College bouw zorginstellingen Postbus 3056 3502 GB Utrecht T (030) 298 31 00 F (030) 298 32 99 E cbz@bouwcollege.nl I www.bouwcollege.nl JAARVERSLAG 2008 COLLEGE BOUW ZORGINSTELLINGEN Uitgebracht aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Vastgesteld door het College bouw zorginstellingen op 28 mei 2009 ISBN/EAN 978-90-8517-107-2 Cbz/nr jaarverslag 2008.doc Bezoekadres Churchilllaan 11 3527 GV Utrecht
Cbz/nr jaarverslag 2008.doc
INHOUDSOPGAVE Voorwoord I 1. Structurele activiteiten 1 1.1 Bouwplanbeoordeling 1 1.2 Ontwikkeling van bouw- en kostenkaders 5 1.3 Monitoring van gebouwkwaliteit 7 2. Overige (incidentele) activiteiten 10 2.1 De gebruikswaarde van gebouwen 10 2.2 De kwaliteit van de fysieke zorgomgeving 10 2.3 Nadeelcompensatie van ziekenhuizen 11 2.4 Vastgoedbeleid in de zorg 11 3. Ontsluiting van expertise 12 3.1 Communicatie en voorlichting 12 3.2 Samenwerking 15 4. Bedrijfsvoering 18 4.1 Visie op het eigen functioneren 18 4.2 Bouwcollege en bureau 23 Bijlagen 1. Schematische verantwoording werkzaamheden 2. Personele samenstelling Raad van Bestuur en commissies 2a. Nevenfuncties leden Raad van Bestuur 3. Personele samenstelling bureau 4. Publicaties Bouwcollege 2008 5. Productiecijfers beoordeling individuele (bouw)aanvragen Cbz/nr jaarverslag 2008.doc
Cbz/nr jaarverslag 2008.doc
Voorwoord Afscheid en begin Op 1 januari 2009 jl. is het Centrum Zorg en Bouw officieel van start gegaan, als businessunit van TNO Bouw en Ondergrond. Iets minder dan de helft van de medewerkers van het College bouw zorginstellingen (Bouwcollege) is op die datum in dienst getreden van TNO, onder wie Marinus Verweij, (voormalig) bestuurslid van het Bouwcollege, die directeur is geworden van het Centrum Zorg en Bouw. Het is een goede zaak dat het centrum onderdak heeft gevonden bij een grote en gerespecteerde organisatie als TNO. Dat heeft vele voordelen, zoals de mogelijkheid gebruik te maken van de verschillende deskundigheden binnen TNO en van de synergie tussen het centrum en andere onderdelen van TNO op het punt van gezondheid, bouw, veiligheid en techniek. Het Bouwcollege en de overheid hebben om meer redenen voor TNO gekozen: deze organisatie is gerespecteerd als uitvoerder van allerlei opdrachten voor zowel de publieke als de private sector; precies wat het nieuwe centrum ook beoogt. Tenslotte was TNO ook een veel beter alternatief dan een stand alone organisatie, al was het alleen maar om te voorkomen dat het centrum werd gezien als een soort opvolger van het Bouwcollege. Immers, in vele publicaties rond het einde van het bouwregime is over het Centrum Zorg en Bouw gesproken als de opvolger van het Bouwcollege. Dat is absoluut niet het geval. Het centrum heeft een autonome opdracht binnen TNO-verband, heeft geen wettelijke bevoegdheden en is geen zelfstandig bestuursorgaan. Het Bouwcollege blijft nog actief tot 1 januari 2010 en is tot die tijd in ieder geval nog belast met de afhandeling van de bezwaarschriften en de bouwbegeleiding (aanbestedingen, meer- en minderwerk, eindafrekeningen). De bestuurlijke activiteiten die daaraan vooraf pleegden te gaan, met name het adviseren over toelatingsaanvragen en afgeven van vergunningen zijn inmiddels, met de recente opheffing van het bouwregime voor de care - en een jaar eerder al voor de cure - vervallen. De aangekondigde opheffing van het bouwregime voor de care betekende overigens ook dat het Bouwcollege kort voor de deadline - 1 oktober - werd geconfronteerd met een massale instroom van vooral vergunningaanvragen, die in korte tijd afgehandeld moesten worden (zie het hoofdstuk Bouwplanbeoordeling). Dat dit allemaal vlekkeloos verlopen is verdient een groot compliment voor medewerkers die, met het oog op hun toekomst, soms in een heel onzekere situatie verkeren. Niettegenstaande de opheffing van het bouwregime zal het Bouwcollege zich ook in 2009 nog met bouwplannen bezighouden. Op verzoek van VWS gaat het Bouwcollege de komende maanden namelijk alsnog advies uitbrengen over zo n 160 toelatingsaanvragen met bouw die vóór 1 oktober bij het CIBG zijn ingediend. De afschaffing van het bouwregime stelt uiteraard eisen aan de juridische vormgeving van de toelating; daarover is inmiddels met VWS overeenstemming bereikt. Ook de advisering aan de NZa over aanvragen zorginfrastructuur voor extramurale zorg loopt nog door in 2009: in tegenstelling tot eerdere berichten zijn alle aanvragen die vóór 1 januari compleet waren ingediend alsnog afgehandeld. De advisering is deze maand afgerond. Dat betekent dat binnen drie maanden ruim 250 adviezen zijn uitgebracht. Daarnaast heeft het Bouwcollege nog een aantal taken die voortvloeien uit (brieven van de bewindslieden van VWS over) het overgangsregime in de ziekenhuissector en de AWBZ. Voorts zal ook Cbz/nr jaarverslag 2008.doc I
de verdere afbouw van de organisatie nog het nodige werk vergen, waaronder begrepen het opschonen en toegankelijk opslaan van het archief, het uitvoeren van de afvloeiingsregelingen voor het personeel en arbeidsbemiddeling. Uiteindelijk zal het Bouwcollege formeel worden opgeheven. Dat zal dienen te geschieden bij wetswijziging. Daarvoor wordt een nieuwe wet gemaakt, die vele zaken rond consument en kwaliteit zal regelen en andere bestaande wetten zal opheffen. De contouren van die wet zijn echter nog niet helemaal uit de (grond)verf gekomen, laat staan in een formeel wetsvoorstel gegoten. Dat is dus nog even afwachten. Intussen gaan het Centrum Zorg en Bouw en het Bouwcollege ieder hun eigen weg. Ik wens het centrum een goede vaart en het college een behouden thuiskomst. Leeswijzer Het jaarverslag over 2008 bevat een beknopt overzicht van de werkzaamheden die het Bouwcollege vorig jaar heeft verricht. Er wordt verslag gedaan van continue activiteiten als de beoordeling van bouwplannen, de ontwikkeling van bouw- en kostenkaders (met name de Bouwkostennota), de monitoringonderzoeken naar de gebouwkwaliteit en de werkzaamheden in het kader van voorlichting en communicatie. Daarnaast komen meer incidentele activiteiten aan de orde. De diverse onderwerpen worden eerst kort beschreven, waarna een overzicht volgt van de producten die dit heeft opgeleverd. De ingezette middelen, uitgedrukt in fte s (en totale salariskosten), vindt u in het hoofdstuk Visie op het eigen functioneren. In dit hoofdstuk wordt verantwoording afgelegd over de bedrijfsvoering. De doelmatigheid en doeltreffendheid van het eigen functioneren zijn daarbij belangrijke aandachtspunten. Bijlage 1 bevat een verantwoording van de werkzaamheden afgezet tegen het werkprogramma voor 2008. Het financieel verslag en de jaarrekening zijn niet in het voorliggende jaarverslag opgenomen; ze zijn eerder al als afzonderlijke publicatie aan de minister aangeboden. Utrecht, mei 2009 Rob Scheerder voorzitter College bouw zorginstellingen Cbz/nr jaarverslag 2008.doc II
