In hogere sferen? Een onderzoek naar het middelengebruik bij Antwerpse studenten Guido Van Hal (red.) Johan Rosiers Ilse Bernaert Sarah Hoeck 1 Medewerkers Ilse Bernaert, Master in de moraalwetenschappen. Stafmedewerkster van de Vereniging voor - en andere drugproblemen (VAD). - en drugpreventie in het onderwijs is haar vakgebied Sarah Hoeck, Master in de sociologie, Universiteit Antwerpen. Ze schreef haar masterthesis over ouders van verslaafde jongeren. Johan Rosiers, Master in de sociologie. Stafmedewerker van de Vereniging voor - en andere drugproblemen (VAD). Participeerde aan verschillende onderzoeken over middelengebruik bij jongeren. Guido Van Hal, docent aan de UA, titularis van het onderdeel Verslaving 1ste bachelor Arts, voorzitter van het Universitair Wetenschappelijk Instituut voor Drugproblemen (UWiD). Voorgeschiedenis Vraag naar alcohol- en drugbeleid voor de Associatie Universiteit en Hogescholen Antwerpen (AUHA) => samenwerkingsinitiatief vanuit de SODA-werkgroep alcohol- en drugbeleid in het hoger onderwijs Moeilijk om tot consensus over strategie en aanpak te komen => eerst evidences aanreiken via grootschalige bevraging bij de studenten 2 3 Methodologie: onderzoeksvragen 10 onderzoeksvragen afgebakend: - Hoe situeert het middelengebruik zich in het Antwerpse studentenmilieu? - In welke mate komen typisch geachte uitingen van middelengebruik bij de studenten voor (binge drinken, medicatiegebruik, )? - Waar en wanneer vindt het middelengebruik plaats? - Wat zijn de motieven om middelen te gebruiken? - In welke mate doen problematisch middelengebruik en/of negatieve gevolgen van middelengebruik zich voor? Methodologie: onderzoeksvragen (2) - Is er een verband tussen vrijetijdsbesteding en middelengebruik? - Is er een verband tussen de gemoedstoestand en middelengebruik? - Is er een verband tussen persoonlijke kenmerken (geslacht, woonsituatie, ) en middelengebruik? - In welke mate zijn de sociale voorzieningen, zowel in de onderwijssetting als erbuiten, gekend en worden ze bij vragen/problemen gebruikt? - In welke mate is het alcohol- en drugthema een manifest onderdeel van de studies? 4 Methodologie: bevraging Vragenlijst uitgewerkt aan de hand van: - gevalideerde instrumenten (AUDIT, CORE, DAST, GHQ, ) - eigen vragen, gebaseerd op vragen uit ander onderzoek (bv. vrijetijdsbesteding) Pretest vragenlijst bij 10 studenten uitgevoerd Definitieve vragenlijst onder de AUHA-studenten verspreid via Blackboard Ruime aandacht gegeven aan bekendmaking en promotie 5 1
7 Methodologie: steekproeftrekking 8 9 Kenmerken van de steekproef Vragenlijst 6 weken on line 27.210 studenten in AUHA (2004-2005) =>7.813 studenten openden de vragenlijst (28,7%) => 5.530 vulden de vragenlijst volledig in (20,3%) Representatieve steekproef (n=1.501) getrokken, o.b.v. drie variabelen: - geslacht - leeftijd - instelling Instelling Studentenpopulatie Aandeel in populatie Studenten in steekproef Aandeel in steekproef Hogere Zeevaartschool 480 1,8% 43 2,9% Hogeschool Antwerpen 6.891 25,3% 374 24,9% Karel de Grote-Hogeschool 7.182 26,4% 393 26,2% Plantijnhogeschool 3.171 11,7% 173 11,5% Universiteit Antwerpen 9.486 34,9% 518 34,5% Totaal 27.210 100,0% 1.501 100,0% Kenmerken van de steekproef (2) 75,1% 22 jaar 53,1% vrouw; 46,9% man 61,4% niet-werkend; 26,5% student met tijdelijke jobs; 11,6% werkstudent 71,0% thuiswonend; 20,0% op privékot 10 use in university and college students in Antwerp, Belgium: High school? 11 2
