Jaarverslag 2008 Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid Hilversum, 13 mei 2009
Inhoudsopgave Bestuursverslag 2 Activiteitenverslag 6 Jaarrekening 14 - Balans per 31 december 2008 15 - Staat van Baten en Lasten over 2008 16
Bestuursverslag Meest opmerkelijk in 2008 is zonder twijfel de enorme vlucht die de digitale dienstverlening aan de creatieve industrie - en in het bijzonder de publieke omroep - heeft genomen. Aan het eind van het jaar werd de uitleen van analoge dragers ruim overstegen door digitaal gebruik. In dat opzicht is 2008 te bestempelen als omslagjaar. Die omslag ging niet zonder slag of stoot, maar vergde een periode van gewenning voor alle in de digitale keten verbonden partijen: de publieke omroepen, Technicolor en Beeld en Geluid. Om de aanvankelijke ontevredenheid van de omroepen over de performance van de systemen weg te nemen heeft Beeld en Geluid met man en macht gewerkt aan technische verbeteringen. Om de dienstverlening aan te laten sluiten op eisen die een volledig digitale workflow stelt, is een model van servicemanagement geïmplementeerd en werd de communicatie met de klanten geïntensiveerd. Tot slot ondertekenden Beeld en Geluid en NPO in juni een overeenkomst waarin gedetailleerde afspraken over omvang en niveau van de dienstverlening werden vastgelegd. Deze gecombineerde aanpak is niet zonder resultaat gebleven. Sinds juli 2008 liggen de serviceniveaus onveranderd op of boven de afgesproken norm. Dat het vertrouwen van de publieke omroepen in de digitale dienstverlening is hersteld, blijkt het overtuigendst uit de cijfers. Het aantal downloads steeg sterk gedurende het jaar. In het laatste kwartaal lag het aantal downloads zelfs hoger dan de traditionele uitleen van banden. De toename van het digitaal gebruik loopt parallel met de groei van het digitaal archief. Evenals in 2007 stroomde de complete televisieproductie van de publieke omroep digitaal in. Sinds september 2008 is dat ook voor de radioproductie van de publieke omroep het geval. Na een korte periode van schaduwdraaien werd de zendlijnregistratie op cd definitief uitgefaseerd. Voorts treedt Beeld en Geluid sinds augustus 2008 op als archiefbeheerder voor de Eredivisie Combinatie. Samen met Eyeworks Sport en Sport2Media verzorgt Beeld en Geluid opslag, archivering en uitlevering van de Eredivisiewedstrijden. Daarnaast komt steeds meer materiaal uit de analoge collectie digitaal beschikbaar in het kader van het programma Beelden voor de Toekomst. Sinds de start van dit programma in juli 2007 is ruim 20.000 uur video, 1.500 uur film en 23.000 uur audio toegevoegd aan het digitaal archief. In het verslagjaar zijn verschillende Europese aanbestedingen voorbereid en uitgevoerd, waaronder die voor de digitalisering van 50.000 uur video. De schaal en complexiteit van de digitaliseringsoperaties is ongekend, zowel voor Beeld en Geluid als voor de toeleveranciers. Om later in het traject niet voor verrassingen te staan, is de tijd genomen voor het ontwerpen en inregelen van de nieuwe, goeddeels geautomatiseerde, werkprocessen. Hiermee is een solide basis gelegd voor realisatie van de einddoelstelling in 2014. Met het oog op een optimale bruikbaarheid van de snel groeiende digitale collectie stelt Beeld en Geluid hoge eisen aan de duurzame toegankelijkheid en doorzoekbaarheid van het materiaal. In 2008 heeft Beeld en Geluid daarom in de meerjarenbegroting voor Beelden voor de Toekomst middelen gereserveerd voor technologisch onderzoek en innovatie. Het onderzoek focust op digitale duurzaamheid, innovatieve ontsluitingsmethodieken zoals spraakherkenning, social tagging en crowdsourcing. De financiële inzet uit het Beelden voor de Toekomst-budget wordt gematcht met bijdragen uit Europese en nationale onderzoeksfondsen. Zo honoreerde de Europese Commissie in 2008 het project Presto Prime waarin een internationaal consortium van av-archieven en technologiepartners zich ten doel stelt strategieën voor digitale duurzaamheid te ontwikkelen. Binnen dit project is Beeld en Geluid verantwoordelijk voor de opzet van een Europees competence center. Daarnaast zag Beeld en Geluid twee aanvragen in het kader van het NWO-programma CATCH gehonoreerd. Deze projecten richten zich op de ontwikkeling van nieuwe zoektechnologieën, en hebben een looptijd van drie jaar. De expertise die Beeld en Geluid ontwikkelt op het gebied van (digitaal) av-beheer wil het instituut nadrukkelijk ook beschikbaar stellen aan de beheerders van av-collecties in de erfgoedsector. Dit gebeurt door het delen van kennis, bijvoorbeeld door deelname aan het ict-register van DEN (Digitaal Erfgoed Nederland) maar ook door het openstellen van de infrastructuur voor opslag en archivering van elders beheerde digitale av-collecties. Deze dienst is in het voorjaar van 2008 gelanceerd onder de naam PROarchive. Het concept is inmiddels in de praktijk getoetst via een pilot met Omroep Zeeland/Zeeuwse Bibliotheek en het Erasmus Medisch Centrum. Inmiddels zijn tientallen uren 2
