HET MAGAZINE DAT DEUGD DOET WINTER 2014 WWW.FACEBOOK.COM/MAGAZINECAVA SPECIAL DE SANDWICHGENERATIE WINTERBLUES: UITVINDING VAN DE REISSECTOR? + DOE MEE MET DE ENQUÊTE! JONGEREN EN SEKS HET GEWICHT VAN JE EIGEN VERLEDEN CHEILA EN RAQUEL VERTELLEN HUN VERHAAL EEN UITGAVE VAN CM MECHELEN-TURNHOUT EDITIE 10
Profiteer van onze fantastische acties! Oogzorgpartner CM - regio Mechelen - Turnhout Voor elke snoet de juiste bril! WIN deze ipad mini Op vertoon van deze advertentie en bij aankoop van een bril of contactlenzen in één van onze winkels, maak je kans om deze ipad mini te winnen. (actie enkel geldig tijdens de maanden november en december 2014) Kortingen Volksoptiek Terugbetalingen CM - 40 op brilglazen - 100 op multifocale glazen - 40 op brilmontuur Gratis oogtest 50 terug op glazen, montuur of lenzen. 40 terug op glazen, montuur of lenzen. Niet cummuleerbaar met andere acties. Enkel op optische glazen (geen zonnebrillen). 1 bon per aankoop. Bij aankoop glazen + montuur kunnen de 2 bonnen gebruikt worden. Enkel voor leden CM. Voor CM leden regio Kempen, tot 18jaar. Voor CM leden regio Kempen, vanaf 19jaar. Turnhout Patersstraat 85 2300 Turnhout tel.: 014/47.36.05 ma-vr 9-13u en 13u30-17u30 za 9u-13u turnhout@volksoptiek.be Westerlo Sint-Lambertusstraat 33D 2260 Westerlo tel.: 014/54.12.20 di-vr 9-13u en 13u30-17u30 za 9u-13u westerlo@volksoptiek.be Geel Stationsstraat 162 2440 Geel tel.: 014/58.81.10 di-vr 9-13u en 13u30-17u30 za 9u-13u geel@volksoptiek.be Mol Corbiestraat 3 2400 Mol tel.: 014/31.19.00 di-vr 9-13u en 13u30-17u30 za 9u-13u mol@volksoptiek.be Kwaliteit voor het leven. Kijk snel op pagina 63!
EDITO INTEGENDEEL! Nu ik de inhoud van dit magazine bekijk, valt het me pas op hoeveel artikelen over zorg gaan. Zijn we plotseling zeurpieten geworden die met volle overgave een potje willen zagen over hoe erg het gesteld is met de mensheid? Nee, absoluut niet. En omdat ik het woord nu eenmaal vaak gebruik: Integendeel! Het magazine dat je in je handen hebt, wil verhalen brengen die hoop geven. Verhalen die willen laten zien dat het mogelijk is om positief naar het leven te kijken. Zelfs al zijn de omstandigheden waarin de verteller zich bevindt niet altijd even rooskleurig. Zorgen voor je ouders én voor je kleinkinderen, op jonge leeftijd leren leven met een stoma, terugkijken op je leven en afrekenen met je verleden Je zou er bijna neerslachtig van worden. Maar ik niet dus. Integendeel! Omdat de verhalen van Sonja, Raquel, Cheila, Peter, Kelly, Veerle en duizenden anderen mij veel hoop geven. Er zijn trouwens nog meer mensen die verhalen proberen te brengen. Beleidsmakers bijvoorbeeld, die zonder verpinken komen vertellen dat er (weer) fors bezuinigd moet worden in de zorgsector. Zeg nu zelf: dát zijn toch geen hoopvolle verhalen? Ik zou zelfs meer zeggen: Integendeel! JIM JANSEN BLADMANAGER Inhoud 04,17,48 GESPOT Cijfers & weetjes 06 DE WEGWERP- MAATSCHAPPIJ Wie niet wegwerpt is goed bezig 10 DE SANDWICH- GENERATIE Gekneld tussen zorg voor (klein)kinderen en ouders. 18 VRAAG AAN DE STRAAT Geeft iedereen nog wel cadeaus met kerstmis? 19 STELLING Slaappillen kunnen geen kwaad 20 GLUTEN Waarom zoveel mensen sukkelen met gluten? 24 SAY CHEESE Vlaanderen op café 28 ROOTS Breken met je (vreemde) verleden 34 ZEG EENS AAA Koortsblaasjes 35 HALLO! CM-medewerker in de kijker 36 HET ZORGHUIS (T)huis zonder zorgen 42 MIJN GEDACHT De winterblues 44 EEN TRIPJE NAAR DE ZON Last van een winterdip? 46 TABOE Leven met een stoma 50 CM DEALS Korting voor CM-leden & çava?-lezers! 52 RESULTATEN ENQUÊTE Vrijetijdsbesteding 59 CM-AGENDA Plan je activiteiten! + Enquête blz. 57 ONZE KINDEREN EN SEKS Verantwoordelijke uitgever Tonnie Steeman, Korte Begijnenstraat 22, 2300 Turnhout Bladmanagement Jim Jansen Redactie Peter Lambert, Jeroen Bruggeman, Katelijne Duerinck, Paul Van Roy, Annelies Vervoort, Kathleen Schellemans, Het Salon Concept, fotografie en vormgeving Het Salon Advertenties Publicarto 053 82 60 80, com@publicarto.be Contact CM regio Mechelen-Turnhout, Korte Begijnenstraat 22, 2300 Turnhout, 014 40 31 11, regiomechelenturnhout@cm.be çava? is een uitgave van CM regio Mechelen-Turnhout en verschijnt in een oplage van 305 000 ex. huis aan huis in de arrondissementen Mechelen en Turnhout. De CM-diensten en -voordelen die in çava? vermeld worden zijn informatief. Bij twijfel of betwisting gelden enkel de statuten en de huishoudelijke reglementen. CM Mechelen-Turnhout is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de çava?-advertenties.
