Toespraak Stafhouder Hugo Vandenberghe, Algemene Vergadering Nederlandse Orde van Advocaten bij de Balie te Brussel, 17 juni 2014 Mevrouw de Stafhouder, Geachte Stafhouders, Geachte Stafhouder van de Franse Orde, Hooggeachte Confraters, Geachte Confraters, 1. Vorige week bij een bijeenkomst van de oud-stafhouders vroeg een confrater of ik geen schrik had bij het einde van mijn mandaat in het befaamde zwarte gat terecht te komen. Ik heb hem geantwoord dat een schoenmaker het best bij zijn leest blijft en dat het zwarte gat nu eenmaal de specialiteit is van astronomen, met wie ik mij niet wil meten. Maar het is natuurlijk juist dat een tweejarig batonnaat van NOAB uitdagende lasten en lusten meebrengt die mij nogmaals hebben toegelaten, met een andere blik, onze Balie te observeren. 2. De Orde heeft het afgelopen jaar aanzienlijke inspanningen verricht om de belangen van de Brusselse Balie zo goed mogelijk te vertalen. Daarvoor wordt nu verantwoording gebracht in deze Algemene Vergadering na verkiezing van de nieuwe Stafhouder en de leden van de Raad van de Orde. Ik feliciteer hartelijk de gekozen leden van de Raad en van de algemene vergadering OVB. De verkiezing van de Stafhouder en de leden van de Raad van de Orde heeft een dubbel, om niet te zeggen een dubbelzinnig karakter. Het zijn de advocaten die het vertrouwen uitspreken en ieder jaar herhalen maar de gekozen leden en de Stafhouder moeten een aantal maatschappelijke taken en verantwoordelijkheden opnemen waarvoor ze openbaar, en niet enkel door de leden van de Orde, ter verantwoording kunnen geroepen worden. Maar de betrokken openbare mening stemt niet mee en kan geen oordeel uitspreken of deze publieke opdracht naar behoren is uitgevoerd. 1
De wet legt derhalve de verantwoordelijkheid in de wijsheid van de leden van de Balie en gelooft of hoopt dat de advocaten hun persoonlijke en corporatieve opvatting kunnen overstijgen en een keuze kunnen maken in een ruimere context. Het afgelopen jaar werd deze publieke dimensie met heel wat initiatieven onderlijnd. Het initiatief om de effectieve naleving van de permanente vorming te verzekeren, een primaire taak, en de verplichtingen in verband met de mededeling van de derdenrekeningen zijn maatregelen die niet altijd op groot applaus worden onthaald. De hervorming van de rechtsbijstand, in een moeilijke politieke context door de politieke onzekerheid en de laattijdige vergoedingen is een andere factor die tot concrete bezorgdheid aanleiding geeft. De invoering van de btw en de verscherping van de regels in verband met de witwasreglementering zijn daar andere voorbeelden van. Maar wanneer we morgen daarop worden aangesproken, kunnen we antwoorden. Deze beleidsvoorzichtigheid is ook ingegeven door de toenemende druk op de advocatuur in de juridische markt en in de samenleving in haar geheel. 3. De Nederlandse Orde te Brussel, met meer dan 3.000 advocaten, heeft een bijzondere verantwoordelijkheid eigen aan de grootste Vlaamse Balie en een Balie die functioneert in de Europese Hoofdstad. De agenda van onze 21 Raden van de Orde waarvan U reeds verslag werd uitgebracht waren dus meer dan geladen. En de evenveel bureauvergaderingen zijn zowel door de agenda als het aantal deelnemers mini-raden van de Orde geworden. Voegt daaraan toe de vergaderingen van commissies, de vergaderingen met de OVB en in de OVB en de individuele besprekingen met de leden van de Orde onderling en dan ziet men dat de Orde een permanente bezorgdheid aan de dag legt voor wat dagelijks leeft aan onze Balie. Het is niet altijd gemakkelijk voor een Stafhouder om deze leefgemeenschap, die ook een geestesgemeenschap is, te Brussel goed te vatten nu de meerderheid van de advocaten het Paleis voor Justitie niet regelmatig bezoekt. 2
