Taaluniecentrum NVT zondag 17 tot zaterdag 30 augustus 2014 Inhoud Intensieve cursus van 2 weken voor docenten Nederlands uit heel de wereld Seminarium als vreemde taal nari- Nederlands Semi- Semi-nari- didactiek, taal en cultuur verbindt www.taalunie.org
Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur 1
Algemene Informatie Locaties IBIS Hotel Antwerpen Centrum Meistraat 39 2000 Antwerpen, België tel.: + 32-3-2318830 fax: + 32-3-2342921 Hotel Casa 400 Eerste Ringdijkstraat 4 1097 BC Amsterdam, Nederland tel: + 31-20-6651171 fax: + 31-20-6630379 Doelgroep Het seminarium is bedoeld voor docenten Nederlands aan universiteiten en hogescholen buiten Nederland en Vlaanderen voor wie het Nederlands niet de moedertaal is. Het programma richt zich in het bijzonder op jonge en op beginnende docenten, maar kan door het interactieve karakter en de gevarieerde inhoud ook voor meer ervaren docenten van nut zijn. De cursus biedt plaats aan maximaal 20 deelnemers. Programma Didactiek Het seminarium beoogt deelnemers aan te zetten tot bezinning op eigen didactisch handelen. Informatieverstrekking over nieuwe inzichten in de didactiek NVT en uitwisseling van ervaringen moeten dit bewerkstelligen. De didactiekcolleges zijn veelal geordend rond thema s die een gehele dag centraal staan. Tijdens deze themadagen worden in subgroepen opdrachten uitgevoerd. Er is bijvoorbeeld een dag van de didactiek, een dag over interactieve werkvormen met lees- en luisterteksten, een toetsochtend en een sessie peer teaching. Taal Het Nederlands is de voertaal tijdens alle activiteiten en in individuele gesprekken met taalen uitspraakdeskundigen kunnen bepaalde aspecten van de eigen taalvaardigheid worden verdiept. Cultuur In de vorm van lezingen en excursies krijgen de deelnemers culturele en algemeen maatschappelijke informatie over Nederland en Vlaanderen aangeboden. De auteur Frank Westerman van wie de deelnemers voorafgaand aan het seminarium een literair werk krijgen toegestuurd, zal komen praten over zijn boek en het literaire schrijven. 2 3
De eerste week van het seminarium vindt plaats in Antwerpen en de tweede week in Amsterdam. Het succes van het seminarium staat of valt met de mate van inzet, leer motivatie en samenwerkingsbereid heid van de deelnemers. Openstaan voor wat anderen te berde brengen binnen en buiten het officiële program ma verruimt de sociale dimensie van het vakgebied. Het seminarium biedt een unieke gelegenheid tot het opdoen van nieuwe professionele contacten en tot het verruimen van de collegiale kring ver buiten de nationale grenzen. Cursusleiding Annelies de Jonghe Docente Nederlands NVT Projectleiding Ingrid Degraeve Taaluniecentrum NVT Organisaties De Nederlandse Taalunie is een beleidsorganisatie waarin Nederland, Vlaanderen en Suriname samenwerken op het gebied van het Nederlands. De belangrijkste werkterreinen zijn: de Nederlandse taal zelf, het Nederlands in digitale toepassingen, onderwijs in en van het Nederlands, literatuur en leesbevordering, en de positie van het Nederlands in Europa en in de wereld. Zie ook de website www.taalunieversum.org Het Taaluniecentrum NVT organiseert deze zomercursus onder verantwoordelijkheid van de Nederlandse Taalunie. Bij het Taaluniecentrum NVT in Brussel kunnen docenten, leerkrachten en leerders van het Nederlands buiten Nederland en Vlaanderen terecht voor advies, informatie en scholing. Zie ook de website www.taaluniecentrum-nvt.org Informatie over activiteiten is ook te vinden op Facebook: www.facebook.com/taaluniecentrumnvt 4 5
Programma overzicht Aankomst Zondag 17 augustus Afscheid Zaterdag 30 augustus zondag 17 > Aankomst Maandag 18 >Didactiek: NVT actueel Dinsdag 19 >Taalreflectie Woensdag 20 >Didactiek: Authentiek materiaal van het internet in lessen NVT Donderdag 21 >Cultuurkunde: Vlaanderen en Brussel vandaag Vrijdag 22 >Didactiek: Toetsen > Cultuurkunde: Onderzoek naar de artistieke identiteit In de namiddag Aankomst van de deelnemers in het Hotel IBIS in het centrum van Antwerpen 17.00 Informele ontvangst en gelegenheid om met elkaar kennis te maken in de lounge van het hotel 08.00 08.45 Ontbijt 09.00 Afscheid en vertrek van de deel nemers uit het Hotel Casa 400 in Amsterdam Zaterdag Zondag Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag van de Nederlanden 23 >Dagje vrij 24 >Cultuurkunde: Zeelanddag 25 >Taalreflectie 26 >Didactiek: Teksten doorgronden 27 >Didactiek: Peer teaching 28 >Cultuurkunde: Nederland vandaag 18.00 Opening van het seminarium door medewerker Nederlandse Taalunie Aansluitend bespreking van het programma Vrijdag 29 >Cultuurkunde: Lezing met de auteur Frank Westerman zaterdag 30 > Afscheid 19.30 Avondmaaltijd in een restaurant in de buurt van het hotel 6 7