4 GESPOT WIN TICKETS TENTOONSTELLING MOMU NU Tot begin volgend jaar kan je in het ModeMuseum van Antwerpen genieten van de tentoonstelling MoMu Nu, een collectie van hedendaagde stukken uit het eigenzinnige museum. De collectie telt zo n 25.000 objecten, waarvan er 7.000 de laatste jaren zijn bijgekomen. Het museum maakte haar eigen keuze uit stukken van Raf Simons, Walter van Beierendonck, Ann Demeulemeester en vele andere Belgische toppers uit de modescène, maar natuurlijk ook van grote buitenlandse modehuizen. De hele collectie is nog te bewonderen tot en met 4 januari in het ModeMuseum in de Nationalestraat in Antwerpen. çava? biedt jou de kans om gratis een kijkje te nemen naar wat de modewereld de voorbije jaren te bieden had en nog steeds heeft. We hebben tien duotickets klaarliggen voor onze snelste lezers. Mail naar cava.rmt@cm.be met je naam en adres om kans te maken. GEZONDHEID HONGER DOOR TABLET We turen met z n allen steeds meer naar schermen. Laptops, smartphones, tablets, maar ook simpelweg ons tv-toestel, het komt telkens op hetzelfde neer: turen naar een lichtgevend oppervlak. Allemaal leuk, maar er hangen ook negatieve kantjes aan vast. Al na 15 minuten laptoppen begint het hongergevoel op te komen en krijg je zin om te eten. Licht in de slaapkamer, ook van je smartphone als je die oplaadt, zorgt ervoor dat je slechter slaapt. Dat zorgt er dan weer voor dat je voedsel minder snel omgezet wordt in energie, waardoor je dikker wordt. De toestellen niet voor het slapengaan gebruiken en ze opladen in de woonkamer is dus de boodschap! Jil Sander door Raf Simons L/Z 2011, Beeld: Patrick Demarchelier/Vogue The Condé Nast Publications Ltd. 33% CIJFER Voor de mensen die roken niet kunnen laten was het rookverbod op het werk en in gesloten openbare ruimtes in 2006 geen leuk nieuws. Toch is nu aangetoond door de Universiteit Hasselt dat door die maatregelen het risico om te overlijden door hartfalen met een derde is gedaald bij vrouwen jonger dan 60. Bij mannen gaat het om een daling van 13 procent. EEN APP VOOR JONGE OUDERS Ook voor jonge ouders pakt CM uit met een nieuwe gratis app voor smartphone en tablet: de Skoebidoeapp. Ze bestaat zowel voor Android als voor ios. Via de app kan je week na week je zwangerschap en de groei van de baby opvolgen, interessante tips en weetjes ontvangen, en op de hoogte gehouden worden van CM-promoties voor jonge ouders. De app groeit mee met je kind, tot het 3 jaar oud is. Meer info: www.cm.be/skoebidoe
Here comes the rain again... www.nostalgie.eu West-Vl 101.0 + 98.2fm Oost-Vl 103.5fm Vl-Brabant 98.1fm Antwerpen 102.9fm Limburg 96.8 + 94.7fm
LEVENSDUUR DESKTOP COMPUTER 1985 10,7 JAAR Tussen 1985 en 2010 is de levensduur van desktop computers zowat tweederde verminderd, heeft onderzoek van de Amerikaanse Arizona State University aangetoond: van 10,7 jaar gemiddeld tot 3,5 jaar. LEVENSDUUR DESKTOP COMPUTER 2010 3,5 JAAR
HET LEVEN ZOALS HET IS 7 DE WEGWERPMAATSCHAPPIJ WIE NIET WEGWERPT, IS GOED BEZIG Defecte smartphones, kapotte kleren, versleten zetels: we gooien een pak in de vuilnisbak. Zelfs al kan de telefoon nog gerepareerd, de trui hersteld en de zetel nog gepimpt worden. We leven in een wegwerpmaatschappij waar niemand nog opkijkt van een beetje meer of minder op de schroothoop. Niks aan te doen Of kan het toch anders? TEKST: Lien Lammar Vroeger kochten mensen dingen voor het leven. Microgolfovens bijvoorbeeld. Die van mijn grootmoeder heeft het dertig jaar volgehouden. Vandaag mag je al blij zijn dat je wasmachine het einde van de garantieperiode haalt. De gemiddelde smartphone leeft niet langer dan twee of drie jaar, televisies vaak niet meer dan tien jaar. Fabrikanten verminderen bewust de levensduur van elektronische toestellen. Ze gebruiken goedkopere materialen die sneller slijten of maken apparaten die zo moeilijk te herstellen zijn dat je na een tijd wel een nieuwe droogkast, diepvriezer of printer móet kopen. Maar we kunnen niet altijd de schuld op een ander steken. We ruilen onze gsm of computer graag in voor het nieuwste model, ook al werkt de vorige nog prima. Gelukkig bestaan er organisaties die afdankertjes maar al te graag zien komen. Close the Gap is er zo een. Zij laten bruikbare pc s, tablets, printers, telefoons en kopieerapparaten een nieuw leven leiden in ontwikkelingslanden. Dit nobel initiatief wordt gesteund door tal van bedrijven uit binnen- en buitenland. De afgelopen tien jaar werden maar liefst 400.000 apparaten verzameld. CM is een van de ondersteunende partners. Een mooi verhaal Close the Gap biedt bedrijven de mogelijkheid om hun afgeschreven ICT materiaal te doneren aan ziekenhuizen, scholen, universiteiten en andere sociale projecten in ontwikkelingslanden. Close the Gap pikt het materiaal op, laat het opknappen en stuurt ze naar verschillende projecten. Ter plaatse installeren, onderhouden en recycleren lokale partners de apparaten. Zo krijgen die een nuttig tweede leven in projecten die onvoldoende middelen hebben om nieuw materiaal aan te kopen. Hiermee heeft Close the Gap meer dan 3.000 projecten wereldwijd kunnen ondersteunen met ICT materiaal in 54 landen. Niet slecht voor wat tien jaar geleden werd opgestart door één student: Olivier VandenEynde. Hij pakte het project dat ontstond tijdens zijn studie ondertussen groots aan. Dat zie je alleen al aan het lijstje beroemdheden dat zich belangeloos inzet: Jacques Rogge, aidsspecialist Peter Piot en Desmond Tutu zitten in de
8 HET LEVEN ZOALS HET IS aanbevelingsraad, Barack Obama bracht in hoogst eigen persoon een bezoek. Ook CM draagt een steentje bij: hun computerpark was aan vervanging toe en krijgt via Close the Gap nu een nieuw leven in Afrika. Repareerhype Gelukkig verzetten meer en meer mensen zich tegen het weggooigedrag en bedenken initiatieven die daarbij helpen. Een mooi voorbeeld zijn Repair Cafés: gratis bijeenkomsten waar iedereen zijn kapotte spullen kan laten herstellen. Gereedschap en materiaal zijn aanwezig, net als vrijwillige elektriciens, naaisters en andere handige harry's die je helpen bij de herstelling. Repair Cafés zijn het perfecte antwoord op de wegwerpmaatschappij, zegt Clara Moeremans van Netwerk Bewust Verbruiken. Je kapotte spullen nieuw leven inblazen is goed voor het milieu én voor je portemonnee. We zijn nog maar een jaar geleden met Repair Cafés gestart in Vlaanderen en Brussel, en het succes overtreft onze stoutste verwachtingen. Bijna elke dag krijgen we aanvragen van mensen die er eentje in hun gemeente willen opstarten. Iedereen kringwinkelt Ook Kringwinkels zijn vandaag helemaal hip. We hebben veel meer klanten dan enkele jaren geleden, maar wat vooral stijgt, is het aantal mensen dat goederen naar de kringwinkel brengt, zegt Chris Doms van De Kringwinkel Mechelen. Mensen