Het beleid van de Orde bestond er blijvend in om de basisopdrachten van de advocatuur, die door een unieke rechtspositie worden beschermd, te verzorgen. Dit was de reden waarom het afgelopen jaar met hardnekkigheid de Salduzproblematiek werd aangepakt en verder wordt uitgewerkt, ook in het licht van de nieuwe algemene regeling in 2016. De rechtszekerheid voor de honorariabegroting moet verhoogd worden en kan de normale werking van de mededingingsregel er niet toe leiden dat oneerlijke concurrentie wordt geïnstitutionaliseerd. De onzichtbare hand van de juridische markt zal de realisatie van onze kernwaarden van onafhankelijkheid, integriteit en deskundigheid niet verzekeren. Maar het is ook een illusie te denken dat door een louter deontologische aanpak de evolutie van onze juridische dienstverlening en de nieuwe economische organisatie ervan kan georganiseerd worden. Een bredere, eventueel Europese benadering, is op termijn onmisbaar. 4. Wat ik te zeggen had als Stafhouder, heb ik reeds gezegd en ik wens het niet te herhalen. Maar ik wens toch te vermelden dat het Vast Comité van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten recent een eerste advies heeft uitgebracht over de in België geldende regels ter bescherming van de privacy. Het besluit dat men zou kunnen overwegen een parlementair onderzoek te houden over de feiten en de elementen voor de verantwoordelijkheid van de betrokken veiligheidsdiensten nauwkeurig vast te stellen. Het onderlijnt dat de Staat op wiens grondgebied structurele inbreuken op de Mensenrechten worden begaan in het algemeen verplicht is deze te voorkomen of te bestraffen. U weet dat we vorig jaar, als eerste Europese Balie, bij dit Comité klacht hadden neergelegd naar aanleiding van het Snowden-dossier. Het Comité oordeelt dat de Staat niet onverschillig kan blijven wanneer het duidelijk is dat een grootschalige controle van persoonsgegevens door de NSA of andere spelers op het Belgisch grondgebied van structurele aard is. Dit rapport beschrijft ook de diverse rechtsmiddelen die tegen deze praktijken kunnen aangewend worden. Ik raad U allen aan kennis te nemen van dit rapport en daar waar U elementen heeft die rechtstreeks op misbruiken kunnen wijzen, de nodige stappen en maatregelen te nemen. 3
Evenmin kan onvermeld blijven de plechtige installatie van de nieuwe Nederlandstalige rechtbanken van eerste aanleg, Koophandel en Arbeid te Brussel op 31 maart 2014, een historische gebeurtenis. Deze nieuwe structuur, een belangrijke stap vooruit, met veel nieuwe kansen voor het Nederlandstalig rechtsleven, sluit aan bij de gewijzigde Staatkundige structuur van het land. De Balie hoopt dat deze hervorming tot een nieuwe dynamiek in de rechtbank zal leiden. 5. Al deze taken en beleidsbeslissingen werden uitgevoerd binnen een financiële begroting die strikt werd in acht genomen, kostenbesparend werd beheerd en waardoor het werkjaar met een belangrijk begrotingsoverschot wordt afgesloten. Dit is niet te wijten aan de in 2013 opgelegde bijdragenverhoging, gegeven de verhoogde bijdragen aan de OVB en de verzekering, maar door besparingen op werkingsposten en minder uitgaven voor de normale werking. Ik dank de schatbewaarder, en de administratief verantwoordelijke Els Bollaert, en allen die daaraan hebben meegewerkt dat we zo een prachtig resultaat naar voren kunnen brengen. Ik vraag dan ook een hartelijk applaus voor onze penningmeester, Mr. Heitkamp die onverdroten de zo onpopulaire opdracht van schatbewaarder van de Orde op eminente wijze heeft vervuld. Daarnaast bleven de klassieke taken al onze aandacht trekken. Ik geef enkele voorbeelden. Tussen 1 september 2013 en vandaag werden er 874 batonnale dossiers geopend: 84 voor vertrouwelijkheid van de briefwisseling, 281 voor de erelonen en 509 voor andere ontwerpen. Er werden in deze periode 11.731 brieven verstuurd of ongeveer 65 gemiddeld per werkdag. Het aantal BJB-aanduidingen bedroeg voor het gerechtelijk jaar 2012-2013, 13.339. Daarmede zijn we in Vlaanderen de 2 de belangrijkste dienst voor rechtsbijstand. Op 1 december 2013 bevatte het globale tableau, dat opnieuw in drukvorm ter beschikking is van onze confraters, meer dan 3.000 ingeschreven advocaten. 4