12 13 Background Use of cannabis in young people: the modern cigarette? In Europe, a lot of data are available on substance use in secondary education. However, not much is known on this topic where higher education is concerned. Contrary to the United States, where a lot of research on students and drugs is available. Results: ever use of cannabis 47.4% ever used cannabis Men: 52.6% vs. women: 42.8% (p<0.001) 14 15 Results: last year use 22.1% are last year users (22.9% in the age group between 18 and 25 years) This is twice as high as in the Flemish population: 12.2% in the age group of 18 to 25 years Health Interview Survey 2004 Men: 26.9% vs. women: 17.9% (p<0.05) Lower than in the USA (30-37%) Substance Place Students house Apartment/ den Café, restaurant Party Place of use (last year users) 9.8% 41.2% 90.3% 76.4% 4.3% 52.0% 8.2% 37.7% Other illicit drugs 0.0% 33.3% 24.0% 40.0% 16 17 Place of use (last year users) (2) Substance Place Student-like activities Club/disco Where you live Car Other place 34.1% 54.4% 73.7% 7.5% 25.8% 10.6% 17.3% 45.6% 26.1% 40.7% Other illicit drugs 1.3% 62.7% 28.0% 21.3% 21.3% 3
Reasons for using alcohol-cannabis Reason To relax To be sociable with friends To enjoy music or movies To feel good 63.4% 91.7% 27.8% 24.2% : p < 0.001; **: p < 0.01; *: p < 0.05; : not statistically significant 41.2% 89.4% 17.4% 13.2% 66.8% 85.0% 49.7% 32.6% 65.5% 71.1% ** 19.7% 19.0% ** 18 Reasons for using alcohol-cannabis (2) Reason For the inspiration As a sleeping pill To let off steam when stressed Against boredom 8.0% 11.9% 38.9% 11.0% : p < 0.001; **: p < 0.01; *: p < 0.05; : not statistically significant 1.1% 4.6% 25.7% 5.1% 26.7% 29.4% 39.0% 20.3% 7.7% 24.6% 32.4% 8.5% ** 19 Reasons for using alcohol-cannabis (3) Reason To forget one s sorrows 12.0% 7.4% ** 20.9% 20 9.9% ** Frequency of cannabis use according to period (last year use) Academic year No 24.4% <= once a month 31.7% 2-3 times a month 12.8% once a week 8.2% 2-6 times a week 13.1% daily 9.8% 21 For medical reasons To fight fatigue 1.1% 6.8% 0.7% 2.3% 4.8% 1.6% 10.6% * 0.0% Examination period Holiday period 65.9% 11.6% 6.4% 35.3% 7.6% 15.8% 6.1% 8.8% 8.5% 14.3% 5.5% 14.3% : p < 0.001; **: p < 0.01; *: p < 0.05; : not statistically significant 22 Weekly cannabis use (last year users) according to period and sex Uitingen van problematisch cannabisgebruik 23 Academic year Examination period Holiday period students 35.8% 25.7% 41.7% students 24.8% 12.8% 31.7% Statistical significance p<0.05 (Chi-square) p<0.01 (Chi-square) p=0.063 () : DSM-vragen Decorte et al. (2003) Heb je ooit ondervonden dat je langer dan een week meer cannabis gebruikte dan je van plan was, of dat je het product langer gebruikte dan de bedoeling was? Heb je ooit langer dan een week een behoefte gevoeld om je gebruik van cannabis te verminderen of heb je ooit langer dan een week zonder succes- met cannabis willen stoppen? Heb je ooit langer dan een week sociale activiteiten, hobby s of werk verminderd of gestaakt vanwege je gebruik van cannabis? Ben je ooit langer dan een week cannabis blijven gebruiken, terwijl je te kampen had met een psychisch of lichamelijk probleem veroorzaakt of verergerd door het gebruik van cannabis? Heb je ooit langer dan een week je verplichtingen jegens werk of studie niet na kunnen komen door het gebruik van cannabis? Heb je ooit langer dan een week cannabis willen gebruiken, terwijl je te kampen had met problemen in de relationele sfeer veroorzaakt of verergerd door het gebruik van cannabis? 4