1. Structurele activiteiten 1.1 Bouwplanbeoordeling Het Bouwcollege adviseert het ministerie van VWS over aanvragen van instellingen voor toelatingen met bouw, en na afgifte van de toelating verleent het instellingen op hun verzoek vergunning als is gebleken dat het schetsontwerp aan de geldende prestatie-eisen voldoet. Het Bouwcollege bracht in 2008 in totaal 1828 adviezen en beschikkingen uit over individuele (bouw)aanvragen van instellingen (in 2007 waren dat er 2213) Voor gedetailleerde overzichten wordt verwezen naar bijlage 5. Toelatingen en vergunningen Zoals bekend, is het bouwregime voor de AWBZ/care-sectoren per 1 januari jl. afgeschaft. Het Bouwcollege heeft tegen deze achtergrond op 14 augustus 2008 een circulaire uitgebracht, waarin het veld is meegedeeld dat alleen aanvragen die uiterlijk 1 oktober (volledig) waren ingediend gegarandeerd afgehandeld zouden worden. Voorzover het om toelatingsaanvragen ging, zou het Bouwcollege op dat moment tevens een adviesaanvraag van het CIBG moeten hebben ontvangen. Dit heeft - niet geheel onverwacht - tot een massale instroom van bouwaanvragen rond deze datum geleid. Samen met nog liggende aanvragen ontstond zo tegen het eind van het jaar een werkvoorraad van circa 70 plannen in de sector geestelijke gezondheidszorg, 185 in de sector gehandicaptenzorg en 160 in de sector verpleging en verzorging. Het ging voor het grootste deel om vergunningaanvragen en voor een veel kleiner deel om adviesaanvragen voor een toelating. - Aantal adviezen over toelatingsaanvragen: 191 (2007: 1297) - Totaal investeringsbedrag: 328 mln. (2007: 3.062 mln.) - Aantal beschikkingen in de fase vergunning:1053 (2007: 442) - Investeringsbedrag: 2.164 mln. (2007: 1.581 mln.) Het merendeel van de adviezen en beschikkingen wordt krachtens de mandateringsregeling uitgebracht op ambtelijk niveau, dat wil zeggen door het bureau van het Bouwcollege. Het mandaat beperkt zich tot positieve beschikkingen/adviezen. Alle beschikkingen ná de vergunningverlening, zoals eindafrekeningen, worden eveneens uitgebracht krachtens de mandateringsregeling. Cbz/nr jaarverslag 2008.doc 1
Bouwbegeleiding Bouwbegeleiding omvat alle werkzaamheden die na afgifte van de vergunning plaatsvinden. Dat wil zeggen verzoeken om ontheffing van de aanbestedingsplicht, beoordeling van de aanbestedingsresultaten, meer- en minderwerken, budget-/voortgangsbewaking en de eindverantwoording c.q. eindafrekening. Bij de jaarlijkse analyse van de aanbestedingsresultaten zijn 10 initiatieven (waaronder 5 projecten met budgettair bouwen) onderzocht met een investeringsbedrag hoger dan 1,5 mln. Daarbij zijn de resultaten van grondaankoop, huurprojecten, tijdelijke huisvesting en sloop niet meegenomen. Hoewel dit wel is vereist, worden niet alle aanbestedingsresultaten (tijdig) aan het Bouwcollege voorgelegd. In totaal zijn aanbestedingen van 5 projecten goedgekeurd voor een bedrag van 33,2 mln. (2007: 167 mln.) aan bouwkosten, met een gemiddeld tegenvallend resultaat van 3,6%. Aanbestedingsresultaten van de 5 projecten waarop budgettair bouwen van toepassing is zijn ter kennisneming aan het Bouwcollege voorgelegd. Van deze projecten bedroeg het gemiddelde nadelige resultaat 0,9%, met een gezamenlijke inschrijfsom van 56,2 mln. In 2007 was sprake van nadelige aanbestedingsresultaten van respectievelijk 2,8 en 5%. Gedurende het jaar 2008 zijn de consequenties van het opheffen van het bouwregime voor de cure per 1 januari 2008 en voor de care per 1 januari 2009 ook aan bouwbegeleiding niet ongemerkt voorbij gegaan. Dit vindt onder meer zijn weerslag in een sterke indamming van de informatiestroom, waarmee ook het geringe aantal aanbestede projecten kan worden verklaard. Bij de in het verslagjaar gemeten tegenvallende resultaten dient dan ook te worden opgemerkt dat de resultaten projecten betreffen waarvan de meest recente aanbesteding uit mei 2008 dateert. Ongetwijfeld hebben de economische ontwikkelingen die zich in het verdere verloop van het verslagjaar hebben voltrokken invloed op de aanbestedingsresultaten. Echter, vanwege het ontbreken van recent informatiemateriaal is het niet meer mogelijk het effect van deze ontwikkelingen op de aanbestedingsresultaten voor het gehele jaar 2008 inzichtelijk te maken. In 2008 zijn 17 verzoeken tot ontheffing van de voorgeschreven aanbestedingsmethodiek behandeld 1 (2007: 46). In 11 gevallen is positief gereageerd, waarbij 8 keer is ingestemd met een enkelvoudige aanbesteding en in 3 gevallen met een onderhandse procedure. Van de overige 6 gevallen waren er 4 onder het drempelbedrag van 1,5 mln. (onder dit bedrag geldt geen voorgeschreven aanbestedingsmethodiek); bij 2 is geadviseerd eerst tot marktverkenning over te gaan. 1 Niet meegenomen in totaaltelling (bijlage 5) Cbz/nr jaarverslag 2008.doc 2
In 2008 zijn 231 eindafrekeningen goedgekeurd met een investeringsbedrag van circa 1.036 mln. (2007: 219 en 937 mln.) Daarnaast vond goedkeuring plaats van 122 eindafrekeningen 2 met een (jaar)huurbedrag van circa 23 mln. (2007: 145 en 20). Deze eindafrekeningen zijn als volgt over de sectoren te verdelen: Sector aantal eindafrekeningen Ziekenhuizen 40 V&V 179 GGZ 62 GHZ 72 Totaal 353 In onderstaande tabel wordt per zorgsector aangegeven hoeveel vergunningplichtige projecten in 2008 (bij benadering) in gebruik zijn genomen. De cijfers zijn zowel gebaseerd op de gegevens van de instellingen als op de eigen registratie van het Bouwcollege. Tussen ( ) staan de aantallen in 2007. Sector Aantal in gebruik genomen projecten Ziekenhuizen 9 (17) V&V 243 (236) GGZ 52 (45) GHZ 94 (127) Totaal 398 (425) Stichting Sanquin Bloedvoorziening Het Bouwcollege adviseert de minister over het huisvestingsplan van de Stichting Sanquin Bloedvoorziening (de overkoepelende organisatie van bloedbanken) en over bouwprojecten van bloedbanken. Deze advisering vindt plaats uit hoofde van de regeling Inrichting begroting en 2 Niet meegenomen in totaaltelling (bijlage 5) Cbz/nr jaarverslag 2008.doc 3