Wat de adviezen van erelonen betreft, werden er dit jaar tot vandaag 27 dossiers geopend waarvan er 16 worden afgesloten. Ook de beleidsdiscussies die gevoerd worden in de Raad van Bestuur en de Algemene Vergadering van de OVB hebben een belangrijke weerslag op de werking van de Orde. De informatisering van de dienstverlening, het DPA-project, is daar een voorbeeld van. Ik kan daar bij deze afsluitende woorden niet verder op ingaan. Maar de komende verkiezing voor de OVB zal het ons ongetwijfeld toelaten onderling daar over van gedachte te wisselen. In wezen is het de vraag welke invulling wordt gegeven aan de subsidiariteit in het kader van de organisatie van de Orde van Vlaamse Balies die richtinggevend is. 6. Al deze taken die de permante inzet van de Orde vereisten, konden niet gerealiseerd worden zonder de daadwerkelijke steun van het personeel. Ik dank dan ook het personeel van harte voor hun dagelijkse inzet. Op de eerste plaats dank ik Mr. Krista Esselens die sedert 1 september 2013 de taak van Mr. Leysen als secretaris-generaal heeft overgenomen. Ze heeft aangetoond dat zij door haar permanente inzet en inlevingsvermogen zich dagelijks met deskundigheid ter beschikking kon stellen voor de Orde. Ze heeft daarbij kunnen rekenen op de steun van Mr. Bruno De Vuyst die de verantwoordelijkheid voor de kosteloze rechtsbijstand, ook dit jaar in niet eenvoudige voorwaarden, heeft waargenomen, denk maar aan de politiek heisa rond de organisatie en de vergoedingen. Ik dank ook het personeel van de administratieve diensten van de Orde, onder leiding van directeur Lieve De Wilder, het personeel belast met de rechtsbijstand en werking van de bibliotheek, op welk niveau deze ondersteuning ook wordt gepresteerd. Ik dank in het bijzonder allen die hebben meegewerkt aan de elektronische nieuwsbrieven, het gewaardeerde algemeen informatiebeleid van de Orde en de nieuwe start van onze website. 5
Een bijzondere vermelding geef ik ook aan mevr. Aerts, die zoals in het verleden, altijd ten dienste bleef van de Orde en in de vestiaire ook de zorgen van het dagelijkse leven van de advocaat zoniet kan opvangen dan toch kan commentariëren wat ook een vorm van opvang is. 7. Hooggeachte Confraters, Een nieuwe Raad van de Orde is gekozen en we nemen afscheid van niet minder dan 8 uittredende leden. Mr. Carine Knapen heeft gedurende drie jaar met meelevende bezorgdheid aan de werkzaamheden van de Orde deelgenomen. Een belangrijk punt dat zij heeft aangebracht, namelijk een betere sociale begeleiding in de breedte van de advocaten, is structureel in uitvoering en wordt volgend jaar verder uitgewerkt. Mr. Knapen voert graag debatten, geanimeerde debatten waarbij ze altijd een mening heeft. Ze heeft ook een bijzondere inzet getoond voor de organisatie en aanwezigheid van de Orde op het Autosalon en op Batibouw. Mr. Yolande Meyvis verdedigde in de Raad hardnekkig haar standpunten om de rechten van de advocaat scherp te stellen. Ze had ook eigen opvattingen over de Balie en meermaals konden we op Mr. Meyvis beroep doen om ereloonadviezen ter beschikking van de Raad te stellen. Vorig jaar heeft Mr. Meyvis zich eervol kandidaat gesteld voor het Vice-Batonnaat waarbij ze het belang van internationaal georganiseerde Balie onderlijnde. Haar medewerking werd op prijs gesteld. Mr. Ludo Declerck heeft maar een korte periode in het afgelopen gerechtelijk jaar kunnen meewerken aan de werkzaamheden van onze Raad omwille van persoonlijke omstandigheden, met belangstelling voor de organisatie van de brede school, de internationale relaties en de externe uitstraling van de Balie. Wij hopen Mr. Ludo Declerck in de toekomst opnieuw terug te zien. Mr. Leo van den Hole zal door de Raad onbetwistbaar gemist worden. Hij was de spreekbuis en de verdediger van de jonge advocaten, van het Vlaams Pleitgenootschap en van de Jabkes. Hij hield toezicht op de stagiair dossiers, die steeds belangrijker werden; in het afgelopen gerechtelijk jaar 203 stagiairs. Hij bereidde de bespreking ervan grondig voor en situeerde concreet de punten waar de Raad een oordeel diende over te geven of een beslissing te nemen. De 6
