Identificatie leden van het persoonlijk relatienetwerk en verzameling gegevens over de netwerkleden

LASA Longitudinal Aging Study Amsterdam Identificatie leden van het persoonlijk relatienetwerk en verzameling gegevens over de netwerkleden en de relaties Instructie interviewers Theo van Tilburg Inhoud Algemeen Identificatie netwerkleden Koppeling genoemde netwerkleden met in eerdere interviews genoemde personen Frequentie van contact Corrigeren van ingevoerde gegevens Reistijd Steun Identificatie vertrouwenspersoon Algemeen In dit gedeelte van de vragenlijst worden netwerkleden geïdentificeerd, dat zijn personen met wie een persoonlijke band bestaat, met wie de oudere regelmatig contact heeft en met wie hij/zij een belangrijk contact heeft. We zijn alleen geïnteresseerd in personen van 18 jaar en ouder. (N.B. De term netwerk is voor veel mensen onbekend.) De identificatie van netwerkleden gebeurt in zeven relatiedomeinen. Daarna (in domein 8) wordt gevraagd naar vergeten personen. De interviewgedeelten heten y1 t/m y8. 1 huisgenoten waaronder de partner 5 werkcontacten/studiegenoten 2 kinderen en hun partners 6 leden van organisaties 3 overige familieleden 7 overigen 4 buurtgenoten 8 vergeten personen Er kunnen in totaal maximaal 80 personen geïdentificeerd worden. Voor elk domein is apart een maximum gesteld, maar de kans is klein dat u dat merkt. Als het maximum bereikt is, gaat u vanzelf door naar het volgende domein. Personen die niet meer genoemd konden worden in het domein waarvoor het maximum bereikt is, kunnen nog in domein 8 (y8) genoemd worden, als daar het totale maximum (80) nog niet bereikt is. In deze instructie geven we een aantal voorbeelden van vragen en bijzonderheden die u tijdens het interviewen kan tegenkomen. Door de vele routings door de vragenlijst kunnen we niet alles laten zien. We tonen steeds een afdruk van een scherm. Deze zijn in figuren weergegeven. Op de computer wordt de tekst op twee manieren gegeven, namelijk 'gewoon' (witte letters op zwarte achtergrond) en 'inverse video' (zwarte letters op witte achtergrond). De 'gewone' tekst leest u voor, inclusief de 'inverse video' woorden die onderdeel uitmaken van de zin; 'inverse video' wordt dan gebruikt om woorden te benadrukken of om uw attentie te trekken voor de naam van de persoon. De 'gewone' tekst is in de meeste gevallen adequaat toegesneden op de interviewsituatie. Als we daar niet helemaal zeker van zijn, dan wordt er ook een gedeelte tussen haakjes gegeven. Afhankelijk van de situatie leest u dat gedeelte voor. De zinnen en steekwoorden in 'inverse video' zijn bedoeld als instructie en hulpmiddel voor u. Deze worden niet voorgelezen, behalve als het een onderdeel van een vraag is. Wat 'inverse video' op het scherm verschijnt, zal in de tekst hieronder cursief worden weergegeven. Als op de schermen in de voorbeelden hierna antwoorden ingetypt zijn, dan worden deze vet weergegeven. LASA Netwerk Instructie interviewers -1- Vrije Universiteit Amsterdam

Identificatie netwerkleden Het interview start met een inleiding. In het volgende gedeelte wil ik graag weten met wie u een regelmatig en belangrijk contact heeft. Ik vraag achtereenvolgens naar - andere personen in uw huishouden (waaronder uw echtgeno(o)t(e)/partner) - uw kind of kinderen (en hun partners) - andere familieleden - buurtgenoten - contacten van werk, studie, cursus - contacten van verenigingen en organisaties, en - vrienden en kennissen. Het gaat er niet om dat u alle personen noemt die u kent. Wij zijn nu geïnteresseerd in de mensen met wie u een regelmatig en belangrijk contact heeft. De personen moeten 18 jaar of ouder zijn. Eerst noteer ik de namen van de personen met wie u een regelmatig en belangrijk contact heeft, en vervolgens stel ik enkele vragen over ieder van hen. Figuur 1. Binnen elk domein wordt gevraagd personen te noemen. Gestart