jaarrekening Sanquin, waarin onder meer is bepaald dat de huisvestingskosten van Sanquin worden getoetst aan de hand van een jaarlijks op te stellen huisvestingsplan. In dit kader heeft het Bouwcollege in 2008 geadviseerd over het huisvestingsplan 2009-2013. Extramurale zorgverlening In het kader van de Beleidsregel zorginfrastructuur adviseert het Bouwcollege de NZa over aanvragen voor zorginfrastructuur en/of technologische voorzieningen. De NZa-beleidsregel dient ertoe de extramuralisering van de zorg te stimuleren en is gericht op vergoeding van de investeringskosten voor zowel de bouw als de technologische voorzieningen/domotica. In 2008 zijn 348 adviezen uitgebracht aan de NZa over bouwaanvragen voor zorginfrastructuur en/of technologische voorzieningen (2007: 241). Het overgrote deel (320) heeft betrekking op de sector V&V. Aanjaagactiviteiten Tot de kerntaken van het aanjaagteam van het Bouwcollege, dat sinds 2001 actief is, behoren de volgende werkzaamheden: De doorlooptijd van bouwprojecten bekorten en stagnatie in de planvorming voorkomen. Vooral in de ouderenzorg blijft de planvorming regelmatig in een vroegtijdig stadium steken, waardoor de oplossing van de privacyproblematiek en het scheiden van wonen en zorg worden bemoeilijkt. Vertragende factoren zijn o.a. (gewijzigde) wetgeving, ruimtelijke-ordeningprocedures bij gemeenten en provincies, fusies tussen instellingen, gebrekkige beschikbaarheid van grond en afhankelijkheid van woningbouwcorporaties. Het (volledig) gebruik van de beschikbare budgetten voor bouw stimuleren. Initiatiefnemers met slechte huisvesting bijstaan bij de (snelle) ontwikkeling van bouwplannen. Om deze doelstellingen te bereiken voert het aanjaagteam adviesgesprekken met instellingen en is het vaak aanwezig bij overleg tussen initiatiefnemers en gemeenten, woningbouwcorporaties, architecten, adviesbureaus enz. Ook wordt met VWS van gedachten gewisseld over ingewikkelde casuïstiek. Het aanjaagteam probeert belanghebbende partijen bijeen te brengen door overredingskracht, bemiddeling, voorzichtig manoeuvreren en het zoeken naar oplossingen. Gezien het feit dat straks de kapitaallasten niet meer zullen worden nagecalculeerd (met de bijbehorende eigen verantwoordelijkheid van de instellingen voor de exploitatie van hun vastgoed), ligt bij de advisering de laatste jaren de nadruk op het begeleiden van instellingen bij de ontwikkeling van hun vastgoedstrategie. De focus is om vastgoedprojecten en gebiedsontwikkeling te beoordelen en investeringen, huur en rendement op elkaar af te stemmen. Het aanjaagteam is in 2008 actief betrokken geweest bij het begeleiden en adviseren van initiatiefnemers over de gevolgen van de afschaffing van het bouwregime voor de AWBZ en de daaruit voortvloeiende overgangssituatie voor de huisvesting. De deadlines voor het aanvragen van toelatingen en vergunningen zorgden voor een verhoogde activiteit op dit punt. Cbz/nr jaarverslag 2008.doc 4
In 2008 heeft het aanjaagteam bij circa 200 projecten ondersteuning geboden (tegen ca. 500 in 2007). Het gaat om vertraagde projecten maar ook om projecten waarbij de initiatiefnemer of het zorgkantoor om assistentie heeft gevraagd. Circa 50 verzorgingshuizen zijn ondersteund bij hun vastgoedstrategie via het project Toekomst verzorgingshuizen; daarbij is naast een marktverkenning ook geadviseerd over de ombouwmogelijkheden van bestaande huisvesting inclusief de investeringsgevolgen. Bezwaarschriften en klachten In het kader van de Regeling voor de Behandeling van Bezwaarschriften zijn in 2008 in totaal 31 bezwaarschriften ingediend (2 meer dan in 2007). 9 bezwaarschriften die in 2007 al waren ingediend zijn in dat jaar niet afgehandeld. 11 bezwaarschriften zijn weer ingetrokken, in de meeste gevallen na het uitbrengen van een gewijzigde beschikking waarin (deels) aan de bezwaren tegemoet is gekomen. 10 bezwaarschriften zijn nietontvankelijk verklaard, 7 omdat bezwaar was aangetekend tegen een (concept) advies en/of een conceptbeschikking, niet zijnde een besluit in de zin van de Algemene wet bestuursrecht (Awb), en 3 wegens niet-verschoonbare termijnoverschrijding. 10 bezwaarschriften zijn behandeld op een hoorzitting van de bezwaarschriftencommissie, waarna de commissie advies heeft uitgebracht aan het Bouwcollege. 5 bezwaarschriften werden vervolgens ongegrond verklaard, en 4 gedeeltelijk (on)gegrond of niet-ontvankelijk. In één geval heeft de bezwaarschriftencommissie geen advies uitgebracht, omdat het Bouwcollege naar aanleiding van de hoorzitting een gewijzigde beschikking heeft uitgebracht, waarop het bezwaarschrift is ingetrokken. Eenmaal is het Bouwcollege afgeweken van het advies door het bezwaarschrift gegrond in plaats van ongegrond te verklaren. In alle overige gevallen was de beslissing op bezwaar van het Bouwcollege conform het advies van de bezwaarschriftencommissie. De meeste bezwaarschriften hadden betrekking op beschikkingen uit de sector verpleging & verzorging en op beschikkingen inzake de eindafrekening (bouwbegeleiding). Inhoudelijk gezien is het meest bezwaar gemaakt tegen beslissingen over investeringskosten en grondkosten. Aan het einde van het verslagjaar waren nog 9 bezwaarschriften in behandeling. In het verslagjaar is 2 keer beroep ingesteld tegen een beslissing op bezwaar bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (AbRvS). Eén beroepschrift is niet-ontvankelijk verklaard, het tweede zal in 2009 door de AbRvS behandeld worden. Over twee beroepszaken die al in 2007 waren ingediend heeft de AbRvS in 2008 uitspraak gedaan. Beide werden ongegrond verklaard. De regeling voor de afhandeling van klachten vloeit voort uit de eisen die de Awb aan bestuursorganen stelt bij het behandelen van klachten. In het verslagjaar zijn geen klachten ingediend. In 2008 zijn 31 bezwaarschriften afgehandeld (2007: 23). Er zijn geen klachten ingediend (2007: 1) Cbz/nr jaarverslag 2008.doc 5
