Illustratie: Camilla Lindén

Transcriptie

1 Illustratie: Camilla Lindén

2 De Europese Federatie van Bouw- en Houtarbeiders (EFBH) vertegenwoordigt 73 nationale vakbonden uit 31 Europese landen, en ze behartigt de belangen van 2,3 miljoen arbeiders in de bouw-, meubel- en bossector. De EFBH vertegenwoordigt werknemers die maar al te vaak kampen met precaire werkgelegenheidssituaties, zoals grensarbeiders, ter beschikking gestelde en migrerende werknemers, werknemers in dienst van uitzendbureaus of die als valse zelfstandigen werken. Dikwijls zijn de omstandigheden bovendien bezwaarlijk, en zonder behoorlijke vergoeding. Het is betreurenswaardig dat de Europese en nationale verordeningen geen passende bescherming bieden voor de rechten van deze werknemers, zoals het recht op gelijke behandeling op basis van de voorwaarden van het land van tewerkstelling. Integendeel, gedurende de laatste ambtstermijn van het Europees Parlement was de trend juist om de EU-verordeningen - als instrumenten om de rechten van mobiele werknemers te beschermen - af te zwakken. Die trends tot deregulering en flexibilisering en de verzwakking van de rechten van werknemers in de EU werden vaak gerechtvaardigd door het neoliberale argument dat de verlaging van de arbeidskosten de EU competitiever zou maken. Maar het betekende ook dat enkele van de basiselementen van het Europese Sociale Model d.i. relatief hoge sociale overheidsuitgaven, relatief weinig ongelijkheid, relatief hoge lonen, ten opzichte van de modellen van de voornaamste mondiale concurrenten, zoals de VS en China, geleidelijk aan steeds verder ondermijnd werden. Deze ondermijning van het Europese Sociale Model is niet alleen een probleem voor de uitgebuite werknemers, maar ook voor het concurrentievermogen van de Europese economie en de werking van de interne markt. De Europese landen met het hoogste aandeel in sociale uitgaven als percentage van het BBP en de minste ongelijkheid onder werknemers en burgers zijn immers volgens het Economisch Wereldforum (WEF) juist de meest competitieve. De EFBH doet een beroep op het nieuwe Europees Parlement om het Europese Sociale Model in ere te herstellen, evenals de rechten van werknemers en vakbonden die verloren zijn gegaan via uitspraken van het Hof van Justitie van de Europese Unie, via EU-richtlijnen en verordeningen of via het omzeilen van bestaande regels en verordeningen. Verder vraagt ze het EP om nieuwe, betere verordeningen en handhavingsmechanismen te introduceren teneinde een gelijke behandeling voor de werknemers en gelijke mededingingsvoorwaarden op de interne markt te verzekeren en in de lidstaten een duurzaam systeem van sociale bescherming in stand te houden. Europa moet concurreren op innovatie en sociale vooruitgang, niet op lagere lonen.

3 Er moet dringend werk worden gecreëerd en sociale rechtvaardigheid moet worden bekomen. Werkgelegenheid Het investeringsplan dat het EVV voor Europa heeft uitgestippeld, A New Path for Europe (Een nieuwe weg voor Europa) moet worden uitgevoerd, met een jaarlijkse investering van 2% van het Europese BBP over een periode van 10 jaar. De investeringen moeten zich concentreren op Europese projecten voor transportinfrastructuur, energiebesparende renovatie van gebouwen, stadsvernieuwing en sociale huisvesting. De nationale investeringsprojecten moeten gezamenlijk met Europese investeringsprojecten worden ontwikkeld. Hierbij moet de voorkeur uitgaan naar investeringen die de grootste impact hebben op binnenlandse economische activiteit en het scheppen van werkgelegenheid. De Richtlijn Energie-efficiëntie moet zo ambitieus mogelijk ten uitvoer worden gelegd in de lidstaten. Zo moeten investeringen voor energiebesparende renovaties van gebouwen worden vrijgemaakt om werk te scheppen, de luchtvervuiling en de uitstoot van CO2 worden teruggedrongen, en overheidsfinanciering worden gestimuleerd. Wanneer gebouwen worden gerenoveerd om energie te besparen, moeten de lidstaten samen met de energiebesparende renovatie ook plannen maken om de resterende asbest uit de gebouwen te verwijderen. Dit is ten eerste noodzakelijk om een kankerverwekkende stof uit onze woonomgeving te verwijderen, ten tweede om veilige werkomstandigheden voor de bouwarbeiders te verzekeren en ten derde om banen te scheppen. Ook voor de stadsvernieuwing moeten ambitieuze plannen worden uitgevoerd, om vervallen stadswijken en rioolsystemen op te knappen en betere, veiliger en toegankelijker stadslandschappen te creëren. Dit dient natuurlijk wel op een sociaal verantwoorde manier te gebeuren, met betaalbare huisvesting voor huishoudens met lagere inkomens. De EU en de lidstaten behoren industrieel beleid te ontwikkelen met aandacht voor milieuvereisten, een levenscyclusbenadering, onderzoek & innovatie, om een kwalitatieve economische groei met nieuwe groene banen te creëren en de arbeidskrachten mogelijkheden te bieden om nieuwe kwalificaties te verwerven. De inkomsten uit het Europese emissiehandelssysteem dienen gebruikt te worden om bedrijfstakken te ondersteunen die momenteel transformaties ondergaan en gevaar lopen op koolstoflekken, en om onderzoek, ontwikkeling en vernieuwingen te financieren in koolstofarme technologieën. Het gebruik van hout als bouwmateriaal afkomstig uit duurzaam bosbeheer moet gestimuleerd worden, gezien het vermogen van hout tot koolstofopslag en de positieve effecten ervan op koolstofemissies. Een groter gebruik van hout als bouwmateriaal kan de EU dus helpen haar verbintenissen inzake klimaatverandering na te komen, en meer werkgelegenheid te creëren in de houtsector. Het subsidiestelsel in de energiesector moet zo worden bijgesteld dat het gebruik van hout als verfijnd bouwmateriaal wordt gestimuleerd, in plaats van de huidige subsidies voor het verbranden van hout voor energiedoeleinden. Verder dienen effectieve maatregelen te worden genomen om het verbruik van verfijnde geoogste houtproducten in de EU uit te breiden.

