Editie 4: Kindersterfte
Per Jaar Beter Na meer dan 25 jaar onderhandelen en redetwisten over het oplossen van de armoede in de wereld heeft de wereld acht doelstellingen opgesteld die door alle leden van de Verenigde Naties, door de Wereldbank en door de Wereldhandelsorganisatie worden onderschreven: de Millennium Development Goals (de millenniumdoelen). De wereld moet er in 2015 een stuk beter voorstaan dan in het vergelijkingsjaar 1990. Op 8 concreet aangegeven terreinen en met heldere meetpunten. Elk jaar brengen de landen rapport uit. En dan moet het 'per jaar beter' gaan. Met behulp van 'Per Jaar Beter' controleren leerlingen of dat ook zo is. Zijn we op de goede weg? Gaan we de millenniumdoelen op tijd halen? In de werkbladen en op de bijbehorende webstek vind je de opdrachten en de benodigde informatie: * Wat is het doel? * Wat is de situatie in 1990? * Hoe is situatie nu? * Wordt het doel gehaald voor 2015? Per Jaar Beter is een project van: Centrum voor Mondiaal Onderwijs Centre for International Development Issues Nijmegen Per Jaar Beter komt tot stand met financiële ondersteuning van de Nationale Commissie voor Internationale Samenwerking en Duurzame Ontwikkeling 2006 CMO
Recht op Leven Bijna 11 miljoen kinderen onder de vijf jaar stierven er in 2003. Meer dan 98% van deze kinderen woonde in ontwikkelingslanden. Ziekten zijn in van 50% van alle gevallen de oorzaak van kindersterfte onder vijf jaar: longontsteking, diarree, mazelen en aids. Voedingstekorten verhogen de kans om aan ziekten te sterven. De kindersterftecijfers zijn over de wereld zeer verschillend. Ze variëren van 3 tot over de 280 per 1000 kinderen onder de vijf jaar. Armoede, gebrek aan schoon water en verspreiding van ziekten spelen een grote rol bij kindersterfte. In het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (1989) staat in artikel 24: Het recht van het kind op het genot van de grootst mogelijke mate van gezondheid. Om dit recht te realiseren verplichten landen zich om maatregelen te treffen die het sterftecijfer bij kinderen en zuigelingen beperken. Die maatregelen moeten ook leiden tot het wegwerken van omstandigheden die kindersterfte veroorzaken, zoals ziekte en ondervoeding. De landen moeten ervoor zorgen dat kinderen over voedsel en schoon drinkwater beschikken om dit doel te kunnen bereiken. Het vierde millenniumdoel is een extra waarborg dat deze rechten worden nageleefd. Er moet in de ontwikkelingslanden nog veel gebeuren om dit doel te halen: Het sterftecijfer van kinderen onder de vijf jaar moet in 2015 in ieder ontwikkelingsland met minimaal tweederde zijn teruggebracht ten opzichte van 1990. Gaan de landen de doelstellingen op tijd halen? Dat is wat jullie gaan onderzoeken! Wat is er al bereikt in de landen? Wat moet er nog gedaan worden in de race om de doelstellingen te gaan halen? Je vindt op de volgende werkbladen en de bijbehorende internetpagina s informatie over Bolivia, Marokko, Oeganda en India, onze Per- Jaar-Beter-landen. Vier ontwikkelingslanden die overeenkomsten hebben, maar vooral grote verschillen. Ook de rol van Nederland komt aan bod: wat doet Nederland om ontwikkelingslanden te helpen bij het halen van de millenniumdoelen? Lees de werkbladen goed door. Je vindt er telkens stukjes tekst met een verwijzing naar de website voor meer informatie. Elke landenbeschrijving eindigt met de hoofdvraag. Op bladzijde 13 en 14 kun je het onderzoek uitwerken. 1
Bolivia & Kindersterfte Het gaat goed in Bolivia De kindersterfte is al flink afgenomen in Bolivia. De mogelijkheid dat het land dit millenniumdoel in 2015 gaat halen, is dan ook aanwezig. Toch zijn de sterftecijfers van de kinderen onder vijf jaar nog hoog. Kinderen onder de vijf jaar hebben recht op gratis gezondheidszorg. Ook worden ze ingeënt tegen mazelen, polio, tetanus en kinkhoest. Maar er zijn grote verschillen tussen de sterftecijfers op het afgelegen platteland en de steden. In de steden zijn veel meer voorzieningen voor gezondheidszorg en dus zijn de cijfers daar lager. Er wordt nu veel meer rekening gehouden met de eigen taal en cultuur van de indiaanse bevolkingsgroepen, zodat dokters, klinieken en ziekenhuizen toegankelijker voor hen worden. Yatiri Al eeuwen lang maken de indianen gebruik van hun eigen medicijnmannen. Deze hebben bij geboorte of door bijzondere gebeurtenissen hun gaven gekregen. Bijvoorbeeld door het geraakt worden door de bliksem. Yatiri (de persoon die het weet) is de specialist voor diagnose en behandeling voor fysieke en psychische klachten. De behandelingen bestaan uit rituelen, lessen en natuurlijke medicijnen. De Yatiri is een dokter, een priester en een geluksvoorspeller. Naast