wordt met huisgenoten. Het is expliciet de bedoeling de echtgenoot, echtgenote of partner in het huishouden hier op te nemen. Identificatie huisgenoten Mag ik de voornaam en de eerste letter van de achternaam van de personen (van 18 jaar of ouder) in uw huishouden weten, met wie u een belangrijk contact heeft? Instructie: F4 0 typen indien geen persoon Naam persoon: Figuur 2. De eerste persoon wordt ingetypt. Voor de naam is beperkte ruimte, namelijk 20 letters (inclusief spaties en dergelijke). Identificatie huisgenoten Mag ik de voornaam en de eerste letter van de achternaam van de personen (van 18 jaar of ouder) in uw huishouden weten, met wie u een belangrijk contact heeft? Instructie: F4 0 typen indien geen persoon Naam persoon: Gerrit van der Veen Figuur 3. LASA Netwerk Instructie interviewers -2- Vrije Universiteit Amsterdam

Vervolgens wordt naar de sekse gevraagd. Mocht de respondent een echtpaar noemen, bijvoorbeeld bij het domein van de buren en buurtgenoten (y4), dan voert u eerst de naam van de man in (bijvoorbeeld Joop Jansen), en geeft u antwoord op de gestelde vragen voor de man. Vervolgens voert u de naam van de vrouw in, en geeft u antwoord op de gestelde vragen voor de vrouw. Is Gerrit van der Veen een man of een vrouw? Indien geen twijfel, zelf invullen. 1 man 2 vrouw Als een echtpaar genoemd wordt, eerst de man invoeren, vervolgens de vrouw 1 Figuur 4. In dit geval is het een man, dus wordt een één gegeven. Daarna wordt naar het type van de relatie gevraagd. Het volgende menu verschijnt. In welke relatie staat Gerrit van der Veen tot u? Alternatieve formulering mag ook: Hoe kent u Gerrit van der Veen? 1 echtgeno(o)t(e)/partner van R 2 zoon van R 3 broer van R 4 kleinzoon van R, partner van kleindochter 5 vriend van R 6 zoon van partner van R, pleegzoon, stiefzoon, etc. 7 een andere persoon Indien geen twijfel, zelf invullen. 1 Figuur 5. In dit geval is de identificatie van de eerste persoon afgerond, en wordt naar de volgende gevraagd. Op het scherm staat vermeld wie er in dit domein (nu y1) al genoemd zijn (de naam wordt verkort weergegeven). Als er geen andere huisgenoten zijn, of er zijn er wel andere maar zij voldoen niet aan de criteria van regelmatig en belangrijk contact, typt u een 0. Identificatie huisgenoten Hiervoor genoemd bij deze identificatie: (complete lijst + instructie: F4) Gerrit van der Ve Wat is de voornaam en de eerste letter van de achternaam van uw 2e huisgenoot, met wie u een belangrijk contact heeft? 0 typen indien geen persoon Naam persoon: Figuur 6. LASA Netwerk Instructie interviewers -3- Vrije Universiteit Amsterdam

De openingsvraag van het volgende, het tweede, domein (y2) staat dan op het scherm. Identificatie kinderen en hun partners Nu wil ik graag weten, als u kinderen heeft, met welke van uw kinderen en met welke van hun partners u een regelmatig contact en belangrijk contact heeft. (U mag ook kinderen van uw echtgeno(o)t(e)/partner noemen, als dat niet uw eigen kinderen zijn.) Wilt u ze één voor één opnoemen, als u een regelmatig en belangrijk contact met hen heeft? Noemt u maar de voornaam en de eerste letter van de achternaam van de 1 e persoon. Niet zomaar alle kinderen/partners in netwerk opnemen. Zonodig criteria (regelmatig en belangrijk contact) herhalen!!! 0 typen indien geen persoon Naam persoon: Piet K Figuur 7. Als Piet K genoemd is, verschijnt de vervolg vraag. In welke relatie staat Piet K tot u? Alternatieve formulering mag ook: Hoe kent u Piet K? 1 zoon van R 2 schoonzoon (ook indien niet gehuwd) van R 3 zoon van partner, pleegzoon, stiefzoon, etc. 4 een andere persoon Indien geen twijfel, zelf invullen. Figuur 8. Tussendoor geven we nu eerst enkele algemene instructies. U, interviewer, moet het criterium van de afbakening (regelmatig contact en belangrijk contact) duidelijk formuleren en zonodig herhalen en benadrukken. Let ook op het criterium van 18 jaar en ouder. Verder is het belangrijk dat personen uniek en bij naam genoemd worden. In verband met privacy zijn de voornaam en de eerste letter van de achternaam voldoende. Als u echter meer informatie van de respondent krijgt, dan typt u de volledige informatie. Dus, u vraagt naar de voornaam en eerste letter van de achternaam, en - u typt de volledige naam in als u die krijgt (bijv. 