4 Werkgelegenheid wordt ook gecreëerd door werknemers opleiding en onderwijs te geven dat aangepast is aan de behoeften en de eisen van een veranderende arbeidsmarkt. Werknemers moeten een individueel recht hebben om een passende opleiding en de mogelijkheid van levenslang leren te ontvangen. Met name in snel veranderende of herstructurerende sectoren moeten de werknemers (om)scholing aangeboden krijgen, opdat zij hun bekwaam- en vaardigheden kunnen aanpassen aan nieuwe eisen en voorwaarden. Maar het individuele recht op opleiding moet gelden voor alle werknemers, ongeacht de bedrijfstak en het kwalificatieniveau. Sociale Rechtvaardigheid De gelijke behandeling van grensarbeiders en eigen arbeiders, op basis van de voorwaarden van het land van tewerkstelling, moet in de EU weer in ere worden hersteld. Er moet een einde komen aan de structurele concurrentie op lonen, precies zoals in de jaren 50 was vastgelegd in de oprichtingsakten voor Europese eenwording. In het EU-Verdrag moet een Sociaal Voortgangsprotocol worden opgenomen, om vast te leggen dat Europese eenwording gepaard moet gaan met een verdere harmonisering van de sociale voorwaarden. De lidstaten zouden hun steun voor enige toekomstige veranderingen in het EU- Verdrag afhankelijk moeten maken van de invoering van een bindend Sociaal Voortgangsprotocol als vast onderdeel van het Verdrag. De IAO-kernverdragen moeten worden geratificeerd door alle EU-lidstaten, en in elk toekomstig EU-Verdrag worden genoemd. Het EU-Handvest van de Grondrechten, dat inmiddels een bindend onderdeel van het EU- Verdrag is, moet behoorlijk uitgevoerd worden en tot uiting komen in alle toekomstige EUwetgeving. Van alle voorstellen voor nieuwe EU-richtlijnen en verordeningen moet worden gecheckt of ze in overeenstemming zijn met het Handvest. De grondrechten in dit Handvest moeten de status krijgen die zij verdienen, want het zijn niet voor niets grondrechten. Zij mogen dus in geen geval ondergeschikt worden gemaakt aan de vier vrijheden van de interne markt. De toetreding van de EU tot het Europees Verdrag voor de rechten van de mens van de Raad van Europa moet gepaard gaan met een geheel nieuwe hiërarchische structuur tussen het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg (EHRM) en het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ-EU). Bij geschillen over een bepaling in het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, moet de uiteindelijke interpretatie bij het EHRM liggen, want dit gerechtshof werd in 1959 door de Raad van Europa opgericht om toe te zien op de naleving van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens. De oorspronkelijke intenties van de Detacheringsrichtlijn moeten worden hersteld, precies zoals zij in 1996 door de wetgever waren neergelegd. Dit betekent dat een minimale bescherming van ter beschikking gestelde werknemers op basis van de voorwaarden in het land van terbeschikkingstelling moet worden gegarandeerd, en dat een volledige gelijke behandeling, gebaseerd op nationale wetgeving en/of CAO-onderhandelingen tussen de sociale partners, mogelijk is. Dit betekent verder dat de interpretatie van de Detacheringsrichtlijn door het HvJ-EU, in de Laval-, Ruffert- en Luxembourg-arresten, moet worden aangepast door nieuwe uitspraken, nu het EU- Handvest van de Grondrechten een vast onderdeel van het EU-Verdrag is.