de Yatiri zijn er nog de Jampiri of Qulliri ( de persoon die geneest). Hun specialisme is ziekte. Ze hebben een grote kennis van kruiden en natuurlijke medicijnen. Het gaat slecht in Bolivia Armoede speelt een grote rol bij de sterftecijfers van kinderen onder de vijf jaar. Er is weinig geld voor goed eten. Ondervoeding zorgt voor een zwakke gezondheid en grote vatbaarheid voor ziekten. Ook gebrek aan schoon water speelt een rol. Dat brengt diarree en dus uitdroging teweeg, een belangrijke oorzaak van sterfte bij kinderen. De indiaanse bevolking zoekt liever hulp bij een traditionele helper dan bij een officiële arts. Ook geven ze vaak de voorkeur aan hun eigen medicijnen die uit kruiden en planten bestaan. 2
Bolivia - Kindersterfte Er moet nog veel gebeuren aan een goede communicatie tussen artsen, verplegers en de indiaanse bevolking. Daarom worden er meer indianen opgeleid om hier verbetering in aan te brengen. Taal, begrip en respect voor de indiaanse cultuur zijn daarbij van belang. De indianen hebben eigen traditionele methodes om ziekten te genezen. Deze bestaan uit het gebruik van geneeskrachtige kruiden en planten en het uitvoeren van rituelen. Een indiaanse medicijnman voert deze rituelen met de zieken uit. Ook hier spelen de cocabladeren een rol in. Ze worden omhoog gegooid en de manier waarop ze neervallen, voorspelt wat er met je gaat gebeuren, bijvoorbeeld in geval van ziekte. In de strijd tegen de ondervoeding worden nu ook de cocabladeren ingezet. In februari 2006 schreef de Boliviaanse krant La Razón daarover (zie het kader hieronder). La PaZ, Bolivia, Feb. 10 (Reuters) Minister van Buitenlandse zaken David Choquehuanca vindt dat cocabladeren aan het schoolontbijt toegevoegd moeten worden. Cocabladeren worden gebruikt voor cocaïne, maar de blaadjes bevatten ook zeer veel nuttige voedingswaarden. "Coca bevat meer calcium dan melk. Het hoort echt bij een goed schoolontbijt", zegt David Choquehuanca in de vrijdagkrant van La Razón. De nieuwe regering van Evo Morales is voor het traditionele en legale gebruik van de cocabladeren. Binnen de cultuur van de indianen worden cocabladeren al eeuwen als medicijn tegen hoogteziekte en als thee en kauwmiddel gebruikt. Morales was zelf een cocaboer. Hij is tegen de drugsproductie, maar voor het goede, traditionele gebruik van coca. De bladeren bevatten veel proteïne, ijzer, calcium en de vitaminen A, B1, B2, E en C, meer dan in noten. Dat bleek na een onderzoek in 1975 door professoren aan de Harvard Universiteit in Amerika. Opdracht: het onderzoek In de Millenniumverklaring gaat millenniumdoel vier over het verminderen van de kindersterfte. 4. Is het aantal kinderen onder de vijf jaar dat sterft in Bolivia in 2015 met tweederde verminderd in vergelijking met 1990? Zie voor uitleg en deelvragen pagina 11 en 12 van deze werkbladen. 3
Marokko & Kindersterfte Het gaat goed in Marokko In 2003 is het Marokkaanse familierecht, de Mudawana, door koning Mohammed VI aangepast. De Mudawana regelt zaken als erfenis, huwelijk en verstoting. Voorheen was er ongelijkheid tussen vrouw en man. Sinds 2003 hebben vrouwen en mannen op papier dezelfde rechten. In de praktijk is dit helaas nog niet het geval. Er wordt in Marokko hard gewerkt om artsen en verplegend personeel op te leiden en beter te verspreiden over het land. Het aantal bevallingen dat plaatsvindt onder de hoede van medisch gekwalificeerd personeel is behoorlijk toegenomen. Daardoor sterven er minder kinderen en ook minder moeders. In afgelegen dorpjes rijzen allerlei initiatieven uit de grond om de toegankelijkheid en de kwaliteit van medische diensten te verbeteren. Birth houses bevallen goed Zwangere vrouwen die tien kilometer moeten lopen over stoffige bergpaadjes? Het hoort tot het verleden in de omgeving van Marrakech. Nu bevallen de vrouwen in speciale birth houses (Dar al Oumouma). Een geboortehuis waar zij medische hulp krijgen als dat nodig is. Een vroedvrouw was er meestal wel, maar moeilijke bevallingen leverden vaak problemen op. Begonnen de weeën, dan kon de familie de ambulance bellen. Maar afgezien van de hoge kosten kon deze vaak niet voor de deur stoppen door slecht begaanbare wegen. Het alternatief was naar een grote(re) plaats in de buurt gaan, waar wel alle medische voorzieningen aanwezig waren. Maar zo'n plaats is soms wel 50 kilometer verderop. Nu is dit probleem opgelost. Er sterven in de buurt van Marrakech geen kinderen meer bij de bevalling doordat er geen professionele hulp aanwezig kan zijn. Bron: Tnine Ourika Het gaat slecht in Marokko De laatste jaren worden er meer onderwerpen bespreekbaar in Marokko. Het onderwerp aids (sida) blijft daarbij achter. Om