'Piet Kamstra') - u vraagt meer informatie wanneer u een sterk verkorte naam te horen krijgt (als u bijv. als antwoord 'buurvrouw J' krijgt, vraagt u naar de voornaam of als deze niet bekend is naar de volledige achternaam, en typt vervolgens 'Miep J' respectievelijk 'Mw. Jansen') - u vraagt meer informatie wanneer u alleen een type aanduiding hoort ('schoondochter') - u laat overbodige informatie weg (bijv. 'Tante Christanne' typt u in als 'Christianne'; als u de vraag naar het type van de relatie heeft beantwoord, wordt de aanduiding 'tante' achter de naam toegevoegd) - u typt namen met totaal maximaal 20 letters (incl. spaties) met behoud van zoveel mogelijk informatie; tussenvoegsels kunt u afkorten (bijv. 'van der' tot 'vd'; punten kunt u meestal weglaten - u typt herkenbare namen en gebruikt zonodig spaties en hoofdletters (bijv. 'Kees van der H' of 'Kees vd H') N.B. Informatie die op het moment uniek is (bijv. 'mijn schoondochter' is uniek als de respondent één schoondochter heeft), kan door de tijd heen verwarring geven (na scheiding en hertrouwen van de zoon). Over de verschillende personen worden na de identificatie nog vragen gesteld, en u en de respondent moeten dan weten over wie het gaat. Bovendien moeten we ook over drie jaar nog weten om wie het gaat. Als de respondent één zoon heeft, is het antwoord 'mijn zoon' niet voldoende. Vraag de naam en typ de naam van de zoon in. Als de respondent drie kinderen heeft, is het antwoord 'al mijn kinderen' onvoldoende. Vraag eerst de namen en vraag dan bevestiging: Dus u heeft met uw drie kinderen <naam 1>, <naam 2>, <naam 3>, een regelmatig contact en dat contact is ook belangrijk voor u? Voer LASA Netwerk Instructie interviewers -4- Vrije Universiteit Amsterdam

daarna de gegevens in. Echtparen moeten afzonderlijk genoemd worden, dus 'Joop J' en 'Miep J'. Het antwoord 'Ik ken zoveel mensen...' is beslist niet akkoord. Vraag dan: Wilt u de mensen met wie u een regelmatig en belangrijk contact heeft bij naam noemen? Na deze algemene instructie vervolgen we weer met voorbeelden van vragen en schermen. Stel dat na Piet K in het domein (y2) van kinderen Marieke P genoemd wordt. Eerst wordt er weer naar de sekse gevraagd. Als er in antwoord op bovenstaande vraag een 4 (een andere persoon) wordt ingevoerd, wordt er naar een nadere specificatie gevraagd. Wees hier zo duidelijk mogelijk, maar houdt het kort. Wilt u de aard van de relatie met Marieke P nauwkeuriger omschrijven? Indien al bekend, dan niet vragen maar zelf invullen. Er is ruimte tot het eind van de regel ex-vrouw Piet Figuur 9. Als het domein van kinderen (y2) wordt afgesloten door een 0 te typen op de plaats van de naam, komt het volgende domein, dat van familieleden (y3). Identificatie familieleden Kunt u van uw familieleden, dat zijn onder meer uw ouders of schoonouders -indien zij nog leven-, uw broers en zussen, uw neven en nichten, uw schoonfamilie van uw kant en van de kant van uw echtgeno(o)t(e)/partner, uw ooms en tantes, en uw kleinkinderen, degenen noemen met wie u regelmatig contact heeft en die belangrijk voor u zijn? Het moeten personen zijn van 18 jaar en ouder. Wilt u de voornaam en de eerste letter van de achternaam geven van de 1e persoon? Namen laten noemen, dus niet zomaar alle familieleden in netwerk opnemen. Zonodig criteria herhalen. 0 typen indien geen persoon Naam persoon: Figuur 10. Ook hier wordt weer, na de sekse, gevraagd naar het type van de relatie (we hebben puntjes in plaats van een naam neergezet). In welke relatie staat... tot u? Alternatieve formulering mag ook: Hoe kent u...? 1 moeder van R 2 zus van R 3 schoonzus van R of van de partner of zus van de partner 4 kleindochter van R of van de partner 5 nicht van R of van de partner (ook achternicht) 6 tante van R of van de partner 7 schoonmoeder van R 8 een ander familielid Indien geen twijfel, zelf invullen. Figuur 11. LASA Netwerk Instructie interviewers -5- Vrije Universiteit Amsterdam