gaan steeds bewuster om met hun oude spullen. Elk jaar zamelen we meer huisraad, speelgoed, boeken... in. Ruim 71% van alle binnengebrachte goederen konden we hergebruiken. Dat is een mooi cijfer. Van upcycling tot freecycling Wie een beetje creatief is, kan ook zelf aan de slag. Upcyclen iets nieuws maken met dingen die je anders zou weggooien is populairder dan ooit. Even googelen en je vindt tonnen inspiratie voor het pimpen van kleren of het upcyclen van meubels. Wie zelf geen knutselaar is, maar ook niet graag weggooit, kan zijn oude, nog bruikbare spullen ook gewoon weggeven. Freecyclen je oude spullen een nieuwe thuis geven is simpel, slim én wereldwijd een succes. In steden als Antwerpen, Leuven, Gent en Mechelen schieten weggeefgroepen als duurzame paddenstoelen uit de grond. Overal in het land worden weggeefmarkten en geefpleinen georganiseerd, in Leuven is er zelfs een echte weggeefwinkel. Weg ermee, met die wegwerpmaatschappij, roepen al deze initiatieven en ideeën. Misschien dat het ons ooit wel eens lukt. En al de rest dan? Wie letterlijk bergen werk verzet bij de verwerking van afval is OVAM, de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij. Zij staan in voor een duurzaam afval- en materialenbeleid en een propere bodem in Vlaanderen. Woordvoerder Jan Verheyen: De Vlaming produceert elk jaar minder huishoudelijk afval, nu nog zo n 500 kilo per persoon. Dat lijkt nog veel maar 71 % daarvan kunnen we een tweede leven geven door te composteren, hergebruiken en recycleren. Met dergelijke cijfers behoren we tot de absolute top van Europa! Bedrijven doen het zelfs nog een tikkeltje beter met 74 %. ZELF MINDER WEG- WERPEN? Op www.repaircafe.be vind je een overzicht van alle Repair Cafés die de volgende maanden georganiseerd worden Op Facebook vind je tal van weggeefgroepen zoals Freecyle Antwerp, Freecycle Mechelen, Freecycle Friends Gent, Freecycle Leuven... Of misschien kan je zelf wel een eigen freecycle groep opstarten in je eigen gemeente? Upcycling. Afval wordt design van Evy Puelinkx is een leuk boek dat je stap voor stap helpt om je eigen afdankertjes te upcyclen (Manteau, 24,99 euro) Wenst uw bedrijf computers te doneren? Graag! Neem een kijkje op www.close-the-gap.org. Ook CM doneert haar laptops en computers! Wie wil weten wat er met ons afval gebeurt, moet zeker een kijkje nemen op ovam.be
Op wie rekent u voor een proper milieu? Afval ruimt zichzelf niet op. Een vervuilde bodem wordt niet vanzelf proper. Daarom spant de OVAM zich al jaren in voor een efficiënt afval- en bodembeleid in Vlaanderen. Maar om aan de Europese top te blijven, moeten we verder durven gaan. Daarom moedigt de OVAM zowel bedrijven als consumenten aan om duurzaam te produceren en te consumeren. Zo belasten we het milieu zo min mogelijk. En maken we samen morgen mooier. Voor meer informatie kunt u surfen naar www.ovam.be. 9
10 DE SANDWICHGENERATIE MOEDER, NU MOET JIJ EENS NAAR MIJ LUISTEREN
11 1 op 10 Vlamingen zorgt minstens 1 keer per week voor een jongere en een oudere generatie. Dat vraagt veel organisatie, tijd en keuzes maken voor wie je zorgt. Het zijn sandwichers : gekneld tussen de zorg voor hun (klein)kinderen en die voor hun ouders. TEKST: Anneleen De Leyn FOTOGRAFIE: Brecht Van Maele
12 DE SANDWICHGENERATIE Sonja (57) heeft geen zittend gat. Elke dag springt ze een paar keer binnen bij haar moeder die door een herseninfarct half verlamd is geweest. De laatste jaren nam ze er ook de zorg voor haar intussen overleden vader bij, én die voor haar drie kleinkinderen. Intussen werkt ze ook nog halftijds en doet ze er nog een schepje sociaal engagement bij. Haar collega s noemen haar geen sandwich, maar een stokbrood. Sonja: Elke dag breng ik moeder al rond 5 uur koffie. Gelukkig hoef ik maar de straat over te steken. Ik maak haar bed op, was de nachtemmer uit en zet haar medicatie klaar. Tegen 7 uur komt de verpleegster haar wassen en een spuit tegen suikerziekte toedienen. Daarna ontbijt moeder. Ik breng in totaal zo n 5 à 6 bezoekjes per dag. 's Avonds help ik haar slaapkleed aan te trekken. Gelukkig is zij een heel tevreden mens: als ze haar krant heeft, woordpuzzels kan maken en af en toe een spelletje patience kan spelen, is ze al content. Sonja is al altijd een bezige bij geweest maar 8 jaar geleden werd het toch wel wat veel nadat haar moeder een herseninfarct opliep. Toen haar vader nog leefde, kon ook hij nog helpen maar hij is intussen een jaar geleden gestorven. Zijn laatste levensjaar was erg zwaar. Hij werd ernstig ziek en kwam in een straatje van van ziekenhuis naar revalidatiecentrum terecht. Dat jaar was toch wel een race tegen de klok, geeft Sonja toe. 1 OP 3 Tegen 2020 zou 1 op 3 een sandwicher zijn door de vergrijzing. Want ik zorgde toen ook nog een paar dagen per week voor de kleinkinderen. s Morgens vroeg al haalde ik hen op bij mijn dochter, 18 kilometer van ons huis. Toch slaagde ik erin om vader dat jaar elke dag te bezoeken. Elke dag, of ik nu moest werken of niet. Aan elke arm een maxicosi Ik heb altijd gewerkt en heb dat ook altijd willen blijven doen. Je ouders sterven en jij moet toch door met je leven? Mocht ik niet werken dan zou ik het zelfs zwaarder gevonden hebben. Ook al hoop ik toch op m'n 60e met pensioen te kunnen (lacht). Ik werk in Brussel en over de middag maak ik elke dag op mijn eentje een wandelingetje, in het park of langs de kleine winkeltjes aan de Zavel. Puur genieten vind ik dat. Als jonge werkende moeder vond ik het altijd zo'n luxe toen mijn moeder elke dag op de kinderen kwam passen. Daarom wou ik dat ook doen voor mijn dochter. Eigenlijk herhaalt de geschiedenis zich, alleen moest ik er wel een eindje voor omrijden (lacht). Als ik mémé dan ging bezoeken, nam ik de kindjes altijd mee. De jongste kleinkinderen zijn tweeling. Ik zie me nog altijd de straat oversteken met aan elke arm een maxicosi! Tijdsgebrek? Ken ik niet. Sonja is ook nog actief als voorzitter van de kerkraad en als schatbewaarder van de plaatselijke wielerclub. Nood aan meer vrije tijd heeft ze niet. En tijd te kort komen? Dat ervaart Sonja zo niet. Ik doe altijd voort. Ik heb mij altijd goed kunnen organiseren waardoor ik alles voor mekaar krijg. Ik geef wel toe dat ik mijn strijk soms in 4 keer moet doen. Weer die stekker eruit. Maar uiteindelijk raakt het ook gedaan, ook al is t dan 22 uur. Ik laat dat niet aan mijn hart komen, stress heb ik niet. Ik zucht wel eens maar ik zou het eigenlijk niet anders willen dan het nu is. Moeder, nu moet jij eens naar mij luisteren. Niet iedereen kan of wil z n ouders zo lang mogelijk thuis laten wonen. Evident is zoiets zeker Sonja: ALS JONGE WERKENDE MOEDER VOND IK HET ALTIJD ZO'N LUXE TOEN MIJN MOEDER ELKE DAG OP DE KINDEREN KWAM PASSEN. DAAROM WOU IK DAT OOK DOEN VOOR MIJN DOCHTER.