Didactiek: NVT actueel Achtergrond Voor een docent staat of valt succesvol lesgeven met heel wat didactische overwegingen. Wat moet een student op korte termijn allemaal kunnen? Welke nieuwe didactische inzichten zijn zinvol? Moet cultuurkunde als vak apart of kan het in de taalverwervingslessen worden geïntegreerd? Welk didactisch materiaal is bruikbaar in het hoger onderwijs? Hoe kan authentiek materiaal worden ingebed? Tijdens deze instapsessie worden verschillende aspecten uit de vreemdetalendidactiek nader toegelicht en besproken. Het seminarium biedt geen kant-en-klare onderwijsrecepten, maar een forum voor de ontwikkeling van lesideeën en de reflectie op de eigen lespraktijk. Het is ook een unieke kans om samen met collega-docenten ideeën uit te wisselen en uit te testen. Doelstelling Informatieverstrekking over recente inzichten in de vreemdetalendidactiek en onderzoek naar de bruikbaarheid ervan in de eigen onderwijssetting. Aandachtspunten hierbij zijn: algemene tendensen in de vreemdetalendidactiek, de rol van de docent in gestuurde of meer autonome leerprocessen, de plaats van cultuurkunde binnen het curriculum, recent verschenen leermiddelen. Werkwijze Volgens het principe learning-bydoing komen verschillende interactieve en activerende werkvormen aan bod zoals ijsbrekers, subgroepen met verwerkingsopdrachten, check-in-duo s, discussie met sneeuwbaleffect, fluisteroverleg. Werkvormen kunnen meer docentgecentreerd of meer taakgericht zijn en worden altijd ingezet om een bepaald leerdoel te bereiken. In de instapsessie wordt afwisselend vanuit het perspectief van de student en van de docent naar de werkvormen binnen een didactische setting gekeken. 8 9
Programma: Maandag 18 augustus 10.45 12.15 Ingrid Degraeve en Annelies de Jonghe: Vervolg van de workshop 12.30 Lunch in het hotel 14.00 15.30 Annelies de Jonghe: Een bruikbare analyse van recent verschenen leergangen, lexicale en didactische hulpmiddelen. Verwerkingsopdrachten in subgroepen 08.00 08.45 Ontbijt 15.30 Pauze 08.45 10.15 Ingrid Degraeve en Annelies de Jonghe: Een niet-alledaagse benadering van de ontwikkeling van de vreemde talen didactiek en de rol van de docent in het leerproces van de student 10.15 10.45 Pauze 16.00 17.45 Posterpresentatie leermiddelen Godi Dijkman: Individueel taaladvies 18.30 Stadswandeling met gezamenlijke avondmaaltijd 10 11
Taalreflectie: de eigen onderwijssituatie feedback Taalreflectie: onderwezen worden. De laatste Reflectie op eigen taalgebruik (deel 1) geven op deze kwaliteiten? Doelstelling Reflectie op de eigen kennis van het Nederlands en de manier waarop die in een onderwijssetting wordt ingezet. De focus ligt hierbij op creatieve ideeën omtrent woord- Onderzoek naar taalverandering (deel 1) decennia is de visie op het Nederlands zoals dat in België gesproken wordt, grondig veranderd. In Amsterdam biedt Rik Schutz, lexicograaf en publicist uit Nederland, stof genoeg om na te diversiteit en stilistische variatie. denken over recente taalveranderingen in het algemeen en hoe Werkwijze moedertaalsprekers daarop De onderwerpen vragen stellen, reageren. vragen uit de klas, woorden se man- Achtergrond ti seren en stijl & register komen aan Taal verandert. Ook het Nederlands. Een goede spreek- en schrijfvaardig- bod. Er wordt gekeken naar de beste Niemand kan voorspellen in welke heid is voor de NVT-docent van manieren om te anti ciperen op vragen richting die ontwikkeling zal gaan. belang bij uitleg en instructie. uit de klas NVT en de verschil - Met twee taalexperts uit Daarnaast is de docent bron van lende wijzen waar op op een selectieve Vlaanderen en Nederland wordt een creatieve taal tijdens de feitelijke manier bete kenis aan nieuwe kijkje genomen achter de schermen communicatieve situaties in de les; woorden schat kan worden gegeven. van de taalverandering. de docent vult de leergang aan of Aan de hand van enkele artikelen uit de stuurt deze bij. De productieve Nederlandse media worden de deel - Ruud Hendrickx, taaladviseur bij de taalvaardigheden van de NVT-docent nemers in subgroepjes aan gespoord Vlaamse omroep VRT, gaat in op hangen vooral samen met zelf na te denken over de verschillende de vraag of er binnenkort naast het woord diversiteit en stilistische registers en variaties in stijl en te Standaardnederlands een aparte variatie, maar wie kan de docent in komen tot diverse schrijfproducten. Vlaamse variant zal moeten 12 13
Programma: Dinsdag 19 augustus 10.45 12.15 Godi Dijkman: Gevarieerde taken in subgroepen 12.30 Lunch in het hotel 14.00 15.30 Ruud Hendrickx: Van Vloms naar Belgisch-Nederlands. Gastcollege met debat 08.00 08.45 Ontbijt 08.45 10.15 Godi Dijkman: Creatieve ideeën over woorddiversiteit en stilistische variatie in de klas 15.30 Pauze 16.00 17.45 Godi Dijkman: Individueel taaladvies Vanaf 18.00 Vrije avondmaaltijd 10.15 10.45 Pauze 14 15