Het volgende domein is dat van buren en buurtgenoten (y4). Identificatie buren en buurtgenoten Kunt u van al uw buren en buurtgenoten degenen noemen met wie u regelmatig contact heeft en die belangrijk voor u zijn? Wilt u de voornaam en de eerste letter van de achternaam geven van de 1 e persoon? 0 typen indien geen persoon Naam persoon: Joop Jansen Figuur 12. Er wordt weer naar een specificatie van het type van de relatie gevraagd. In welke relatie staat Joop Jansen tot u? Alternatieve formulering mag ook: Hoe kent u Joop Jansen? 1 buurman, buurtgenoot 2 ex-buurman 3 een andere persoon Indien geen twijfel, zelf invullen. Figuur 13. Het vijfde domein is dat van mensen die men kent van werk, vrijwilligerswerk, of opleiding (y5). Identificatie personen werk / vrijwilligerswerk / opleiding Kunt u de namen noemen van personen van uw werk of voormalig werk, vrijwilligerswerk of opleiding, met wie u regelmatig contact heeft en die belangrijk voor u zijn? Wilt u de voornaam en de eerste letter van de achternaam geven van de 1 e persoon? 0 typen indien geen persoon Naam persoon: Gerard Klaassen Figuur 14. Weer wordt naar het type van de relatie gevraagd. In welke relatie staat Gerard Klaassen tot u? Alternatieve formulering mag ook: Hoe kent u Gerard Klaassen? 1 een collega, ex-collega, chef of een ander persoon van het werk van R 2 iemand vanuit het vrijwilligerswerk van R 3 iemand van de opleiding die R volgt 4 een andere persoon Indien geen twijfel, zelf invullen. Figuur 15. LASA Netwerk Instructie interviewers -6- Vrije Universiteit Amsterdam

In het zesde domein (y6) wordt naar mensen gevraagd die men kent via organisaties. Identificatie personen organisaties Kunt u de namen noemen van personen die u ontmoet via de kerk, sportvereniging, politieke organisaties, belangenvereniging en dergelijke, met wie u regelmatig contact heeft en die belangrijk voor u zijn? Wilt u de voornaam en de eerste letter van de achternaam geven van de 1e persoon? 0 typen indien geen persoon Naam persoon: Figuur 16. En vervolgens (y7) wordt gevraagd naar personen die niet onder één noemer te brengen zijn. Als er een partner of echtgenoot/note buiten het huishouden is, is het expliciet de bedoeling deze te noemen. Identificatie overige contacten Er zijn wellicht nog mensen, bijvoorbeeld vrienden of kennissen, waarmee u omgaat, maar die u nog niet bij de eerdere vragen heeft kunnen noemen. U kunt hierbij ook denken aan mensen die u regelmatig ziet, bijvoorbeeld via activiteiten of een hobby. Kunt u de namen noemen van hen met wie u regelmatig contact heeft en die belangrijk voor u zijn? Wilt u de voornaam en de eerste letter van de achternaam geven van de 1e persoon? 0 typen indien geen persoon Naam persoon: Annemarij G Figuur 17. Als Annemarij G genoemd wordt, wordt eerst weer naar de sekse en dan naar het type van de relatie gevraagd. In welke relatie staat Annemarij G tot u? Alternatieve formulering mag ook: Hoe kent u Annemarij G? 1 de partner of echtgenote van R 2 een vriendin van R 3 een kennis van R 4 een ex-buurvrouw van R 5 een collega, ex-collega, chef of een ander persoon van het werk van R 6 iemand uit een vereniging of van de kerk van R 7 iemand die R op straat of in het buurthuis spreekt 8 een ander contact van R Indien geen twijfel, zelf invullen. Figuur 18. Wanneer twijfel bestaat of de genoemde relatie een persoonlijk dan wel een beroeps of zakelijk contact (bijv. de huisarts) is, wordt er een vraag over gesteld. Na dit domein (y7) hebben we alle domeinen gehad. Er kunnen personen vergeten zijn te noemen of in te voeren. Deze kunnen in het laatste identificatiedomein (y8) ingevoerd worden. Als hier personen genoemd worden, komt u weer terug in één van de vorige menu's. LASA Netwerk Instructie interviewers -7- Vrije Universiteit Amsterdam

