Ik ben hier om de wereld te redden Achter zijn rug werd hij weggezet als een ceo die zijn prioriteiten niet helemaal op een rijtje had. Peter Bakker, de idealistische oud-topman van tnt, voelde zich niet altijd serieus genomen. Zijn plannen voor een duurzame aarde zijn echter alleen maar groter geworden. Het gaat gewoon niet erg goed met de wereld. Tekst: Jiska Vijselaar Foto s: Peter Boer/hh Als ik jou was, zou ik maar eens gauw stoppen met die onzin van die hongerende kindjes. Dat advies kreeg Peter Bakker, in zijn begintijd als topman van tnt, tijdens een nieuwjaarsreceptie van koningin Beatrix toegebeten door een collega-ceo. Maar Bakker zette door met de ondersteuning door tnt van het World Food Programme en staat inmiddels een stuk minder geïsoleerd als het gaat om het denken over duurzaamheid binnen het bedrijfsleven. Toch nam hij vorig jaar mei afscheid van het leven als topman. Sinds 1 januari is hij dagelijks te vinden in een landhuis in een rustige buitenwijk van het Zwitserse Genève. Daar is zijn hoofdkantoor sinds zijn benoeming tot president van de World Business Council on Sustainable Development (wbcsd). Een organisatie waarvan tweehonderd ceo s van grote vooruitstrevende bedrijven lid zijn om zoals ze zelf zeggen een duurzame toekomst te creëren voor ondernemers, de samenleving en het milieu. In zijn kamer staan de ramen wagenwijd open, al is het begin januari. Overal op de vloer en de wanden zijn woorden en zinnen geschreven in verschillende kleuren. Aan elkaar verbonden met pijlen en strepen. Alsof ze pas hebben gebrainstormd in zijn kamer en het papier was op. Dat klopt ook, zegt Bakker. Er komt hier toch nieuwe vloerbedekking en de wanden worden binnenkort geverfd. Dus we dachten: waarom niet? Het werkt wat vervreemdend om de man die tot januari vorig jaar een groot, internationaal bedrijf als tnt met zo n 160 duizend medewerkers leidde in deze omgeving te zien. Als de baas van een denktank waar zo n zestig mensen werken. Heel overzichtelijk. Ik heb ze allemaal uitgenodigd om bij mij thuis te komen eten. Leer ik ze meteen goed kennen en zij mij. Meneer Bakker, u had ook weer ceo kunnen zijn. Ik ben tien jaar ceo geweest bij tnt. Dat kunstje had ik nog eens zoveel jaar kunnen doen, alleen dat wilde ik niet. Ik heb al een hele tijd het idee dat het niet erg goed gaat met de wereld. Niet als het om het klimaat gaat, niet als het om bestrijding van honger gaat of 10
11
overbevolking. Dan kun je ervoor kiezen een chagrijnige krantenlezer te worden, die elke dag moppert en verder gewoon zijn ding doet. Dan was ik ergens ceo geworden of iets anders in het bedrijfsleven gaan doen. Of je besluit er zelf wat aan te doen. Hebt u de overstap naar een milieu- of ontwikkelingsorganisatie overwogen? Jawel, maar daar ben ik het type niet voor. Ik ben geen activist, die zegt dat het bedrijfsleven slecht is en als die mensen zich nu maar eens zouden gedragen alles vanzelf wel goed komt. Ik kom uit het bedrijfsleven en heb bij tnt ook gezien wat voor veranderingskracht je in beweging kunt zetten. Als ceo draai je aan de knoppen? Dat is zo. Bij een progressief bedrijf of als progressieve ceo kun je best dingen doen die een verschil maken voor de wereld. Dat heb ik in mijn tien jaar als ceo bij tnt ook gedaan met het werk voor het World Food Programme, programma s om klimaatverandering tegen te gaan als Planet me. Maar het heeft zijn beperkingen. In een bedrijf zijn er ook veel tegenkrachten: je bent er om waarde te creëren voor aandeelhouders, winst te maken of welk ander economisch gedreven motief je maar wilt noemen. Voelde u zich als progressieve ceo wel serieus genomen? Bakker valt even stil. Nee, niet altijd. Ik weet nog dat ik in de rij stond op een nieuwjaarsreceptie van Hare Majesteit. Eenenveertig jaar, net ceo en begonnen met de hulp aan het World Food Programme. Komt er een collega-ceo op me af nee, ik noem geen namen die me zegt: Ik ben je enige vriend hier. Als ik je een advies mag geven: als ik jou was zou ik maar eens gauw stoppen met die onzin van die hongerende kindjes en je gewoon concentreren op de winstgevendheid van je bedrijf. Hij was in elk geval iemand die het tegen me zei. De meesten praten achter je rug