aidspatiënten te kunnen behandelen en om een aidsepidemie te voorkomen moet deze situatie veranderen. De dagelijkse leefomstandigheden van de kinderen op het platteland en in de sloppenwijken van steden in Marokko zijn heel slecht. Veel kinderen en zwangere vrouwen zijn ondervoed. Zij kampen met een tekort aan vitamine A en aan ijzer. Om verschillende redenen hebben niet alle Marokkanen toegang tot gezondheidszorg. Vaak is er geen toegang tot medische diensten omdat deze te weinig worden aangeboden, maar het kan nog steeds voorkomen dat deze diensten er helemaal niet zijn. En als ze er wel zijn, dan vaak mijlen ver weg. Doordat de wegen slecht zijn en het vervoer gebrekkig leidt dat onnodig tot levensbedreigende situaties en sterfte. 4
Marokko - Kindersterfte In Marokko is de sterfte van kinderen onder de vijf jaar de afgelopen decennia redelijk succesvol bestreden. Dertig jaar geleden was de kindersterfte zelfs nog drie keer zo hoog als vandaag de dag. Deze verbetering zie je ook in de buurlanden van Marokko. De belangrijkste reden voor deze verbetering is het toegenomen aantal vaccinaties tegen ziekten als difterie, tetanus, polio, kinkhoest en mazelen. Investeringen in vaccinaties van kinderen worden dubbel en dwars terugverdiend. Nu nog zorgen dat ieder kind gevaccineerd wordt. Vergeleken met westerse landen is de kindersterfte in Marokko hoog. Er is dus nog veel winst te boeken. De belangrijkste oorzaken van kindersterfte in Marokko zijn complicaties bij de geboorte, ziekten die worden verspreid door parasieten, watergerelateerde ziekten, infectieziekten (luchtweginfecties, diarree) en ondervoeding. Yes-R in Marokko. De Marokkaans-Nederlandse rapper Yes-R is samen met het Marokko Fonds naar Marokko geweest. Het doel van het bezoek is kennismaken met het werk van Marokkaanse ontwikkelingsorganisaties in verschillende delen van het land. Rondom Agadir bezoeken zij projecten voor armoedebestrijding en watervoorziening op het platteland en een project gericht op voorlichting over hiv/aids. In Marrakech brengen ze een bezoekje aan een organisatie voor vrouwenonderwijs en vrouwenrechten. Uitgangspunten van het Marokko Fonds zijn: onderwijs is enorm belangrijk voor ontwikkeling. Het geeft economische kansen en leidt mensen op die mondig zijn. Door een betere gezondheidszorg kan de kindersterfte in Marokko sterk dalen. Dat geldt ook voor ernstige aandoeningen tijdens de zwangerschap. Kindersterfte en sterfte van moeders tijdens de zwangerschap of in het kraambed komen in Marokko onnodig vaak voor. Bron: Marokko Fonds Opdracht: het onderzoek In de Millenniumverklaring gaat millenniumdoel vier over het verminderen van de kindersterfte. 4. Is het aantal kinderen onder de vijf jaar dat sterft in Marokko in 2015 met tweederde verminderd in vergelijking met 1990? Zie voor uitleg en deelvragen pagina 11 en 12 van deze werkbladen. 5
Oeganda & Kindersterfte Het gaat goed in Oeganda In de jaren negentig stijgt het aantal hiv/aids-patiënten in Oeganda gigantisch snel. Door groot opgezette landelijke voorlichtingsprogramma s in dorpen, op scholen en via de media is dit gestopt. In Oeganda is bij de strijd tegen aids gebruik gemaakt van de ABC-methode. ABC staat voor Abstain (onthouding), Be faithful (trouw) en Condoms (condooms). Met andere woorden; onthoud je van seks, zoniet wees dan trouw aan je partner en anders gebruik condooms. De aanpak in Oeganda is voor veel andere landen een voorbeeld geworden voor een effectieve aidsbestrijding. Ondanks het succes in de bestrijding van de ziekte zorgt aids elke dag nog voor 40 kinderen die geboren worden met het hiv-virus. En jaarlijks zorgt de ziekte voor tienduizenden Oegandese slachtoffers. De strijd is zeker niet gewonnen! Een spoedgeval. Onze arts komt vertellen dat er een spoedgeval is. Een jongetje moet naar het ziekenhuis in Lira worden gebracht met acute hersenvliesontsteking. Hij zegt dat het jongetje uit Aloi erg laat bij ons is gebracht. Het mannetje hangt slap in de armen van de moeder en zijn ogen draaien zo nu en dan weg. We gaan naar Lira en overschrijden regelmatig de maximumsnelheidslimiet. Via de radio informeren we het ziekenhuis dat we een spoedgeval hebben. Ik kijk over mijn schouder naar moeder en zoon. Het ziet er slecht uit. Als we een uur later Lira binnenrijden, staat er iemand klaar bij het hospitaaltje om het kind van ons over te nemen. Na ongeveer 30 minuten zien we de moeder met een bundeltje in haar armen. De begeleidende verpleegster zegt dat we te laat waren. Ik mompel een hulpeloos sorry tegen de moeder, die met haar dode zoontje tegen zich aangeklemd weer in onze auto klimt. We rijden haar naar ons voedingscentrum, waar