Didactiek: Authentiek materiaal van het internet in lessen NVT Achtergrond Op het internet vind je veel goed en bruikbaar authentiek materiaal voor je lessen NVT. Maar je moet weten waar je het kan vinden. En wat je ermee zal doen. Hoe zorg je ervoor dat het een meerwaarde biedt tegenover het vaste handboek dat je gebruikt? We reflecteren hiervoor over een aantal vormen van authentiek materiaal, zoals: krantenartikels, reclame, cartoons, filmtrailers, gedichten,... We bespreken welke oefeningen types geschikt zijn en hoe je zowel op lage als hoge niveaus van taal verwerving authentiek materiaal kan inzetten. Doelstelling bewustzijn van de meerwaarde van authentiek materiaal de juiste selectie maken van authentiek materiaal voor je eigen doelgroep de juiste opdrachten ontwikkelen op verschillende niveaus van het Europees Referentiekader op een afwisselende manier omgaan met authentiek materiaal Werkwijze Vertrekken doen we vanuit een aantal uitgewerkte voorbeelden die ons doen reflecteren over de meerwaarde van authentiek materiaal, de voor- en nadelen van bepaalde vormen en de verschillende oefeningentypes op de niveaus van het Europees Referentiekader voor Talen. Daarna ontwikkel je zelf een aantal opdrachten bij authentiek materiaal zodat je die meteen kan meenemen naar je eigen lespraktijk. Middagprogramma De namiddag is vrij voor het bezoek aan boekwinkels, bibliotheken en universiteiten, aan studiebegeleiders en het onderhouden van overige academische contacten. Er is geen avondprogramma voorzien. 16 17
Programma: Woensdag 20 augustus 10.45 12.15 Catherine Verguts: Vervolg van de workshop 12.30 Lunch in het hotel 14.00 18.00 Middag en avond vrij voor academische contacten en bezoek aan boekhandels 08.00 08.45 Ontbijt vanaf 18.00 Vrije avondmaaltijd 08.45 10.15 Catherine Verguts: Authentiek materiaal van het internet in lessen NVT 10.15 10.45 Pauze 18 19
Cultuurkunde: Vlaanderen en Brussel vandaag De gezamenlijke uitstap naar Brussel bestaat uit een heel gevarieerd programma. Het begint met een informatief bezoek aan het Vlaams Parlement, gelegen in het politiek hart van Brussel, gevolgd door een lunchbuffet in het parlementsgebouw. Enkele parlementariërs zullen ons rondleiden en graag over een aantal politieke kwesties of over het politiek systeem in het algemeen van gedachten wisselen. Op het middagprogramma staat een stadswandeling met kunsthistoricus en socioloog Arlette Clauwers. Zij zal het hebben over de historische ontwikkeling van het uiterlijk vertoon. Brussel is een typische 19e-eeuwse stad die zich ontwikkeld heeft vanuit de structuur van het 18e-eeuwse Koningsplein in de bovenstad en nieuwe stedenbouwkundige ingrepen in de benedenstad: de overwelving van de Zenne, de aanleg van een overdekte winkelgalerij, pleinen en wandelpromenades, Wandelen in de stad, zich voor het plezier verplaatsen in de stedelijke ruimte, lijkt vandaag iets vanzelfsprekends. Zien en gezien worden in de stad is een typische vrijetijdsbesteding die ontstond in de loop van de 17e eeuw. Tijdens de wandeling staan we stil bij de diversiteit van de architectuur en de stedenbouw en kijken we binnen in de wereld van de opdrachtgevers in de loop van de geschiedenis. Daarna is er tijd om zelf op ontdekking te gaan in de stad. Ingrid en Annelies, allebei Brusselaars, houden heel wat tips paraat. De reis gebeurt die dag per trein. Er zijn tussen Antwerpen en Brussel frequente en snelle verbindingen. s Avonds is iedereen vrij om terug te keren wanneer hij of zij wil. 20 21
Programma: Donderdag 21 augustus 15.00 17.00 Stadswandeling met kunsthistoricus en socioloog Arlette Clauwers Vanaf 17.00 Vrij programma in Brussel 20.00 20.43 Mogelijke individuele terugreis per trein naar Antwerpen vanaf Brussel CS 08.00 08.45 Ontbijt 09.45 10.30 Vertrek per trein van Antwerpen CS naar Brussel CS 11.30 Bezoek aan het Vlaams Parlement met rondleiding. Aansluitend lunch in het parlementsgebouw 22 23