Sonja wil zo lang als ze kan, blijven zorgen voor haar moeder: Zolang ze nog een beetje kan stappen, alleen naar het toilet kan gaan en zelfstandig haar bed in en uit kan, vind ik dat ze nog in haar eigen huis kan blijven wonen. 13
14 DE SANDWICHGENERATIE niet, geeft ook Sonja toe. Haar vader stond niet bekend voor z'n geduld, en haar moeder heeft een ijzeren wil. Vroeger deed moeder ook alles zelf want vader was als baggeraar veel van huis. Da's tegelijk haar grootste frustratie, dat ze zo afhankelijk geworden is. Daar huilt ze wel eens om. Vroeger luisterde ik ook altijd naar m n ouders, nu is het vaak omgekeerd. Ik zeg soms: Moeder, nu moet jij wel eens naar mij luisteren hé (lacht). Mensen zeggen mij vaak: Jij doet toch alles voor je moeder. Klopt. Meer nog, ik moet er ook veel voor laten. Op reis gaan bijvoorbeeld. Vroeger gingen mijn man en ik 2 keer per jaar naar Spanje, intussen is dat al 8 jaar geleden. Toch mis ik het niet, ik heb er geen behoefte meer aan. Ik zou niet meer op m n gemak zijn. k Zou me altijd maar zitten afvragen of alles goed gaat met haar. Het gebeurt soms zelfs dat ik tijdens een avondje uit even weg en weer rijd om binnen te springen bij haar (lacht). Zij zegt wel dat ik voor haar niet naar huis moet komen maar ik kan het soms niet laten. Ik zie dat als mijn leven, zoals mijn gezin: het vormt allemaal één geheel. Sonja is enig kind en dus valt alle zorg voor haar ouders op haar schouders. Ik hoor ook vaak verhalen over broers en zussen die hierover onderling niet goed overeenkomen. In die zin ben ik dan nog blij dat ik met niemand rekening moet houden, ik doe gewoon wat ik het beste vind voor SONJA: Ik verwacht niet dat mijn dochter of zoon hetzelfde doen als ik. M n dochter woont ook te ver om elke dag een paar keer langs te komen. En is de tijdsgeest nu ook niet anders? hen. Sonja wil zo lang als ze kan, blijven zorgen voor haar moeder: Zolang ze nog een beetje kan stappen, alleen naar het toilet kan gaan en zelfstandig haar bed in en uit kan, vind ik dat ze nog in haar eigen huis kan blijven wonen. En ze moet er nog met haar verstand bij zijn natuurlijk. Zelf ooit naar het rusthuis? Mij mogen ze later in een rusthuis steken. Ik denk ook dat ik er beter zou kunnen aarden dan moeder omdat ik socialer ben dan haar. Ik verwacht niet dat mijn dochter of zoon hetzelfde doen als ik. M n dochter woont ook te ver om elke dag een paar keer langs te komen. En is de tijdsgeest nu ook niet anders? Ik ben hier uiteindelijk ook geleidelijk aan in gerold. Ik besef ook dat je onze situatie niet zomaar kan doortrekken naar iedereen. Toch kan ik triest worden als ik in een rusthuis mensen zie waarvan ik denk dat die er nog niet op hun plaats zitten, mensen die nog te goed zijn. Kunnen sommigen dan niet ietsje meer moeite doen voor hun ouders? t Hangt natuurlijk ook sterk samen met de band die je hebt met je ouders. Bij mij was die altijd heel goed, nog altijd. Af en toe worden Sonja s ogen vochtig, een traan rolt er net niet uit. Dit is duidelijk iemand met overtuiging, een witte raaf die zich nog steeds elke dag met hart en ziel inzet voor wie ze liefheeft. Toen Mieke 59 was, brak er voor haar een helse periode aan. Ze nam samen met haar man een groot deel van de zorg voor schoonmoeder moeke van eind de tachtig op zich. Tegelijk ving ze regelmatig de kleinkinderen op. Mieke: Op zekere dag viel moeke en brak haar heup. Na haar operatie had ze nood aan inten-
15 sieve hulp. Wat een geluk dat we toen gebruik konden maken van een zorgpilootproject waarbij moeke 4 keer per dag intensieve professionele hulp aan huis kon krijgen. Zonder die hulp zou het ons echt niet gelukt zijn want mijn man en ik werkten toen nog allebei. Zo kon ze toch nog thuis blijven wonen. Want een rusthuis? Daar zouden we haar niet in krijgen! We slaagden er in om 2 à 3 keer per week bij haar langs te gaan. Intussen vroegen onze kinderen ook regelmatig om de kleinkinderen op te vangen als ze ziek waren. Dan was het vaak echt afwegen voor wie we moesten kiezen. Niet makkelijk. In 40 bochten wringen Moeke viel daarna nog een keer en brak haar andere heup. Vanaf dan werd het immens hectisch. Elke dag bezochten we haar in het ziekenhuis. Ik moest mij dan vaak in 40 bochten wringen om alles rond te krijgen: mijn werk, moeke bezoeken, op de kleinkinderen passen, het huishouden... Mijn man nam al het financiële en al haar administratie op zich. Dat was ook niet te onderschatten, zeker als je ook nog je gewone leven wil verderzetten met werk, familie en sociale engagementen. We voelden allebei dat dit niet lang vol te houden was. Ik kreeg toen ook DE SANDWICHSITUATIE Miet Timmers is docent aan het Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen van Odisee Hogeschool, coördinator bij Generatielink en bemiddelaar bij familiale zaken. Sandwichgeneratie: komt van de Amerikaanse fastfoodwereld uit de jaren tachtig. De generatie van 40- à 60-plussers die switchen tussen de zorg voor hun kinderen en voor hun ouders. Sandwichsituatie: beter begrip omdat ook wie buiten die generatie valt ( jonger dan 40 of ouder dan 60) in zo n zorgsituatie terecht kan komen. Clubsandwich: als de zorg voor kleinkinderen erbij komt. Elke sandwicher kampt met een groot tijdsgebrek. Ze weten niet wat eerst gedaan: het huishouden, de job, zorgen voor de (klein)kinderen, zorgen voor de ouders.. Daarna blijft er maar weinig tijd en energie over. Het is erg belangrijk om de zorg te verdelen. Onder elkaar als broers en zussen, of met vrijwilligers of professionals. En hier knelt het schoentje soms: er ontstaan onderlinge spanningen door een gevoel van oneerlijkheid tussen broers en zussen over het verdelen van de zorg. Een gevolg hiervan is dat je vaak moet kiezen. Ga je een namiddagje gezelschap houden bij je moeder die niet goed te been meer is of ga je zorgen voor je zieke kleinkind? De keuze hangt uiteraard ook af van hoe dringend de zorg is. Toch speelt ook de voorkeur een rol. De meesten lijken te kiezen voor de kleinkinderen want dat zou leuker zijn. En of dat nog niet genoeg is, moeten sandwichers vaak ook rekening houden met hun job. Ook hierdoor moeten ze vaak kiezen. Zorgen voor houdt heel wat in. Het is niet alleen wassen, koken of boodschappen doen. Er komt ook een pak administratie bij. Ook het coördineren van alle zorg is een taak op zich. Eigenlijk kan iedereen wel op een of andere manier z n steentje bijdragen om te zorgen voor z n ouders, hoe ver iemand ook woont bijvoorbeeld. Hebben sandwichers meer stress? Dat kan, maar voor veel mensen hebben zorgtaken ook een positief effect. Sommigen kunnen juist meer aan als ze meerdere verantwoordelijkheden hebben. Soms is het zelfs een uitlaatklep: ze hebben even andere dingen aan hun hoofd en kunnen zo ook beter relativeren. Veel heeft ook te maken met je waardenpatroon. Wie het waardevol vindt om voor zijn hulpbehoevende ouders te zorgen, zal daar ook minder problemen mee hebben dan wie dat niet vindt.