ze kan overnachten. Morgenochtend zal Omoro Samuel in een doek worden gewikkeld en op de rug van zijn moeder of in een kistje per fiets de terugtocht naar Aloi aanvaarden. Bron: Artsen Zonder Grenzen Het gaat slecht in Oeganda Het conflict in het Noord-Oeganda heeft ervoor gezorgd dat 1,6 miljoen, van de 2 miljoen gevluchte mensen, leeft in bar slechte omstandigheden in vluchtelingenkampen. Deze vluchtelingen lijden aan makkelijk te voorkomen ziekten en honger. De kindersterfte in de kampen is hoger dan in de rest van het land. De situatie op het platteland is ook slecht. Veel gezinnen in Oeganda wonen op dagen (loop)afstand van een gezondheidscentrum. Daar aangekomen krijgen ze maken met een tekort aan medisch personeel en te weinig en slechte hulpmiddelen (bedden, medicijnen, etc.). Veel baby s sterven in Oeganda tijdens hun eerste levensmaand. Zeker de helft van deze sterfgevallen kan voorkomen worden als de kinderen gevaccineerd worden, de hygiëne verbeterd wordt en de gezondheidszorg toegankelijk(er) wordt gemaakt voor zwangere vrouwen. 6
Oeganda - Kindersterfte De ziekten die de meeste kindersterfte in Oeganda veroorzaken zijn: malaria, diarree, acute luchtweginfecties en hiv/aids. Het grootste probleem bij het verbeteren van de situatie is geld. In Oeganda zijn veel te weinig algemene voorzieningen, zoals ziekenhuizen, scholen en watervoorzieningen. Om het onderwijs, de gezondheidszorg en de watervoorzieningen in Oeganda op een goed peil te krijgen, heeft Oeganda jaarlijks ongeveer 330 miljoen euro extra geld nodig. Kortom, het prijskaartje om de situatie echt te verbeteren is bekend. Hetzelfde geldt voor het voorkomen van de hoge sterfte door malaria. Er is berekend dat, om de malaria in de hele wereld te kunnen behandelen, er jaarlijks ongeveer 2,6 miljard euro nodig is. Nu is er jaarlijks eenderde van dit bedrag beschikbaar. Uit een brief van Aartsbisschop Desmond Tutu (Zuid-Afrika) Ik ben sinds vele jaren betrokken in vredeswerk en probeer te doen wat ik kan om ruziënde partijen uit elkaar te halen. Daarbij heb ik heel wat geleerd over de relatie tussen oorlog en handel en meer bepaald over de wapenhandel. Naar schatting zouden jaarlijks meer mensen gedood worden door lichte wapens dan er zijn omgekomen door de atoombommen van Hiroshima en Nagasaki samen. Terwijl u dit leest speelt zich elders op deze planeet weer een menselijk drama af. Bovenop de doden, de gewonden en de verkrachtingen die door deze wapens uitgelokt worden, zorgen die conflicten nog voor extra kosten omdat ze de infrastructuur voor gezondheidszorg en onderwijs verwoesten. In Oeganda, dat een geschiedenis van twintig jaar wapengeweld heeft, gaan naar schatting 250.000 kinderen niet naar school. De oorlog in het noorden van het land, die nu misschien ten einde loopt, werd gevoed door leveringen van buitenlandse wapens. En zoals bij vele oorlogen hebben de kinderen uit de regio de zwaarste tol betaald. Kinderen jonger dan vijf jaar zijn altijd het gevoeligst voor ziekten. In een oorlogsgebied is de gepaste medische zorg vaak niet beschikbaar omdat ziekenhuizen verwoest zijn en mensen naar tijdelijke kampen vluchten. Vorig jaar waren naar schatting 41 percent van al de doden in de vluchtelingenkampen in Noord-Oeganda jonger dan vijf jaar. Desmond Tutu Opdracht: het onderzoek In de Millenniumverklaring gaat millenniumdoel vier over het verminderen van de kindersterfte. 4. Is het aantal kinderen onder de vijf jaar dat sterft in Oeganda in 2015 met tweederde verminderd in vergelijking met 1990? Zie voor uitleg en deelvragen pagina 11 en 12 van deze werkbladen. 7
India & Kindersterfte Het gaat goed in India De kindersterftecijfers zijn de afgelopen decennia gedaald. India groeit economisch sterk, maar er blijven grote verschillen tussen arm en rijk bestaan. Kindersterfte is onder de arme mensen en in de arme delen van het land het grootst. De regering werkt er aan om alle kinderen in te enten tegen gevaarlijke en besmettelijke ziekten. Toch worden velen nog niet ingeënt. Voor de bestrijding van polio en tuberculose zijn campagnes opgezet. Kinderen werden met mobiele inentingteams opgezocht om ze een vaccin tegen polio te kunnen geven. Zo werden miljoenen kinderen tegen de ziekte ingeënt. Ook maakte de overheid een speciaal plan om tuberculose te bestrijden: het Nationale Programma voor Tuberculose Controle. TBC-onderzoek succesvol In 1962 is in India het Nationale Tuberculose Programma (NTP) geïntroduceerd. Het programma werd omschreven als de grootste medische ingreep in de geschiedenis van de wereld omdat het honderden miljoenen mensen wist te bereiken. In 1993 werd het opgevolgd door het Herziene Nationale