Didactiek: Doelstelling Cultuurkunde: Doelstelling Toetsen NVT-docenten moeten weten hoe ze bestaande toetsen naar waarde kunnen schatten, aan de noden van hun studenten kunnen aanpassen en waarop ze moeten letten als ze zelf aan het ontwikkelen slaan. Werkwijze In deze workshop reiken we dan ook de voornaamste principes met Onderzoek naar de artistieke identiteit van de Nederlanden Het is de bedoeling om op basis van deze collectie het ontstaan en de ontwikkeling van de artistieke identiteit van de Nederlanden van de 14e tot de 17e eeuw te schetsen. Vervolgens richten we de aandacht op de aparte ontwikkeling in Noord en Zuid in de 17e eeuw: de calvinistische kunst grenst zich af van de barok, onder meer in betrekking tot toetsontwikkeling stillevens (monochrome banketjes en beoordeling aan. We doen dat vs. pronkstillevens), maar ook in de Achtergrond aan de hand van bestaand toetsmateriaal en items die de Achtergrond triomfantelijke katholieke stukken (Jordaens). Toetsen kunnen je heel wat waardevolle informatie geven over deelnemers zelf ontwikkelen tijdens de sessie. We besteden ook Het Antwerpse Museum Mayer van den Bergh bezit een uitzonderlijke Werkwijze je studenten, hun vorderingen én uitgebreid aandacht aan de collectie kunstwerken van de Deze hele ontwikkeling zal in een jouw aanpak: wat beheersen ze al functionele toetsvisie en het Nederlanden uit de 14e, 15e en overzichtslezing aan de hand van goed, voor welke aspecten van de aanbod van het CNaVT, het officiële, 16e eeuw. Deze collectie is met een powerpointpresentatie met taalbeheersing moet je een andere internationale examen Nederlands werken als het beroemde kunstwerken uit het museum aanpak overwegen, enz. als Vreemde Taal. Breviarium Mayer van den Bergh en uitvoerig toegelicht worden. Maar meet je toets wel wat je De dulle Griet van Pieter Bruegel Achteraf wordt deze synthese dan wilt dat hij meet? representatief voor de ontwikkeling geïllustreerd in een eigengereide En toetsen we niet te veel? van de Vlaamse en Nederlandse selectieve rondleiding in het artistieke identiteit. museum Mayer van den Bergh. 24 25
Programma: Vrijdag 22 augustus 12.30 Lunch in het hotel 14.00 15.00 Ludo Beheydt: Het ontstaan van de artistieke identiteit van de Nederlanden; van de Vlaamse miniaturen tot het classicisme 15.00 Gezamenlijke wandeling naar het museum Mayer-van den Bergh 15.30 17.00 Ludo Beheydt: Rondleiding in het museum 08.00 08.45 Ontbijt vanaf 17.00 Vrije avondmaaltijd 08.45 10.15 Petra Poelmans: Toets je toets! 10.15 10.45 Pauze Avondprogramma Afhankelijk van de culturele agenda hebben we een theater- of concertbezoek gepland in Antwerpen of Amsterdam. 10.45 12.15 Petra Poelmans: Vervolg workshop 26 27
Dagje vrij MAS (Museum aan de Stroom) in de Fietsen Programma: Zaterdag 23 augustus oude haven aan het Willemdok. Havenbuurt Het 'Eilandje' - zo wordt nu de Voor de sportievelingen biedt Antwerpen handige fietsjes aan die je aan fietsstations verspreid over de hele stad kunt ophalen. 08.30 09.30 Ontbijt oudste havenbuurt van Antwerpen En waarom tussendoor ook niet Dagje vrij genoemd - is een erg hippe buurt eens een frisse duik in de badboot en ligt midden in het water. op de Schelde? Er zijn geen gezamenlijke maaltijden Het was vroeger de plek waar grote oceaanstomers met migranten, Tussendoor kan je een gezellig fortuinzoekers, reizigers en zakenlui Antwerps Bolleke drinken in het vertrokken. De beroemde rederij café Het elfde gebod in de Red Star Line bracht zo n 2,6 schaduw van de kathedraal en miljoen mensen naar Amerika s avonds kan je genieten van een Op zaterdag is iedereen vrij te doen vanuit heel Europa. Aan de zonsondergang op het strand van waar hij zin in heeft. Er valt veel te thematiek van migratie is nu een Sint-Anneke aan de Schelde. zien en te beleven in Antwerpen, heel spannend museum gewijd maar ook andere Vlaamse steden en dat erg populair is. Een half miljoen Antwerpenaren zelfs de Belgische kust zijn heel goed bereikbaar vanuit Antwerpen. Diamanthandel maken van de stad een bruisende stad met een heel eigen Vlaams Musea Bovendien is Antwerpen al eeuwen lang het wereldcentrum van de karakter. Aanraders zijn een bezoek aan één diamanthandel. In het diamant- van de vele wereldbekende musea paviljoen bij het MAS wordt het zoals het Museum Plantin-Moretus, verhaal van de diamant verteld. het Rubenshuis of het Modemuseum MoMu. Een primeur is het museum 28 29
Cultuurkunde: kering en de mosselcultuur. Programma: 18.00 Zeelanddag Zondag 24 augustus Misschien zijn er zelfs zeehondjes te zien. De lunch is gepland op een leuke plek aan zee. Na de middagpauze wordt er een bezoek gebracht aan het Waters- 08.00 08.45 Ontbijt 08.45 Koffers inladen en vertrek Etentje in Zierikzee 20.15 22.30 Vertrek per bus naar Amsterdam noodmuseum. Het museum geeft per bus naar Burghsluis (NL) een beeld van wat er is gebeurd is 11.00 12.30 tijdens en na de watersnoodramp Rondvaart met de boot Onrust van 1953. Ook de museumlocatie over de Oosterschelde is het zien waard: het is gevestigd in zogenaamde caissons die 12.30 14.00 werden gebruikt voor het sluiten Middagpauze op een Tijdens de Zeelanddag maken van de dijken. leuke locatie aan zee we kennis met historische en actuele aspecten van de relatie die De Zeelanddag wordt afgerond 14.00 14.30 Nederland heeft met binnen- en met een bezoekje aan Zierikzee. Busrit naar Ouwerkerk buitengaats water en de Onder leiding van een bepaald 14.30 16.30 oplossingen die er zijn bedacht voor niet alledaagse gids vindt daar Bezoek aan het Watersnoodmuseum de veelal eeuwenoude problemen. een rondleiding plaats die wordt 16.30 17.00 afgesloten met een etentje. Busrit naar Zierikzee Vanuit Antwerpen is er een busreis Per bus zetten we daarna de reis 17.00 18.00 naar Burghsluis in Zeeland gepland voort naar het Hotel Casa 400 Rondwandeling door Zierikzee waar de boot Onrust ligt te in Amsterdam. wachten. Een gids geeft uitleg over de Oosterschelde, de stormvloed- 30 31