Identificatie, toevoegen contacten Er zijn wellicht nog familieleden, buurtgenoten, kennissen of andere mensen met wie u regelmatig contact heeft en die belangrijk voor u zijn, die u vergeten bent hiervoor te noemen. Die kunnen nu alsnog genoemd worden. Wilt u de voornaam en de eerste letter van de achternaam geven van de 1e persoon? 0 typen indien geen persoon Naam persoon: Figuur 19. Koppeling genoemde netwerkleden met in eerdere interviews genoemde personen Na de identificatie, wordt u gevraagd (in het interviewonderdeel yk) de personen te koppelen aan personen die in één van de eerdere ondervragingen genoemd zijn. 1 Gerrit vd Veen (echtgenoot) Komt de zojuist genoemde persoon, Gerrit van der Veen (echtgenoot/partn), op de lijst voor? Typ het nummer vermeld voor de naam. Indien persoon niet op lijst: 0 Figuur 20. In dit geval is het duidelijk dat de nu genoemde persoon en de eerder genoemde persoon dezelfde zijn. U typt dan een één. U moet overigens bedenken dat niet altijd alle nu genoemde personen gekoppeld kunnen worden aan eerder genoemden: men kan immers nieuwe relaties aangegaan zijn. De op het scherm getoonde namen behoren tot hetzelfde relatietypen als de persoon voor wie de koppeling gevraagd wordt. Dus als de koppeling voor de tweede persoon gevraagd wordt, een zoon, worden alleen zonen getoond. Wel is het zo dat als er meer mogelijkheden zijn, iemand is bijvoorbeeld in het interview van 1992 als buurman aangeduid en in het interview van 1995/1996 als neef, dezelfde persoon (met een verschillend relatietype) verschillende keren op het scherm kan verschijnen. 1Jan vd Veen (zoon) 2 Klaas V (zoon) 3 Piet K (zoon partner) Komt de zojuist genoemde persoon, Piet K (zoon), op de lijst voor? Typ het nummer vermeld voor de naam. Indien persoon niet op lijst: 0 Figuur 21. Het is uiteraard waarschijnlijk dat de nu genoemde Piet K dezelfde is als Piet K die in een vorig interview genoemd is. Wanneer u daar niet zeker van bent, kunt u er naar vragen. Er is nu maar één zoon in het interview genoemd, daarom gaat het programma verder met de koppeling van de nu genoemde andere personen. 1 Jan Pietersen (vriend) 2 Jan Pietersen jr. (zoon vriend) 3 Joop Jansen (buurman) 4 Henk K (organisatie) 5 Piet vd Geest (werk) Komt de zojuist genoemde persoon, Joop Jansen (buurman), op de lijst voor? Typ het nummer vermeld voor de naam. Indien persoon niet op lijst: 0 Figuur 22. De namen van mannelijke niet-familieleden genoemd in eerdere interviews komen op het scherm. De namen zijn alfabetisch gerangschikt. Als Joop Jansen gekoppeld wordt aan Joop Jansen, door 3 in te typen, wordt de vraag herhaald voor het volgende nu genoemde mannelijke niet-familielid. De naam van Joop Jansen is dan van het scherm verdwenen. LASA Netwerk Instructie interviewers -8- Vrije Universiteit Amsterdam

1 Jan Pietersen (vriend) 2 Jan Pietersen jr. (zoon vriend) 4 Henk K (organisatie) 5 Piet vd Geest (werk) Komt de zojuist genoemde persoon, Gerard Klaassen (m, organisatie), op de lijst voor? Typ het nummer vermeld voor de naam. Indien persoon niet op lijst: 0 Figuur 23. De koppeling gaat verder tot alle mannelijke niet-familieleden die nu genoemd zijn bevraagd zijn, of tot alle mannelijke niet-familieleden genoemd in eerdere interviews gekoppeld zijn. Frequentie van contact In het volgende interviewgedeelte (yf) wordt gevraagd naar de frequentie van het contact. Ik wil graag weten hoe