Marcqstraat 17, 1000 Brussel T. 02/502.11.40 E. info@meetingvzw.be W. www.meetingvzw.be Jaarverslag 2010 1.\ Inleiding De regularisatie-instructie van 19 juli 2009 leek een grote verandering te betekenen voor de moeilijke levensomstandigheden van mensen zonder wettig verblijf in Brussel. In België werden dan wel 24.000 personen geregulariseerd, mede op basis van die tijdelijke instructies, maar Meeting wordt nog altijd veelvuldig geconsulteerd door mensen zonder wettig verblijf. De signalen van andere welzijnsorganisaties zijn niet anders. Op het terrein lijkt er dus altijd niet veel verbeterd. De trage afhandeling van de regularisatie-aanvragen, en het ontbreken van een maximumtermijn daarvoor, maakt dat mensen alweer anderhalf jaar in onzekerheid leven over de toekomst die er voor hen is weggelegd in België. Zij blijven hierdoor niet alleen noodgedwongen leven in extreme armoede, die wordt gekenmerkt door dakloosheid, honger, gezondheidsrisico s. Daarbovenop betekent dit echter ook dat zij veelal terecht komen in een wachtperiode, waarin zij weinig kansen hebben om zich alvast voor te bereiden op het wettig verblijf en alle verwachtingen van de maatschappij die daarmee gemoeid gaan. Een wettig verblijf zou een basisvoorwaarde moeten vormen om uit die cyclus van aanhoudende armoede te kunnen breken. Nochtans zijn er veel obstakels die een oriëntering op hetgeen er gaat komen bemoeilijken door de grote bestaansonzekerheid. Dit is met name van toepassing op personen die er niet in zijn geslaagd om in 2009 een machtiging tot verblijf in te dienen, of de migranten die nadien zijn gearriveerd of nog in de toekomst zullen komen. Jaarverslag 2010 Meeting, Onthaal- en steunpunt voor mensen zonder wettig verblijf 1
Om die reden heeft Meeting i.s.m. CAW Mozaiek, CAW Archipel en RIC Foyer in 2010 veel aandacht besteed aan het ontwikkelen van een methodiek om mensen zonder wettig verblijf te stimuleren en versterken om vanuit de oorspronkelijke migratie en op basis van hun huidige situatie tot een (nieuw) zinvol toekomstperspectief te komen. Deze aanpak zal in 2011 breed worden toegepast binnen de verschillende onthaalwerkingen, maar er werd reeds op kleine schaal mee geëxperimenteerd in de alledaagse praktijk. De oriëntatiecursus van Meeting is een concrete (groepsgerichte) toepassing van toekomstoriëntering, waarbij ook concrete pistes worden verkend om een migratieproject in de brede zin van het woord nieuw leven in te blazen. Hiermee proberen we om een wachtperiode om te vormen tot een overgangsperiode, waarbij persoonlijke ontwikkeling in functie van een professionele ontplooiing een grote rol krijgt. Meeting constateert immers veelal dat personen die geregulariseerd worden niet altijd automatisch toegang vinden tot de arbeidsmarkt omdat de jarenlange uitsluiting een actualisering van de oorspronkelijke competenties verhindert. Omwille van een politieke onwil om mensen zonder wettig verblijf toegang te bieden tot beroepsopleidingen, worden gregulariseerden soms gedwongen in armoede te blijven leven. Om de instroom naar het reguliere vormingsaanbod in Brussel te optimaliseren hebben we een inventarisatie gemaakt van de toegankelijke opleidingen. Daarnaast streven we actief naar het uitbreiden van het vormingsaanbod, ondermeer door een pleidooi voor een korting op het inschrijfgeld voor de cursus NT2 en het openstellen van beroepsopleidingen voor knelpuntberoepen. Behalve deze moeilijkheden om zich voor te bereiden op een wettig verblijf of een ander toekomstperspectief ervaren mensen zonder wettig verblijf dat hun beperkte grondrechten soms met de voeten worden getreden. Zo zien we dat gezondheidszorg, ondanks de procedure Dringende Medische Hulp, moeilijk toegankelijk is. De