Taalreflectie: Onderzoek naar taalverandering (deel 2) wordt verloedering genoemd. Hoe zit dat? Welke voorbeelden zijn bekend en in welke categorie vallen die? Het is de bedoeling om samen antwoorden op de vele vragen rond taalontwikkeling binnen het Nederlands te vinden. Reflectie op eigen taalgebruik (deel 2) Daarnaast heeft het Nederlands nog specifieke punten van aandacht, bijvoorbeeld de klinkers, die ook nog eens veel spellingsproblemen geven. Ook de assimilatie in het Nederlands behoeft aandacht. Doelstelling Marieke Goedegebure zal in haar workshop de deelnemers praktische handvatten aanreiken om bij hun studenten de verstaanbaarheid te verhogen. Daarbij ligt de focus op de bovengenoemde elementen, Het Nederlands dat moedertaal- Achtergrond en hoe die zo effectief mogelijk sprekers nu spreken en schrijven Om een aantal redenen is het duidelijk te maken. verschilt van dat van hun grootouders. In een inleidende lezing belangrijk om aandacht te besteden aan de uitspraak: je kunt het niet uit Werkwijze benoemt Rik Schutz verschillende een boek leren en het heeft grote In een aantal gezamenlijke oefenin- typen veranderingen en de oorzaken invloed op de begrijpelijkheid van gen laat Marieke Goedegebure zien daarvan. de spreker. Maar ook voor het hoe je in de klas aan uitspraak kunt Welke veranderingen worden verstaan van het Nederlands zijn werken. Ook wordt er literatuur opgemerkt en welke waarde- met name de prosodische aspecten en materiaal voor het oefenen van oordelen worden eraan van belang. Voor de leerder zijn de uitspraak aangeraden. toegekend? deze aspecten vaak onbekend, in de Veel wordt bijna onopgemerkt eigen taal leert men dit als heel jong aanvaard; een enkel verschijnsel kind, nog voor de woordenschat. 32 33
Programma: Maandag 25 augustus 10.45 12.15 Rik Schutz: Taal verandert. Hoe erg is dat? 12.30 Lunch in het hotel 14.00 15.30 Marieke Goedegebure: Verstaanbaar spreken, wat helpt? 15.30 Pauze 08.00 08.45 Ontbijt 08.45 10.15 Tussenevaluatie Seminarium Bespreking van enkele aandachtspunten (culturele presentaties, reflectie op de lespraktijk, peer teaching) 16.00 17.45 Godi Dijkman en Marieke Goedegebure: Individueel taalen/of uitspraakadvies 18.00 Avondmaaltijd in het hotel 10.15 10.45 Pauze 34 35
Didactiek: Teksten doorgronden Achtergrond In het onderwijs Nederlands als vreemde taal (NVT) is het van groot belang om cursisten te leren teksten te doorgronden op verschillende niveaus. Zo moeten zij de structuur en de opbouw van de tekst kunnen begrijpen, zowel op tekst- als op zinsniveau. Zij moeten de woordenschat die de tekst aanbiedt kunnen begrijpen. Daarnaast moeten zij de tekst kunnen plaatsen in een culturele context. Van docenten NVT vraagt dit veel kennis en vaardigheid. Doelstelling In de lessen Nederlands kunnen docenten verschillende didactische middelen gebruiken om cursisten te leren teksten diepgaand te doorgronden. Het doel van deze module is om de docenten kennis te laten maken met deze didactische middelen en die vervolgens te gebruiken in de eigen onderwijspraktijk. Werkwijze In deze module gaan we aan het werk met verschillende technieken om voorkennis te mobiliseren en verwachtingen te formuleren bij een tekst (associatie, woordspin, afbeeldingen, titel van een tekst enz.). Ook zullen we oefenen met globaal lezen. Daarnaast worden er teksten geanalyseerd, waarbij aandacht besteed wordt aan grammatica, zinsopbouw en tekstopbouw. We gaan in op mogelijke oefeningen bij het verwerken van teksten (leg in de juiste volgorde, beantwoord vragen, vertel in eigen woorden, vat de tekst kort samen, dictoglos enz.). Als laatste bestuderen we de culturele aspecten en context van teksten. We bespreken de overeenkomsten en verschillen tussen die aspecten en de context van de Nederlandse teksten en de talen en culturen van de deelnemers. Hierbij staat de vraag centraal hoe je dit alles in de eigen lespraktijk kunt toepassen. In een opdracht voor peer teaching brengen de cursisten de opgedane kennis en ervaring van de module in praktijk. 36 37