16 DE SANDWICHGENERATIE CM STEUNT THUISZORGERS een longontsteking, wat mij nog nooit overkomen was. Van mijn weerstand bleef niet veel meer over natuurlijk. Na de periode in het ziekenhuis verhuisde moeke naar een home waar ze helaas na 3 weken een herseninfarct opliep en overleed. Elke dag vrienden over de vloer Ondanks dat het al druk bezette dagen waren met de zorg voor moeke, wou Mieke er ook zijn voor de kleinkinderen. Gelukkig maar, zegt ze, want mocht dat niet meer lukken, dan ging ik me daar schuldig over voelen. Als ik moest kiezen, merkte ik dat mijn voorkeur toch uitging naar de kleinkinderen. Mocht Mieke die periode overdoen, dan zou ze er toch opnieuw voor kiezen om deeltijds te blijven werken. Het werk is vaak ook een uitlaatklep. Anders ben je alleen met de zorg en de problemen bezig. Dat je nog moet werken kan ook wel eens een handig excuus zijn. Ze heeft lessen getrokken uit de hele ervaring. Ik denk dat het belangrijk is dat tegen je oude dag een netwerk opbouwt van vrienden en kennissen. Je moet als oudere ook wel zelf durven vragen om bezoek want niet iedereen zal dat spontaan doen. Als ik mijn oude dag rooskleurig voorstel, dan komt er bijna elke dag een vriend, buur of familie over de vloer. Dan zou ik al heel gelukkig zijn! Infocafé: Help, ik ben mantelzorger! Je draagt zorg voor iemand en vraagt je af wie je kan ondersteunen? Dan is het infocafé Help, ik ben mantelzorger iets voor jou. Wat is mantelzorg? Ben ik een mantelzorger? Wat heeft Ziekenzorg CM mij te bieden? Waarvoor kan ik terecht op de dienst maatschappelijk werk? En wat is het aanbod binnen de gemeente? Tijdens de infocafés mag je een antwoord verwachten op deze vragen. De infocafes worden begeleid door een educatief medewerker van Ziekenzorg en een maatschappelijk werker van CM. Daarnaast wordt ook een medewerker van de gemeente waar het initiatief plaatsvindt uitgenodigd. Wissel je na de toelichting graag van gedachten met andere aanwezige mantelzorgers? Heb je na de voordracht nog een aantal meer individuele vragen voor de maatschappelijk werker? Wil je meer concrete informatie over Ziekenzorg CM of wil je gewoon even rustig alles laten bezinken bij een koffietje? Dat kan allemaal. We noemen het niet voor niets een infocafé: informatie én kans tot uitwisseling. 10 december van 14 tot 16 uur in Bistro De Dreef, Oostakker 1 Vorselaar 11 december van 14 tot 16.30 uur in het CM-kantoor Olen, Dorp 28 inkom 6 euro, CM-leden 3 euro, leden met verhoogde tegemoetkoming 2 euro info en inschrijven: 015 21 59 42 of mantelzorg.rmt@cm.be Info en advies Je kunt bij de dienst Maatschappelijk Werk terecht met vragen of problemen rond (langdurige) ziekte, handicap, ouderdom, sociale voordelen, voorzieningen, (thuis)zorgsituaties,... De maatschappelijk werker informeert je over de sociale regelgeving die voor jou van toepassing is, organiseert de thuiszorg en begeleidt je bij langdurige zorgsituaties. Bel 014 40 31 11 voor een afspraak in het CM-kantoor van je gemeente of bij je thuis. Dienst voor oppashulp Kun jij in je thuiszorgsituatie ook wat extra zuurstof gebruiken? Geef ons dan een seintje. Dan komt er een vrijwillige oppasser bij je thuis. Je kan minimaal 2 uur aanvragen, en maximaal 16 uur per maand. Je betaalt hiervoor 2,60 euro per begonnen uur. Doe de aanvraag minstens één week op voorhand op het nummer 015 21 59 41 (regio Mechelen) of 014 40 34 08 (regio Turnhout). Personenalarm Wie alleen woont en het risico loopt om te vallen of onwel te worden, is gebaat bij een personenalarm. Zo heb je dag en nacht een hulpverlener bij de hand. Voor meer info: 014 40 31 11.
GESPOT 17 MILIEU AUTO RIJDT OP ZEEWATER Elektrische auto s doen ons al een tijdje niet meer versteld staan. De verkoop van de e-auto s blijft echter stokken. Autobouwers blijven dan ook zoeken naar goede alternatieven voor de brandstoffen die we nu al kennen. Quant, een bedrijf uit Liechtenstein dat kleine stukje berglandschap tussen Oostenrijk en Zwitserland, kwam op het Autosalon van Genève aanzetten met een auto aangedreven op zeewater. Met twee tanks van 200 liter raak je 600 km ver en dat met topsnelheden tot 380 km/u. Handig, als je weet dat er maar liefst 1,4 triljard liter zeewater is op onze aarde. Enkel het prijskaartje moet nog wat zakken: de Quant kost ongeveer een miljoen euro. QUOTE Terug van vakantie: bruine benen willen tonen, kort shortje aandoen: beseffen dat het echt wel koud is: opnieuw op reis willen. #zomer>herfst Eline de Munck, presentatrice op Jim GEZONDHEID HOU JEZELF WARM DEZE WINTER De winter komt er weer aan. De mooiste tijd van het jaar, maar ook de koudste. Hoe hou je jezelf het beste warm tijdens de donkere maanden? Drink geen koffie of thee, maar ga voor de deca-variant. Door cafeïne verlies je namelijk sneller lichaamswarmte waardoor je het koud krijgt. Krimp niet ineen met je handen in je zakken als je wandelt, maar maak zwierige bewegingen met je armen. Het is een workout voor je spieren en het houdt je warm. Ademen door je neus helpt ook. De lucht die je inademt is warmer, dan wanneer je door je mond ademhaalt. Of leg je schoenen op de radiator voor je ze aandoet. Maar de beste tip van allemaal? Blijf niet alleen thuis. Ga op stap met vrienden! Daar krijg je het gegarandeerd warmer van! CM LANCEERT APP VOOR BEELDBELLEN Sinds begin oktober kunnen mensen die zorg nodig hebben een app downloaden die de zorg helpt organiseren. Met een beeldbel-functie, de mogelijkheid om berichtjes te versturen en nieuws te ontvangen, zorgt de Z app (ZorgApp) van CM mee voor de zelfstandigheid van de zorgbehoevende, en het geruste gevoel van zijn omgeving. De Z app is een bijkomend communicatiekanaal via computer of tablets, bestemd voor senioren, mensen in een zorgsituatie en hun mantelzorgers. Ze helpt hen het dagelijkse leven te organiseren: beeldbellen met de kinderen, kleinkinderen, samen de agenda beheren, berichtjes versturen. Ze lezen er ook nieuws en leuke weetjes rond zorg, gezondheid en beweging. Via de beeldbelfunctie kunnen ze zelfs contact opnemen met CM. Het ziekenfonds is daarmee de eerste organisatie die via beeldbellen bereikbaar is voor haar leden. Meer info en downloaden via: www.cm.be/zapp
18 VRAAG AAN DE STRAAT TEKST & FOTOGRAFIE: Timothy Puype Kerstcadeaus De temperatuur zakt bijna onder nul, we duffelen ons warm in en we komen stilaan in de kerststemming. Daar komen natuurlijk ook cadeautjes bij kijken. Of niet? Geeft iedereen nog wel cadeaus met kerstmis? Trek je er nog voor naar de stad of koop je ze online? Met die vraag trok çava? de straten van Gent op. DANAÏ Iemand blij maken met een cadeau is leuker dan geld geven. Tenzij je nutteloze cadeaus geeft, maar dat proberen we te vermijden. Ik maak meestal een lijstje en krijg dan ook wel de dingen die daar opstaan. (lacht) HERLINDE Kerstcadeaus, dat is iets dat enkel binnen de familie nog wordt gedaan. Iedereen geeft aan iedereen iets, maar het zijn vooral de kinderen die cadeaus krijgen. Voor mij zijn dat vaak dingen die ik op mijn kot kan gebruiken. MARIANNE We werken met briefjes. Iedereen koopt dus een mooi cadeau voor één persoon. En met dat ene cadeau zijn we al maanden op voorhand bezig. Dat wil ook zeggen dat we er een mooi budget voor kunnen uittrekken. MONIQUE Ik koop nog steeds cadeautjes, maar ik doe dat niet online. Ik ga samen met mijn dochter naar Brugge, Roeselare of Oostende om de kerstsfeer op te snuiven. We doen dat altijd samen! MATTHIAS We hebben nog geprobeerd om met vrienden cadeautjes te geven, maar dat lukt niet. Afspreken gaat nog net, maar dat is op oudejaarsavond en vanaf nu dus zonder cadeaus. STEFANIE Ik doe elk jaar een kerstfeestje met de vriendinnen van de volleybalclub. We trekken briefjes, zodat iedereen 1 cadeau koopt voor 1 persoon. Dat is al een gebeuren op zich! (lacht) KOOP JIJ NOG KERSTCADEAUS? Laat het ons weten op facebook.com/magazinecava!