opvang van illegale families met kinderen wordt dan weer structureel geweigerd, ondanks een wettelijke verankering in het KB van 2004. De rechten van clandestiene werknemers worden in de praktijk slechts zelden gerespecteerd en is uitbuiting aan de orde van de dag. Daarnaast is dakloosheid een chronisch probleem wanneer de jaarlijkse winteropvang haar deuren sluit. Kortom, Meeting heeft genoeg om handen om structurele knelpunten m.b.t. de toegang tot grondrechten aan te pakken. Die handen hebben we inmiddels ineengeslagen met CAW Mozaïek, CAW Archipel, Samenlevingsopbouw Brussel en RIC Foyer om middels een integrale hulpverlening op verschillende niveaus samen te werken aan een aanbod op maat voor mensen zonder wettig verblijf. De uitdagingen zullen groot zijn voor alle mensen die buiten de regularisatieboot gaan vallen. De behoeft aan een gepaste en integrale hulpverlening is daarom noodzakelijk, evenals een humaan en rechtvaardig migratiebeleid dat evenveel rekening houdt met de oorzaken van migratie als de gevolgen ervan. Maart 2011 Jaarverslag 2010 Meeting, Onthaal- en steunpunt voor mensen zonder wettig verblijf 2
2.\ Doelstellingen Wij hebben voor 2010 de volgende doelstellingen geformuleerd: Via individuele hulpverlening vinden mensen zonder wettig verblijf toegang tot hun grondrechten en oriëntering op toekomstperspectieven. Via vormingen op maat en groepsondersteuning geven mensen zonder wettig verblijf aan over meer inzichten te beschikken omtrent de toegang tot hun grondrechten en een zinvol toekomstperspectief om vervolgens met deze opgedane kennis zichzelf vooruit te helpen. Vanuit deze inzichten en vaardigheden kunnen mensen zonder wettig verblijf hun huidige situatie kaderen, reflecteren over eigen toekomstperspectieven en een bewuste keuze maken voor een zinvol toekomstperspectief. Mensen zonder wettig verblijf beschikken over vaardigheden om mee knelpunten te formuleren die de toegang tot hun grondrechten en hun toekomstperspectieven bemoeilijken en zijn in staat om prioritaire veranderingsvoorstellen te formuleren voor deze knelpunten. Mensen zonder wettig verblijf zoeken voor één of meerdere knelpunten die de toegang tot hun grondrechten en hun toekomstperspectieven bemoeilijken actief mee naar oplossingen, een geschikte actiestrategie en werken in de mate van het mogelijke mee aan de voorbereiding en uitvoering van acties. Bij overheden, instellingen, diensten en organisaties komen er openingen om de knelpunten m.b.t. de toegang tot grondrechten van mensen zonder wettig verblijf te erkennen en aan te pakken. Overheden, instellingen, diensten en organisaties nemen daadwerkelijk maatregelen om de knelpunten m.b.t. de toegang tot grondrechten van mensen zonder wettig verblijf weg te werken, te verminderen of mee te werken aan een voorlopig alternatief in afwachting van het verdwijnen van het knelpunt. 3.\ Korte situering Link=Brussel vzw, Centrum voor Interculturele Samenlevingsopbouw, heeft Meeting 15 jaar geleden opgericht als ontmoetingsruimte voor vluchtelingen, asielzoekers en mensen zonder papieren in de directe omgeving van opvangcentrum Klein Kasteeltje. In 2008 is het project hervormd tot een onthaalen steunpunt voor mensen zonder wettig verblijf omdat degelijke opvang en oriëntering voor deze groep in Brussel niet voldoende wordt voorzien. Hiermee komt Meeting tegemoet aan de grote behoefte voor een specifieke hulpverlening die zich volledig richt op de complexe problematiek van deze doelgroep. Vzw Link=Brussel wil een bijdrage leveren aan het opbouwen van een interculturele samenleving in Brussel. De vzw ondersteunt een sociaaleconomische integratie en emancipatie van etnische minderheden in Brussel door het bieden van gelijke kansen. Bij