Programma: Dinsdag 26 augustus 12.30 Lunch in het hotel 14.00 15.30 Annelies de Jonghe en Christine van Baalen: Introductie peer teaching 15.30 Pauze 16.00 17.45 Individuele voorbereiding lesmodellen in subgroepen 08.00 08.45 Ontbijt Godi Dijkman en Margreet Verboog: Individueel taalen/of uitspraakadvies 08.45 10.15 Christine van Baalen: Teksten doorgronden 10.15 10.45 Pauze 10.45 12.15 Christine van Baalen: Teksten doorgronden Vrije avondmaaltijd Avondprogramma Afhankelijk van de culturele agenda hebben we een theaterof concertbezoek gepland in Antwerpen of Amsterdam. 38 39
Didactiek: verschillende lespraktijken in de Programma: 12.30 Peer teaching literatuur- en tekstdidactiek. De presentaties vormen ook een basis voor reflectie over transfermogelijkheden naar de eigen Woensdag 27 augustus Lunch in het hotel Vanaf 14.00 Middag en avond vrij voor onderwijssetting in het buitenland. academische contacten en Deze module biedt ook een mooie bezoek aan boekhandels kans om teksten uit het boek van de gastschrijver te didactiseren. Middagprogramma De middag is vrij voor het bezoek aan boekwinkels, bibliotheken en universiteiten, aan studie- Tijdens de ochtend worden alle begeleiders en het onderhouden lesmodellen die in subgroepen van academische contacten. 08.00 08.45 werden ontwikkeld, gepresenteerd Er is geen avondprogramma voorzien. Ontbijt in peer teaching. Peer teaching is een soort rollenspel waarbij een 08.45 10.15 docent lesgeeft en de andere Peer teaching: docenten de rol van de leerder Presentatie lesmodellen overnemen. Deze methode is ideaal om zowel het perspectief van de 10.15 10.45 docent als die van de leerder in te Pauze nemen. Het is een mooie kans om samen met de collega s uit de 10.45 12.15 neerlandistiek na te denken over Peer teaching: Vervolg 40 41
Cultuurkunde: In Rotterdam laat architectuur- Programma: aansluitend een broodjeslunch Nederland vandaag historicus Suzanne Roelofs op een stadswandeling de spraakmakende architectonische hoogtepunten van het moderne Rotterdam zien. In het Donderdag 28 augustus 12.45 Vertrek per bus naar Rotterdam Museum Boijmans Van Beuningen 13.30 15.30 geeft ze een overzicht van de Bezoek aan Museum Boijmans moderne Nederlandse kunst. Van Beuningen. Rondleiding met Het museum heeft een prachtige Suzanne Roelofs: Meesterwerken en veelzijdige collectie met meer uit de schilderkunst van de 19e en dan 125.000 kunstvoorwerpen. de 20e eeuw. Daarna vrij bezoek Het museum verwierf de collecties 15.30 17.00 van particuliere verzamelaars. Rondrit langs architectonische De twee bekendste zijn de jurist hoogtepunten en themawandeling Vandaag staat Den Haag als Jacob Otto Boijmans en de Spraakmakende moderne het politieke en Rotterdam als het havenbaron D.G. van Beuningen. 07.30 08.00 architectuur onder leiding economische centrum van Ontbijt van architectuurhistoricus Nederland in het brandpunt. De groepsreis naar Den Haag Suzanne Roelofs Voorafgaand aan het vertrek naar en Rotterdam gebeurt per bus. 08.15 17.00 18.15 Rotterdam bezoeken we het kantoor Er is een gezamenlijke maaltijd in Vertrek per bus naar Den Haag Vertrek per bus naar Amsterdam van de Nederlandse Taalunie waar het hotel Casa 400 voorzien. 10.00 bekende secretariaatsmedewerkers Ochtendwandeling Binnen- 19.30 klaarstaan voor een persoonlijk en Buitenhof Avondmaaltijd in het hotel gesprek. Er wordt een broodjeslunch 10.30 12.30 aangeboden. Ontvangst bij het Algemeen Secretariaat van de Nederlandse Taalunie met 42 43
Cultuurkunde: Lezing met de auteur Frank Westerman wordt de methode-westerman uitgediept en maken we kennis met een zeer veelzijdig auteur, verslaggever bij de Volkskrant en het NRC-Handelsblad, buitenlands correspondent in Rusland en sinds kort ook presentator in de reeks Nederland in 7 overstromingen op de televisie. Tijdens de lezing is er veel ruimte voorzien voor eigen inbreng via discussie en presentatie van lesmodellen die tijdens de workshop met Christine van Baalen werden uitgewerkt. Deze boeiende schrijversontmoeting is het ultieme sluitstuk van de colleges tijdens het seminarium. 'Stikvallei' is de zevende parel aan de kroon van Frank Westerman, een groot Europees auteur', Bernd Wagendorp uit zijn enthousiasme in de Volkskrant: 'Stikvallei' is een fascinerend boek over een intrigerende natuurramp, maar eigenlijk over iets anders: hoe ontstaan mythes? Het is een metaverhaal, een dubbel metaverhaal zelfs, want het gaat ook over de wijze waarop Frank Westerman zijn boeken schrijft.' In de lezing met de auteur Frank Westerman is één van de boegbeelden van het nieuwe genre literaire non-fictie (hijzelf spreekt van frictie) dat met auteurs als Geert Mak, Douwe Draaisma, Lieve Joris en David Van Reybrouck een begrip is geworden in de Nederlandse Letteren. De vele vertalingen maken het genre ook in het buitenland erg populair. De boeken van Frank Westerman worden vaak bekroond met prestigieuze prijzen zoals de Gouden Uil en werden jaren achter elkaar genomineerd voor de AKO-literatuurprijs. Na de lezing is er voldoende tijd over om nog even Amsterdam in te duiken, om culturele presentaties voor het afscheidsdiner voor te bereiden en natuurlijk om koffers te pakken. Daarom is er geen gemeenschappelijke lunch in het hotel. Een medewerker van de Nederlandse Taalunie zal om 17.30 uur het seminarium officieel afsluiten en de certificaten uitreiken. Meer informatie: www.frankwesterman.nl 44 45