24 Signs of problems due to cannabis use (last year users) Signs of problems due to cannabis use according to sex (last year users) 25 Did you ever use more cannabis or for a longer period than intended during more than one week? Did you ever feel the need to reduce your cannabis use or did you ever want to quit (without succes) for longer than one week? Did you ever reduce or give up social activities, hobbies or work for longer than one week, due to your cannabis use? Did you ever want to use cannabis longer than one week, while having relational problems caused or worsened by cannabis use? Did you ever continue using cannabis longer than one week while having a mental or physical problem caused or worsened by cannabis use? Did you ever fail in fulfilling your work or study commitments for longer than one week due to cannabis use? 27.2% 19.0% 12.7% 12.0% 11.3% 10.3% Number of positive items 0 1 2 3 4 5 6 p<0.01 (Chi-square) Last year users 64.6% 13.1% 5.7% 7.4% 3.0% 4.0% 2.0% last year users 56.6% 12.6% 8.0% 9.1% 4.6% 5.7% 3.4% last year users 76.2% 13.9% 2.5% 4.9% 0.8% 1.6% 0.0% Discussion and conclusions use in Antwerp students is quite common Relatively more male students than female students use cannabis and male students use it more frequently Achievement-oriented expectations due to academic studies act as a buffer for cannabis use: there is a remarkable decrease in cannabis use during the examination period 26 Discussion and conclusions However, there are 5.5% daily cannabis users during examination periods (330 students in total). These are to be followed more closely Two out of three last year users have had no signs of problems due to cannabis use One out of three encountered at least one sign of problems: using longer than planned, problems with hobbies or social activities, relational problems, health problems, 27 Discussion and conclusions 28 Discussion and conclusions 29 There is a direct link between the frequency of use and the degree of problems students have three times more signs of problems (30.8%) than female students (9.9%) We could not find a link between age and cannabis use. However, when there is an early onset of cannabis use, than we found both a higher frequency of use (r s = -0,28; p<0,01) and more problematic use of cannabis in later life Based on our results and a review of the literature, it is clear that a drug policy plan for the Antwerp students is more than welcome Further research is needed to discover trends 5
30 31 Studenten en alcohol: hand in hand? De universiteitsstudent heeft over het algemeen de faam dat hij de drank niet versmaadt. ( ) Sommigen gaan zo ver bier en student als zijns-gebonden te betitelen. (W. Prové - 1965) 32 Studenten en alcohol: hand in hand? 33 : prevalentie College students drink. No matter how you slice it, most people would agree with some version of that statement. (Walters & Baer, 2006) Prevalentie: 97,0% heeft ooit alcohol gedronken 93,9% heeft het laatste jaar alcohol gedronken voor elk van de alcoholische dranken ooit-gebruik tussen 84,4% en 93,4% Voor elk van de alcoholische dranken laatstejaarsgebruik tussen 73,9% en 85,5% gebruik algemeen ingeburgerd maar deze cijfers zeggen niets over een eventuele problematische aard van het alcoholgebruik => frequenties van gebruik en instrumenten voor het opsporen van probleemgebruik 34 : frequentie Frequenties van gebruik: zie tabel in Word-document Merkelijk frequenter gebruik in academiejaar en in vakantieperiodes dan in examenperiodes >50% frequente gebruikers van bier tijdens academiejaar en vakantieperiodes Lage frequenties dagelijkse gebruikers tijdens examenperiodes kan wijzen op enkele studenten met alcoholafhankelijkheid Gebruiksfrequenties geven indicaties over, maar nog geen duidelijk beeld van potentieel probleemgebruik. 