Tuberculose Controle Programma (Revised National Tuberculosis Control Programme (RNTCP)) dat inmiddels de helft van alle Indiërs (rond de 1 miljard!) onder controle heeft. Via RNTCP wordt het sputum (= spuug) onderzocht van kinderen en volwassenen in grote ziekenhuizen en in kleinere klinieken in duizenden steden en mobiele laboratoria die de tienduizenden dorpen van India bezoeken. RNTCP geneest honderdduizenden mensen en spaart het leven van duizenden. Bron: website van het RNTCP Het gaat slecht in India Jongens hebben in India meer kans om ouder dan vijf jaar te worden dan meisjes. Voor meisjes is de kans dat ze niet eens geboren worden zelfs groot. Meisjes zijn niet geliefd in India. Er zijn ouders die tot een abortus besluiten als blijkt dat ze zwanger zijn van een meisje. Zonen krijgen in de zorg meer aandacht dan dochters. De sterftecijfers bij pasgeborenen dalen nauwelijks. Om deze cijfers te laten dalen moet er niet alleen betere zorg voor de baby s komen maar ook voor de moeders, tijdens de zwangerschap en de bevalling. Goede zwangerschappen en bevallingen verminderen sterfgevallen bij moeder en kind. De regering heeft daar in speciale plannen aandacht aan besteed. 8
India Kindersterfte Om kindersterfte onder de vijf jaar met tweederde terug te brengen moet er nog heel wat veranderen in India. Er zal veel meer geld geïnvesteerd moeten worden in gezondheidszorg voor moeders en kinderen. Op het platteland zijn er nog veel te weinig ziekenhuizen en doktersposten. Ook moet er een veel betere communicatie komen tussen de overheid en de zorginstellingen. Daarnaast blijft het van belang aandacht te besteden aan goede drinkwater- en sanitaire voorzieningen. Hiermee kan doodsoorzaak nummer een bij kinderen, diarree, voor een groot deel worden verholpen. Ook de armoede moet worden bestreden. In de armste gebieden gaan nog steeds de meeste kinderen dood. India's National Newspaper Mainpuri Thursday, March 23, 2006 4 Kinderen sterven aan mazelen, 100 zieken Minstens vier kinderen zijn in het district Uttar Pradesh gestorven aan mazelen in de afgelopen 24 uren. Het ministerie voor gezondheid zei vandaag dat meer dan 100 kinderen in ziekenhuizen behandeld worden voor de ziekte.de minister meldde verder dat er vannacht een kind in Alipur Patti is overleden en drie andere kinderen in het dorp Ranipur. Het hoofd Medische zaken, A.K. Jain, vertelde dat er medische teams naar het gebied zijn gegaan met de noodzakelijke medicijnen. Opdracht: het onderzoek In de Millenniumverklaring gaat millenniumdoel vier over het verminderen van de kindersterfte. 4. Is het aantal kinderen onder de vijf jaar dat sterft in India in 2015 met tweederde verminderd in vergelijking met 1990? Zie voor uitleg en deelvragen pagina 11 en 12 van deze werkbladen. 9
Wat doet Nederland? Speciale aandacht en zorg voor kinderen is een goede investering in de toekomst. Een slechte gezondheid hindert natuurlijk iedereen, maar als kinderen in hun eerste jaren ziekten oplopen of ondervoed raken is dit levensgevaarlijk. Ook als zij de eerste levensjaren wel doorkomen zijn zij voor hun hele leven getekend. In 2015 moet de sterfte van kinderen tot vijf jaar in de wereld met tweederde verminderd zijn vergeleken met 1990. Nederland wil hier aan bijdragen. Elk jaar gaan drie miljoen kinderen in de wereld dood aan ziekten die te voorkomen zijn met inentingen. Nederland steunt sinds 2000 GAVI, Global Alliance for Vaccines and Immunization. Hier in werken hulporganisaties, donoren en industrieën samen om kindervaccins in landen te krijgen. Eind 2003, drie jaar na de start, zijn al 600 duizend kinderen gevaccineerd. Daarmee zijn duizenden sterfgevallen voorkomen. De Nederlandse overheid zet zich ook in voor Early Childhood Development (ECD) zodat kinderen tijdens de eerste levensjaren extra voedsel en zorg kunnen krijgen. Daarnaast geeft men steun aan IBFAN (International Baby Food Action Network), een wereldwijde organisatie die zich inzet voor het verbeteren van de gezondheid van zuigelingen en hun moeders. Tot slot heeft Nederland een belangrijk aandeel gehad in de wereldwijde jodering van zout. Jodium is nodig voor de hersenontwikkeling van het ongeboren kind. Een theelepel jodium is genoeg voor een heel mensenleven. In 1990 beschikte slechts twintig procent van de mensen in ontwikkelingslanden over gejodeerd zout. In 2002 is dat al gestegen tot 66 procent. Uitgangspunt van de Nederlandse overheid is een aanpak waarbij met alle oorzaken rekening gehouden wordt. Veel kinderen lopen bijvoorbeeld ziekten op door de slechte kwaliteit van het drinkwater. Daarom is ook millenniumdoel 7, een duurzaam leefmilieu, van groot belang om het