TEKST: Timothy Puype PRO & CONTRA 19 Slaappillen zijn een handig hulpmiddel! CONTRA PRO Ilse De Volder Een slaappil brengt je makkelijk in slaap, maar je slaap zelf is minder kwalitatief Er bestaan verschillende soorten slaapmiddelen. Het zijn vooral de benzodiazepinen, wat de klassiek gebruikte slaapmiddelen zijn, die op lange termijn problemen kunnen veroorzaken. De eerste weken werkt de slaappil goed en heb je het gevoel dat je beter slaapt, maar na die periode treedt gewenning op met minder goed slapen. Dat is het moment dat veel mensen beslissen om meer pillen te nemen, wat resulteert in meer bijwerkingen. Vooral onrustig slapen is een van de problemen. Een slaappil brengt je gemakkelijker in slaap, maar je slaap zelf is minder kwalitatief. Stoppen met langdurig gebruik van slaappillen is bovendien heel moeilijk. Dat moet altijd in overleg met de huisarts gebeuren. Het plots onderbreken van medicatie kan zelfs ontwenningsverschijnselen veroorzaken die gelijk staan met de afkickverschijnselen van een alcoholist. En niet onbelangrijk: als je deze medicatie plots onderbreekt, leidt dit tot een toename aan slaapproblemen. Dat jaagt heel wat mensen terug naar de slaappil. 1 op de 10 Belgen neemt wel eens een slaappil. En daarmee horen we tot de wereldtop, in negatieve zin. çava? trok naar een experte ter zake om te weten te komen wat er nu eigenlijk goed en slecht is aan slaappillen. Dr. Ilse De Volder is verbonden als neuroloog aan het Slaapcentrum van het UZA. Ilse De Volder Een slaappil is de enige oplossing voor sommige patiënten Personen met slaapproblemen stappen best in eerste instantie naar hun huisarts. Met hem of haar kan je op zoek gaan naar de beste oplossing voor het probleem. Het is heel belangrijk om te kijken wat de redenen zijn voor slapeloosheid. Je kan beginnen met de dagelijkse stress te verminderen of je beter te weren tegen stress. Het gaat er in eerste instantie om, om het slaappatroon van de patiënt te observeren en aan te passen. Dat kan dikwijls met kleine maatregelen, maar soms moet je verder gaan, bijvoorbeeld door samen met een therapeut een gestructureerde aanpak op te stellen. Als alle alternatieve mogelijkheden om tot een verbeterde slaap te komen, zijn uitgeput, zijn slaappillen een mogelijkheid. Onder begeleiding van een huisarts en beperkt in tijd, zijn ze op dat moment de beste, of beter: de minst slechte, oplossing om de patiënt weer een goede nachtrust te geven. HEB JIJ EEN MENING OVER DEZE STELLING? Deel ze dan op facebook.com/magazinecava!
20 GLUTEN
21 WAAROM ZOVEEL MENSEN SUKKELEN MET GLUTEN? HET NIET ZO MYSTERIEUZE BROODMYSTERIE Heerlijk dat kraakverse brood op zondagochtend, recht van de bakker, toch? Misschien, zegt voedingsconsulente Christine Tobback. Maar we moeten er toch ook een beetje mee opletten. En of dat dan aan de gluten ligt? Volgens Christine is er meer aan de hand... TEKST: Femke Coopmans ILLUSTRATIE: Pieter Van Eenoge Gluten is een groep eiwitten die je vindt in granen zoals tarwe, rogge, gerst, spelt en kamut en alle afgeleiden hiervan. Dat was vroeger ook al zo en toch hoor je steeds meer over problemen met gluten. Een tarwe-allergie en coeliakie (glutenintolerantie) komen meer en meer voor, maar het is vooral de gevoeligheid aan gluten die exponentieel toeneemt, weet Christine Tobback. Zij is als voedingsconsulente gespecialiseerd in intoleranties en allergieën en auteur van de boeken Eet wat bij je past en Gezond of Gezondigd. Bij sommige mensen geeft die sensitiviteit hoofdpijn, anderen krijgen een soort reumatische aandoening, soms geeft het zelfs aanleiding tot pijnlijke ontstekingen in de bloedvaten van de gewrichten, soms tot huidreacties. En vermoeidheid hoort er ook altijd bij. Je ziet het iets meer bij vrouwen, maar net zo goed bij mannen. En als een gezin maatregelen treft omdat één iemand moeite heeft met de vertering van brood, merk je heel vaak dat er nog gezinsleden zijn die zich beter gaan voelen. Erfelijkheid speelt dus ook een rol. Waar komt die exponentiële toename vandaan? Ligt het aan het zogeheten broodmysterie? Christine Tobback: Dat mysterie kan ik stilaan verklaren. Brood bestaat tegenwoordig uit zoveel verschillende stoffen die intolerantie of verteringsproblemen kunnen uitlokken. Ten eerste zijn er de vezels, zoals inuline dat we ook kennen als toevoeging in yoghurt. Inuline zit al in tarwe zelf en wordt soms nog extra toegevoegd aan brood. Qua structuur komt het een beetje overeen met fructose, een suiker in fruit en honing, en er is een grote groep mensen die daar moeite mee heeft. Ten tweede zijn er de toegevoegde suikers die in brood zitten voor smaak, bewaring, structuur... Die maken het extra moeilijk voor mensen die al gevoeliger zijn aan fructose. Dat tegenwoordig overal suiker in zit, verklaart meteen ook waarom de slechte opname van fructose nu meer voorkomt, want het ene versterkt het andere. Gecombineerd met tarwegluten wordt dat vaak nog moeilijker. Rijst en rijstproducten hebben dat effect bij veel mensen minder.
