VERSLAG KENNISTAFEL Risicocommunicatie Datum: 10 juli 2008 Locatie: Utrecht De volgende bijeenkomst is tijdens het Jaarcongres Relevant 'Externe Veiligheid Ruimtelijk Ordenen' op dinsdag 2 december 2008 in het WTC te Rotterdam. Deelnemers Naam Organisatie Tel. Nr. e-mail Aanwezig Ineke Beemster Provincie Noord-Brabant / RMD ibeemster@brabant.nl Anja Boogaard Veiligheidsregio Rotterdam Rijnmond A.Boogaard@veiligheidregio-rr.nl Karin Harmsen Provincie Zuid-Holland Ka.harmsen@pzh.nl Rita Verschuuren RMD r.verschuuren@rmd.nl Mieke Roozen Gemeente Breda mg.roozen@breda.nl Maarten van Wieringen Hulpverleningsdienst Groningen m.van.wieringen@hvd.groningen.nl Anna Fallon Veiligheidsregio Utrecht a.fallon@vru.nl Nico de Gouw ERC Nico.gouw@minbkz.nl Mandy Fan RBZW m.fan@rbzw.nl Liesbeth van Greuningen Bureau EV Haaglanden l.vangreuningen@bsd.denhaag.nl Marlies Lampert Veiligheidsregio Zeeland m.lampert@vrzeeland.nl Dianne Deurloo Veiligheidsregio Zeeland d.deurloo@vrzeeland.nl Anne- Marie Hagenaars Gemeente Halderberge a.hagenaars@halderberge.nl Meanne Lameijer Hulpverleningsdienst Groningen m.lameijer@hvd.groningen.nl Marten van Delden Regionale Brandweer Drenthe Marten.vandelden@rbd-drenthe.nl Nienke van Pijpen Provincie Zuid-Holland n.van.pijpen@pzh.nl Afwezig (afgemeld) Organisatie Tel. Nr. e-mail Astrid van Schaijk Reg. Brandweer Gld-Midden astrid.van.schaijk@hvdgm.nl Chris Trines Sector Veiligheid Regio Noord en Midden-Limburg c.trines@brandweernml.nl Olga Prins Provincie Noord-Holland prinso@noord-holland.nl Azte Schuiringa Provincie Overijssel Aj.schuiringa@overijssel.nl Irene Franken Gemeente Borsele ifranken@borsele.nl Inge Marijnissen Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland i.marijnissen@vrzw.nl Angela van der Geest Milieudienst West-Holland A.vanderGeest@mdwh.nl Marijke Hagedoorn Hulpverleningsregio Friesland m.hagedoorn@brandweerfryslan.nl Ellen ter Huurne Universiteit Twente e.f.j.terhuurne@gw.utwente.nl Gerard Smit Hulpverleningsdienst Gelderland Midden gerard.smit@hvdgm.nl Judith Kessels Bureau EV Haaglanden j.kessels@haaglanden.nl Barry van t Padje Brandweer Amsterdam vantpadje@brandweer-amsterdamamstelland.nl Indra Span Provincie Gelderland i.span@prv.gelderland.nl Lodewijk van Wendel de Joode Expertisecentrum Risico- en Crisiscommunicatie Lodewijk.wendeldejoode@minbzk.nl Verslag kennistafel Risicocommunicatie pagina 1 van 7
Naam Organisatie Tel. Nr. e-mail Cyriel Hamstra Hulpverleningsdienst Groningen c.hamstra@hvd.groningen.nl Verslag kennistafel Risicocommunicatie pagina 2 van 7
Samenvatting Starttijd Eindtijd Onderwerp Samenvatting 10.30 11.00 Denk Vooruit Campagne door Nico de Gouw (ERC) In september 2005 is de Denk Vooruit Campagne van start gegaan. Het doel hiervan is gedragsverandering, voorbereidingsgedrag en zelfredzaamheid bij burgers tot stand te brengen. Als basis is de reclame van de sirene met deuren en ramen sluiten gebruikt. Deze campagne is via de massamedia verspreid en heeft geleid tot een goede kennis- en houdingsverandering onder de burgers. Om te komen tot gedragsverandering is het noodzakelijk de communicatie aan te passen aan de doelgroep. Meer persoonlijke communicatie, dit kan niet via de massamediale manier omdat de doelen te algemeen zijn. Bovendien moet er mee rekening worden gehouden dat tussen de tien en twintig procent van de bevolking niet zelfredzaam is. Voordat de campagne van start is gegaan, zijn gemeenten middels een brief op de hoogte gebracht zodat zij inbreng konden geven. Helaas werden deze brieven te laat verzonden waardoor gemeenten niet voldoende tijd hadden om te reageren. Ook zijn er gemeenten die niet op de hoogte zijn van het bestaan van de campagne of geen budget hebben voor risicocommunicatie. Conclusies Uit het onderzoek naar de meerjarenstrategie van de campagne is gebleken dat: de betrokkenheid bij het onderwerp laag is; de bevolking geen moeite doet; de boodschap van de campagne te moeilijk/abstract is; de confrontatiekans te laag is. Onder de bevolking zijn ook de termen plannen en voorbereidingen niet duidelijk. De Priming (het natuurlijke gedrag) en Prompting (directe aansporing) hebben geen effect op het gedrag evenals het communiceren van de norm. Het associatieonderzoek heeft geleid tot de volgende conclusies: Denk vooruit wordt geassocieerd met denken en spoort niet aan tot doen. Een ramp gebeurt in het buitenland. De term voorbereiden is niet duidelijk onder de bevolking. Crisis wordt door de bevolking niet geassocieerd met wat er op de instructiekaart staat. Een middelenscan heeft als conclusies dat de bevolking teveel instructies ineen krijgt en niet weet wanneer het goed is. Zes weken campagne voeren is te kort. Deze conclusies helpen bij de verder te ondernemen stappen om de bevolking aan te zetten tot gedragsverandering. Verslag kennistafel Risicocommunicatie pagina 3 van 7