materiaal opgeslagen in het digitaal archief in Hilversum, die via de door Beeld en Geluid geleverde software door partijen zelf wordt beheerd. Het onderwijs is, naast de creatieve industrie, een tweede belangrijke doelgroep van Beeld en Geluid. De met Kennisnet en Teleac ontwikkelde audiovisuele bronnenbank voor het onderwijs, Teleblik, bereikte in 2007 al zo n 80% van de scholen voor primair en voortgezet onderwijs. In 2007 ontving de online bronnenbank al de Prix Italia, in 2008 kon de Comenius Medaille aan de conduitestaat worden toegevoegd. De medaille, uitgeloofd door het Gesellschaft fur Pädagogik und Information (GPI), wordt elk jaar uitgereikt aan uitmuntende didactische multimediaproducten in Europa. Beeld en Geluid streefde ernaar om Teleblik met ingang van het schooljaar 2008/2009 uit te rollen als betaalde dienst. Een deel van de Beelden voor de Toekomstbegroting moeten de consortiumpartners immers zelf verdienen, en de onderwijsmarkt is een belangrijke factor in de door het Rijk opgelegde verdienverplichting. Met de oorspronkelijke projectpartners Kennisnet en Teleac kon hierover echter geen overeenstemming worden bereikt. Teleblik is daarom in 2008 voor een deel gefinancierd uit de reguliere begroting van het instituut. Pas na de zomer is een principe-afspraak gemaakt over de toekomst van Teleblik. Vanaf schooljaar 2009-2010 zal de dienstverlening aan het basis- en voortgezet onderwijs bestaan uit een basisdienst gratis voor de gebruikers en een betaalde abonnementsdienst die in aanvulling op de content ook toegevoegde waarde biedt in de vorm van tools en contextinformatie. Deze nieuwe dienst, ED*IT, ontsluit naast de bronnen van Beeld en Geluid ook delen van de collectie van andere erfgoedinstellingen zoals Nationaal Archief en Naturalis. ED*IT zal ook kant-en-klaar lesmateriaal bieden, en daarmee leerboekvervangend kunnen zijn. Om dit concept, Les 2.0, te kunnen realiseren diende Beeld en Geluid met een aantal andere partijen in 2008 een aanvraag in in het kader van de 7 e prijsvraag van het Actieprogramma Maatschappelijke Sectoren en ICT. In oktober werd bekend dat het consortium de winnende aanvraag had ingediend, op 26 november kon Beeld en Geluid als penvoerder van het project de cheque ter waarde van 1,1 mln. euro in ontvangst nemen uit handen van staatssecretaris Bijsterveldt van OCW. De Europese aanbesteding van ED*IT is in 2008 afgerond. Met ingang van het schooljaar 2009/2010 zal de dienst worden uitgerold. In 2008 manifesteerde Beeld en Geluid zich natuurlijk ook fysiek als kloppend hart van de mediawereld. De Beeld en Geluid experience trok 192.000 bezoekers, ruim boven het streefgetal van 150.000. Evenals in 2007 was het aandeel jeugd (individueel en in schoolverband) hoog, 35%. Om nog beter aan de vraag van scholen te kunnen doen wordt voor 2009 de capaciteit om scholen te ontvangen uitgebreid. De tijdelijke tentoonstelling Zoom Safari, beesten in beeld en geluid, die tot stand kwam dankzij een bijdrage van de Bankgiroloterij, was een succes. Hij trok meer dan 65.000 bezoekers en werd gewaardeerd met een 7,5. Bijzonder was ook de nominatie die de experience in de wacht sleepte voor de prestigieuze European Museum of the Year Award die in het voorjaar van 2009 zal worden uitgereikt. Ook het gebouw zelf bleef de aandacht trekken. Beeld en Geluid won de Gouden Piramide, de jaarlijkse Rijksprijs voor inspirerend opdrachtgeverschap in de architectuur in Nederland. Het geldbedrag dat aan de prijs verbonden is zal worden gebruikt voor een maquette van het gebouw in Madurodam. Voorts werd aan Beeld en Geluid de nationale Betonprijs 2007 toegekend voor de bijzondere wijze waarop beton voor de architectuur en constructie van het gebouw is ingezet. Met het jaar 2008 sluit Beeld en Geluid ook de beleidsperiode 2005-2008 af. Die periode begon in mineur. Niet alleen legde de toenmalige staatssecretaris Beeld en Geluid een structurele korting van 5% op gevolg van een bezuiniging op de omroepbegroting ook werden de tot dan toe beschikbare projectsubsidies voor conservering en publieksbereik drastisch beperkt, en werd de aanvraag in het kader van de cultuurnota 2005-2008 niet gehonoreerd. Na een moeilijke start, waarin de bezetting met 30 fte werd ingekrompen, keerde het tij. Dankzij Beelden voor de Toekomst is het toch gelukt om aan vrijwel alle beleidsvoornemens invulling te geven. De meest bedreigde collecties kunnen worden veiliggesteld. De bronnen van het Nederlandse audiovisuele erfgoed zijn beschikbaar gekomen voor het onderwijs. Het instituut draagt bij aan de ontwikkeling van een digitale infrastructuur voor het erfgoed of zich dat nu bij Beeld en Geluid of elders bevindt en stimuleert de ontwikkeling van kennis over de collecties. Bij het afscheid van Edwin van Huis als algemeen directeur in december 2008 kon worden teruggekeken op een periode waarin de basis voor het duurzaam toegankelijk te maken van het audiovisuele erfgoed voor de omroep, het onderwijs en het algemene publiek overtuigend werd gelegd. 3
