Bijlage DE SELECTIE VAN MATERIALEN EN DOCUMENTEN

Transcriptie

1 Bijlage DE SELECTIE VAN MATERIALEN EN DOCUMENTEN De materialen voor NME en de documenten over NME die opgenomen zijn in de analyse moeten tesamen een representatief beeld geven van de Nederlandse NME. De selectie bevat daarom documenten en materialen die veel gebruikt worden én die markante stellingnames in de NME vertegenwoordigen. Beide criteria zijn van belang. Wanneer alleen geselecteerd wordt op het criterium veel gebruikt komt alleen de hoofdstromingen in de NME in beeld, terwijl juist de breedte van de NME interessant is, omdat daaruit de verschillende opvattingen van NME naar voren komen. Wanneer daarentegen alleen het criterium markant wordt gehanteerd bestaat het risico dat marginale documenten en materialen worden geanalyseerd die nauwelijks invloed hebben in de Nederlandse NME. In de eerste plaats is gekeken naar documenten en materialen van organisaties met een markante stellingname, dat wil zeggen een stellingname die representatief is voor een bepaalde opvatting in de Nederlandse NME. Doordat NME-organisaties in documenten openlijk met elkaar in discussie zijn en zo zèlf duidelijk aangeven dat zij van anderen verschillen, dan wel bij anderen aansluiting vinden tekent zich in het veld een overzichtelijke hoeveelheid stromingen af. Aan de hand daarvan is het mogelijk van elke stroming een representatieve vertegenwoordiger in de analyse op te nemen. Bij deze selectie wordt dus gebruik gemaakt van de wijze waarop organisaties zichzèlf positioneren ten opzichte van anderen, zonder dat daar criteria vooraf aan te pas komen. De NME spreekt daarin voor zichzelf. In de tweede plaats gaat het om documenten en materialen van organisaties met een grote invloed in de Nederlandse NME. Daarbij is gekeken naar organisaties die veel verschillende materialen en documenten produceren omdat daarvan verwacht mag worden dat zij een groot bereik hebben. Wanneer hun materialen namelijk weinig gebruikt zouden worden, zouden zij het waarschijnlijk nooit tot zo n grote produktiviteit kunnen brengen. Door van die organisaties één of meer grote projecten in de analyse op te nemen verzekert men zich ook op dit punt van een representatieve selectie. Van zo n project mag namelijk worden verwacht dat er enerzijds binnen de organisatie goed over is nagedacht zodat het zorgvuldige uitwerking vormt van de stellingname van die organisatie en dat het anderzijds een groot verspreidingsgebied zal hebben (als er veel is geïnvesteerd in de ontwikkeling, zal men ook zijn best doen voor de verspreiding). Zelfs wanneer niet veel gebruikt zou worden in de praktijk van NME dan zal het toch in ieder geval als een voorbeeld voor de verdere ontwikkeling van NME functioneren en op die manier een grote invloed hebben. 207

2 Hieronder staan de documenten en materialen vermeld die op deze wijze in de analyse terecht zijn gekomen. De lijst is onderverdeeld aan de hand van de vier typen organisaties die zich in de Nederlandse NME laten onderscheiden: de natuur- en milieu-organisaties, de onderzoeksinstellingen, de leerplanontwikkelingsinstellingen en de overheid. Natuur- en milieu-organisaties Vereniging voor natuur- en milieueducatie (IVN) - Vereniging voor Natuurbeschermingseducatie (IVN), Serie Onwijs, Amsterdam R. Rijs, Natuur, milieu en de jeugd, in: De jeugd: Natuurlijk!, Activiteiten rond natuur en milieu, Deel 1, Amsterdam (IVN) 1992a. - W. Meyer Ricard, Van doel tot programma, in: De jeugd: Natuurlijk!, Activiteiten rond natuur en milieu, Deel 2, Amsterdam (IVN) R. Rijs, Natuur dichterbij, in: De jeugd: Natuurlijk!, Activiteiten rond natuur en milieu, Deel 3, Amsterdam (IVN) 1992b. - S. Frijters en W. Romp, Natuur- en milieuprojecten in de basisvorming, een handleiding voor het voortgezet onderwijs, Vereniging voor natuur en milieu-educatie (IVN) Amsterdam F. van Gemerden, Milieu in de natuurexcursie, Vereniging voor natuur en milieu-educatie (IVN) Amsterdam. Stichting Milieu-Educatie (SME) - Stichting Milieu-Educatie, Borus, een lespakket over het milieu voor groep 4, 5 en 6 van het basisonderwijs, Utrecht M. Daems, H. van Tongerloo en J. Jacobse, Als hier... dan daar, als nu... dan straks, een gemeenschappelijke benadering van ontwikkelings- en milieu-educatie, onderwijs over duurzaamheid, Amsterdam Onderzoekers M.J.A. Margadant-Van Arcken (Onderzoeks- en adviesbureau Mens-Dier-Milieu) - M.J.A. Margadant-van Arcken, Op zoek naar de natuur, Onderzoeksverslag van een experimenteel programma Onderwijs en Nationale Parken voor brugklassen in het Voortgezet Onderwijs, IVN, Amsterdam M.J.A. Margadant-van Arcken, Het belang en de plaats van natuurbeleving in NME, Bijdrage aan cursus PHLO, Wageningen M.J.A. Margadant-van Arcken en M. van Kempen, Groen Verschiet, Natuurbeleving en natuuronderwijs bij acht tot twaalfjarige kinderen, Den Haag, M.J.A. Margadant-van Arcken en M. van Kempen, Natuur in kinderhanden, Bevordering en integratie van natuurbeleving in het basisonderwijs, Enschede M.J.A. Margadant-van Arcken en M. Leentvaar, Natuur- en milieu-educatie, Een praktijkbeeld, Den Haag M.J.A. Margadant-van Arcken, Natuur en milieu uit de eerste hand, Denkbeelden, belevingen en leerwensen van dertien- tot achttienjarigen, Den Haag D.A. Huitzing - A.H. Alblas en D.A. Huitzing, Aan het werk met "Groen Verschiet", Bijdragen aan het Symposium "Natuurbeleving bij acht- tot twaalf jarige kinderen" gehouden op 13 september 1990 te Wageningen, Wageningen D.A. Huitzing, Een schepje er boven op! Over natuur- en milieu-educatie en pedagogiek, Op weg naar pedagogisch verantwoorde doelen, inhouden en methoden van een natuurnabije educatie, Den Haag D.A. Huitzing, Lernen über das Gewebe von Natur und Kultur, Kommentar zu Gebhard, in: K.M. Stokking en A. Ilien (Hrsg.), Umweltbildung und Schulreform, Hannover