22 GLUTEN Klopt het ook dat onze granen niet meer zijn wat ze geweest zijn? Christine Tobback: Ik ben niet zo zeker of dat bij ons een punt is. Er gebeurde in de loop der jaren wel iets anders met ons brood. Vroeger duurde het 18 uur voor een brood klaar was, met alle automatisatie is dat vandaag hooguit een paar uur. Om dat tempo aan te kunnen, moeten er nu broodverbeteraars en veel meer gist in een brood. Dat ging van een kleine 0,2 % gist op het bloemgewicht naar nu bijna 4 % en in industriële bakkerijen wordt de kruim zelfs niet helemaal uitgebakken. De gist is dan niet dood en gevoeligere mensen reageren daarop. Of nog een verandering: bakkers startten indertijd met wat zuurdesem en daarop volgde een lange voorrijs. Twee dingen die we nu moeten missen en die nochtans helpen om eiwitten af te breken. Het is dus niet zo gek dat steeds meer mensen het moeilijk krijgen met brood. Is het glutenprobleem dan puur een broodprobleem? Christine Tobback: Niet echt. De optelsom is ook nog niet compleet. Maagzuurremmers worden bijvoorbeeld te veel voorgeschreven. Die blokkeren het maagzuur dat we hard nodig hebben om afscheiding te krijgen van de pancreasenzymen die op hun beurt een invloed hebben op de vertering van eiwitten. Maagzuurremmers kunnen op lange termijn en zeker bij gevoelige mensen een glutensensitiviteit in de hand werken. Daarnaast geven sommige wetenschappers ook de milieuvervuiling en bepaalde onkruidverdelgers als oorzaak van allergieën en glutensensitiviteit aan. En er is natuurlijk de stress. Bij stress voelen mensen rommelingen in hun darmen, de spieren verkrampen, het darmflora wordt overhoop gehaald en de vertering loopt niet vlot meer. Mensen met aandoeningen als chronisch vermoeidheidssyndroom, fybromialgie, ADD/ ADHD zijn ook vaak gevoeliger voor gluten. En tot slot moeten we ook kijken naar wat we nog allemaal eten en drinken: snoep, koffie en alcohol brengen onze lever, pancreas en darmen ook uit balans en die kunnen de gluten daardoor moeilijker verwerken. Het is een emmer die overloopt. Wat kun je aan glutensensitiviteit doen? Is het omkeerbaar of ban je gluten beter levenslang? Christine Tobback: Wat dat betreft is er goed nieuws: als mensen met een hoge gevoeligheid de gluten een achttal maanden volledig weglaten, dan gaat het beter. Maar voor veel mensen hoeft dat zelfs niet. Het is een type intolerantie die in gradaties voorkomt en vaak mag je nog wel 2 keer per week een pistolet of boterham eten. Brood toasten helpt ook. Opwarmen maakt de eiwitstructuren stuk. Vers brood is dan weer helemaal uit den boze, hoe lekker het ook is. Het vervelende is alleen dat een glutengevoeligheid moeilijk te herkennen is, want het duurt vaak een dag of twee voor een lichaam reageert. Dat is heel anders dan bij een allergie waar je onmiddellijk het effect ziet. Coeliakie is nog iets volledig anders: bij deze mensen treedt bij de minste inname van gluten een ontstekingsreactie op in de dunne darm. Mensen met coeliakie dienen dus een heel strikt glutenvrij dieet te volgen en dit levenslang. De kleinste kruimel is voldoende om ziek te worden. Karolien Timmermans: GLUTEN BESCHADIGT HET SLIJMVLIES VAN DE DUNNE DARM, ZODAT VOEDINGSSTOF- FEN SLECHT OPGENOM- EN WORDEN. EN DAT KAN WEER DIARREE, VERSTOPPING, GROEIACHTERSTAND, VERMOEIDHEID, ENZ. TOT GEVOLG HEBBEN. DE BEHANDELING OMVAT EEN STRIKT GLUTENVRIJ DIEET EN DIT LEVENSLANG.
23 GOOI NIET ALLES OP EEN HOOP Er bestaat nogal wat verwarring rond de glutenproblematiek. Daar is de Vlaamse Coeliakievereniging niet gelukkig mee. Omdat het nefaste gevolgen heeft voor de coeliakiepatiënten. Hun strenge dieet dreigt niet meer serieus genomen te worden. Karolien Timmermans is voorzitter van de Vlaamse Coeliakievereniging en maakt zich zorgen: In het belang van de coeliakiepatiënt en hoe de maatschappij naar de aandoening kijkt, is het belangrijk een duidelijk onderscheid te maken tussen coeliakie, tarweallergie en glutensensitiviteit. Het gaat hier over drie verschillende aandoeningen met ieder een eigen benadering. Drie verschillen Coeliakie, ook wel glutengevoelige enteropathie of glutenintolerantie genoemd, is een ingewikkelde aandoening van het verdedigingssysteem van het lichaam, waardoor het nooit gluten uit de voeding kan verdragen. Gluten beschadigt het slijmvlies van de dunne darm, zodat voedingsstoffen slecht opgenomen worden. En dat kan weer diarree, verstopping, groeiachterstand, vermoeidheid, enz. tot gevolg hebben. De behandeling omvat een strikt glutenvrij dieet en dit levenslang. Bij tarwe-allergie treedt er een verdedigingsreactie van het lichaam op tegen gluten. Dat uit zich in huidproblemen ( jeuk, eczeem) en problemen met maag en darmen of de luchtwegen. Een allergische reactie kan onmiddellijk, maar ook vertraagd (na 24 uur) optreden. De behandeling bestaat uit het volgen van een tarwevrij dieet. Tenslotte spreken we over glutensensitiviteit bij mensen die ook dezelfde symptomen vertonen als ze gluten ingenomen hebben, maar waarvan we weten dat het niet gaat over coelakie of tarweallergie. Het verschil is dat bij deze mensen de darmwand niet beschadigd wordt. Hier stelt men zich de vraag: Zit het in de gluten of in het graan? want graan bevat naast gluten nog andere elementen die mogelijk last kunnen geven. Verder wetenschappelijk onderzoek moet dit uitwijzen. Karolien Timmermans: De Vlaamse Coeliakievereniging richt zich vooral op mensen bij wie de diagnose coeliakie gesteld is. De diagnose berust op twee pijlers: enerzijds antistoffen die in het bloed kunnen opgespoord worden en anderzijds een dunne-darmbiopsie. In gluten lokt het eiwit gliadine de ontsteking uit. Zonder contact met gluten kan de aandoening zich niet manifesteren. Gluten is aanwezig in tarwe, rogge, gerst, spelt, kamut en alle afgeleiden hiervan. Haver is een grensgeval en kan enkel gebruikt worden als het tijdens het productieproces niet in aanraking geweest is met glutenbevattende granen. Heel wat voedingsmiddelen bevatten gluten zoals brood, pasta en koeken. Ook snoep, chips, soep, sauzen, bouillonblokjes, bereide gerechten kunnen verborgen gluten bevatten. Het komt er dus op aan goed het etiket te lezen. Vanaf 13 december 2014 zal dit gelukkig gemakkelijker worden door de nieuwe allergenenwetgeving die o.a. voorschrijft dat alle allergenen duidelijk op het etiket moeten vermeld worden. Wie coeliakie heeft of om een andere reden gluten uit de voeding moet schrappen, kan terecht bij de Vlaamse Coeliakievereniging. Zij ondersteunen waar mogelijk in de zoektocht naar glutenvrije producten en recepten, leveranciers of restaurants waar je glutenvrij kan eten. Meer info op vcv.coeliakie.be GLUTENVRIJE EN BIJZONDERE VOEDING Tegemoetkoming ziekteverzekering. Sommige patiënten hebben recht op 38 euro per maand als tegemoetkoming in de kosten voor glutenvrije of bijzondere voeding. Voorwaarden Behandeld worden voor een van onderstaande aandoeningen: coeliakie; dermatitis herpetiformis; gluten/gliadine-allergie; een graanmeel-allergie. Toestemming hebben van de adviserend geneesheer van het ziekenfonds. Meer info? Surf naar www.cm.be, zoeken op coeliakie.