Financieel resultaat Het jaar is afgesloten met een bescheiden positief resultaat: 79.553; door het overschot toe te voegen aan de algemene reserve komt die uit op 1.215.232. Hiermee is de eerder vastgestelde streefomvang van 1,2 miljoen bereikt. De afgelopen jaren kenmerken zich op ICT-gebied door stormachtige ontwikkelingen: conservering door digitalisering, dienstverlening die in steeds grotere mate op ICT-ondersteuning is gebaseerd, groei in systemen, applicaties en gebruikers zijn daarvan illustraties. Met als uiteindelijk doel het borgen van alle belangen is een professioneel beheer noodzakelijk. Omdat op dat vlak verbeteringen mogelijk worden geacht is in 2008 aan KPMG opdracht gegeven voor een doorlichting van de actuele situatie teneinde in 2009 over een verbeteragenda te kunnen beschikken. De uitvoering van die agenda zal enkele jaren in beslag nemen en de nodige financiële inspanningen vergen. Beeld en Geluid heeft besloten mee te doen met de landelijke invoer van gratis entree bij musea voor kinderen tot en met 12 jaar. De wegvallende inkomsten (over 2007 geraamd op ca. 350.000) worden gecompenseerd inclusief een mogelijke groei in bezoek binnen de kindercategorie tot maximaal 15%. Deze regeling geldt voor drie schoolseizoenen. Tevens wordt aangesloten bij de museumkaart. De verwachting is dat door de gratis kinderentree en de museumkaarthouders een toename in volwassenenbezoek zal plaatsvinden. De Beeld en Geluid experience kende vanaf het begin een avondopenstelling tot 21.00. In 2008 is geconstateerd dat de bezoekomvang achterbleef bij de verwachtingen waardoor die verlengde openstelling vooral uit een kostenoogpunt niet langer zinvol bleek; de sluitingstijd is per 2009 naar 19.00 verschoven. De internationale kredietcrisis heeft ook gevolgen voor de af te dragen pensioenpremie, in de begroting 2009 is voor de werkgeversbijdrage hiertoe een bedrag gereserveerd. Sinds 2007 behoort Beeld en Geluid tot de vaste beneficiënten van de BankGiroLoterij. Tot en met 2011 ontvangt het instituut een bijdrage van 300.000 per jaar. In 2008 stelde dé cultuurloterij van Nederland nog een incidenteel bedrag beschikbaar voor realisatie van de tentoonstelling Zoom Safari, beesten in beeld en geluid. Zonder deze bijdrage had de tentoonstelling niet georganiseerd kunnen worden. Organisatie, bezetting, verzuim De bezetting omvatte over 2008 gemiddeld192 fte (2007: 166 fte). Daarnaast waren voor 49 fte medewerkers via derden (inclusief uitzendkrachten) en 52 vrijwilligers actief voor het instituut. Het ziekteverzuim is over 2008 licht gestegen, van 4,4% in 2007 tot 5,4%. De stijging is te wijten aan een aantal langdurige ziektegevallen. Het verzuim ligt overigens altijd nog lager dan in 2006 en 2005 toen het 6,1 respectievelijk 5,6% bedroeg. In 2008 werd een nieuwe CAO afgesloten, met een looptijd tot juli 2010. De daarin vastgelegde loonstijging bedraagt 3,5% per 1 juli 2008 en 3,25% per 1 juli 2009. Raad van Toezicht en bestuur Het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid is een stichting, gevestigd te Hilversum, waarvan het bestuur is opgedragen aan de algemeen directeur. Die functie werd tot 1 januari 2009 vervuld door Edwin van Huis. De raad van toezicht benoemde per 1 april 2009 Jan Müller tot zijn opvolger. De tussenliggende maanden neemt Jan Vriezen, plaatsvervangend algemeen directeur, het bestuur waar. De stichting kent een zevenkoppige Raad van Toezicht. De voorzitter wordt benoemd door de minister van OCW, de NPO benoemt drie leden en de resterende drie leden benoemt de raad zelf. Paul Rutten trad in december af vanwege het volmaken van de maximale zittingstermijn. In zijn plaats werd Annet Aris benoemd, adjunct professor of Strategy and Management aan INSEAD, en non-executivemember van de OPTA. Fons van Westerloo (Ceo, RTL) vertrok uit de raad na het neerleggen van zijn functie bij RTL. In zijn plaats benoemde de raad Eric van Stade, algemeen directeur van SBS. In 2009 zouden nog twee benoemingen door de NPO volgen. Henk Hagoort, voorzitter van de raad van bestuur van de NPO, vervangt Cees Vis die om gezondheidsredenen de raad verlaat. Als opvolger 4