3 - D.A. Huitzing, Wertvielfalt der Natur, Bijdrage conferentie Umweltbildung und Schulentwicklung im Niederlänischen Schulsystem, Hannover Centrum voor ß-didactiek van de Universiteit Utrecht i.s.m. Vakgroep agrarische onderwijskunde van de Landbouwuniversiteit te Wageningen - A.H. Alblas, J.J.S. Broertjes, F.J.J.M. Janssen en A.J. Waarlo, Begrip en betrokkenheid, Bouwstenen voor leerbare thema s in natuur- en milieu-educatie, Wageningen/Utrecht F.J.J.M. Janssen, Zorg voor de natuur, Een ethische, psychologische en didactische fundering, Utrecht F.J.J.M. Janssen, A.J. Waarlo, A.H. Alblas en J.J.S. Broertjes, Praktijktheorie en theorie over de ontwikkeling van betrokkenheid bij de natuur, in: Pedagogische Studiën, 71e jg, p , Instituut voor Didactiek en Onderwijspraktijk van de Vrije Universiteit te Amsterdam - H. Zloch, P. Oosterhuis, E. Maier en F. Brinkman, Caring for the Earth, Leerbaarheidsanalyse, IDO/VU, Amsterdam K.M. Stokking e.a. (ISOR-onderwijsonderzoek) - M.S. Boekenogen, J.W. Eberg en K.M. Stokking, Theorie en praktijk van begripsontwikkeling bij natuur- en milieu-educatie in het basisonderwijs, Een voorstudie, Enschede K.M. Stokking, Over de inhoud van natuur- en milieu-educatie in het basisonderwijs, Een evaluatie van het concept-deelleerplan voor NME in het basisonderwijs, deel 2, Bouwstenen voor een programma (SLO, 1991), Utrecht Leerplanontwikkelaars Instituut voor Leerplanontwikkeling (SLO) * K.Th. Boersma - K.Th. Boersma, De E van NME, Onderwijskundige, vakdidactische en pedagogische uitgangspunten van natuur- en milieu-educatie, in: Bulletin voor het Onderwijs in de Biologie, 17, 103, , K.Th. Boersma en J.C. Schouw, Tussen Natuur en Milieu, Uitgangspunten voor een didactiek van natuur- en milieu-educatie, Enschede K.Th. Boersma (red.), Milieuproblemen in het basisonderwijs, Enschede K.Th. Boersma, Opvattingen over milieu-problemen in het basisonderwijs, in: K. Th. Boersma, Milieuproblemen in het basisonderwijs, Enschede * Project NME-VO - M. Daems, H. de Jager, F. van der Loo en A. Brunsting, Eindverslag, NME-VO, Op weg naar duurzame ontwikkeling, Utrecht M. Pieters, Deelleerplan NME-VO, Natuur- en milieu-educatie voor aardrijkskunde, biologie, natuur- en scheikunde in het voortgezet onderwijs, leerjaar 1-3, Project NME-VO, Den Haag M. Daems en P. van der Zande, Voortgezet onderwijs: werkveld voor het NME netwerk, een hulpmiddel voor locale en regionale NME schoolbegeleiders, NME-VO Utrecht, M. Daems, A.M.H. Brunsting en K. Kortland, Waterland (incl. docentenhandleiding) Den Haag M. Daems en O. de Vries, Aan de slag met NME, praktijkbeschrijving van de invoering van NME op scholen, NME-VO, Utrecht 1989b. - M. Daems en P. van der Zande, Nascholingskatern NME-VO, Suggesties voor een praktische kennismaking met NME-VO lespakketten. - K. Kortland en I. Veldman (red.), Handboek NME-VO, Den Haag * Kernleerplan met deelleerplannen - M. Pieters, K. Boersma, M. Daems, B. Frings, T. Kamer, F. van der Loo, J. van Rossum, J. van Trommel en I. Veldman, Kernleerplan Natuur- en Milieu-Educatie: Uitgangspunten en uitwerkingen, een basis voor verder deelleerplanontwikkeling, Enschede C. van Baarsen, K. Bleijerveld, F. van Bussel en J. van der Hofstede, Concept-deelleerplan Natuur- en Milieu-Educatie in het basisonderwijs, deel 2, bouwstenen voor een programma, Enschede