1.2 Ontwikkeling van bouw- en kostenkaders Bouwkostennota en Jaarbeeld Bouwkosten De Bouwkostennota biedt directies van instellingen financiële richtlijnen bij de voorbereiding van individuele bouwprojecten. In de nota worden de bouw- en investeringskosten in de zorgsector geanalyseerd, wat resulteert in een jaarlijkse bijstelling van de bouwkostennormen voor de respectieve sectoren. In de Bouwkostennota 2008 zijn de bouwkostennormen voor AWBZ-voorzieningen in totaal met 6,4% verhoogd, te weten 3,6% als gevolg van indexering van de loon- en materiaalkosten - de zgn. gezondheidszorgindex - en de overige 2,8% op grond van tegenvallende aanbestedingsresultaten (waarvan 2% al eerder in het jaar - tijdelijk - door de minister was goedgekeurd vanwege de verslechterende marktsituatie). Omdat het bouwregime voor de ziekenhuizen aan het begin van het verslagjaar al was afgeschaft, is deze sector niet meer opgenomen in de Bouwkostennota. In het verslagjaar is overigens ook weer een zakboekje verschenen met een samenvatting van de bouwkostennormen uit de Bouwkostennota 2008. Omdat ook voor de AWBZ-voorzieningen het bouwregime per 1 januari 2009 is afgeschaft, is het primaire doel van de Bouwkostennota inmiddels feitelijk verdwenen. Voor instellingen en adviseurs blijft het onderzoek naar de ontwikkeling van bouwkosten en -technieken echter onverminderd van belang, niet in de laatste plaats door de nieuwe bekostigingsstructuur via integrale tarieven. Daarom heeft het Bouwcollege, gelijktijdig met de Bouwkostennota, het Jaarbeeld Bouwkosten 2008 uitgebracht (het Centrum Zorg en Bouw zal deze nota in de toekomst uit gaan brengen). Het jaarbeeld behandelt een reeks van actuele thema s vanuit de centrale vraagstelling: Wat moet een bouwmanager/opdrachtgever in de zorgbouw weten? In dit kader gaat het in op de bekostiging van de kapitaallasten, wijzigingen in de bouwregelgeving, opdrachtgeverschap, innovatieve contractvormen en aanbestedingen, productiegericht programmeren, brandveiligheid, installatietechniek (ventilatie in OK s, koeling en domotica) bouwfouten en faalkosten. Daarnaast komen de bouwkosten en kapitaallasten in de jeugdzorg aan de orde alsmede de bouwkostenontwikkeling van algemene ziekenhuizen. - Bouwkostennota 2008 - Bouwkosten 2008, zakboekje - Jaarbeeld Bouwkosten 2008 Prestatie-eisen en referentiekaders Prestatie-eisen zijn jarenlang door het Bouwcollege vastgesteld en door de minister goedgekeurd. Ze waren bedoeld als hulpmiddel bij het voorbereiden van bouwaanvragen. Daarnaast vormden ze het formele toetsingskader voor de bouwkundig-functionele en kostentechnische beoordeling van die aanvragen. Ze bevatten de basiskwaliteitseisen waaraan nieuwe zorgvoorzieningen minimaal moesten voldoen, in termen van noodzakelijkheid, doelmatigheid en soberheid.. In het verslagjaar zijn geen prestatie-eisen meer vastgesteld, niet in de laatste plaats uiteraard vanwege de (toen voorziene en inmiddels gerealiseerde) afschaffing van het bouwregime voor de care, als gevolg Cbz/nr jaarverslag 2008.doc 6
waarvan de bestaande prestatie-eisen voor de care (en eerder al voor de ziekenhuizen) geen formele geldigheid meer hebben. De prestatie-eisen zullen in de toekomst worden omgevormd tot zogeheten veldnormen. Dat neemt niet weg dat ze voor instellingen voorlopig nog een inspiratiebron kunnen zijn als hulpmiddel bij de voorbereiding van bouwplannen. Dat geldt ook voor zogeheten referentiekaders, eveneens bedoeld als hulpmiddel en richtlijn bij bouwplannen, maar uitdrukkelijk niet als formeel (verplichtend) beoordelingskader. Het Bouwcollege heeft - daartoe uitgenodigd door minister Rouvoet en begeleid door een klankbordgroep met vertegenwoordigers uit de sector - in het verslagjaar een ruimtelijk en financieel referentiekader voor gesloten jeugdzorg vastgesteld. Op 1 januari 2008 is namelijk de Wet op de jeugdzorg (Wjz) aangepast om gesloten jeugdzorg mogelijk te maken. Met ingang van 2010 moet voldoende capaciteit (circa 1400 plaatsen) beschikbaar zijn voor deze nieuwe vorm van jeugdzorg. Dat gebeurt door overheveling van acht justitiële jeugdinrichtingen (JJI s) van het ministerie van Justitie naar het programmaministerie Jeugd en Gezin en door ontwikkeling van nieuwe initiatieven. De jeugdzorg beschikt dan over een volledig en samenhangend aanbod aan zorg, van ambulante hulpverlening tot en met gesloten jeugdzorg. De ruimtebehoefte en investeringskosten voor gesloten jeugdzorg zijn berekend voor drie capaciteiten (24, 64 en 96 plaatsen) en komen gemiddeld uit op 97 m 2 respectievelijk 230.000,-- per plaats (inclusief grondkosten). De maximale investeringskosten per m 2 gebouw bedragen 2.090,-- (exclusief grondkosten, onderwijsfaciliteiten en eventuele afzonderings- en/of separeervoorzieningen). De beschreven bouwkundig-functionele uitgangspunten zijn, zoals gezegd, geen (kwaliteits)eisen waaraan de beoogde voorzieningen per se moeten voldoen. Ze zijn primair geformuleerd om het kader voor de investeringskosten voor bouw te kunnen bepalen. - Huisvesting voor gesloten jeugdzorg: ruimtelijk en financieel kader 1.3 Monitoring van gebouwkwaliteit Een van de wettelijke taken van het Bouwcollege is het monitoren van de functionele en bouwtechnische kwaliteit van de instellingsgebouwen in de intramurale gezondheidszorg. Eens in de vier jaar wordt de huisvestingssituatie van elke zorgsector in beeld gebracht (monitoringonderzoek), zowel op macro- als microniveau: eerst een geaggregeerd totaaloverzicht voor heel Nederland, waarna alle deelnemende instellingen individueel gedetailleerde informatie ontvangen - desgewenst op locatie toegelicht - over de kwaliteit van hun eigen gebouwenbestand. Het onderzoek beperkt zich tot fact finding en spreekt zich niet uit over eventuele beleidsmatige consequenties. Vanaf 2003 zijn achtereenvolgens onderzoeken uitgevoerd voor de gehandicaptenzorg, geestelijke gezondheidszorg, verpleging en verzorging, algemene ziekenhuizen en de jeugdzorg. Nieuw monitoringonderzoek gehandicaptenzorg Begin 2008 is het tweede monitoringonderzoek in de gehandicaptenzorg van start gegaan. Het richt zich op alle voor verblijf toegelaten instellingen voor gehandicaptenzorg, inclusief de vroegere semimurale instellingen, en bestaat uit drie deelonderzoeken: Cbz/nr jaarverslag 2008.doc 7