millenniumdoel voor de kindersterfte te kunnen halen. Zes van de acht millenniumdoelstellingen hebben invloed op de verbetering van de leefsituatie van kinderen en jongeren. Voorkomen goedkoper dan genezen? De kindersterfte in de wereld is tussen 1960 en 1990 met de helft afgenomen. Na 1990 is de vermindering doorgegaan, maar voor veel landen niet in het tempo dat leidt naar het gestelde millenniumdoel. Nog steeds sterft er elke 3 seconden ergens in de wereld een kind aan een ziekte. Wereldwijd zorgen ziekten als diarree, malaria en longontsteking jaarlijks voor ruim tien miljoen doden per jaar. Terwijl het ziekten zijn die met vrij eenvoudige middelen te bestrijden zijn. Vaccinaties en klamboes kunnen jaarlijks miljoenen mensen redden. Een vitamine A-tekort haalt zelden of nooit de voorpagina s. De gevolgen ervan zijn verschrikkelijk. In ontwikkelingslanden lopen 200 á 300 miljoen kinderen het risico dat ze te weinig vitamine A binnenkrijgen. Elk jaar worden hierdoor ongeveer 500.000 kinderen blind. Veel kinderen sterven zelfs binnen één jaar. Blindheid en sterfte kunnen voorkomen worden door een goede voeding en drie vitamine A-pilletjes per jaar. Lees meer, ga naar www.cmo.nl/pjb/. Kies Nederland. 10
Opdracht: het onderzoek De verklaring is een begin. Nu nog het bereiken van de doelen. Hier in het Westen en daar in het Zuiden zal nog veel werk verzet moeten worden. Het Per-Jaar-Beteronderzoek richt zich niet op de hele wereld, maar op vier landen: Bolivia, Marokko, Oeganda en India. In de Millenniumverklaring staan niet alleen de doelen, maar wordt ook aangegeven hoe je moet meten of de doelen gehaald worden. Elk land moet over een heleboel meetpunten (de prestatie-indicatoren) rapporteren. We hebben gegevens uit die rapporten op de Per-Jaar-Beter-website bij elkaar gezet (http://www.cmo.nl/pjb/). Op de website van Per jaar Beter vind je alles dat je nodig hebt om het Per-Jaar-Beteronderzoek te kunnen doen. Het is waarschijnlijk het meest praktisch als de klas wordt verdeeld in groepen. Elke groep neemt dan een land voor zijn rekening. Iedere groep doet zijn eigen onderzoek. Het antwoord ligt in de toekomst en je hebt geen glazen bol om vooruit te kijken naar het jaar 2005/2015. Door de hoofdvragen in op te splitsen in deelvragen, kom je dichter bij het antwoord. In het onderzoek gebruik je de prestatie-indicatoren in vraagvorm: In de Millenniumverklaring staat in doelstelling vier: 4. Het aantal kinderen beneden de vijf jaar dat sterft is met tweederde afgenomen in 2015. Vragen bij doelstelling 4: Hoeveel kinderen onder de vijf jaar sterven er gedurende de jaren? Hoe groot is de kans dat een pasgeboren kind sterft voordat het één jaar oud is? Wat is het percentage van 1-jarige kinderen dat is ingeënt tegen malaria? De antwoorden op de deelvragen geven een goed beeld van de vorderingen in de afgelopen jaren. Trek de lijn door naar 2015 en dan kun je waarschijnlijk wel voorspellen of de millenniumdoelen wel of niet gehaald gaan worden. Vergeet niet je conclusie met goede argumenten te ondersteunen! 11
Antwoorden op de deelvragen: Conclusies hoofdvragen (met argumenten). De kans is groot/klein dat in 2015 de sterfte van kinderen onder de vijf jaar in Bolivia/Marokko/Oeganda/India met tweederde is afgenomen........................................................................................................................................ Presentatie Zoek een goede vorm om de resultaten van het onderzoek aan anderen te presenteren. Je kunt ervoor kiezen er een spreekbeurt van te maken, of een powerpointpresentatie. Het zou in de vorm van een artikel (voor bijvoorbeeld de schoolkrant) kunnen, of een pagina voor een (school)website. Misschien kun je iets met affiches of met een fototentoonstelling? Zie voor meer suggesties de bijlage op pag. 13-14. 12
BIJLAGE Suggesties voor presentaties De vorm waarin jullie de resultaten van jullie onderzoek kunt presenteren, is geheel vrij. We geven hieronder een overzicht van mogelijke presentatievormen, zoveel mogelijk toegespitst op het thema Kindersterfte. Je kunt natuurlijk ook combinaties van verschillende vormen gebruiken. Aan jullie de keus. Hoorspel, rollenspel of drama In een hoorspel of gespeelde scène kunnen jullie van alles kwijt over kindersterfte. Jullie kunnen bijvoorbeeld een schoolles over hygiëne laten horen of zien. Of een verpleger die aan een moeder vertelt hoe ze diarree kan verhelpen bij haar kind. Jullie kunnen ook proberen een radioprogramma te maken met voorlichting voor ouders. Schrijf de rollen uit en oefen enkele keren van tevoren, voordat jullie het resultaat op de planken brengen. Fotopresentatie of fotoverslag Een foto zegt vaak meer dan duizend woorden. Jullie kunnen proberen foto s op internet te vinden of de ambassade van het onderzochte land schrijven. Jullie kunnen met de foto s bijvoorbeeld een collage maken van de goede en slechte dingen die met kindersterfte te maken hebben. Jullie hebben immers al onderzocht en gelezen wat er goed en niet goed gaat in jullie land. Powerpointpresentatie Jullie kunnen met tekst en beeld ook een Powerpoint-presentatie maken. Met uitleg, jullie mening of met stellingen. Zorg ervoor dat de inhoud door de vormgeving goed de aandacht trekt. Daar gaat het tenslotte om. 13