4 - M. Bosch en B. Frings, Vakdeelleerplan Natuur- en Milieu-Educatie in de basisvorming, Deel Geschiedenis en Staatsinrichting, Enschede A.M.H. Brunsting, Vakdeelleerplan Natuur- en Milieu-Educatie in de bovenbouw havo en vwo, deel biologie, Enschede H. Hendriks en P. van der Zande, Vakdeelleerplan Natuur- en Milieu-Educatie in de basisvorming, deel biologie, Enschede H. Eijkelhof en M. Pieters, Natuur- en Milieu-Educatie in het vak natuurkunde in de bovenbouw van havo en vwo: blauwdrukken, Enschede Instituut voor leerplanontwikkeling, Natuur- en milieu-educatie in de basisvorming, Zes deeltjes: techniek, natuur- en scheikunde, biologie, economie, aardrijkskunde, geschiedenis en staatsinrichting, Enschede H. de Jager en J. van Rossum, Vakdeelleerplan Natuur- en Milieu-educatie in de bovenbouw havo en vwo, Deel scheikunde, Enschede J. Koole en R. Weber, Deelvakleerplan Natuur- en Milieu-Educatie voor het techniek-onderwijs in de basisvorming, Enschede J. Koole, R. Nelissen en R Weber, Natuur- en Milieu-Educatie in het vak techniek in de basisvorming: blauwdrukken, Enschede K. Kortland, Natuur- en Milieu-Educatie in het vak natuur- en scheikunde in de basisvorming: blauwdrukken, Enschede K. Kortland en M. Pieters, Vakdeelleerplan Natuur- en Milieu-Educatie in de basisvorming, Natuur- en Scheikunde, Enschede F.A. van der Loo, Vakdeelleerplan Natuur- en Milieu-Educatie in de bovenbouw havo en vwo, Deel natuurkunde, Enschede F. Sangers en B. Frings, Vakdeelleerplan Natuur- en Milieu-Educatie in de basisvorming, Deel Economie, Enschede F. Sangers, Natuur- en Milieu-Educatie in het vak economie in de basisvorming: Lessuggesties en een blauwdruk, Enschede I. Veldman en H. van Tongerloo, Vakdeelleerplan Natuur- en Milieu-Educatie in de basisvorming, deel aardrijkskunde, Enschede * Reeks NME-didactische katernen (voor zover niet elders genoemd) - R.J. Delhaas, H.H.M. Koekkoek en T.N. Akkerman, Kijk, de caleidoscoop beweegt, Keuzemogelijkheden voor waardenvormende natuur- en milieu-educatie; deel 1: theorie; deel 2: praktijk, Enschede M. Heinsbroek, Natuur- en milieu-acties en het onderwijs, Een onderzoek naar mogelijkheden om natuur- en milieu-acties in het onderwijs in te passen, Enschede H. Palmen, Natuur- en Milieu-educatie in de schoolpraktijk, Enschede M. Pieters, Mores leren, Notities over kennis, waarden en gedrag in natuur- en milieu-educatie, Enschede J. Kortland en I. Veldman, Besluitvorming van leerlingen, Ideeën voor lesmateriaal en onderzoek, Enschede * Basisdocument - K. Bleijerveld en J. Greven, Basisdocument, Een ontwerp voor de inhoud van natuur- en milieueducatie in het basis onderwijs, Enschede/Utrecht Overheidsinstellingen * Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij - Ministerie van Landbouw en Visserij en Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, Nota natuur- en milieu-educatie, een meerjarenvisie, Den Haag, Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij, Directie Natuur, Bos, Landschap en Fauna, Meerjarenprogramma Natuur en Landschap , Den Haag

5 - Ministerie van Landbouw en Visserij, Meerjarenprogramma Natuur en Landschap , Den Haag * Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen - Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen, Natuur en Milieu-educatie in het onderwijs van morgen, Een indicatiefmeerjarenplan "NME in het onderwijs" , Den Haag, J. Wallage, Natuur en Milieu-educatie, Brief van de staatssecretaris van Onderwijs en Wetenschappen, Den Haag

6 212