van Peter Schrurs, de per 1 april vertrekkende algemeen directeur van de VPRO, benoemde de NPO Lucas Goes, algemeen directeur van BNN. In 2008 kwam de raad driemaal bijeen. Op de agenda stonden onder meer het goedkeuren van de nieuwe CAO en de jaarstukken (jaarverslag, begroting, activiteitenplan). Daarnaast heeft de raad zich bezig gehouden met de werving van een nieuwe bestuurder, met als resultaat de benoeming van Jan Müller per 1 april 2009. In Müller, tot april algemeen directeur van Saatchi en Saatchi, verwacht de raad een inspirerend boegbeeld voor Beeld en Geluid te hebben gevonden, en een bestuurder die Beeld en Geluid in staat zal stellen een toppositie in de markt te verwerven. aftreedrooster Raad van Toezicht lid benoemd door 1 e benoeming per (evt) 2 e benoeming per uiterlijk defungeren Schultz van Haegen OCW mei 2007 mei 2011 mei 2015 Hagoort Publieke Omroep april 2009 april 2013 april 2017 Maas Publieke Omroep maart 2007 maart 2011 maart 2015 Goes Publieke Omroep april 2009 april 2013 april 2017 Aris Raad van Toezicht december 2008 december 2012 december 2016 Veen Raad van Toezicht juni 2007 juni 2011 juni 2015 Van Stade Raad van Toezicht december 2008 december 2012 december 2016 Hilversum, 13 mei 2009 Het bestuur / de directie: J. Vriezen (wnd. algemeen directeur tot 1 april 2009) 5
Activiteitenverslag Aquisitie en archivering radio, televisie en muziek Het archiveerresultaat voor radio en televisie kwam over het algemeen goed uit ten opzichte van de begroting. Het controleren en corrigeren van metadata en programma s die via de Digitale Voorziening van de publieke omroep instromen blijft weliswaar aandacht vragen, maar is wel verbeterd in vergelijking met 2007. Verwacht wordt dat de foutmarge bij de instroom zich rond de 3% zal stabiliseren. Per 15 oktober wordt radio niet meer geregistreerd op cd, maar direct opgeslagen in het digitaal archief. De nieuwe instroom is enkele uren na uitzending al afluisterbaar en digitaal te bestellen. De acquisitie van muziekcd s ligt al enige jaren lager dan begroot. Enerzijds is afnemend aanbod hier debet aan, maar ook de moeizame uitvoering van de afspraken met platenmaatschappijen over de levering van cd s speelt een rol. Om het tij te keren wordt sinds 1 juli samengewerkt met GfK. Deze organisatie exploiteert onder de naam Phononet een online bestelsysteem voor de muziekdetailhandel. Beeld en Geluid levert metadata, samples en gescand artwork aan Phononet; GfK levert Beeld en Geluid de nieuwe muziekreleases (alleen Nederlands product). De samenwerking verloopt kostenneutraal en levert dus geen inkomsten op. De winst is echter de grotere continuïteit in de instroom van cd s en de vorming van een digitaal muziekarchief dat beter aansluit op de werkprocessen van de klanten van het archief. Aan de instroomkant beginnen de voordelen van de samenwerking zich te manifesteren. De aanpassingen in het werkproces hebben wel enige archiveerachterstand tot gevolg gehad. In 2009 zal het nieuwe proces worden geoptimaliseerd en zal de achterstand naar verwachting weer worden ingelopen. INSTROOM EN ARCHIVERING RTV Begroot Realisatie jaar % jaar Realisatie 2007 TELEVISIE / speeluren Publieke omroep instroom 8.000 7.951 99% 7.673 Publieke Omroep 8.000 8.198 102% 7.815 archivering Commerciele televisie 500 579 116% 324 instroom en registratie Weken Nederlandse 2.300 2.699 117% 2.927 Televisie instroom en registratie RADIO / speeluren Publieke omroep instroom 22.500 22.230 99% 20.794 Publieke omroep 22.500 22.602 100% 23.313 archivering totaal Commerciele radio Instroom 5.000 3.768 75% 3.457 en registratie Weken Nederlandse Radio instroom en registratie 3.400 3.773 111% 3.955 INSTROOM EN ARCHIVERING MUZIEK Begroot Realisatie jaar % JAAR Realisatie 2007 MUZIEKCD S EN DVD S Instroom (exemplaren) 9.500 8.696 92 % 8.080 Archivering (exemplaren) 9.500 7.440 78 % 8.733 (*) MUZIEKOPNAMEN OMROEP (MOZ) Instroom (programma s) 850 938 110 % 922 Archivering (programma s) 850 890 105 % 889 (*) het resultaat uit 2007 is inclusief wegwerken achterstanden 6