discussie met Mr. Van den Hole was to the point. Mr. Van den Hole was een zeer aangename confrater die altijd bereikbaar was voor de Orde. Mr. Anne-Lise Ndeberi verlaat ons eveneens. Zij formuleerde haar goed gerichte opmerkingen in een eigen charmante stijl en een vriendelijke verpakking. Inhoudelijk werden die altijd beluisterd. Mr. Ndeberi heeft hard gewerkt bij de voorbereiding van de adviezen voor de magistratuur waarvoor ze immer beschikbaar was en ze werkte mee aan het initiatief van de brede school. Zij was blijvend bezorgd voor de uitwerking van een nieuw protocol voor de werking van de rechtbanken van eerste aanleg. Ik hoop dat ze in de toekomst daarbij betrokken blijft. Mr. Luc Vanheeswijck verlaat de Raad van de Orde en dit vertrek is zeer moeilijk in te vullen. Mr. Vanheeswijck was de verantwoordelijke voor de advocatenassociaties, voor de multidisciplinaire groeperingen van advocaten. Als een echte genie-generaal voelde Mr. Vanheeswijck zich op dit mijnenveld echt thuis. Bij de invoering van de btw kon hij zijn merkwaardige kennis van de fiscale wetgeving etaleren en zijn relaties met de financiële overheden hebben er toe geleid dat een toch enigszins aanvaardbare regeling werkzaam is geworden. Hij was ook onmisbaar voor de uitwerking van het informaticaproject van de OVB, het zogenaamde digitaal platform. Van Mr. Vanheeswijck kan gezegd worden dat hij altijd aanwezig was, altijd beschikbaar en daarbij een onnavolgbare gerichte werkkracht tentoonstelde. Onze confrater had als toetjeook een zeer grondige kennis van de deontologie. Kortom, voor een confrater met zoveel kwaliteiten is een bijzondere dankbaarheid op zijn plaats. Niet alleen Mr. Vanheeswijck maar ook Mr. Bruno De Vuyst verlaat de Raad van de Orde. Mr. Bruno De Vuyst etaleert met zijn zeer gevarieerde loopbaan en zijn vredesingesteldheid, ontwikkeld in het kader van de Verenigde Naties, een eigen onnavolgbare inbreng. Hij heeft een relativerend vermogen waardoor een goed onderscheid tussen hoofd- en bijzaak bij hem ingebakken is. Dit laat de Stafhouder toe, in soms delicate zaken, toch gemakkelijk een beslissing te nemen omwille van de klaarheid van de vraagstelling. Het is niet gemakkelijk in de maatschappelijke context die achter ons ligt de rechtsbijstand te begeleiden, de goede honorering ervan te verzekeren en de kwaliteit te bewaken. Mr. De Vuyst heeft dit op merkwaardige wijze gerealiseerd. Dat hij voor geen enkele opdracht terugdeinsde bewijst dat hij ook bereid was de Stafhouder te vervangen in de vergaderingen die betrekking hebben op de organisatie van de veiligheid van het Justitiepaleis en de verdere werken van de renovatie van het gebouw. Met groot flegme gaat hij naar deze vergaderingen waar iedereen zich de vraag stelt wanneer zij uiteindelijk tot een eindoordeel zullen leiden. 7
Ten slotte moet ik Mr. Edwin Heitkamp uitwuiven. Mr. Heitkamp heeft gedurende 2 jaar op schitterende wijze het financieel beheer van de Orde verzekerd. Hij was een betrouwbare rots in de branding, met een onstuitbare inzet en grote confraterniteit. Hij voerde zijn taken met grote kunde uit maar ook met grote bescheidenheid wat hem zeer aanspreekbaar maakt. En vooral aan zijn financiële geloofwaardigheid en verantwoording kon nooit getwijfeld worden. En dat is uiteindelijk de essentie voor een schatbewaarder. Hij verlaat de Raad van de Orde maar is kandidaat bestuurder voor de OVB zodanig dat, daarvan zijn we overtuigd, wij geen afscheid nemen van Mr. Heitkamp maar zijn verdere promotie in de organisatie van de Balie kunnen ondersteunen. Aan Carine, Yolande, Ludo, Leo, Anne-Lise, Luc, Bruno en Edwin, onze oprechte dank. 8. Mevrouw de Stafhouder, Namens de Raad van de Orde en namens mijzelf feliciteer ik U zeer hartelijk voor uw verkiezing als nieuwe Stafhouder die ons door volgende twee jaren moet leiden. Vorig jaar heb ik reeds kunnen onderstrepen dat uw ervaring als advocaat aan onze Balie en als bestuurder van de OVB er borg voor staat dat uw kwaliteitsvolle inbreng en inzet bij het uitoefenen van het Stafhouderschap voor ons verzekerd is. Ik dank U voor de ondersteunende medewerking aan de werkzaamheden van de Orde tijdens het afgelopen jaar. Uw programma dat U straks verder zult toelichten zal onbetwistbaar van ambitie blijk geven en veeleisend zijn voor wie met U werkt. De uittredende Stafhouder voelt zich zoals de kapitein van wie het schip in de haven aanmeert, van boord gaat en de aflossing van de wacht verzekert. Ik stel tevreden vast dat het Balie-schip niet zinkt, dat het geen slagzeil maakt en dat het zeevaardig voortreffelijk is opgetuigd. En dat zoals steeds- de beste stuurlui aan wal zullen blijven. Mevrouw de Stafhouder, onder uw leiding en met de medewerking van onze confraters zal het U ongetwijfeld lukken een nieuwe voorspoedige tocht te ondernemen. 8
Dat wensen wij U allen toe. 9