Programma: Vrijdag 29 augustus 16.30 Pauze 17.30 19.00 Evaluatie van het seminariumprogramma. Uitreiking van de CERTIFICATEN VAN DEELNAME en sluiting van het seminarium 19.00 Feestelijke afscheidsmaaltijd in het hotel met culturele presentaties van de deelnemers 08.00 08.45 Ontbijt 10.00 12.30 Lezing met de auteur Frank Westerman 12.30 Vrije lunch in de stad 15.00 16.30 Voorbereiding van de culturele presentaties 46 47
Individueel taal- en uitspraakadvies De deelnemers aan het seminarium hebben verschillende linguïstische en educatieve achtergronden. Om tegemoet te komen aan taal- en uitspraakkarakteristieken die daarmee samenhangen, is er aan het seminarium een optionele individuele component toegevoegd. Wie de moeite neemt tevoren een tekst te vervaardigen, kan deze laten beoordelen door een aan het seminarium verbonden specialist tijdens een individueel gesprek. Kenmerken van de eigen uitspraak kunnen eveneens worden besproken met een specialist die uitspraakadvies geeft. Godi Dijkman: individueel taaladvies De deelnemers aan het seminarium kunnen gebruikmaken van het taaladvies. Aan de hand van een door hen geschreven tekst wordt ingegaan op eventuele onjuistheden, structuur, stijl en woordkeus. De opdracht voor deze tekst wordt verstuurd met het boek van de gastschrijver. Ook kunnen de deelnemers tevoren op het aanvullende informatieformulier een (bijvoorbeeld grammaticaal of lexicaal) onderwerp aangeven waarover ze nadere informatie willen krijgen. In een individueel gesprek van ongeveer twintig minuten wordt de tekst besproken. Marieke Goedegebure: individueel uitspraakadvies Op basis van geluidsopnames worden tijdens individuele gesprekken de sterke en zwakke kanten van ieders uitspraak besproken. Daarop volgen adviezen voor verbetering. 48 49
Sprekers op het seminarium Christine van Baalen Christine van Baalen is sinds 1994 werkzaam in het NVT- en NT2-onderwijs. Ze heeft aan verschillende universiteiten in Nederland en in het buitenland gewerkt. Sinds enige tijd heeft ze haar eigen bedrijf, Sjibbolet taal en training, waarin zij cursussen NT2, NVT en Nederlands voor moedertaalsprekers verzorgt (www.sjibbolettaalentraining.nl/ contact). Christine is de auteur van Taal in zaken, Zakelijk Nederlands voor anderstaligen, co-auteur van Cultuur in taal, Interculturele vaardigheden voor docenten Nederlands aan anderstaligen en van Dutch for Reading Knowledge. Sinds 2013 is zij directeur van de Internationale Vereniging voor Neerlandistiek (IVN). Ludo Beheydt Ludo Beheydt doceert Nederlandse taalkunde en Nederlandse cultuur aan de Université Catholique van Louvain-la-Neuve. Hij is redacteur van het tijdschrift Neerlandia en heeft veel gepubliceerd over taalverwerving en over culturele identiteit in kunst en taal. Zijn major opus is Eén en toch apart. Kunst en cultuur van de Nederlanden, een overzichtswerk van de ontwikkeling van de kunst en cultuur van de Nederlanden van de Vlaamse Primitieven tot de Nulgeneratie. Arlette Clauwers Arlette Clauwers studeerde kunstgeschiedenis en sociologie. Achttien jaar geleden richtte ze vzw Korei op om de geschiedenis van de stad te begrijpen, vertrekkend vanuit de 18de eeuw tot vandaag door een interdisciplinaire benadering van stedenbouw, architectuur, beeldende en toegepaste kunst, mode, eetcultuur, literatuur, muziek Korei heeft een team van twintig professionele gidsen. 50 51
Ingrid Degraeve Ingrid Degraeve studeerde vertaalkunde Frans en Duits en behaalde een postacademisch diploma in vergelijkende literatuurwetenschap. In 1999 zette ze in Tbilisi, de hoofdstad van Georgië, een docentschap Nederlands aan de Ilia Chavchavadze State University op. Sinds 2003 verschijnen haar vertalingen van Georgische literatuur bij Vlaamse en Nederlandse uitgeverijen. Sinds 2008 werkt ze als projectleider bij het Taaluniecentrum NVT in Brussel. Godi Dijkman Godi Dijkman is een gecertificeerd docent NT2 die geruime tijd in het buitenland heeft gewerkt. Na zijn studie vertaler Engels/ Italiaans in Antwerpen heeft hij als docent Engels (VSO) gewerkt. In Jakarta was hij aan het Erasmus Taalcentrum werkzaam als docent