bus en aankomst Tilburg University Docent Reader. Drs. Joris van Sleeuwen is in 1991 als kunsthistoricus afgestudeerd aan de Rijksuniversiteit Leiden. Voordien behaalde hij in 1982 aan de KU Nijmegen zijn doctoraal geschiedenis. Hij is gespecialiseerd in architectuurgeschiedenis. Vanaf 1987 is hij werkzaam in het volwassenenonderwijs en verzorgt hij HOVO-cursussen, lezingen en kunstreizen.

20 08 MODERNISME: ARCHITECTUUR EN DESIGN PRAKTISCHE INFORMATIE DATA De cursus vindt plaats op maandag 26 en dinsdag 27 augustus INSCHRIJVEN MOGELIJK TOT UITERLIJK 5 AUGUSTUS Daarna alleen op aanvraag, mits er nog plaats is. LOCATIE Universiteit van Tilburg en Hilversum INBEGREPEN Dag 1: s Ochtends bij aankomst en in de pauzes koffie/thee Lunch op de campus van de universiteit van Tilburg Dag 2: Vervoer per luxe touringcar tussen Tilburg University en Hilversum Entree en rondleiding De Zonnestraal van J. Duiker ( Lunch in brasserie landgoed De Zonnestraal ( Rondleiding in Raadhuis Hilversum van Dudok Een drankje ter afsluiting De reader PRIJS 150,- ACTIVITEITEN NAJAAR OPENING ACADEMISCH JAAR DONDERDAGMIDDAG 19 SEPTEMBER 2013 Opening van het HOVO academisch jaar op de universiteit van Tilburg. Afwisselend programma met 2 lezingen en napraten met een drankje. Neem gerust iemand mee die graag eens wil kennismaken met HOVO Brabant. Toegang is gratis, aanmelden is niet nodig. Nadere informatie over het programma en de zaal vanaf juni op hovo kerstdiner 2013 NOTEER IN UW AGENDA Na de positieve reacties en de belangstelling voor de HOVO Kerstdiners 2012 in Breda en Den Bosch ontvangen wij u komende kerstperiode graag weer in een feestelijke omgeving, met een smakelijk kerstdiner en enkele passende korte lezingen, afgesloten met een optreden van studenten van het Fontys conservatorium. Vermoedelijke locatie is Tilburg. Nadere informatie over de datum, het programma en de locatie vanaf september op

21 40 PRAKTISCHE INFORMATIE BIJ INSCHRIJVING ZOMER 2013 Lees vóór inschrijving de volgende informatie nauwkeurig door. INSCHRIJVING Inschrijving geschiedt op volgorde van binnenkomst U krijgt nadat uw inschrijving verwerkt is een of brief ter bevestiging van uw inschrijving. Wanneer een cursus volgeboekt is, wordt er contact met u opgenomen. KOSTEN De kosten van een cursus bestaan uit: Cursusprijs Inschrijfgeld: Als u zich voor het eerst inschrijft bij HOVO Brabant Seniorenacademie, berekenen wij eenmalig 10,- inschrijfgeld. BETALING Met het versturen van uw inschrijfformulier (via de website, mail, of post) gaat u een financiële verplichting aan voor de cursuskosten en voor eventuele bijkomende kosten. U kunt uw betaling op 2 manieren doen: via een éénmalige automatische incasso via overmaking o.v.v. een betalingskenmerk U kunt uw voorkeur kenbaar maken op het inschrijfformulier. PRIVACY BESCHERMING Wanneer u zich inschrijft, gaat u er mee akkoord dat uw naam, adres, telefoonnummer en adres worden opgenomen in een deelnemerslijst die wordt verspreid onder de deelnemers van de cursus en de docent uitsluitend voor onderling gebruik. Wanneer u hiertegen bezwaar heeft, verzoeken we u dit via uw inschrijfformulier aan te geven. UITERSTE INSCHRIJFDATUM Per cursus gelden verschillende inschrijfdata, deze staan bij de cursus vermeld. VOORZIENINGEN De lokalen zijn in de regel ook toegankelijk voor minder validen, maar hebt u specifieke aanpassingen nodig, neem dan voor de zekerheid vooraf aan uw inschrijving contact met ons op. Dit geldt ook wanneer u problemen heeft met horen, niet in alle leslokalen is geluidsversterking mogelijk. ANNULERING Wanneer u zich heeft ingeschreven voor een cursus en u wilt of kunt deze cursus niet volgen, dan kunt u tot de bij de cursus vermelde inschrijfdatum annuleren. Dit kan uitsluitend schriftelijk gebeuren en de annuleringskosten bedragen 20,-. U kunt zich richten aan HOVO Brabant Seniorenacademie, Tilburg University, Postbus 90153, 5000 LE Tilburg of info@hovobrabant.nl. VERZOEK TOT RESTITUTIE In uitzonderlijke gevallen van overmacht die de cursusdeelnemer zelf betreffen kan voor aanvang van de cursus een schriftelijk verzoek tot gedeeltelijke restitutie worden ingediend t.a.v. mevr. K. van Helvert, HOVO Brabant Seniorenacademie, Tilburg University, Postbus 90153, 5000 LE Tilburg of via info@hovobrabant.nl. Of er sprake is van overmacht is ter beoordeling van HOVO Brabant, u ontvangt schriftelijk uitsluitsel over dit besluit. Wanneer u niet zelf in staat bent de cursus te volgen, kunt u na overleg en met toestemming van het kantoor van HOVO Brabant, iemand anders in uw plaats laten gaan. WANNEER EEN CURSUS NIET DOORGAAT Een cursus kan alleen doorgaan bij voldoende deelnemers. Wanneer er op de uiterste inschrijfdatum onvoldoende inschrijvingen zijn om de cursus door te kunnen laten gaan, laten we u dat zo snel mogelijk weten. U wordt dan zo mogelijk nog ingeschreven in een andere cursus naar keuze. OVERMACHT, WIJZIGING EN ANNULERING DOOR HOVO BRABANT In het geval van onvoorziene omstandigheden, waaronder onvoldoende deelname voor een cursus, ziekte van een docent en omstandigheden die zich voordoen met betrekking tot personen en/of materialen welke voor een behoorlijke uitvoering door HOVO Brabant noodzakelijk zijn, daartoe aanleiding geven, dat uitsluitend ter beoordeling van HOVO Brabant, kan HOVO Brabant de docent vervangen, de cursus onderbreken, verplaatsen en/of annuleren. In het geval van overmacht aan de kant van HOVO Brabant, waaronder in deze algemene voorwaarden wordt verstaan naast wat dat betreft in de wet en jurisprudentie wordt begrepen, alle van buiten komende oorzaken, voorzien of niet voorzien, waardoor HOVO Brabant niet in staat is haar verplichtingen na te komen, kan HOVO Brabant de docent vervangen, de cursus onderbreken, verplaatsen en/of annuleren. 41