vaak u contact heeft met de personen die ik nu ga noemen. Het gaat zowel om contact wanneer u elkaar ziet, als wanneer u met elkaar belt of schrijft. Complete lijst personen: F4 1. nooit 5. elke 14 dagen 2. één keer per jaar of minder 6. één keer per week 3. enkele keren per jaar 7. enkele keren per week 4. één keer per maand 8. elke dag Kaart 11 Neem bij sterk wisselende frequentie het gemiddelde over het afgelopen jaar Wordt niet gevraagd voor huisgenoten/buren/buurtgenoten. Geen antwoord= 0 Gerrit van der Veen (echtgenoot/partn).. Piet K (zoon)..... Marieke P (v, ex-vrouw Piet)... Joop Jansen (buurman).... Gerard Klaassen (m, organisatie)... Annemarij G (vriendin)..... Figuur 24. U toont de kaart met de antwoordalternatieven aan de respondent (het is mogelijk dat het kaartnummer in de vragenlijst afwijkt van het hier getoonde kaartnummer). De namen van huisgenoten verschijnen wel op het scherm (in inverse video), maar er wordt geen antwoord gevraagd omdat wij veronderstellen dat er dagelijks contact is. Corrigeren van ingevoerde gegevens Als voor elke genoemde persoon de frequentie van contact is gevraagd, kunt u gegevens corrigeren. De volgende vraag komt in beeld. Interviewer, zijn er nog personen die, door een technische fout (bijv. een persoon dubbel invoeren of een overleden persoon invoeren), ten onrechte als netwerkleden genoteerd staan, en die uit het netwerk verwijderd moeten worden? N.B. alleen verwijderen in geval van technische fout! 1 nee 2 ja Figuur 25. LASA Netwerk Instructie interviewers -9- Vrije Universiteit Amsterdam

Als u voor 2 (ja) kiest, komt de vraag: 1 Gerrit van der Veen (echtgenoot/partn) 2 Piet K (zoon) 3 Marieke P (v, ex-vrouw Piet) 4 Joop Jansen (buurman) 5 Gerard Klaassen (m, organisatie) 6 Annemarij G (vriendin) Geef het nummer van de persoon die verwijderd moet worden (0=stoppen) Figuur 26. Als dan voor 3 gekozen wordt, komt de vraag: Interviewer, geef een reden voor de verwijdering van Marieke P (v, ex-vrouw Piet): (één regel ruimte) is geen belangrijk contact meer Figuur 27. Daarna komt weer de vraag naar de te verwijderen persoon. U ziet dat Marieke P is verwijderd (overigens zijn de tot nu toe verzamelde data over Marieke P wel opgeslagen). Als de lijst met namen dan de door de respondent bedoelde lijst is, sluit u af met een 0. 1 Gerrit van der Veen (echtgenoot/partn) 2 Piet K (zoon) 3!verwijderd 4 Joop Jansen (buurman) 5 Gerard Klaassen (m, organisatie) 6 Annemarij G (vriendin) Geef het nummer van de persoon die verwijderd moet worden (0=stoppen) Figuur 28. Iedereen kan fouten maken. Een typfout is bijvoorbeeld zo gemaakt. We stellen het bijzonder op prijs om deze fouten te horen, zodat we ze kunnen corrigeren. Het volgende gedeelte geeft de mogelijkheid fouten te rapporteren. Als u hier fouten rapporteert, is het voor ons eenvoudig na te gaan over welke persoon u het heeft. Interviewer, wilt u nog fouten, correcties of informatie rapporteren? Deze gegevens zijn zeer behulpzaam bij het verwerken van de gegevens! Fouten en correcties zijn bijv.: de naam is fout gespeld of niet volledig getypt het is een man i.p.v. een vrouw (of omgekeerd) verkeerd type relatie: bijv. geen broer maar zwager bij de koppeling is een fout gemaakt Informatie is bijv.: een als vriendin genoemde persoon is ook een zus N.B. de fouten, correcties of informatie worden opgeslagen, er zijn bij volgende vragen geen wijzigingen op het scherm te zien 1 nee 2 ja, fouten, correcties of informatie rapporteren Figuur 29. LASA Netwerk Instructie interviewers -10- Vrije Universiteit Amsterdam