Conservering en digitalisering historische collecties De belangrijkste uitdaging dit jaar is de optimale inrichting van de grootschalige digitale werkprocessen gebleken. Een efficiënte en effectieve inrichting van de workflows is uiterst complex, en de ervaring met kleinschaliger projecten in het verleden blijkt niet altijd voldoende houvast te bieden. Vorig kwartaal werd al duidelijk dat de jaardoelstellingen niet volledig zouden worden gehaald. Het jaarresultaat verwacht werd 50% a 75% ten opzichte van de doelstellingen pakte evenwel hoger uit. Ook de digitalisering van video, waarvan Technicolor de productie maar zeer moeizaam op gang kreeg, kwam na het eerste half jaar beter op stoom. Op het gebied van audiodigitalisering/-encodering is het jaardoel 2008 in Beelden voor de Toekomst ruimschoots behaald. Daarbij is ervoor gekozen de MOZ-inspanning tijdelijk op een lager pitje te zetten. De encoderingsstraat voor DAT-tapes is inmiddels uitgebreid met 8 machines. Inmiddels zijn ook de voorbereidingen getroffen voor verdere automatisering van onderdelen van de workflow audiodigitalisering/-encodering, die in de eerste fase voor Beelden voor de Toekomst ingezet gaat worden. De achterstand MOZ zal dan ook de komende jaren ingelopen worden. De aanbestedingsprocedure voor de conservering van acetaatfilm is in Q4 afgerond. De aanbesteding betreft een volume van 2.300 speeluren aan zwart-wit films uit de eerste 15 jaar van de Nederlandse televisiegeschiedenis.de aanbesteding conservering perfo-acetaatfilm is in juli gegund. De omvang van de opdracht is 5.000 uur aan magnetische geluidsbanden. Na het inregelen van het werkproces worden de resultaten volop zichtbaar. Inmiddels wordt per maand zo n 100 uur geconserveerd. Alvorens over te gaan tot een aanbesteding filmdigitalisering, is in het vierde kwartaal een pilot uitgevoerd. Die maakte duidelijk dat ook bij digitaliseringbedrijven nog problemen zijn op te lossen: wel hebben vele post production bedrijven in een bioscoopomgeving ervaringen met hoge resolutiescans verzameld, maar blijken ze nauwelijks met de behoeftes van televisie bekend. De archiefstandaard waarop uiteindelijk de keuze valt, dient toekomstige HD (High Definition) -formaten, die in het uitzendproces worden gehanteerd, te ondersteunen. Een tweede pilotstudie die verscheidene digitaliserings-, encodering- en opslagscenario s onderzoekt, zal een heldere basis leggen voor de aanbesteding. Wel is in 2008 film op het SD (Standard Definition) -formaat gedigitaliseerd. Hiertoe werden collecties gekozen die door de middelmatige kwaliteit niet voor HD-scanning geschikt zijn, of die in een SDomgeving zoals internet gebruikt zullen worden. Op deze wijze konden toch in afwachting van de aanbesteding alvast 1.121 uren film gerepareerd, ultrasoon gereinigd en gedigitaliseerd worden. CONSERVEREN, DIGITALISEREN Begroot Realisatie jaar % JAAR Realisatie 2007 AUDIO / speeluur bvdt 14.366 15.084 105% 8.259 digitalisering/encodering audio digitalisering/encodering 6.000 1.561 26% 1.260 MOZ VIDEO /speeluur bvdt digitalisering / 17.072 11.745 69% 9.195 encodering FILM / speeluur bvdt film-filmconservering 64 74 116% 64 acetaat bvdt conservering perfo 500 571 114% 261 bvdt digitalisering / encodering 1.500 1.121 75% 444 FOTOGRAFIE / stuks bvdt conserveren fotografie bvdt verpakken/digitaliseren fotografie 0 0 nvt 1.000 1.079 108% 7
Dienstverlening B2B - Broadcastprofessionals De digitale dienstverlening aan omroepen en andere b2b-klanten gaf de eerste maanden van 2008 aanleiding tot ontevredenheid. De nieuwe digitale workflow stelt hoge eisen aan dienstverlening en techniek, maar was in het begin niet van kinderziektes vrij. Er is een actieplan opgezet om de dienstverlening op peil te brengen en dat heeft succes gehad. Technologische aanpassingen zijn gecombineerd met de introductie van een servicemanagementmodel en intensievere communicatie met de klanten. Eind 2008 zijn de problemen voorbij en worden alle belangrijke serviceniveaus die zijn overeengekomen met de NPO gehaald. Ondertussen nam het gebruik van het digitaal archief sterk toe. Het aantal downloads steeg spectaculair. Zoals in de bijgaande grafiek van archiefgebruik sinds 2002 blijkt, was 2008 in dat opzicht een omslagjaar. In het vierde kwartaal werd de uitleen van banden ruim overstegen door digitaal gebruik. Het aansluiten van immix zoeken bestelapplicatie naar derden is een belangrijk speerpunt voor de komende tijd. Er zijn 12 partijen aangesloten op het systeem waaronder de grote klanten zoals SBS en RTL. Er is een abonnementstarief vastgesteld voor het gebruik van de applicatie. En de eerste inkomsten uit abonnementen en downloadvergoedingen zijn gerealiseerd. PROFESSIONALS/B2B Begroot Realisatie jaar % JAAR Realisatie 2007 UITLENINGEN Beelddragers 80.000 56.680 71 % 82.698 Geluiddragers (radio) 10.000 15.745 157 % 8.714 Muziekdragers 50.000 45.178 90 % 61.239 MOZ-banden 3.116 nvt 1.898 immix-downloads Totaal 29.879 nvt 7.516 Onderwijs In 2008 heeft Beeld en Geluid, naar aanleiding van Beelden voor de Toekomst en de toekomst van Teleblik, een aangepaste strategische visie geformuleerd ten aanzien van de beschikbaarstelling en exploitatie van de collectie in het onderwijs. Deze visie is gestoeld op het gegeven dat Beeld en Geluid een dubbele positie inneemt ten opzichte van de onderwijsmarkt. Enerzijds is het instituut een non-profit organisatie met als primaire doel het toegankelijk maken van audiovisueel erfgoed. Anderzijds is Beeld en Geluid een zakelijke organisatie die inkomsten dient te genereren. Als gevolg van deze dubbelrol is als uitgangspunt geformuleerd dat inkomsten worden gegenereerd op meerwaardediensten en niet op het beschikbaar stellen van de content (AV-materiaal) zelf. Daarom is gekozen voor het ontwikkelingsmodel van een generiek platform, waarop aanvullende inkomsten gegenereerd kunnen worden met verschillende producten en productgroepen. Deze visie komt tot uiting in de manier waarop Teleblik is voortgezet en het nieuwe Onderwijs Media Platform, onder de naam ED*IT, wordt ontwikkeld. 8