22 In het geval van wijziging in de cursusdata door HOVO Brabant, zal de cursist zo spoedig mogelijk telefonisch of per in kennis te stellen. Het kan zijn dat uw spamfilter of virusscanner onze berichten als ongewenst ziet, controleer daarom ook altijd uw spamfolder. Bent u voor ons onbereikbaar, dan kunnen wij daarvoor geen verantwoordelijkheid nemen. 01 AANVRAAGFORMULIER VERZOEK OM TOEZENDING VAN EEN CURSUSBROCHURE DISCLAIMER Ondanks de zorg en aandacht die HOVO Brabant Seniorenacademie aan de brochures besteedt, is het mogelijk dat de informatie onvolledig of onjuist is. HOVO Brabant Seniorenacademie is niet aansprakelijk voor enigerlei directe of indirecte schade, van welke aard dan ook, die hieruit voortvloeit COLOFON NAJAARSBROCHURE 2013 In het najaar biedt HOVO Brabant een groot aantal cursussen in Tilburg, Eindhoven, Breda en s-hertogenbosch. Deze brochure biedt een duidelijk overzicht daarvan. Wilt u deze brochure graag ontvangen of iemand uit uw omgeving attenderen op ons cursusaanbod? Na ontvangst van de ingevulde bon zenden wij de brochure t.z.t. graag toe. UITGAVE ONTWERP Attak, DRUK Drukkerij Damen, Werkendam Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van HOVO Brabant Seniorenacademie verveelvoudigd en / of openbaar gemaakt worden door middel van druk, offset, fotokopie of microfilm of in enige digitale, elektronische, optische of in andere vorm of (en dit geldt zonodig in aanvulling op het auteursrecht) het reproduceren ten behoeve van een onderneming, organisatie of instelling of voor eigen oefening, studie of gebruik welk(e) niet strikt privé van aard is of voor het overnemen in enig dag-, nieuws- of weekblad of tijdschrift (al of niet in digitale vorm of online). copyright 2013: HOVO Brabant Seniorenacademie ZOMERACADEMIE 2013 In de zomer biedt HOVO Brabant u een aantal intensieve zomercursussen aan. In deze meerdaagse cursussen gaat u samen met de docent en medecursisten op een mentale reis die uw geest en zinnen zal prikkelen. 42