35 : probleemgebruik gemeten Twee gevalideerde meetinstrumenten: ( AUDIT ) Use Disorder Identification Test self report-vragenbatterij 10 vragen over drinkpatroon en ervaren gevolgen van alcoholgebruik bruikbaarheid bij adolescenten en studenten aangetoond Kwantitatieve normen British Medical Association self report-vraag over gemiddelde aantal gedronken glazen alcohol per week risico-inschatting van fysieke nadelen tengevolge van alcoholgebruik: vrouwen: >14 glazen alcohol/week mannen: >21 glazen alcohol/week 6
AUDITscore 36 : probleemgebruik (AUDIT) Mannelijke studenten Vrouwelijke studenten 0-7 52,7% 83,4% 8-15 37,0% 14,8% 16-19 5,8% 1,1% 20-40 4,5% 0,7% 37 ( BMA ) : probleemgebruik 21 glazen per week > 21 glazen per week Mannen 88,9% 11,1% 14 glazen per week > 14 glazen per week Vrouwen 93,8% 6,2% (χ²=153,012; df=3; p<0,001) 38 : probleemgebruik Sterke overeenkomst tussen aangegeven hoeveelheid glazen alcohol per week (BMA) en berekende hoeveelheid glazen alcohol per week (AUDIT): r=0,85 (p<0,01) Aandeel mannelijke studenten met indicaties voor probleemgebruik gelijk bij AUDIT (10,3%) en BMA (11,1%) Aandeel vrouwelijke studenten met indicaties voor probleemgebruik wijkt sterk af tussen AUDIT (1,8%) en BMA (6,2%) => reden? 39 : binge drinking Hot item in de media, maar wat is binge drinking eigenlijk? Binge drinking duidt op het snel naeen drinken van ettelijke glazen alcohol met de bedoeling snel dronken te raken. Tot zover de consensus, maar helaas zijn er veel meer verschillen qua begripsafbakening 40 Binge drinking: what s in a name? 1. Aantal glazen per gelegenheid? VS: 4+ ( ) / 5+ ( ) Europa: tendens om hoger te gaan (6+/8+?) 2. Wat is een gelegenheid? Sterk cultureel bepaald: sluitingsuur cafés of clubs, drinkgewoonten (bv. urenlang tafelen met wijn), Het is belangrijk om snel te komen tot een universele afbakening van de definitie van binge drinking, waarin de BAC als uitgangspunt geldt. In ons onderzoek gebruiken we de AUDIT-vraag om binge drinking te meten: 6 glazen per gelegenheid Frequentie binge drinking Aandeel studenten 41 Binge drinking: resultaten Aandeel studenten ( ) Aandeel studenten ( ) Nooit 28,2% 14,2% 41,0% < maandelijks 34,2% 30,7% 37,3% Maandelijks 19,6% 25,3% 14,3% Wekelijks 17,0% 27,9% 7,1% Dagelijks of bijna dagelijks 1,1% 2,0% 0,3% (χ² = 212,120; df = 4; p < 0,001) Binge drinking vooral met bier en met sterke drank Hoe frequenter binge drinking, hoe sterker het risico op probleemgebruik volgens AUDIT (r s = 0,76; p<0,001); ongeveer even sterk bij vrouwen dan bij mannen. 7