Teleblik is in tegenstelling tot het activiteitenplan van 2008 en eerdere afspraken met OCW, door interventie van het departement geen onderdeel van BvdT geworden. De projectpartners Kennisnet en Teleac waren tegenstander van de transitie naar betaalde dienstverlening. Derhalve is Teleblik in 2008 gefinancierd uit de reguliere begroting. Daarbij is maximale synergie gezocht met BvdT. Na de zomer is een principeakkoord bereikt over de toekomst van Teleblik. Vanaf schooljaar 2009-2010 zal de dienstverlening aan het basis- en voortgezet onderwijs bestaan uit een basisdienst (gratis voor de eindgebruikers) en een abonnementsdienst (ED*IT).De gratis basisdienst zal informatieve en educatieve content aanbieden, maar geen rijkere omgeving met tools en contextinformatie. In 2007 was 80% van de scholen voor primair en voortgezet onderwijs aangesloten op Teleblik, in 2008 steeg dat tot 85%. Omdat het aantal bekeken fragmenten achterbleef bij de doelstelling is in 2008 gefocust op implementatie, dat wil zeggen: het aanbieden van workshops, geven van presentaties en het bevorderen van gebruik en nieuwe toepassingen. Twee hoogtepunten daarin waren de Superspreekbeurtwedstrijd in mei en de opening van het Wereldkinderfestival in juni. Het OnderwijsMediaPlatform, waarmee tot de zomer van 2008 een pilot is gedraaid, is de werktitel voor de betaaldienst voor het basis- en voortgezet onderwijs die volgend schooljaar onder de naam ED*IT gelanceerd zal worden. In ED*IT zullen naast de content van Beeld en Geluid ook andere erfgoedbronnenbanken (Naturalis, Nationaal Archief, Kennislink, Rijksmuseum van Oudheden, Rijksmuseum Volkenkunde en Filmmuseum) ontsloten worden. Daarnaast zal een contextlaag worden aangeboden, in combinatie met een gereedschapskist met een video- en foto-editor, een tijdlijnmaker en een werkstukken- en lessenmaker. In oktober is het Europees aanbestedingsdocument voor de ontwikkeling van het platform gepubliceerd; eind december is overgegaan tot gunning. Om het gebruik van streaming video in het voortgezet onderwijs te bevorderen, heeft Beeld en Geluid samen met DigilessenVO (een scholengroep van 30 VO-scholen), Edutude (een elo-ontwikkelaar), Pantamedia (een educatief ontwikkelaar) en andere erfgoedpartijen zoals het Nationaal Archief, het Rijksmuseum van Oudheden en Naturalis een aanvraag gedaan in het kader van de M-ICT-regeling. Deze aanvraag is gehonoreerd en stelt 50% co-financiering op een bedrag van 2.2 mln euro beschikbaar voor het ontwikkelen van digitale lessen op basis van erfgoedbronnen. In Project les 2.0 is Beeld en Geluid penvoerder en grootste partner (48%). Voor Academia, de dienst gericht op universiteiten en hogescholen, waren het afgelopen jaar twee zaken van belang: de introductie van de nieuwe gebruikersinterface Surfmedia en het verlopen van de Academia-licentie van de instellingen. Door de gebruikers werd positief gereageerd op de nieuwe interface, maar het daadwerkelijke gebruik bleef achter bij de verwachtingen. Zowel de instellingen als Beeld en Geluid hebben zich daarom op de implementatie gericht door middel van workshops, presentaties en de ontwikkeling van ZoEP, een video-attenderingsdienst op de Academia-collectie. Helaas is het door de migratie naar het nieuwe platform in Q3 en Q4 niet mogelijk geweest om gebruikscijfers te genereren. In verband met het verlopen van de Academia-licentie, hebben Surfdiensten, Surfnet en Beeld en Geluid overlegd over een nieuw aanbod. Op verzoek van Surfdiensten is besloten een licentie-aanbod voor één jaar te doen tegen dezelfde voorwaarden en prijs als de bestaande licentie. ONDERWIJS Begroot Realisatie jaar % JAAR Realisatie 2007 TELEBLIK geregistreerde scholen (cum.) 6.884 6.601 bekeken fragmenten 6.000.000 4.340.185 72% 3.124.000 ACADEMIA geregistreerde gebruikers NL 550.000 490.000 89% 442.319 aanbod van 20.000 prog s 20.000 20.605 103% bekeken fragmenten * 137.487 * ivm migratie naar een nieuw platform zijn deze gegevens niet beschikbaar 9