24 SAY CHEESE TEKST: Timothy Puype, FOTOGRAFIE: Brecht Van Maele VLAANDEREN OP CAFÉ Vlaanderen kent heel wat gezellige cafés, sommige meer dan 100 jaar oud. Het zijn echte volkscafés, waar iedereen graag vertoeft voor een lekkere pint of een aangename babbel. çava? schoof mee aan de toog van enkele van die typische cafés, zoals je ze enkel in Vlaanderen vindt. WIL JE ZELF EEN FOTO DELEN? Ga dan naar facebook.com/magazinecava!
01 LAURENT LUYPAERT Wat: café Pink Flamingos Waar: Onderstraat, Gent XXX 25 Dit is een van de gekste cafeetjes van Gent. Het interieur is echt zalig! Zeer dankbaar om foto s te nemen, wat goed van pas komt in mijn opleiding Vrije professionele beeldende vormgeving, waar fotografie veel in aan bod komt. We komen hier dan ook vaak over de vloer s middags met vrienden om te lunchen of om springuren te overbruggen.
02 JOSEPHINA VAN GEEL Wat: café Beveren Waar: Vlasmarkt, Antwerpen Hier in het café staat een echt Decap -orgel dat nog werkt! Het is hier binnengebracht in 1937, langs het raam, want de deur was te smal. (lacht) Normaal moet het op de grond staan, maar door overstromingen hebben ze het op een verhoog geplaatst. Ik heb hier zelf meer dan 10 jaar achter de toog gestaan en gekuist. Nu ben ik 76 jaar, maar ik woon nog steeds boven het café.
03 JEAN PEETERS Wat: café De Penge Waar: Lindekensstraat, Turnhout Ik kom hier al 25 jaar en ik heb het café serieus zien veranderen! Er gaat niets weg, er komen alleen maar kadertjes bij. Het is het oudste café van Turnhout, 124 jaar intussen al, maar het Pengebier bestaat nog maar 9 jaar. Toen ik hier vele jaren geleden een huis in de straat te koop zag staan, heb ik niet lang getwijfeld. Handig toch om dicht bij je favoriete café te wonen? (lacht)
28 ROOTS CHEILA EN RAQUEL Breken met je (vre
In het tv-programma Heylen en de Herkomst keert Martin Heylen met enkele bekende Vlamingen terug naar hun vaderland. In Vlaanderen leven ruim 1 miljoen mensen van vreemde origine. Dat zijn niet allemaal BV s, net zo min als Cheila en Raquel en dat zijn. Toch hebben zij evengoed een verhaal te vertellen. Een verhaal over weemoed en verlangen. Maar ook over het soms moeilijke gevecht met het verleden 29 TEKST: Willem Jan Van Ekert FOTOGRAFIE: Filip Naudts emde) verleden
30 ROOTS Raquel: WE STONDEN MET ZIJN ALLEN OP EEN GROOT PODIUM, MET EEN KARTON- NETJE ROND ONZE NEK WAAR DE NAAM VAN DE PLEEGOUDERS OP STOND. IK HAD GEEN ENKEL IDEE WAAROM IK DAAR STOND. * Personen van vreemde herkomst worden in de Inburgeringsen Integratiemonitor gedefinieerd als: Personen die een vreemde nationaliteit hebben, Belgen die bij de geboorte een andere nationaliteit hadden of Belgen van wie minstens een van de ouders bij de geboorte niet de Belgische nationaliteit had. Begin 2012 telde Vlaanderen 1.114.792 mensen van vreemde herkomst*. Eén op zes en bij pasgeborenen zelfs een op de drie is van vreemde origine. Droge cijfers, die niets zeggen over het hoe en waarom. Twee verhalen doen dat wel. Raquel kwam als kind naar België omdat er in Spanje in 1936 een burgeroorlog uitbrak. Cheila uit Togo zat nog in de buik van haar mama toen ze in 1993 naar onze contreien verhuisde. TWEE OORLOGEN, DRIE MAMA S Raquel Bekaert groeide op in een gezin van 8 kinderen in San Sebastian, Spaans Baskenland. Toen heette ze nog Raquel Las Heras-Fernandez. Haar herinneringen uit die tijd begin jaren 30 zijn zorgeloos, zoals die van een kind behoren te zijn. Het geluid van zingende mensen op de binnenkoer, haar zussen die spontaan meezingen, het prachtige strand van San Sebastian, het buurmeisje dat door het raam naar haar wuift Niets wees erop dat het leven van de kleine Raquel drastisch zou veranderen. De Spaanse burgeroorlog maakte abrupt een einde aan Raquel s onbekommerde jeugd. Op een dag lagen door een bombardement de huizen aan de overkant van de straat in puin. Het buurmeisje dat elke dag zo enthousiast naar me zwaaide, was dood. Hartverscheurende keuze Als gevolg van het brutale oorlogsgeweld van Franco werden in 1937 32.000 kinderen uit Baskenland geëvacueerd. Ik herinner me dat ik in Bilbao ik was amper 7 jaar samen met mijn twee oudere zussen Sara en Olga op de boot gezet werd, richting België. Het zou een tijdelijk oplossing zijn. Zodra de oorlog voorbij was, zouden we terugkeren. 77 jaar later woont Raquel nog altijd in Gent. Voor mijn ouders moet dat een hartverscheurende keuze geweest zijn om drie van je kinderen te laten gaan. Een deel van de kinderen kwamen aan in de Gentse Vooruit, opgewacht door hun toekomstige pleegouders. We stonden met zijn allen op een groot podium, met een kartonnetje rond onze nek waar de naam van de pleegouders op stond. Ik had geen enkel idee waarom ik daar stond. Een grote, zware vrouw kwam me halen: mama Snoeck. Om de pleeggezinnen niet te veel te belasten, mochten broers en zussen niet bij elkaar blijven. Terwijl mijn moeder bij het afscheid nog zo had gezegd dat we altijd bij elkaar moesten blijven. Mama Snoeck woonde in een klein arbeidershuisje in de Kastanjestraat. De dag na mijn komst kwam heel de buurt kijken naar dat kleine Spaanse meisje. We verstonden elkaar niet, dat werd vooral duidelijk toen ik in het Spaans zei dat ik moest plassen en ze achtereenvolgens met een appel, een peer en een boterham afkwamen. Uiteindelijk begreep een buurvrouw wat er scheelde. In het gezin Snoeck waren wel wat spanningen. Papa Snoeck was zwaar ziek en ze hadden het niet erg breed. Soms, als mama Snoeck erg boos op me was, nam ze het jasje dat ik droeg bij aankomst in Gent uit de kast en zei dan ik ga u terugsturen, hè!. Na de dood van haar man werd ik opgenomen door mijnheer en mevrouw Bekaert. Daar heb ik een gelukkige tijd gekend. Ze hadden zelf geen kinderen en raakten enorm aan me gehecht. Bevrijding Volgens plan zou Raquel terugkeren zodra de situatie in Spanje verbeterde, een datum lag al vast: zomer 1940. Maar een nieuwe oorlog stuurde dat plan in de war: in mei 1940 vielen de nazi s België binnen, vertrekken was onmogelijk geworden. Ik was tien, sprak Nederlands en ik voelde me goed bij de Bekaerts. Het was pas veel later dat ik het