Reeks stellingen Jullie kunnen jullie standpunt of bevindingen over de situatie in het land dat jullie onderzocht hebben ook toelichten aan de hand van een reeks stellingen. Het is niet eenvoudig om goede stellingen te bedenken waarin jullie alles wat jullie kwijt willen kunnen stoppen. Stelling zorgen er wel voor dat er een levendige discussie tot stand kan komen. Gastles Jullie kunnen de stellingen van hierboven ook verwerken in een gastles die jullie aan jullie klasgenoten geven. Maak een lesopzet voor ongeveer een half uur. Geef je klasgenoten informatie over kindersterfte en laat ze vragen stellen. Verzin een paar opdrachten waarmee ze met het door jullie gegeven materiaal aan de slag kunnen. Website Op Kennisnet vinden jullie een handig hulpmiddel om een website te maken: de Websitemaker. Hiermee kunnen jullie al snel een website in elkaar zetten. Kijk op : http://wesitemaker.scholier.kennisnet.nl/. Denk van tevoren goed na over wat jullie kwijt willen op de website. En over de vormgeving. Op beeldscherm lezen is lastig dus maak de teksten niet te lang en hou de zinnen kort. Jullie kunnen links aanbrengen naar websites die meer informatie geven. En misschien kunnen jullie er animaties of filmpjes aan toevoegen? Rap of lied Jullie kunnen de conclusies die jullie trekken over de kindersterfte in de onderzochte landen ook verwoorden in een rap of een lied. Collage + mondelinge toelichting Een goede collage is niet makkelijk te maken. Want je moet maar net de teksten en foto s vinden die precies aansluiten bij jullie conclusies. Wat jullie niet kunnen vinden voor jullie collage kunnen jullie verwerken in een mondelinge toelichting. Jullie kunnen bijvoorbeeld laten zien welke verbeteringen hebben plaatsgevonden in het land dat jullie onderzocht hebben. Of welke verslechteringen, als dat aan de orde is. Dit zijn enkele voorbeelden van mogelijke presentatievormen. Misschien bedenken jullie zelf een hele andere. Een spreekbeurt of een verzonnen verhaal over kindersterfte waarin jullie de conclusies verwerken! Aan jullie de keus om en een spannende presentatie te bedenken waarin jullie conclusies goed naar voren komen. Succes! 14
editie 4 kindersterfte handleiding VOOR LEERKRACHTEN Projectopzet Per Jaar Beter bestaat uit twee onderdelen die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn: 1. de werkbladen (op papier) met informatie over het betreffende millenniumdoel, de situatie in de vier landen en de activiteiten van Nederland op dit vlak. In de werkbladen staan de onderzoeksopdrachten geformuleerd, die leerlingen groepsgewijs moeten uitvoeren, één land per groep. 2. de website (http://www.cmo.nl/pjb/) met: a. aanvullende informatie over millenniumdoelen, b. aanvullende informatie over prestatie-indicatoren, c. de positieve ontwikkelingen per land, d. de te nemen hindernissen per land, e. concrete verhalen van mensen in het zuiden, f. de gegevens per land op elk van de relevante prestatie-indicatoren, g. algemene en specifieke landeninformatie, h. interactieve elementen als vraag het de deskundige en e-mailformulieren, i. verwijzingen, j. de downloadpagina. Verschenen en nog te verschijnen edities 1. Onderwijs. 2. Armoede. 3. Toegang tot veilig drinkwater. 4. Kindersterfte. 5. Eerlijk handel. 6. Leefomstandigheden van krottenwijkbewoners. 7. Hiv/aids. 8. Duurzame ontwikkeling en natuurlijke hulpbronnen. 9. Moederzorg. 10. Schuldenvraagstuk. 11. Malaria en andere ziekten. 12. Overdracht van nieuwe technologieën. Doelgroep Leerlingen van de basisvorming in het voortgezet onderwijs (12-15 jaar) en hun Leerkrachten. De verschillende edities sluiten aan bij de vakken biologie (domein mensen in hun omgeving ), aardrijkskunde (domein De wereld ) en economie (domein de leerling als burger ). Daarbij sluit Per Jaar Beter goed aan bij het TVS-model (toepassing, vaardigheden en samenhang), gezien het feit dat leerlingen zelfstandig onderzoek moeten doen en eigen conclusies moeten trekken. 15