om. Ik ging toch naar huis met het gevoel van Jezus, zie ik het dan zo verkeerd? Maar heb doorgezet gelukkig. Nu zie ik allerlei mensen van mijn generatie ceo worden. Paul Polman bij Unilever, Feike Sijbesma bij dsm, Frans van Houten bij Philips en ga zo maar door. Die denken precies zo over duurzaamheid als ik. Hebt u ze geïnspireerd? Ik wil oppassen te denken dat ze zonder mij nooit hetzelfde hadden gedaan. Dat geloof ik niet. Maar ik weet wel dat er een heleboel mensen binnen tnt en door tnt geïnspireerd zijn geraakt. U had als ceo toch juist meer macht om dingen in gang te zetten? Ik ben er trots op dat tnt een van de duurzaamheidkampioenen is van de Dow Jones Sustainability Index en dat ik daarin een rol heb gespeeld. Maar laten we eerlijk zijn: als ceo ben je vooral bezig met je eigen bedrijf. De club waarvoor ik nu werk praat, duwt, trekt aan een heleboel bedrijven tegelijk. Ik heb toegang tot tweehonderd grote bedrijven die over de hele wereld zijn gevestigd. Dan hebben we het wel over bedrijven als Shell en Toyota, hè: de echt grote jongens die er toe doen. En ik heb ook nog eens toegang tot de leden van onze 62 regionale netwerken, die verspreid zijn over de hele wereld. Elk hebben praten over duurzaamheid is gelul als je failliet bent 12
zij ergens tussen de 120 en achttienhonderd leden. Dus ik kan op tienduizenden bedrijven invloed uitoefenen. Al die bedrijven zijn niet zomaar lid geworden van de wbcsd. Dat zijn ze geworden uit de overtuiging dat wie een bijdrage levert aan de verslechtering van het klimaat, ook een onderdeel moet zijn van de oplossing. U lijkt me een doener. Is een praatclub als de World Business Council wel iets voor u? Over twee jaar kom ik je wel vertellen of ik totaal gefrustreerd ben omdat ik denk: Was ik maar ceo van een bedrijf geworden, dan had ik toch zoveel sneller tot resultaat kunnen komen. Het zal best lastig zijn en soms ook ingewikkelder dan als ceo van een bedrijf. Bij tnt had ik nog het voordeel dat de meeste mensen die ik moest overtuigen van het belang van sustainability bij mij op de payroll stonden. Daar kon ik nog tegen zeggen: Hoor eens, ik ben je baas, dus zo gaan we het doen. Die macht heb ik hier niet. Maar wat ik nu al heb gemerkt, is dat al die tweehonderd bedrijven verschrikkelijk hard willen gaan. Een denktank is toch vooral bezig met nadenken en mooie rapporten schrijven. Wat ik wil, en dat heb ik ook gezegd bij mijn aantreden hier, is deze club omvormen van een think tank in een think-do tank. De wbcsd heeft een grote rol gespeeld bij het ontwikkelen van awareness. Dat is wel gelukt: ondernemers zijn zich bewust van het belang van maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo). En degene die het nu nog niet snapt, die heeft gewoon de boot gemist. Daar ga ik niet aan trekken. Wat ik mezelf heb afgevraagd is: als ik nu alle mvo-plannen van alle bedrijven ter wereld bij elkaar optel, is dat dan genoeg om de wereld te redden? Dan is mijn antwoord: nee, bij lange na niet. Daar ligt dus onze taak. In 2050 leven er meer dan 9 miljard mensen op deze wereld. Wat wij willen, is dat die allemaal een goed leven hebben binnen de grenzen van deze planeet. Dat is duurzaam en dat is waarmee we aan de slag moeten. Is dat de taak van het bedrijfsleven? Bedrijven moeten dat niet alleen doen. Maar ik heb altijd gezegd ook al in mijn tijd bij tnt er is geen enkele organisatievorm die zo krachtig op een veranderende omgeving kan inspelen als het bedrijfsleven. Daar zit de creativiteit, de vernieuwingskracht. In mijn tijd bij tnt was ik vernieuwend bezig. Door als eerste bedrijf samen te werken met een ngo, door programma s op te zetten om onze ecologische voetafdruk te verkleinen. Dat doet iedereen inmiddels. Nu is een bedrijf als Unilever alweer bezig met de volgende stap. In 2020 wil dat bedrijf de uitstoot van co 2, het gebruik van water en de hoeveelheid afval met de helft hebben teruggebracht in de hele keten. Ondertussen wordt de omzet verdubbeld, is de bedoeling. Of het de doelstelling gaat halen, kan ik niet voorspellen. Maar als het dat voor elkaar krijgt, zul je zien dat andere bedrijven het ook gaan doen en zelfs nog een beetje beter. Zo werkt de green race. Een