23 INSCHRIJFFORMULIER ontv. NAS VERZOEK OM TOEZENDING VAN EEN CURSUSBROCHURE Naam en Voorletters Straat Postcode en Woonplaats Ondergetekende: Dhr. / Mevr. Voorletters Naam Straat Postcode Plaats Graag ontvang ik van u zomer stuks najaar stuks Voldoende gefrankeerd in een enveloppe zenden aan: HOVO Brabant Seniorenacademie Postbus LE Tilburg U kunt deze gegevens ook en naar: info@hovobrabant.nl Telefoonnummer Mobiel Geboortedatum Was u al eerder cursist? JA / NEE Zo nee -> We brengen éénmalig 10 inschrijfgeld in rekening Zo ja -> Bent u beschikbaar als contactpersoon? (zie blz. 5) JA / NEE Schrijft zich in voor: 01 HERONDEK HET VERNIEUWDE STEDELIJK MUSEUM 02 DE OPERA S VAN GUISEPPE VERDI 03 PETERSBURG: WESTERSE STAD IN HET NOORDEN VAN HET OOSTEN 04 CHINA IN ÉÉN DAG 05 COMPASSIE 06 IK BEN, IK BEN, WAT JIJ NIET BENT? 07 INSPIRERENDE LEVENSTHEMA S 08 MODERNISME: ARCHITECTUUR EN DESIGN Zie ommezijde voor vervolg inschrijfformulier en ondertekening

24 INSCHRIJFFORMULIER Vervolg inschrijfformulier zomeracademie 2013 WIJZE VAN BETALING Hierbij verklaar ik dat ik akkoord ga met een éénmalige machtiging tot incasso van het totale bedrag voor de door mij geboekte cursus(sen) en eventuele administratiekosten. Dit bedrag wordt afgeschreven rond de aanvangsdatum van de cursus. Wanneer een cursus niet doorgaat wordt het bedrag vanzelfsprekend niet van mijn rekening afgeschreven of zo spoedig mogelijk teruggestort. Mijn rekeningnummer is: Op naam van: INSCHRIJFFORMULIER Ondergetekende: Dhr. / Mevr. Voorletters Naam Straat Postcode Plaats ontv. NAS Ik kies niet voor de eenmalige machtiging en betaal na ontvangst van de betalingsinstructie o.v.v. het betalingskenmerk het totale bedrag voor de door mij geboekte cursus(sen) en eventuele administratiekosten. Wij attenderen u erop dat u met het ondertekenen en insturen van uw inschrijfformulier een betalingsverplichting aangaat voor de zomercursus. U wordt pas geplaatst in de zomercursus wanneer wij uw betaling hebben ontvangen. Ik ga akkoord met de voorwaarden voor inschrijving, betaling en annulering zoals vermeld in deze brochure en op de website. Datum Handtekening Dit formulier volledig ingevuld en ondertekend opsturen naar: HOVO Brabant Seniorenacademie Universiteit van Tilburg Postbus LE Tilburg of inscannen en en naar info@hovobrabant.nl Telefoonnummer Mobiel Geboortedatum Was u al eerder cursist? JA / NEE Zo nee -> We brengen éénmalig 10 inschrijfgeld in rekening Zo ja -> Bent u beschikbaar als contactpersoon? (zie blz. 5) JA / NEE Schrijft zich in voor: 01 HERONDEK HET VERNIEUWDE STEDELIJK MUSEUM 02 DE OPERA S VAN GUISEPPE VERDI 03 PETERSBURG: WESTERSE STAD IN HET NOORDEN VAN HET OOSTEN 04 CHINA IN ÉÉN DAG 05 COMPASSIE 06 IK BEN, IK BEN, WAT JIJ NIET BENT? 07 INSPIRERENDE LEVENSTHEMA S 08 MODERNISME: ARCHITECTUUR EN DESIGN Zie ommezijde voor vervolg inschrijfformulier en ondertekening

25 INSCHRIJFFORMULIER Vervolg inschrijfformulier zomeracademie WIJZE VAN BETALING Hierbij verklaar ik dat ik akkoord ga met een éénmalige machtiging tot incasso van het totale bedrag voor de door mij geboekte cursus(sen) en eventuele administratiekosten. Dit bedrag wordt afgeschreven rond de aanvangsdatum van de cursus. Wanneer een cursus niet doorgaat wordt het bedrag vanzelfsprekend niet van mijn rekening afgeschreven of zo spoedig mogelijk teruggestort. Mijn rekeningnummer is: Op naam van: Ik kies niet voor de eenmalige machtiging en betaal na ontvangst van de betalingsinstructie o.v.v. het betalingskenmerk het totale bedrag voor de door mij geboekte cursus(sen) en eventuele administratiekosten. Wij attenderen u erop dat u met het ondertekenen en insturen van uw inschrijfformulier een betalingsverplichting aangaat voor de zomercursus. U wordt pas geplaatst in de zomercursus wanneer wij uw betaling hebben ontvangen. Ik ga akkoord met de voorwaarden voor inschrijving, betaling en annulering zoals vermeld in deze brochure en op de website. Datum Handtekening Dit formulier volledig ingevuld en ondertekend opsturen naar: HOVO Brabant Seniorenacademie Universiteit van Tilburg Postbus LE Tilburg of inscannen en en naar info@hovobrabant.nl