B2C particulieren en special products Bestellingen door het algemeen publiek worden zoveel mogelijk gestandaardiseerd en geautomatiseerd afgehandeld via de webwinkels. Daarnaast heeft Beeld en Geluid een online muziekwinkel, Fonos. Niet meer in de handel verkrijgbare Nederlandse platen kunnen op cd worden besteld. Fonos zag het aantal verkochte exemplaren licht stijgen ten opzichte van vorig jaar. Het aantal via de webshop verkochte dvd s bleef steken op de helft van de begroting. Voornaamste oorzaak is dat het aanbod nog te beperkt is. Een kleine 3.000 titels zijn beschikbaar, terwijl het voor dit doel geclearde aantal titels veel hoger ligt. Het handmatig toevoegen van titels aan de webshop is erg arbeidsintensief en verloopt daardoor traag. Ook is de indeling en structuur nog onvoldoende uitnodigend. In 2009 komt hier verandering in met de oplevering van een nieuwe archievensite. Naast de webwinkels heeft Beeld en Geluid in samenwerking met verschillende partners enkele tientallen dvd- en cd-producties uitgebracht: een dvd-bordpel en drie dvd s in het kader van de Olympische Spelen, een box over schaatshistorie en de Elfstedentocht, een oeuvrebox van Liesbeth List, een tweede reeks Tijdsbeeld Nederland met NRC-Handelsblad, als ook hoorspelen en muziekcd s waaronder 50 Jaar Nederpop (in samenwerking met Universal). De officiële presentatie van de Nederpop-cd vond in september bij Beeld en Geluid plaats, wat resulteerde in veel free publicity. B2C/particulieren Begroot Realisatie jaar % JAAR Realisatie 2007 FONOS (online muziekwinkel) Verkochte cd s 12.500 10.993 88 % 10.169 WEBSHOP (dvd s) Verkochte dvd s 5.000 2.567 51 % 1.351 10
Presentatie & Interpretatie In 2008 trok de experience 192.833 bezoekers. Vooral na de zomer trokken de bezoekcijfers aan en werd het jaar royaal boven de prognose van 150.000 afgesloten. Een terugval van (over het hele jaar genomen) 26% ten opzichte van het eerste openingsjaar is gebruikelijk in de levenscyclus van een attractie; de lijn omhoog lijkt alweer opgepakt te zijn. Inmiddels is een marketinganalyse uitgevoerd, waaruit blijkt dat de naamsbekendheid van Beeld en Geluid sterk verbeterd kan worden. Aan de afdeling Publiek en programmering is een marketeer toegevoegd. Ook dit jaar maakt de jeugd meer dan 35% van het totale bezoek uit. Met in totaal dit jaar bijna 21.000 schoolkinderen blijven we achter bij de prognose, maar de capaciteit was vrijwel volgeboekt. In 2009 wordt gestreefd naar een extra workshopruimte. De actualisering van de presentaties in de experience werd voortvarend voortgezet. Het paviljoen Ben ik in Beeld? werd nog in de kerstvakantie in een nieuwe, huiselijker en interactievere gedaante opengesteld. Daarnaast werden tal van technische verbeteringen doorgevoerd, o.a. ten gunste van gehandicapten (een rolstoelvriendelijke Medialounge op verdieping 6, ondertitelde Virtuele Gidsen voor slechthorenden). Ook verschillende spelresultaten en sommige interfaces werden sterk verbeterd, software op de achtergrond werd vernieuwd. Ook zijn er verbeteringen in de akoestiek doorgevoerd. Beelden voor de Toekomst maakt het mogelijk om meer werk te maken van contextualisering van de collecties. Dit krijgt gestalte door het maken van publieksgerichte beschrijvingen, maar ook door de in 2008 opgezette Beeld en Geluid-wiki. De wiki gaat fungeren als platform voor kennis over audiovisuele media in Nederland waar experts op het gebied van media programmamakers, mediawetenschappers, maar ook de gewone kijkers en luisteraars hun kennis kunnen publiceren en delen. In 2008 bleef het aantal toegevoegde lemma s achter bij de verwachting, vooral doordat het aantal externe bijdragen nog achter blijft. In 2009 wordt een promotiecampagne gestart om de participatie te verhogen. Tot slot werden twee bijzondere leerstoelen ingesteld. Een aan de VU, met als doel de studie van audiovisuele communicatie in opdracht. Opdrachtfilms (bedrijfsfilms, reclame, postbus 51-spotjes) zijn een nog weinig bekend onderdeel van de collectie die Beeld en Geluid beheert. De andere leerstoel, aan de UvA, is een gezamenlijk initiatief van Beeld en Geluid en de stichting Erik en Hans en zal de naam dragen van Erik de Vries (1912-2004), een van de grote pioniers op het gebied van de Nederlandse omroep. Onderzoeksopdracht is de geschiedenis van de Nederlandse televisie en radio. PRESENTATIE & INTERPRETATIE Begroot Jaartotaal % JAAR Realisatie 2007 EXPERIENCE 150.000 betalende bezoekers 150.000 192.833 129% 260.484 - waarvan 30.000 tijdelijke tent. 30.000 65.610 218% 57.500 - waarvan 25.000 in schoolverband 25.000 21.000 85% 9.191 50 geboekte activiteiten (dagdeel) 50 327 654% (niet geregistreerd) rapportcijfer publiekstevredenheid 7,5 of 7.5 7.5 8.3 * hoger Mediahistorische kennis en context (BvdT)publieksbeschrijvingen audio 1.000 53 5% 155 (BvdT) publieksbeschrijvingen video/film 4.000 6.520 163% 1.185 (BvdT)Lemma s Beeld en Geluid 5.000 2.708 54% 500 collectiewiki * publieksonderzoek in 2007 betrof tijdelijke tentoonstelling over Van Kooten en De Bie 11