5 De EU-wetgeving moet effectief de strijd aangaan met valse zelfstandigheid. Alle nieuwe Europese richtlijnen en verordeningen die betrekking hebben op grensarbeiders, zouden dezelfde basisrechten voor valse zelfstandigen moeten verzekeren als de rechten van iedere werknemer in een arbeidsrelatie. De criteria om te bepalen of de werknemer een echte of valse zelfstandige is, moeten kijken naar de concepten ondergeschiktheid en economische afhankelijkheid. Voor grensarbeiders moet de nationale wetgeving die van toepassing is op de rechten van zelfstandigen en werknemers, de wetgeving van het land van tewerkstelling zijn. Het stakingsrecht moet op EU-niveau worden hersteld. De Viking- en Laval-arresten van het HvJ hebben het stakingsrecht voor ter beschikking gestelde werknemers ingeperkt op grond van evenredigheidscriteria, en bovendien beperkt tot minimumvoorwaarden. Deze arresten moeten worden gewijzigd door nieuwe interpretaties op basis van het EU-Handvest van de Grondrechten en het Europees Verdrag voor de rechten van de mens. Om forumshopping tegen te gaan, waarbij werkgevers geschillen over vakbondsacties proberen te beslechten bij die rechtbanken die waarschijnlijk het gunstigst staan tegenover de argumenten van de werkgevers, moet de Verordening Brussel I betreffende de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen zo worden herzien dat ze bij vakbondsgeschillen exclusieve rechterlijke bevoegdheid verschaft aan de rechtbanken van het land waar de collectieve actie gepland werd of heeft plaatsgevonden. Om sociale dumping tegen te gaan, moet de Verordening Rome I,inzake het recht dat van toepassing is op verbintenissen uit overeenkomst, herzien worden om te garanderen dat het recht van het land van tewerkstelling van toepassing is op ter beschikking gestelde grensarbeiders, voor zover zij niet onder de bepalingen van de Detacheringsrichtlijn vallen. Om een verdere harmonisering van de arbeidsomstandigheden veilig te stellen, moet een gunstigste voorwaarde clausule worden toegepast op geschillen tussen de wetgeving van het thuisland en het land van terbeschikkingstelling. De REFIT-agenda van de EU moet van de tafel worden geveegd, en de bevoegdheid en politieke wil van de EU om verdere gezondheids- en veiligheidsverordeningen aan te nemen, moet in ere worden hersteld. De rechten van de Europese sociale partners om bindende Europese sectorakkoorden inzake gezondheid en veiligheid te sluiten zoals bepaald in het EU-Verdrag mogen niet beperkt worden omdat de Europese Commissie heeft nagelaten Europese akkoorden door te spelen naar de Raad. Socialezekerheidsfraude bij grensarbeiders waarbij de werknemers hun pensioenrechten en andere rechten op sociale zekerheid wordt ontnomen moet effectief op EU-niveau worden bestreden. Landen met goedkope vlag binnen de EU moeten ter verantwoording worden geroepen als zij toelaten dat zogeheten brievenbusbedrijven in hun land worden opgezet om werknemers in andere landen ter beschikking te stellen zonder de socialezekerheidsbijdragen af te dragen in het land van waaruit de werknemers ter beschikking zijn gesteld. De activiteiten van frauduleuze, in de hele EU actieve uitzendbureaus die grootschalige leveranciers van sociale dumping voor grensarbeiders zijn, moet op EU-niveau worden bestreden. Ook moet er een systeem komen van sancties en rechtsmiddelen voor van hun rechten beroofde werknemers.

6 Zwarte lijsten van werknemers ongeacht of het hierbij gaat om zwarte lijsten van werknemers die betrokken zijn geweest bij vakbondsactiviteiten, of om interne zwarte lijsten op basis van illegale controles van de correspondentie van werknemers moeten effectief worden verboden in Europese en nationale wetgeving, en bij schendingen moeten passende sancties worden opgelegd. Handelsverdragen tussen de EU en andere delen van de wereld mogen geen bepalingen bevatten over non-tarifaire belemmeringen die een aantasting vormen van de sociale verworvenheden van de EU, of die bedrijven toestaan de EU-verordeningen inzake gezondheid en veiligheid en sociale bescherming dan wel democratische beslissingen van EU-lidstaten aan te vechten. De vrijheid van vakbonden om op nationaal en Europees niveau bij de sociale dialoog te worden betrokken, mag niet worden belemmerd door EU-beslissingen bv. Economisch bestuur, landenspecifieke aanbevelingen, trojkavoorwaarden enz. of door individuele beslissingen van lidstaten om de CAO-rechten van nationale sociale partners te beperken. Klachten over schendingen van de vrijheid van vereniging moeten worden behandeld door het EHRM.