editie 4 kindersterfte handleiding Doelstellingen Leerlingen verdiepen zich in één of meer millenniumdoelstellingen. Aan de hand van concrete casestudies bekijken leerlingen de situatie in een land in Noord- Afrika, een land in Zuidelijk Afrika, een land in Azië of een land in Latijns-Amerika. Daarnaast leerlingen wat Nederland aan het bereiken van de millenniumdoelstelling bijdraagt. Leerlingen onderzoeken zelfstandig de indicatoren die bij de betreffende millenniumdoelstelling horen. Leerlingen trekken zelf hun conclusies of de millenniumdoelstelling(en), op onderdelen en in zijn totaliteit, gehaald gaan worden. Werkwijze Verdeel de klas in vier groepen, naar analogie van de vier landen. Als de groepen te groot worden, kunt u twee groepen ook onafhankelijk van elkaar aan hetzelfde land laten werken. Laat elke groep aan de slag gaan met inleidend werkblad 1. Vervolgens gaat de groep die zich bezig gaat met Bolivia aan de slag met de werkbladen 2 en 3, de groep voor Marokko met de werkbladen 4 en 5, de groep voor Oeganda met de werkbladen 6 en 7 en de groep voor India met de werkbladen 8 en 9. De teksten op de werkbladen vormen slechts een inleiding op het thema. Meer informatie kunnen de groepen vinden op de internetsite van het project: http://www.cmo.nl/pjb/ Daar vinden de leerlingen achtergrondinformatie over het land dat ze gaan onderzoeken, de successen en de hindernissen die het land ondervindt bij zijn streven om het betreffende millenniumdoel te gaan halen en verhalen die weergeven welke uitwerking dat streven heeft op het dagelijkse leven van de mensen in dat land. Alle groepen lezen ter vergelijking met hun eigen land werkblad 10 over wat Nederland op het terrein van millenniumdoelen doet. Het onderzoek doen de groepen allemaal aan de hand van werkblad 11. Het verslag en de presentatie aan de hand van werkblad 12. Werkbladen 13 en 14 dienen als bijlage en geven de leerlingen suggesties voor mogelijke presentatievormen. De al genoemde website geeft ook achtergrondinformatie en nieuws rondom de millenniumdoelen en bruikbare externe links. 16
editie 4 kindersterfte handleiding Deel van de openingspagina van de Per jaar Beter-website: http://www.cmo.nl/pjb/ E-mail-attendering Het Centrum voor Mondiaal Onderwijs biedt u de mogelijkheid om geïnformeerd te worden over het verschijnen van nieuwe edities van Per Jaar Beter. Het enige dat u daarvoor hoeft te doen is een e-mail te sturen naar cmoinfo@fm.ru.nl met als onderwerp Houd mij op de hoogte van het verschijnen van nieuwe edities van Per Jaar Beter. 17
editie 4 kindersterfte handleiding Evaluatieformulier 1. Het gebruik van een editie van Per Jaar Beter Hoe vaak gebruikt u Per Jaar Beter? Hoe gebruikt u Per Jaar Beter? Als onderdeel van een reguliere les Als een speciale les geheel gewijd aan het onderwerp van PJB Anders: Gebruikt u de aangereikte lessuggesties of ontwikkelt u (ook) eigen lessuggesties? Ik gebruik de aangereikte lessuggesties (onderzoeksopdracht) Ik gebruik ook eigen lessuggesties Ik gebruik alleen eigen lessuggesties 2. Redenen om Per Jaar Beter te gebruiken Graag aanvinken wat voor u van toepassing is: Aandacht in de media Actualiteit van het onderwerp Sluit aan bij het niveau van mijn leerlingen Sluit aan bij de thema s waarmee ik in de klas bezig ben Sluit aan bij het curriculum Anders: 3. Impact op de leerlingen Vinden leerlingen het leuk om met PJB te werken? Zo ja, waarom? Bieden de PJB s leerlingen de gelegenheid om een link te leggen tussen hun eigen leven en dat van mensen in het Zuiden? Hoe? In welke mate kunnen leerlingen de denkbeelden en vaardigheden die ze ontwikkelen door te werken met PJB ook toepassen op andere verhalen/lessen over het Zuiden? In welke mate verandert het werken met PJB de beeldvorming over het Zuiden? Denkt u dat uw leerlingen meer geïnteresseerd zijn in het zoeken van aanvullende informatie over het Zuiden? Zijn er enige tastbare resultaten die het resultaat zijn van het werken met PJB? 4. Enkele andere kwesties Laat u exemplaren van PJB aan andere docenten zien? Gebruiken zij die ook? Gebruikt u de informatie van de bijbehorende website? Wijst u leerlingen op het bestaan van de website? 5. Enkele stellingen Welke van de volgende stellingen kunt u onderschrijven? Werken met PJB heeft me meer vertrouwd gemaakt met derdewereldzaken Werken met PJB heeft mijn kennis van derdewereldzaken vergroot Werken met PJB heeft me aangezet tot het zoeken van aanvullende informatie/lesmateriaal over het Zuiden Werkende met PJB heb ik kennis kunnen nemen van verschillende standpunten en getuigenissen uit het Zuiden Geen van bovenstaande, aangezien ik al goed op de hoogte was van derdewereldzaken Dit evaluatieformulier is ook als Word-document te downloaden vanaf de website: http://www.cmo.nl/pjb/ 18