Als u voor 2 (ja) kiest, dan krijgt u het volgende scherm. 1 Gerrit van der Veen (echtgenoot/partn) 2 Piet K (zoon) 3!verwijderd 4 Joop Jansen (buurman) 5 Gerard Klaassen (m, organisatie) 6 Annemarij G (vriendin) Geef het nummer van de persoon met een fout (0=stoppen) Als u voor 6 kiest, komt de vervolgvraag. Interviewer, geef de fout/verbetering van Annemarij G (vriendin): (één regel ruimte) contact is niet dagelijks maar enkele keren per week Figuur 30. Figuur 31. Reistijd De computer heeft inmiddels de (maximaal) tien personen geselecteerd waarmee het meest frequent contact is. Omdat er in dit voorbeeld maar zes genoemd waren, zijn er uiteraard maar zes geselecteerd. Voor elk van de (maximaal) tien personen worden dan nog vijf vragen gesteld in het interviewgedeelte ys. De eerste vraag is naar de reistijd. Overzicht personen + te stellen vragen: F4 Ik stel nu een aantal vragen over 5 personen waarmee u het meest contact heeft. Hoe lang moet u reizen voordat u bij de verschillende personen bent, op de manier zoals u meestal reist? Als R niet meer reist, dan vragen hoe lang de ander naar R moet reizen In uren en minuten typen. Anderhalf uur typen als: 1 ENTER 30 ENTER. Langer dan 24 uur typen als 24 ENTER 00 ENTER. Geen reistijd = 0 minuten, typen als 0 ENTER 0 ENTER. Geen antwoord = 23 uur en 23 minuten, typen als 23 ENTER 23 ENTER. Wordt niet gevraagd voor huisgenoten en buren/buurtgenoten Gerrit van der Veen (echtgenoot/partn).. Piet K (zoon)..... uur minuten Joop Jansen (buurman).... Gerard Klaassen (m, organisatie)... Annemarij G (vriendin)... Figuur 32. LASA Netwerk Instructie interviewers -11- Vrije Universiteit Amsterdam

Omdat de reistijd naar huisgenoten 0 is, wordt de vraag niet gesteld voor de eerste persoon, Gerrit van der Veen. Deze staat wel op het scherm, in inverse video. De cursor staat automatisch bij de volgende persoon, Piet K. Overzicht personen + te stellen vragen: F4 Ik stel nu een aantal vragen over 5 personen waarmee u het meest contact heeft. Hoe lang moet u reizen voordat u bij de verschillende personen bent, op de manier zoals u meestal reist? Als R niet meer reist, dan vragen hoe lang de ander naar R moet reizen In uren en minuten typen. Anderhalf uur typen als: 1 ENTER 30 ENTER. Langer dan 24 uur typen als 24 ENTER 00 ENTER. Geen reistijd = 0 minuten, typen als 0 ENTER 0 ENTER. Geen antwoord = 23 uur en 23 minuten, typen als 23 ENTER 23 ENTER. Wordt niet gevraagd voor huisgenoten en buren/buurtgenoten Gerrit van der Veen (echtgenoot/partn).. Piet K (zoon)..... Joop Jansen (buurman).... Gerard Klaassen (m, organisatie)... Annemarij G (vriendin)... 01 uur 0 minuten 00 uur 30 minuten 23 uur 23 minuten Figuur 33. De verwijderde persoon komt ook niet meer aan bod. Daarna wordt de buurman overgeslagen (de reistijd zal nul of vrijwel nul zijn), en wordt de vraag gesteld voor Gerard Klaassen en Annemarij G. In dit geval heeft de respondent geen antwoord gegeven voor Annemarij G; er wordt dan 23 (uur) 23 (minuten) getypt. Steun De volgende vier vragen gaan over de uitwisselingen van steun. De vragen worden in een steeds wisselende volgorde gesteld, en het is dan ook waarschijnlijk dat u bij het interviewen van de volgende respondent de vragen in een andere volgorde aangeboden krijgt. Vergeet niet de kaart met de antwoordalternatieven aan te bieden. Hoe vaak gebeurde het in het afgelopen jaar dat u over uw persoonlijke belevenissen en gevoelens aan de volgende personen verteld heeft? 1. nooit 2. zelden 3. soms 4. Vaak Kaart 12 F4 geeft informatie over volgorde vragen. Gerrit van der Veen (echtgenoot/partn).. Piet K (zoon)..... Joop Jansen (buurman).... Gerard Klaassen (m, organisatie)... Annemarij G (vriendin)... Figuur 34. LASA Netwerk Instructie interviewers -12- Vrije Universiteit Amsterdam