afronding van het verbetertraject (wegwerken rode en oranje plaatsen) waarover naar aanleiding van het eerste onderzoek in 2004 afspraken zijn gemaakt tussen VWS, VGN en Bouwcollege. Deze follow-up van het eerdere onderzoek is in het verslagjaar afgerond (zie Follow-up eerdere onderzoeken voor de resultaten). onderzoek naar de kwaliteit en cliëntveiligheid van de woningen die via de Regeling kleinschalige woonvoorzieningen zijn gerealiseerd; onderzoek naar de kwaliteit en cliëntveiligheid van gebouwen waar cliënten verblijven die intensieve verpleging of verzorging nodig hebben en niet of nauwelijks zelfstandig kunnen functioneren (MCG/EMB), en cliënten met ernstige gedragsstoornissen (SGLVG/SGEVG, LVGj); Een verkenning van de brandveiligheid van de gebouwen maakt ook deel uit van het onderzoek. De betrokken gebouwen zijn in het verslagjaar ter plekke geïnspecteerd. De definitieve rapportages zullen in het voorjaar van 2009 worden uitgebracht door het Centrum Zorg en Bouw van TNO, waarin de expertise van het Bouwcollege inmiddels is ondergebracht. Follow-up eerdere onderzoeken Op 1 september 2008 zouden alle verblijfplaatsen voor gehandicapten die in het eerste monitoringonderzoek (2003) onvoldoende scoorden verbeterd moeten zijn. Die doelstelling - begin 2004 overeengekomen tussen het ministerie van VWS, brancheorganisatie VGN en het Bouwcollege - is niet gehaald. Eind 2008 waren bijna 5.300 (52%) van de 10.200 onvoldoende scorende plaatsen daadwerkelijk verbeterd, hetzij door vervangende huisvesting, hetzij door aanpassing en/of uitdunning van bestaande huisvesting. Voor verreweg de meeste rode en oranje plaatsen waarvoor dat (nog) niet geldt, loopt een traject voor goedkeuring of uitvoering van verbeterplannen. Daarvan zullen in 2009 en 2010 waarschijnlijk zo n 3.700 plaatsen (36%) gerealiseerd worden. Verbetering van de overige ruim 1.200 plaatsen (12%) ligt vanaf 2011 in het verschiet; voor zo n 300 plaatsen is geen duidelijk plan of tijdpad bekend. In de geestelijke gezondheidszorg bedroeg begin 2008 het aantal matige of slechte plaatsen waarvoor, ondanks gemaakte afspraken met de betrokken instellingen, nog geen verbeterplannen waren ingediend maximaal 450. Het werkelijke aantal kan nog lager zijn omdat sommige verbeteringen mogelijk inmiddels via instandhoudingsmiddelen - waarop het Bouwcollege geen zicht heeft - zijn gerealiseerd. Dit betekent dat voor ongeveer 70% van de circa 5800 in september 2004 als onvoldoende gekwalificeerde plaatsen drie jaar later aanvragen voor nieuwbouw of renovatie zijn ingediend. Voor ruim 20% is dit nog niet nodig. Het gaat om gebouwen van vaak recente datum, die toch (net) niet voldoen aan de bij het onderzoek toegepaste beoordelingscriteria, meestal omdat de bouw gebaseerd is op oude maatstaven. Volgens de instellingen voldoen deze gebouwen voorlopig nog goed. Eind 2010 mogen er in de Nederlandse verpleeghuizen geen kamers meer zijn waarin meer dan twee personen wonen. Er moeten dan alleen een- en tweepersoonskamers overblijven. Staatssecretaris Bussemaker heeft de Tweede Kamer herhaaldelijk duidelijk gemaakt dat dat de doelstelling van het kabinet is. Het zal niet meevallen om deze doelstelling waar te maken, zo bleek uit een onderzoek van het Bouwcollege in juni 2008. Het aantal plaatsen in meerpersoonskamers (hoofdzakelijk vierpersoons) Cbz/nr jaarverslag 2008.doc 8
was toen ca.13.000. Voor 10.000 daarvan was nog geen verbetering in aanbouw (en voor ongeveer 200 plaatsen moesten eerst nog concrete bouwplannen worden ingediend). Daarom concludeerde het Bouwcollege dat, om de doelstelling te halen, het (beslis- en bouw)tempo flink omhoog moet. Dit temeer daar er vaak de nodige tijd ligt tussen de afgifte van de vergunning en de start van de bouw, vooral als gevolg van de gespannen bouwmarkt, gemeentelijke procedures en bezwaren van omwonenden, maar niet zelden ook door directiewisselingen binnen de instellingen en fusies. - Follow-up monitoring GHZ, rapportage aan de staatssecretaris van VWS - Follow-up monitoring GGZ, rapportage aan de minister van VWS - Meerbedskamers in verpleeghuizen, brief aan staatssecretaris VWS Cbz/nr jaarverslag 2008.doc 9
2. Overige (incidentele) activiteiten 2.1 De gebruikswaarde van gebouwen Onderzoek gebruikswaarde gebouwen (post occupancy evaluation) Op verzoek van een GGZ-instelling in Noord-Holland heeft het Bouwcollege voor twee voorzieningen in Haarlem en Hoofddorp een zogeheten post occupancy evaluation (POE) uitgevoerd. Zo n evaluatie wordt uitgevoerd als een gebouw al enige tijd in gebruik is, en moet de instelling in staat stellen te beoordelen in hoeverre is gerealiseerd wat de gebruikers op grond van de oorspronkelijke plannen mochten verwachten. Want vaak komen al snel nadat een nieuwbouwproject is opgeleverd de eerste klachten en aanpassingsvoorstellen naar buiten: in de praktijk blijkt het gebouw niet optimaal te functioneren, ondanks het lange en uitgebreide bouwproces en de inbreng van zeer veel betrokkenen. En zeker nu de investeringen direct op het exploitatieresultaat van zorginstellingen gaan drukken, is een dergelijke evaluatie geen overbodige luxe. Uit het onderzoek - gestart in 2007 en afgerond in 2008 - kunnen de volgende lessen worden getrokken. - Met een betere sturing van de architect en de planvoorbereiding zal het resultaat ook beter aansluiten op de wensen van de opdrachtgever. Vroegtijdige oriëntatie op het ambitieniveau qua uitstraling, belevingswaarde en materiaalgebruik is uitermate belangrijk. - Een gezamenlijke zorgvisie en constructieve samenwerking is bij projecten met meerdere participanten essentieel. De opdrachtgever dient daarbij het werk van de adviseurs op belangrijke beslissingsmomenten te toetsen aan de eisen die uit de zorgvisie voortvloeien. - De uitstraling van zorggebouwen wordt een steeds gewichtiger item in een zorgstelsel waarin concurrentie en prestatiebekostiging prominente uitgangspunten zijn. Het onderzoek zal overigens nog een vervolg krijgen in de vorm van een tool. De werkzaamheden daarvoor zijn in het verslagjaar gestart en zullen in 2009 door het Centrum Zorg en Bouw worden afgerond. - Post Occupancy Evaluation: RGC s Haarlem en Hoofddorp 2.2 De kwaliteit van de fysieke zorgomgeving Onderzoek omgevingsvariabelen en de effecten op de (zieke) mens Waar de functionaliteit en effectiviteit van de zorgprocessen lange tijd de vormgeving en inrichting van zorggebouwen domineerden, is het tij langzaam aan het keren. Grootschalige gebouwcomplexen met een institutionele en utilitaire uitstraling passen niet meer binnen het huidige denken. Het perspectief van de patiënt/cliënt en diens welbevinden zijn steeds belangrijker geworden. Mede door toedoen van wetenschappelijk onderzoek wordt de belevingswaarde van gebouwen en de directe dan wel indirecte invloed van de fysieke omgeving op de gebruikers - niet alleen cliënten/patiënten maar ook personeel en bezoekers - steeds serieuzer genomen. Een mooi gebouw waar je prettig kunt vertoeven en dat wellicht zelfs het genezingsproces positief kan beïnvloeden heeft dan ook een grote aantrekkingskracht op potentiële klanten en medewerkers. Cbz/nr jaarverslag 2008.doc 10