Kwartaal 1 t/m 4-2008 Aantallen 300.000 250.000 200.000 150.000 100.000 50.000 0 01-01-08 21-01-08 10-02-08 01-03-08 21-03-08 10-04-08 30-04-08 20-05-08 09-06-08 29-06-08 19-07-08 08-08-08 28-08-08 17-09-08 07-10-08 27-10-08 Bezoekers 2008 Bezoekers 2007 Prognose 200.000 per jaar Samenstelling bezoek (incl. scholen) kind 1% scholen 10% 16-11-08 06-12-08 26-12-08 Prognose 150.000 per jaar jeugd 24% volw 65% volw jeugd kind scholen 12
Webbezoek Beeld en Geluid registreert de unieke bezoekers voor verschillende onderdelen van de Beeld en Geluidportal, naast de portal zelf betreft de registratie de onderliggende domeinen instituut, experience, educatie, webshop en archieven.. De omvang van het webbezoek naar de overige websites van Beeld en Geluid Fonos, Teleblik, Academia, YouTube wordt niet centraal bijgehouden. In 2008 is er een aantal storingen geweest in de telling van de statistieken waardoor in ieder geval in de maand april de gegevens niet correct zijn (te laag) en de gegevens over de maand mei van alle sitebezoekers in het geheel ontbreken en niet meer te achterhalen zijn door de hostingpartij van de sites. Ook over de maand juli ontbreekt een deel van de gegevens. Het daadwerkelijke bezoektal zal in realiteit hoger liggen. Hoe dan ook moet worden geconcludeerd dat het aantal bezoeken en unieke bezoekers in 2008 tegenvalt. In het najaar van 2008 is al onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om meer te halen uit de webpresence door Beeld en Geluid. Het is de intentie om in de loop van 2009 een plan te ontwikkelen waarmee de zichtbaarheid en functie op het web kan worden verbeterd en waarmee het aantal bezoekers eveneens weer zal toenemen. Er zal dan ook worden overgestapt op één contentmanagementsysteem, in plaats van de 5 waarop de site nu draait. Het genereren van betrouwbare webstatistieken wordt dan ook eenvoudiger. WEBBEZOEK Begroot Realisatie jaar % JAAR Realisatie 2007 Bezoeken 700.000 456.974 65% 845.333 unieke bezoekers 550.000 402.959 73% 550.957 Pers en publiciteit In vergelijking met het eerste halfjaar van 2007, met zijn publiciteitskrakers als de opening en de tentoonstelling over Van Kooten en De Bie, liep de persbelangstelling in het eerste half jaar van 2008 terug. In september trok de aandacht weer aan. De media besteedden de meeste aandacht aan de activiteiten 50 jaar Nederpop, ZOOM Safari en de Guitar Experience. De toppers in het laatste kwartaal van 2008 waren de Beeld en Geluid Awards, daarna het winnen van de Gouden Piramide en op de derde plaats de publieksactiviteiten in de herfstvakantie. Publicaties Oplage Oplage 2007 Advertentie waarde Advertentiewaarde 2007 Artikelen over Beeld 94.984.469 101.679.925 2.993.132 2,3 miljoen en Geluid Vermeldingen 11.670.724 22.232.929 974.489,23 1 miljoen Internetsites 345 RTV items 81 Totaal 106 miljoen 123 miljoen 3,9 miljoen 3,3 miljoen 13
Jaarrekening 2008 Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid Pagina : 14
Balans per 31 december 2008 Activa (in euro's) 31 december 2008 31 december 2007 Vaste activa Materiële vaste activa Gebouwen en terreinen 39.322.849 38.776.419 Inventaris en apparatuur 18.998.034 19.626.564 58.320.883 58.402.983 Totaal vaste activa 58.320.883 58.402.983 Vlottende activa 25.263.830 16.695.107 83.584.713 75.098.090 Passiva (in euro's) 31 december 2008 31 december 2007 Totaal eigen vermogen 1.215.232 1.135.679 Langlopende schulden 57.259.931 57.732.527 Vlottende passiva 25.109.550 16.229.884 83.584.713 75.098.090 Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid Pagina : 15
Staat van Baten en Lasten 2008 ( in euro's ) Realisatie Begroot Realisatie 2008 2008 2007 Baten Bedrijfsopbrengsten 22.220.714 21.762.380 22.898.088 Opbrengsten projecten 10.613.839 17.792.744 7.012.472 Som der baten 32.834.553 39.555.124 29.910.560 Lasten Personeelskosten 8.642.284 7.965.167 8.340.726 *) Afschrijvingen 3.019.277 3.217.860 3.014.473 Huisvestingskosten 1.833.372 2.010.000 2.216.335 Overige kosten 7.443.856 6.079.021 6.919.696 *) Som der bedrijfskosten 20.938.789 19.272.048 20.491.230 Directe kosten projecten - Personeelskosten 4.415.092 2.717.357 2.501.376 *) - Overige kosten 4.841.296 14.251.760 3.501.321 *) 9.256.388 16.969.117 6.002.697 Som der lasten 30.195.177 36.241.165 26.493.927 Saldo rente (2.559.823) (3.313.959) (3.169.889) Overschot toegevoegd aan algemene reserve 79.553-246.744 *) Aangepast voor vergelijkingsdoeleinden Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid Pagina : 16