42 : andere resultaten Geen verband tussen leeftijd en alcoholgebruik wel tussen beginleeftijd en alcoholgebruik: hoe jonger de beginleeftijd, hoe frequenter het huidige alcoholgebruik (r s : - 0,18-0.30; p<0,01) Plaatsen van gebruik: café, restaurant, fuiven en eigen woonplaats. Positief verband bezoekfrequentie café en fuiven en gebruiksfrequentie bier en sterke drank Positief verband bezoekfrequentie discotheek en gebruiksfrequentie sterke drank Motieven voor alcoholgebruik: voor de gezelligheid met vrienden (90,5%), om te ontspannen (51,7%), om stoom af te blazen bij stress (31,9%) 43 ( 2 ) : andere resultaten Geen verband tussen bestuurslidmaatschap van een studentenvereniging en de frequentie van alcoholgebruik wel tussen bestuurslidmaatschap van een studenten-vereniging en gebruikte hoeveelheid alcohol: 11 glazen per week vs. 6,5 glazen per week Kotstudenten drinkt gemiddeld grotere hoeveelheden alcohol dan thuisstudenten: 9 glazen per week versus 6,5 glazen per week 44 45 Studenten en illegale drugs Achterhaald cliché uit de 20e eeuw of realiteit in de 21e eeuw? : 47,4% ooit-gebruik 22,1% laatstejaarsgebruik Amfetamines: 6,7% ooit-gebruik 2,3% laatstejaarsgebruik XTC: 7,4% ooit-gebruik 2,9% laatstejaarsgebruik Cocaïne: 6,8% ooit-gebruik 3,4% laatstejaarsgebruik 46 Illegale drugs: prevalentie 47 Illegale drugs: frequentie Merkelijk frequenter gebruik in academiejaar en in vakantieperiodes dan in examenperiodes Andere illegale drugs dan cannabis: probleemgebruik gemeten via DAST-10 self report-vragenbatterij 10 vragen over gebruikspatroon en ervaren gevolgen van illegaledruggebruik 8
48 Andere illegale drugs dan cannabis: probleemgebruik (DAST-10) Score Indicatie % onder laatstejaarsgebruikers 0 geen problemen 7,8% 1-2 beperkt risico op problemen 46,9% 3-5 verhoogd risico op problemen 31,3% 49 Andere illegale drugs dan cannabis: andere resultaten Plaatsen van gebruik: vooral in de uitgaanswereld (clubs, discotheken en fuiven) Probleemgebruik komt vaker voor bij kotstudenten, alhoewel deze groep minder frequent uitgaat Hypothese: => mate van ouderlijk toezicht speelt mogelijk een rol => maar peer invloeden kunnen ook bepalend zijn. 6-10 sterk verhoogd risico op problemen 14,1% 50 Studenten en medicatie Medicatie: prevalentie 51 Algemeen (vnl. pijnstillers): - 87,0% ooit-gebruik - 71,5% laatstejaarsgebruik Kalmeer- en slaapmiddelen: 11,3% ooit-gebruik 5,9% laatstejaarsgebruik Stimulerende medicatie: 5,7% ooit-gebruik 2,9% latstejaarsgebruik 52 Medicatie: frequentie 53 Poly- en combigebruik Merkelijk frequenter gebruik in examenperiodes dan in academiejaar en in vakantieperiodes 80% frequente gebruikers van stimulantia tijdens examenperiodes >40% frequente gebruikers van sedatieven tijdens examenperiodes! Mogelijke bijwerkingen van stimulantia Positief verband frequentie binge drinking frequentie gebruik illegale drugs (r s = 0,20 0,29) Polygebruik bij kleine groep gebruikers: alcohol illegale drugs stimulerende medicatie 8/10 studenten met hoogste risicoscore op DAST geven aan meerdere middelen tezelfder tijd te gebruiken 9
54 Enkele conclusies Overgrote deel van AUHA-studenten vertoont geen kenmerken van risicovol of problematisch gebruik Toch loert problematisch middelengebruik om de hoek: 1/10 studenten kampt met problematisch alcoholgebruik Vaak voorkomend binge drinking is risicoverhogend Enkele tientallen tot honderden AUHA-studenten die minstens één van volgende fenomenen vertonen: dagelijks cannabisgebruik, dagelijks gebruik van stimulerende medicatie tijdens examens, dagelijks gebruik van sedatieve medicatie, frequent gebruik van stimulerende illegale drugs, polygebruik 55 Enkele conclusies (2) Alle studenten kunnen best wat informatie en sensibilisering gebruiken Een niet onbelangrijke minderheid heeft nood aan advies en/of hulp!!! 4/10 studenten is voor meer aandacht voor alcohol- en drugthema in het studiecurriculum 10