Om verschillende redenen loont het dus om bij het realiseren van nieuwe zorggebouwen expliciet aandacht te besteden aan de kwaliteit van de fysieke zorgomgeving; bij voorkeur vroeg in het ontwerpproces en gebruikmakend van wetenschappelijk bewezen inzichten. In onderstaand rapport heeft het Bouwcollege daartoe in het verslagjaar een aanzet gegeven. - Kwaliteit van de fysieke zorgomgeving: stand van zaken onderzoek omgevingsvariabelen en de effecten op de (zieke) mens 2.3 Nadeelcompensatie ziekenhuizen Commissie Havermans De minister van VWS heeft begin 2008 een Commissie Nadeelcompensatie ingesteld (de Commissie Havermans) Deze commissie van wijze mannen moest voorstellen doen om bouwende ziekenhuizen zo nodig te compenseren voor de nadelen c.q. schade die zij ondervinden van de overgang van het bouwregime naar integrale tarieven. Het Bouwcollege heeft de commissie op haar verzoek in augustus geadviseerd over een tweetal vraagstukken die samenhangen met het ontwikkelen van een rekenmethode waarmee de consequenties van de financieringswijziging van de kapitaallasten kunnen worden vastgesteld. Het betreft onderzoek naar de toepasbaarheid van een eerder ontwikkeld model en het in kaart brengen van de exploitatievoordelen die verband houden met een toename van de kapitaallasten. De Commissie Havermans heeft afgelopen najaar haar rapport uitgebracht. 2.4 Vastgoedbeleid in de zorg Visies op wonen met zorg voor ouderen Brancheorganisatie ActiZ heeft samen met het Bouwcollege een publicatie uitgebracht, waarin een groot aantal bij de ouderenzorg betrokken personen en organisaties - zorgaanbieders, stakeholders, het Bouwcollege zelf - hun visie geven op (de veranderingen in) het vastgoedbeleid voor de zorg. De bundel is tevens uitgegeven ter gelegenheid van het afscheid van Mariëlle Rompa als directievoorzitter van ActiZ. - Hoe is het uitzicht? 16 visies op wonen met zorg voor ouderen, gezamenlijke publicatie van ActiZ en het Bouwcollege Cbz/nr jaarverslag 2008.doc 11
3. Ontsluiting van expertise 3.1 Communicatie en voorlichting Cursussen Cursussen en andere informatiebijeenkomsten worden al jarenlang door het Bouwcollege georganiseerd om het veld te informeren over nieuwe ontwikkelingen in de zorg en de opzet van gedegen bouwplannen. In 2008 ging het in totaal om 20 cursussen en informatiebijeenkomsten met ruim 2000 deelnemers. Een vergelijking met het jaar daarvoor (respectievelijk 38 en bijna 3000) gaat mank, omdat het cursussecretariaat per 1 juli van het verslagjaar reeds is overgegaan naar het Centrum Zorg en Bouw van TNO. Cursussen en congressen die in 2008 onder verantwoordelijkheid van TNO zijn georganiseerd zijn hier dus niet meegeteld. De gemiddelde waardering - gebaseerd op een evaluatie van 17 cursussen - kwam, net als een jaar eerder, uit op 7,5. De meeste belangstelling was er voor de vijf in november gehouden regionale bijeenkomsten over brandveiligheid, die in totaal 1018 deelnemers trokken, de jaarlijkse bouwdag voor de ouderenzorg (335) en het congres over domotica (297). De overige bijeenkomsten betroffen hoofdzakelijk workshops, studiemiddagen of masterclasses over een diversiteit van onderwerpen als vastgoedbeleid, keukens en separeren in de GGZ, studiereizen naar innovatieve instellingen en kringbijeenkomsten/locatiebezoeken van architecten en adviseurs. - aantal cursussen: 20 - aantal deelnemers: 2010 - gemiddelde waardering: 7,5 Prijsvragen In het voorjaar van 2008 verscheen een Engelstalig overzichtsboek met alle 46 inzendingen voor de internationale architectuurprijsvraag Zorg 2025 Gebouwen voor de toekomst, gewonnen door Carel Weeber in samenwerking met Laura Kaper (Medsync), en het Finse bureau Harris-Kjisik, met respectievelijk de ontwerpen Big Bang en Fair care - care fair. Uit het boek blijkt dat kleinschaligheid in een mensvriendelijke omgeving de trend zal zijn voor zorgvoorzieningen in 2025. Veel inzendingen tonen ruimtelijk gespreide basisvoorzieningen, die kunnen terugvallen op geconcentreerde (top)zorginstellingen. De prijsvraag was door het Bouwcollege uitgeschreven om nieuwe ideeën te ontwikkelen voor de zorg in 2025, en deze te vertalen in een ontwerp voor een nieuwe stad van 160.000 inwoners op denkbeeldig nieuw land in het IJsselmeer. De uitslag was op het jubileumcongres van het Bouwcollege (25 september 2007) bekendgemaakt. - Healthcare 2025: buildings for the future, boek architectuurprijsvraag Cbz/nr jaarverslag 2008.doc 12