NVT. Hij specialiseert zich in het Nederlands op ERK-niveaus B1-C1 waarbij het geven van schrijfvaardigheid hem het meest inspireert. Marieke Goedegebure Marieke Goedegebure heeft in Leiden haar eigen taalbureau NT2Spraak, waar ze uitspraaktraining geeft aan anderstaligen. Haar interesse voor de combinatie uitspraak en NT2 ontstond tijdens haar studie logopedie aan de Hogeschool van Rotterdam, toen ze voor een stage uitspraakles gaf aan Vietnamese vluchtelingen. Om meer over NT2 te leren stu deerde ze vervolgens Toegepaste Taalwetenschap aan de VU Amsterdam. Ruud Hendrickx Ruud Hendrickx heeft Nederlandse en algemene taalkunde gestudeerd in Leuven. Hij is taaladviseur van de Vlaamse openbare omroep VRT, lid van het Taaladviesoverleg van de Nederlandse Taalunie en hoofdredacteur van de Grote Van Dale. Annelies de Jonghe Annelies de Jonghe is neerlandicus en germanist. Ze doceert Nederlands en Duits in Duitsland. Haar specialismen voor nascholingsprogramma s zijn blendend-learning, creatief schrijven en de integratieve aanpak van cultuurkunde en taalverwerving. Samen met Britta Bendieck (UvA Amsterdam) richtte ze het internationale programma FAM (Freiburg-Amsterdam-model) op dat intussen aan vijf universiteiten in het studiecurriculum werd opgenomen. Ze is auteur bij de uitgeverij Langenscheidt in München. Petra Poelmans Petra Poelmans is als wetenschappelijk medewerker verbonden aan het Certificaat Nederlands als Vreemde Taal. Daarnaast werkt ze als docent en lerarenopleider bij de vakgroep Nederlands van Fontys Lerarenopleiding Tilburg. Ze combineert haar liefde voor taal(kunde) met haar kennis van het toetsen van taalvaardigheid. Petra is als (hoofd)redacteur verbonden aan Dujal (Dutch Journal of Applied Linguistics) en LES. Suzanne Roelofs Suzanne Roelofs is architectuurhistoricus, afgestudeerd aan de Rijksuniversiteit Groningen. Sindsdien werkt zij als freelance architectuurhistoricus en ontwikkelt en geeft lezingen, arrangementen en reizen op het gebied van moderne architectuur. Dit doet ze zowel voor diverse culturele organisaties en reisorganisaties, als via haar eigen bedrijf, sinds 2013 Building Stories geheten. Rik Schutz Rik Schutz heeft twintig jaar gewerkt bij woordenboekenuitgeverij Van Dale, achtereenvolgens als redacteur, projectleider en uitgever. Nu is hij in deeltijd werkzaam voor de Nederlandse 52 53
Taalunie als projectleider spelling en freelance lexicograaf en publicist. Meer informatie is te vinden op de website: www.onderwoorden.nl Catherine Verguts Catherine Verguts is coördinator van het team Germaanse talen op het Universitair Centrum voor Talenonderwijs van de Universiteit Gent: zij staat in voor de inhoudelijke evaluatie van de cursusinhouden en waakt over de kwaliteit van het lesgeven. Daarnaast begeleidt ze projecten met verschillende thema s en geeft ze zelf les Nederlands (aan anderstaligen) en Engels. Frank Westerman Frank Westerman werkt vanaf 2002 als schrijver vanuit Amsterdam. Voor NRC Handelsblad schreef hij nog een tiental achtergrondartikelen voor het zaterdags bijvoegsel Z en het magazine M. In de jaren daarna daalde het aantal journalistieke reportages tot twee à drie per jaar. In 2004 verscheen 'El Negro en ik', waarmee hij de Gouden Uil 2005 won. 'El Negro en ik' kwam tevens op de shortlist van de Bob den Uyl-reisliteratuurprijs, de AKO-literatuurprijs, de MJ Brusse-prijs voor journalistiek en de Inktaap. Inmiddels zijn er vertalingen verschenen in het Duits, Tsjechisch, Frans, Italiaans, Spaans, Catalaans en Japans. Op grond van zijn oeuvre tot dan toe kreeg Westerman in 2005 de Outstanding Alumnus Award van zijn alma mater, de universiteit van Wageningen. Frank Westerman maakt eind 2013 zijn debuut als tv-presentator van het zevendelige NTR-programma 'Nederland in 7 Overstromingen'. Meer informatie: www.frankwesterman.nl 'Stikvallei' verscheen in oktober 2013 en is inmiddels aan de 4e druk toe. Het allerjongste boek 'De moord op de boekverkoopster' verscheen in 2014. Er zijn momenteel 40 vertalingen van Westermans boeken. 54 55
Sprekers E-mailadressen Christine van Baalen cbaalen@caiway.nl Ludo Beheydt ludovic.beheydt@uclouvain.be Arlette Clauwers info@korei.be Ingrid Degraeve idegraeve@taaluniecentrum-nvt.org Petra Poelmans p.poelmans@fontys.nl Suzanne Roelofs info@suzanneroelofs.com Rik Schutz rik.schutz@gmail.com Catherine Verguts catherine.verguts@ugent.be Godi Dijkman g.dijkman@me.com Marieke Goedegebure info@nt2spraak.nl Ruud Hendrickx ruud.hendrickx@vrt.be Annelies de Jonghe annelies.de.jonghe@sli.uni-freiburg.de 56 57
Semi-nari- Telefoon + 32 (0)2 203 66 73 E-mail secretariaat@taaluniecentrum-nvt.org Bezoekadres Gebouw Kaaitheater Sainctelettesquare 19 1000 Brussel België nari- Semi-