Als u op F4 drukt, ziet u de volgorde van de vragen, en de (maximaal) tien personen waarover de vragen gesteld worden. De 5 vragen over de verschillende personen worden gesteld in de volgorde: - reistijd - R vertelt belevenissen/gevoelens aan PP (emotionele steun ontvangen) - PP helpen R met dagelijkse taken (instrumentele steun ontvangen) - PP vertellen belevenissen/gevoelens aan R (emotionele steun gegeven) - R helpt PP met dagelijkse taken (instrumentele steun gegeven) R.= respondent(e) PP = Gerrit van der Veen (echtgenoot/partn).. Piet K (zoon)..... Joop Jansen (buurman).... Gerard Klaassen (m, organisatie)... Annemarij G (vriendin)...... Druk nu op ENTER Figuur 35. U drukt op ENTER om het informatiescherm te verlaten. De andere drie vragen over steun zijn: Hoe vaak gebeurde het in 't afgelopen jaar dat de volgende personen u hielpen met dagelijkse taken in en rond het huishouden, bijv. maaltijden klaar maken, het huis schoonmaken, vervoer, een klusje, het invullen van formulieren? Hoe vaak gebeurde het in het afgelopen jaar dat de volgende personen over hun persoonlijke belevenissen en gevoelens aan u verteld hebben? Hoe vaak gebeurde het in het afgelopen jaar dat u de volgende personen hielp met dagelijkse taken in en rond het huishouden, bijv. maaltijden klaar maken, het huis schoonmaken, vervoer, een klusje, het invullen van formulieren? Figuur 36. U zal inmiddels wellicht gemerkt hebben dat u, evenals bij de vragen naar de frequentie van het contact, maar een beperkt aantal antwoorden kan intypen. In dit geval zijn dit de getallen van 0 t/m 4. Als de respondent geen antwoord kan geven, typt u een 0. De antwoordmogelijkheden 1 t/m 4 staan op het scherm aangegeven; omdat er een punt achter het cijfer staat, wordt 0 geaccepteerd voor 'geen antwoord'. Als u een getal buiten de range geeft, bijvoorbeeld 5, weigert het programma het antwoord; dit wordt op het scherm meegedeeld. Verder ziet u op het scherm staan dat u via F1 terug kan gaan naar het antwoord op de voorgaande vraag, steun binnen de relatie met Gerard Klaassen. Hoe vaak gebeurde het in het afgelopen jaar dat u de volgende personen hielp met dagelijkse taken in en rond het huishouden, bijv. maaltijden klaar maken, het huis schoonmaken, vervoer, een klusje, het invullen van formulieren? 1. nooit 2. Zelden 3. Soms 4. Vaak Kaart 13 F4 geeft informatie over volgorde vragen. Gerrit van der Veen (echtgenoot/partn).. 1 Piet K (zoon)..... 2 Joop Jansen (buurman).... 3 Gerard Klaassen (m, organisatie)... 4 Annemarij G (vriendin)..... 5 Een getal tussen 0 en 4 F1=vorige vraag Figuur 37. LASA Netwerk Instructie interviewers -13- Vrije Universiteit Amsterdam

Identificatie vertrouwenspersoon Na de vier vragen over steun wordt gevraagd naar de vertrouwenspersoon. De laatste vraag van het netwerkgedeelte verschijnt op het scherm. Welke van alle hiervoor genoemde 5 personen beschouwt u als uw vertrouwenspersoon? Interviewer: geen personen (bijv. de partner) suggereren! 1 Gerrit van der Veen (echtgenoot) 2 Piet K (zoon) 4 Joop Jansen (buurman) 5 Gerard Klaassen (m, organisatie) 6 Annemarij G (vriendin) Geen antwoord=97 Indien R antwoordt allen=98 Indien P niet op de lijst=99 Figuur 38. Als het antwoord is Gerrit van der Veen, dan typt u een 1. Het is mogelijk dat de respondent meer vertrouwenspersonen noemt. U vraagt hier echter niet naar. Als er één persoon genoemd is en de respondent noemt niet spontaan meer personen sluit u af met een 0. Evt. kan nu de 2e vertrouwenspersoon ingevoerd worden. Afsluiten met 0 1...vertrouwenspersoon 2 Piet K (zoon) 4 Joop Jansen (buurman) 5 Gerard Klaassen (m, organisatie) 6 Annemarij G (vriendin) Geen antwoord=97 Indien R antwoordt allen=98 Indien P niet op de lijst=99 Figuur 39. De betekenis van de andere antwoordmogelijkheden (97, 98 en 99) staan op het scherm. Na het typen van een 0, 97, 98 of 99, verlaat u het gedeelte waar een vertrouwenspersoon ingevoerd kan worden. Indien relevant, wordt u gevraagd een toelichting te geven op het antwoord van de respondent. Bij een antwoord 99 krijgt u bijvoorbeeld als vervolgvraag: Persoon staat niet op de lijst. Geef naam + toelichting, maximaal één regel Figuur 40. LASA Netwerk Instructie interviewers -14- Vrije Universiteit Amsterdam