Periodieken en cahiers Het Bouwcollege geeft al vele jaren een nieuwsperiodiek uit: Kort Bestek, een vlugschrift met korte actualiteiten uit (de activiteiten en publicaties van) het Bouwcollege. Van Kort Bestek zijn in 2008 zeven edities verschenen. Twee nieuwe digitale nieuwsbrieven hebben in 2008 het licht gezien: een speciale nieuwsbrief over domotica (twee edities), en een die zijn nieuwsgaring grotendeels baseert op het Kennisplein, een onderdeel van de website van het Bouwcollege dat vanaf 2009 ressorteert onder het Centrum Zorg en Bouw. Deze laatste nieuwsbrief (in 2008 tweemaal verschenen) zal dan ook onder de vlag van TNO worden voortgezet. In Perspectief, een magazine dat in achtergrondartikelen en thematisch onderdelen uit het werkprogramma wat verder uitdiepte (en de laatste jaren als bijlage bij Kort Bestek verscheen) is in het verslagjaar niet meer gepubliceerd. Verder heeft het Bouwcollege in het kader van zijn voorlichtende taak het cahier Professioneel opdrachtgeverschap gepubliceerd, waarin uitgebreid wordt ingegaan op het belang en de haken en ogen van goed opdrachtgeverschap in de zorg; dit met de wetenschap dat het verloop van het bouwproces in belangrijke mate wordt bepaald door de wijze waarop het opdrachtgeverschap in de eerste cruciale fasen (initiatief- en definitiefase) wordt ingevuld. Met de tips, checklists en praktijkvoorbeelden in het cahier wil het Bouwcollege ertoe bijdragen om opdrachtgeverschap in de bouw op een hoger niveau te brengen. Het cahier is op 14 november aangeboden aan Janny Rodermond, directeur van het Stimuleringsfonds voor Architectuur. - Kort Bestek: 7 edities - Nieuwsbrief Kennisplein, 2 edities - Nieuwsbrief Domotica: 2 edities - Professioneel opdrachtgeverschap, good practice cahier 5 Perscontacten/Bouwcollege in de media Het Bouwcollege brengt - naast de berichtgeving in Kort Bestek - regelmatig aparte persberichten uit over zijn activiteiten, zowel over onderzoeksrapporten die het heeft uitgebracht als over te organiseren cursussen en congressen. In 2008 waren de onderwerpen onder meer: - de gebouwkwaliteit in de jeugdzorg - domotica - kleinschalig wonen - brandveiligheid - de gevolgen van de afschaffing van het bouwregime - de verhoging van de bouwkostennormen Ook publiceren Bouwcollegemedewerkers regelmatig in vakbladen, in het verslagjaar - naast de hierboven al genoemde onderwerpen - onder meer over: - marktwerking in de zorg - gebouwveiligheid - energieverbruik - koelconcepten: betonkernactivering - vastgoedstrategieën - nieuwe architectonische ontwikkelingen Cbz/nr jaarverslag 2008.doc 13
- 12 persberichten - 20 artikelen in vakbladen Circulaires - Circulaire gevolgen afschaffen bouwregime in de care Vanwege de afschaffing van het bouwregime AWBZ op 1 januari 2009 is het Bouwcollege met ingang van deze datum gestopt met het verlenen van vergunningen voor bouw ex WTZi. Zorginstellingen die nog een bouwvergunning wilden aanvragen moesten dat daarom vóór 1 oktober 2008 doen, aldus een circulaire die het Bouwcollege in augustus uitbracht. Als gevolg hiervan is op de valreep een groot aantal vergunningsaanvragen ontvangen (en afgehandeld, zie ook Bouwplanbeoordeling). Overigens zal ook voor bouwinitiatieven waarvoor geen vergunning (meer) is of kan worden afgegeven nog tot de invoering - waarschijnlijk per 2011 - van integrale tarieven nacalculatie via de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) plaatsvinden. - Circulaire eindafrekeningen en bouwbegeleiding in de cure Verplichtingen die voortvloeien uit reeds afgegeven vergunningen, zoals het indienen van een eindafrekening, blijven ook na de afschaffing van het bouwregime gelden. Het Bouwcollege zal dan ook in ieder geval tot het moment dat het van zijn wettelijke taken wordt ontheven (1 januari 2010) vóór die datum ingediende eindafrekeningen blijven beoordelen. Dat geldt dus ook voor eindafrekeningen van ziekenhuizen, de sector waarvoor het bouwregime op 1 januari 2008 reeds is afgeschaft. Ook andere aanvragen die voortvloeien uit eerdere vergunningverlening, zoals goedkeuring van meeren minderwerk en goedkeuring van aanbestedingsresultaten, zullen in ieder geval tot 1 januari 2010 nog door het Bouwcollege worden afgehandeld. Een circulaire met deze inhoud is door het Bouwcollege aan het eind van de zomer uitgebracht. - circulaire Gevolgen afschaffen bouwregime in de care - circulaire Eindafrekeningen en bouwbegeleiding in de cure - Circulaires eigendomsverhoudingen ingetrokken De twee uit 2003 en 2004 daterende circulaires over het beleid inzake eigendomsverhoudingen zijn overbodig geworden en daarom ingetrokken. Een besluit van deze strekking - van het Bouwcollege en het College sanering zorginstellingen (CSZ) - is in april van het verslagjaar in de Staatscourant gepubliceerd. Als gevolg hiervan hoeven instellingen in het vervolg wijzigingen van eigendomsverhoudingen niet meer ter goedkeuring aan het Bouwcollege voor te leggen. Voorschriften die hierover in de (WZV)vergunningen waren opgenomen houden weliswaar formeel nog wel hun geldigheid, maar zullen niet worden gehandhaafd. Website en kennisplein De website www.bouwcollege.nl bevat onder meer: - officiële publicaties (rapporten), pers- en andere actuele berichten van het Bouwcollege Cbz/nr jaarverslag 2008.doc 14
- aankondigingen en agenda s van vergaderingen - informatie over de organisatie - meldpunten voor grond, interim-huisvesting en brandveiligheid - een database voor monitoring van de gebouwkwaliteit - intelligente formulieren om bouwaanvragen digitaal in te kunnen dienen Het onderdeel Cursussen en congressen is, in lijn met de overgang van de betreffende medewerkers, medio 2008 verhuisd naar de website van het Centrum Zorg en Bouw. En ook overigens zijn enkele aanpassingen doorgevoerd met het oog op de komende transitie. De website heeft ook een Engelstalig deel, waarop de belangrijkste voor buitenlanders interessante publicaties worden geplaatst. De officiële website geeft toegang tot een zogeheten kennisplein, dat de brede kennis en ervaring ontsluit die het Bouwcollege in de loop der jaren heeft opgebouwd op het snijvlak van zorg en bouw, inclusief een groot aantal voorbeelden van good practice. Het is opgebouwd rond zes hoofdthema s: zorg, bouwen, architectuur, kosten, wet- en regelgeving, en tools. Het kennisplein is in 2008 verder uitgebouwd, en zal in de loop van 2009 overgaan naar het Centrum Zorg en Bouw. Het aantal bezoekers is in het verslagjaar toegenomen van 167.000 in 2007 tot ongeveer 245.000 in 2008. De groei van het bezoekersaantal heeft mogelijk te maken met de opheffing van het bouwregime per 1 januari 2009 en de daarmee samenhangende wens om nog zo veel mogelijk gebruik te maken van (informatie over) de mogelijkheid om een vergunning aan te vragen. - aantal bezoekers website/kennisplein: 245.000 3.2 Samenwerking TNO Op 25 april van het verslagjaar hebben VWS, TNO en het Bouwcollege de definitieve overeenkomst getekend die de overgang van expertise van het Bouwcollege naar TNO regelt. Dat gebeurt door de oprichting van het Centrum Zorg en Bouw als businessunit van het kerngebied TNO Bouw en Ondergrond, met de bijbehorende overgang van personeel van het Bouwcollege naar dit centrum. Deze overgang (van iets minder dan de helft van de Bouwcollegemedewerkers) heeft per 1 januari 2009 plaatsgevonden; de activiteiten waren op 30 september al gestart met de eerstesteenlegging op het congres Het nieuwe bouwen: kwaliteit en innovatie. Elders in dit jaarverslag wordt hierop uitgebreider ingegaan. Met TNO werd overigens in de afgelopen jaren reeds een goede samenwerking opgebouwd. TNO is langjarig vertegenwoordigd in de Commissie Bouw en ook is er samenwerking in een opdrachtgeversplatform. Onderwerpen als professionalisering van opdrachtgeverschap, contractvorming en innovatief aanbesteden komen hierin aan de orde. Cbz/nr jaarverslag 2008.doc 15