Aanbevelingen Voor de algemene doelgroepen een nieuwe campagne opstarten met aanzet tot actie (gedragsverandering). Dit houdt in geen reclameachtige aanpak, meer gebruik maken van de sirene, inspelen op actualiteiten en het logo van de Denk Vooruit Campagne behouden maar de boodschap aanpassen. Daarnaast moet de media-inzet rond de eerste maandag van de maand vergroot worden en de campagne calamiteitenzenders meer faciliteren en profileren. Hiermee wordt een grotere confrontatiekans gecreëerd. Als laatste moet het gewenst gedrag zo eenvoudig mogelijk zijn. Dit kan door de toegankelijkheid van middelen te vergroten, instructiekaart op huisadres bezorgen en i.s.m. de retailbranche een noodpakket aanbieden. Voor de regionale niveaus en gemeenten is het van belang dat risicocommunicatie op de bestuurlijke agenda wordt gezet. Confronteer de bestuurders ook persoonlijk. Zorg daarnaast voor een systematische aanpak, laat het netwerk elkaar helpen en inspireren en werk samen met intermediairs voor doelgroep gerichte acties. Zorg voor drie instapniveaus en verduidelijk de afzender. Landelijke campagne combineren met regionaal niveau. Landelijk wordt er dan gezorgd voor een centrale aanpak en regionaal voor een betere aansluiting bij de burger. Iedereen heeft immers recht op risicocommunicatie. Advies op de strategie Formuleer doelstellingen eenvoudig, laat de campagne deel uit maken van een overall interventieprogramma, verhoog het structureel budget, begin met kansrijke doelgroepen zoals; scholieren, minder zelfredzame, burgers in risicovolle gebieden en bedrijven. Vervolg op de Denk Vooruit Campagne Als vervolg op het uitgebrachte advies gaat in november een nieuwe campagne speciaal voor scholieren van start (de bommetjes campagne). Tevens wordt gezocht naar een samenwerking met een supermarkt om een afhaalpakket voor burgers te realiseren. De deelnemers vragen Nico de Gouw hoe hij verwacht dat de deelnemers deze informatie in hun eigen projecten gaan verwerken. De deelnemers bespreken de redenen om te willen communiceren over risico's, het accepteren van risico's en de bewustwording van onzichtbare risico's. Nico de Gouw noemt dat het ERC onderzoek wil bevorderen en geeft aan dat thema's hiervoor bij het ERC kunnen worden ingeleverd. Daarnaast gaat het ERC een nieuwe projectgroep starten en vraagt deelnemers van de kennistafel of zij interesse hebben om deel te Verslag kennistafel Risicocommunicatie pagina 4 van 7
nemen. Geïnteresseerden kunnen zich melden bij Nico. 11.00 11.30 Praktijk voorbeeld Veiligheidsregio Rotterdam- Rijnmond door Anja Boogaard, besproken met de deelnemers aan een infotafel. In de veiligheidsregio Rotterdam- Rijnmond is een onderzoek geweest in de gemeenten Schiedam, Rozenburg en Dirksland. Dit omdat er in deze gemeenten veel tanks met gevaarlijke stoffen rijden en er maar één hoofdweg is. 11.30 12.00 Praktijkvoorbeeld Hulpverleningsdienst Groningen, de Risicowijzer, door Maarten van Wieringen, besproken met de deelnemers aan een infotafel. Er zijn brieven verstuurd naar hospice, scholen, ziekenhuizen, zorg- en wooncentra, peuterspeelzalen, kinderdagverblijven en midden- en kleinbedrijven met de vraag mee te werken aan een onderzoek risicocommunicatie. Op deze vraag is een respons gekomen van ongeveer 90%. In een face to face interview werden medewerkers van bovengenoemde doelgroepen vragen gesteld als: wat te doen als en welke voorbereidingen zijn hiervoor getroffen. Hieruit is naar voren gekomen dat een ramp vaak wordt geassocieerd met brand waarvoor de nodige maatregelen zijn getroffen en intern goed is voorbereid. De interviews hebben uitgewezen dat andere rampen niet ingecalculeerd zijn en medewerkers niet weten wat ze moeten doen. Aan de hand van deze uitkomst heeft de veiligheidsregio een checklist opgesteld met behulp van de Denk Vooruit Campagne. Er zijn drie verschillende checklists gemaakt namelijk voor: Midden- en kleinbedrijf Peuterspeelzalen en kinderdagverblijven Woon- en zorgcentra De verspreiding van deze checklist is via de gemeenten gebeurd. In september wordt de campagne getoetst tijdens een grootschalig evenement. Op dit evenement is een vragentent van de veiligheidsregio aanwezig waar burgers mee kunnen doen met een quiz over risico s. De winnaar gaat naar huis met noodpakket. Op 2 april 2008 is in de provincie Groningen de Risicowijzer gepresenteerd. Het unieke aan deze wijzer is dat er 25 verschillende versies zijn, voor iedere gemeente één. De risicowijzer beschrijft welke risico s er in de omgeving zijn, hoe voor te bereiden op deze risico s en de rol van de media. Samen met de GGD en brandweer heeft HVD Groningen deze wijzer tot stand gebracht. De teksten zijn zelf door de werkgroep geschreven en voor gelegd aan deskundigen. De meeste tijd in het tot stand brengen van de risicowijzer zat in het afstemmen van de inhoud met de verschillende disciplines. De gemeenten hebben de wijzer verstuurd via de post, dit geeft de burger een vertrouwd gevoel. Door de kleurrijke vormgeving valt de wijzer op. Naast de risicowijzer heeft de werkgroep ook banners en flesjes water met bedrukt etiket gemaakt. 13.00 15.00 Presentatie Henk Jans, GGD Noord- Brabant/Zeeland Beleving van risico s in relatie tot gezondheid In de bijlage treft u de presentatie van Henk Jans arts medisch milieukundige bij de GGD Zeeland en Noord-Brabant. In de presentatie beschrijft Henk Jans zijn visie op risicocommunicatie en gezondheid als kwestie van vertrouwen. 15.00 15.15 Korte presentatie Relevant door Nienke Relevant bestaat uit drie onderwerpen: Verslag kennistafel Risicocommunicatie pagina 5 van 7
van Pijpen 1) Op de website staan actuele ontwikkelingen van Externe Veiligheid, regelgeving en praktijkervaring van de werkvloer. De website is thematisch ingedeeld en diverse bijeenkomsten en casussen worden op de website gezet. De kennistafels dragen bij aan actuele informatie voor op de website. 2) De kennistafels zijn ingezet om experts bij elkaar aan tafel te zetten om hun ervaringen te delen. Hierbij is een wisselwerking tussen de deelnemers in informatie brengen en halen. Tijdens de kennistafel worden verschillende casussen besproken. Het doel van de kennistafels is om beleid en praktijk bij elkaar te brengen. 3) Jaarlijkse landelijke bijeenkomst. Deze vindt plaats op 2 december 2008 in het WTC Rotterdam met het thema Externe Veiligheid Ruimtelijk Ordenen. 15.15 15.45 Onderwerpen voor de toekomst Griep pandemie (of andere maatramptypen) De wisselwerking tussen gemeenten en provincie TIPS en info Afspraken en acties De deelnemers constateren dat er de afgelopen tijd meerdere bijeenkomsten over risicocommunicatie worden georganiseerd, elk met hun eigen thema. Karin Harmsen en Rita Verschuuren overleggen met het ERC of er afstemming tussen de verschillende initiatieven kan plaatsen vinden. Hierbij wordt onder meer gedacht aan Cobra, een netwerk voor de brandweer, of Hoog Water, zoals nu besproken wordt binnen de TMO. De deelnemers geven aan behoefte te hebben aan inzicht in de stand van zaken van elkaars projecten. Karin Harmsen en Rita Verschuuren proberen of het mogelijk is een Stand van Zaken bij te houden van de projecten van de deelnemers via formats van Relevant. De deelnemers vullen het format in en sturen dit terug naar Rita.. De kennistafel kan de nieuwsbrief gebruiken om informatie te verspreiden en individuele deelnemers kunnen de website gebruiken om nieuwe informatie over hun projecten op te plaatsen. Rita Verschuuren stuurt de deelnemers een e-mail vóór het verschijnen van elke nieuwsbrief. De deelnemers kunnen dan de actualisatie van hun projecten of ander nieuws versturen. Rita laat ze vervolgens op de website of in de nieuwsbrief plaatsen. De deelnemers komen opnieuw bijeen tijdens het jaarcongres van Relevant op 2 december 2008. Op het congres organiseert deze kennistafel een workshop over RO en risicocommunicatie, trekker daarvan is Mieke Roozen, met ondersteuning van Rita Verschuuren en Karin Harmsen (tot aan haar zwangerschapsverlof). Naast deze open workshop treffen de deelnemers elkaar op een besloten deel. Verslag kennistafel Risicocommunicatie pagina 6 van 7
Agendapunten voor de volgende bijeenkomsten Onderwerp 2. 3. In bijeenkomst Overige onderwerpen Verslag kennistafel Risicocommunicatie pagina 7 van 7