sneeuwbaleffect dat uiteindelijk niet meer te stoppen is. Wat gaat u concreet doen? Ons credo was altijd dedicated to make a difference. Dat vond ik veel te vaag. Bij mijn aantreden heb ik gezegd: dat moet anders. World Business What? Dit jaar bestaat de organisatie twintig jaar, opgericht aan de vooravond van de Rio Earth Summit om de stem van het bedrijfsleven te laten horen tijdens wereldwijde (milieu)conferenties. Zo is de World Business Council on Sustainable Development (wbcsd) ook aanwezig op de klimaatconferentie in Rio de Janeiro in juni van dit jaar. Het doel van de organisatie is om met vooruitstrevende bedrijven het internationale bedrijfsleven te prikkelen een duurzame toekomst voor het bedrijfsleven, de maatschappij en het milieu te creëren. En het beleid te veranderen ten gunste van duurzame ontwikkeling. De wbcsd heeft inmiddels wereldwijd tweehonderd leden, waaronder Shell, AkzoNobel, Unilever en tnt. 13
Ons credo is nu Business solutions for a sustainable world. Dat is precies wat we moeten doen. Proberen oplossingen te bedenken samen met de grote bedrijven, die op schalen en presenteren bij de beleidsmakers van de wereld. Onder het motto: dit kunnen wíj doen, wat gaat ú nu doen om ons te helpen? Ik weet niet of het ons lukt om de wereld in 2050 duurzaam te maken. Maar het is heel simpel: als we niet tot het uiterste gaan, dan redden we het zeker niet. Dat gaan we dus van hieruit organiseren. Hoe ziet dat er dan uit? Ik zit hier net twaalf dagen, dus ik heb nog niet alle plannen kant-en-klaar liggen. Maar wat ik in elk geval voor 2020 gerealiseerd wil hebben, zijn nieuwe accounting standards. De financiële prestaties van bedrijven worden tot achter de komma gemeten en verantwoord. Waar ik naartoe wil, is dat ook de niet financiële prestaties van bedrijven op een uniforme manier worden gemeten en verantwoord. Er is bijvoorbeeld geen internationale standaard voor de rapportage van co 2 -uitstoot. Dat vind ik raar. De eerste stap is om afspraken maken over de manier waarop we de milieu-impact gaan rapporteren. Dat gaat nog niet ver genoeg. De volgende stap is om de definitie wanneer een bedrijf goed presteert te veranderen. Met andere woorden: het kan niet zo zijn dat we water gebruiken en co 2 uitstoten alsof het niets kost. Dat zou het winstcijfer dus moeten beïnvloeden. Daar ga ik over praten met bedrijven, mensen als Hans Hoogervorst, de hoogste man van de International Accounting Standard Board in Londen. En ik ga praten met investeerders: hoe gaan zij hierop hun investeringsbeleid aanpassen? Wat moet het metaalbedrijf op de hoek hiermee? Dat is nu vooral bezig het hoofd boven water te houden. Praten over duurzaamheid is gelul als je failliet bent. Dus natuurlijk richt je je dan eerst op de korte termijn. Maar onderschat niet wat elke ondernemer zelf kan doen. Dat kunnen kleine dingen zijn, die geen geld kosten of zelfs geld opleveren zoals besparing op brandstofgebruik. Verbeter de wereld, begin bij jezelf. Ik denk wel dat grote bedrijven de lead moeten nemen. Zij gaan nieuwe technologieën bedenken, uitontwikkelen en op grote schaal beschikbaar stellen. Nieuwe standaarden ontwikkelen. Daar kan ook het metaalbedrijf op de hoek van profiteren. Is het niet voldoende als bedrijven de regels van de overheid naleven? Dat gaat veel te langzaam. Overheden reageren per definitie traag. Alleen als er een grote ramp gebeurt, is de regelgeving er morgen. Kijk maar na wat er gebeurde na de ineenstorting van Enron. Binnen twee maanden was Sarbanes Oxley er. Maar we willen toch niet wachten op een klimaatramp? Het bedrijfsleven zal de kar moeten trekken. Ziet u zichzelf als een sustainabilityapostel? Een idealist? Toen ik hier binnenkwam heb ik gezegd: Ik ben hier om de wereld te redden. Niet in een keer en alles tegelijk, maar ik ben hier om de wereld te redden. www.vno-ncw.nl/duurzaamondernemen peter bakker 1961 Geboren in Dieren 1984 Diverse functies bij ts Seeds 1991 Diverse functies bij ptt Post 1993 Financieel directeur pakketservice ptt 1996 Directeur financial controller kpn 1997 Cfo tnt 2001 Ceo tnt 2011 Vrijwilligerswerk voor het World Food Programme 2012 President World Business Council on Sustainable Development 14