Europese samenwerking: EU Health Property Network Het EU Health Property Network (EuHPN) is een platform van met het Bouwcollege vergelijkbare (aan de rijksoverheid gerelateerde) organisaties in landen die - op Noorwegen na - deel uitmaken van de Europese Unie. Doelstelling is de uitwisseling van kennis en ervaring in (bouwen voor) de zorg, en met name het verrichten van (gezamenlijk) onderzoek naar nieuwe concepten en technologieën, overeenkomstige problematiek en grotere projecten voor een op de toekomst gerichte aanpak van de zorginfrastructuur. Strategisch vastgoedbeheer en de ontwikkeling van tools daarvoor speelt hierbij een essentiële rol. Het platform is in 2000 opgericht op initiatief van Engeland en Nederland. Minimaal een keer per jaar vindt een (plenaire) meerdaagse bijeenkomst plaats op wisselende Europese locaties. De EuHPN staat wettelijk geregistreerd in Nederland en het voorzitterschap berust bij Marinus Verweij, tot 1 januari 2009 bestuurslid van het Bouwcollege en sindsdien directeur van het Centrum Zorg en Bouw.. In april 2008 werd een driedaagse bijeenkomst gehouden in Belfast. Het centrale thema was ontwerpen met het oog op de gebruiker ( designing for the user ). Vanuit die visie waren er onder meer presentaties over moderniseringstrajecten in Servië en de Oekraïne (Kiev). En tegen die achtergrond was ook de herstructurering van de (infrastructuur in de) gezondheidszorg in Noord-Ierland een belangrijk thema. Begin 2008 is The European Centre for Health Assets and Architecture (ECHAA) opgericht, feitelijk een afsplitsing van het EuHPN, waarin onderzoek, advies en training bijeen zijn gebracht. Met diverse partijen - waaronder de Universiteit van Helsinki, het Imperial College in Londen en de Noorse onderzoeksorganisatie Syntef - is gesproken over participatie en samenwerking. Architecture in Health Architecture in Health is een innovatieplatform dat werkt aan thematische vraagstukken op het gebied van architectuur in de gezondheidzorg. Ontstaan als vervolg op het congres Architecture of Hospitals in 2005 in het Universitair Medisch Centrum Groningen, heeft het zich tot doel gesteld kennis te ontwikkelen en toepasbaar te maken die een impuls vormt voor vernieuwingen in de bouw van gezondheidszorgvoorzieningen. Onder leiding van een stuurgroep heeft het zich ontwikkeld tot een zorgbreed platform voor architecten, wetenschappers, zorg- en overheidsorganisaties. Het Bouwcollege maakte deel uit van dit platform; per 1 januari 2009 zijn de activiteiten overgegaan naar het Centrum Zorg en Bouw. In het verslagjaar werd een vijfdaagse masterclass voor architecten gehouden, waarin de methode van het zogenaamde evidence based design onderzoek werd toegepast op het ontwerp van een innovatieve intensivecareafdeling. Ook was er een studiedag voor onderzoekers op het snijvlak van wetenschap en architectuur, waarop tevens het startsein werd gegeven voor nauwere samenwerking op het gebied van architectuuronderzoek in de gezondheidszorg tussen de drie technische universiteiten in Nederland. Verder werd een studiemiddag gehouden over het belang van een professioneel en bewust opdrachtgeverschap in met name de eerste fasen van het bouwproces. En ten slotte was er een minisymposium over zorg en stedelijke vernieuwing, met speciale aandacht voor het decentrale ziekenhuis. Architecture in Health heeft goede contacten met het European Health Property Network en maakt voor haar werkzaamheden gebruik van de research database van het EuHPN/ECHAA (zie hierboven). Cbz/nr jaarverslag 2008.doc 16
Belangrijkste overige relaties en contacten Met de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) is in 2007 een samenwerkingsovereenkomst gesloten en wordt, op basis daarvan, op diverse gebieden samengewerkt. Het Bouwcollege adviseert de NZa over de investeringskosten voor sommige vormen van bouw buiten het bouwregime waarvoor de NZa nog geen normkosten voor de kapitaallasten heeft kunnen vaststellen; bijvoorbeeld zorginfrastructuur bij scheiden wonen en zorg en technologische voorzieningen voor extramurale zorgverlening. Ook informeert het Bouwcollege de NZa over de vergunningen, de eindverantwoordingen en de jaarlijkse ontwikkelingen in de kosten (gezondheidszorgindex en bouwkostenkengetallen). Met de Nederlandse Vereniging voor Technisch facilitair management in de Gezondheidszorg (NVTG) heeft het Bouwcollege sinds 2004 een alliantie-overeenkomst. In het kader van die overeenkomst wordt onder meer samengewerkt op het gebied van cursussen en congressen en bij de inspanningen om de brandveiligheid van zorginstellingen te verbeteren. In 2008 heeft het Bouwcollege onder meer bijdragen geleverd aan een NVTG-congres over patiëntveiligheid en een workshop over koeling in zorginstellingen (samen met SenterNovem, een agentschap van het ministerie van Economische zaken op het gebied van innovatie en duurzaamheid). De samenwerking met de Regieraad Bouw, door de rijksoverheid opgericht om de vernieuwing in de bouwsector op gang te brengen, is in het verslagjaar gecontinueerd, voortbouwend op het in 2006 gesloten Vernieuwingsakkoord over vernieuwend opdrachtgeverschap. Door de samenwerking met de Raad zijn de contacten met diverse partijen in de bouwketen geïntensiveerd. Met de Stichting Architectenonderzoek Gebouwen Gezondheidszorg (STAGG) bestaan al lang structurele contacten. Er vindt frequent overleg plaats over actuele thema's in de zorgbouw en onderzoeksresultaten worden onderling uitgewisseld. Cbz/nr jaarverslag 2008.doc 17