de prioriteitenbepaling voor het meerjarenplan 2009-2015 maakte Samenlevingsopbouw Brussel duidelijk de keuze om vanuit het spoor armoedebestrijding met deze specifieke doelgroep op een categoriale manier aan de slag te gaan en dit binnen het programma toegang tot grondrechten (= de toegang tot fundamentele grondrechten waarborgen voor de meest kwetsbare groepen in onze samenleving). Samenlevingsopbouw Brussel koos er ook voor om de (nieuwe) opbouwwerkers van dit project een plaats te geven binnen Meeting, een onthaal- en steunpunt voor mensen zonder wettig verblijf. De specifieke invalshoek van Samenlevingsopbouw Brussel is het via vormings-, actie- en beleidswerk structureel aanpakken van uitsluitingsmechanismen die de toegang en toepassing van grondrechten en toekomstperspectieven voor mensen zonder wettig verblijf verhinderen. Bij de start van de samenwerking met Meeting is ook de keuze gemaakt om vanuit Jaarverslag 2010 Meeting, Onthaal- en steunpunt voor mensen zonder wettig verblijf 3
Samenlevingsopbouw Brussel mee aan te sturen op een meer gecoördineerde werking rond mensen zonder wettig verblijf in Brussel. Verschillende welzijnsorganisaties in Brussel zijn op deze doelgroep betrokken maar elk vanuit hun eigen invalshoek en met beperkte inzet van middelen. Met deze bescheiden middelen zou veel meer gerealiseerd kunnen worden indien de reguliere diensten en instellingen deze mensen als volwaardige hulpvragers zouden erkennen, en ze ook voor hen een volwaardig en gecoördineerd hulpverleningsaanbod zouden uitwerken. In dit opzicht is er in 2010 een experimenteel samenwerkingsverband opgestart tussen Samenlevingsopbouw Brussel, Meeting, de 2 Brusselse CAW s Archipel en Mozaïek en het Regionaal Integratiecentrum Foyer. Deze samenwerking zou in het meerjarenplan 2011-2015 van Samenlevingsopbouw Brussel en beide CAW s conform de doelstelling inzake samenwerking tussen de CAW s, Samenlevingsopbouw en de Armoedsector die Vlaams Minister voor Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Jo Vandeurzen in zijn beleidsbrief 2009-2014 heeft vooropgesteld op een duurzaam en structureel verankerde manier gecontinueerd moeten kunnen worden. 4.\ Samenwerkings verband In 2010 werd er actief gewerkt aan het creëren en onderhouden van een samenwerkingsverband tussen CAW Mozaiëk, CAW Archipel, RIC Foyer, Meeting en Samenlevingsopbouw Brussel. Hiervoor werden door de Vlaamse Gemeenschap tijdelijke projectmiddelen ter beschikking gesteld. In 2011 kan het samenwerkingsverband niet meer over bijkomende middelen beschikken. De verschillende partners hebben echter onderschreven dat zij de samenwerking willen continueren binnen de reguliere werking met bestaande middelen. In december 2009 verscheen de omzendbrief van Minister van Welzijn, Jo Vandeurzen, betreffende de tijdelijke uitbreiding van het laagdrempelig mobiel en ambulant hulpaanbod voor mensen zonder wettig verblijf (MZWV), vluchtelingen en asielzoekers. Naast het uitbreiden van het regulier aanbod ten aanzien van de doelgroep kregen de CAW s ook als opdracht om na te gaan hoe een samenwerking kan opgestart worden met andere diensten en organisaties om tot een gedeelde zorg te komen en om bestaande en nieuw te ontwikkelen methodieken en activiteiten betreffende de doelgroep te integreren binnen de reguliere werking. Het samenwerkingsverband heeft als doelstelling om de verschillende organisaties en organisatiestructuren dichter naar elkaar toe te brengen opdat er op termijn een efficiëntere hulpverlening kan worden voorzien waarin MZWV als volwaardige hulpvragers worden erkend. Uitwisseling van kennis en praktijkervaring staan hierbij centraal. De complexiteit van het Brussels welzijnslandschap maakt enerzijds een gecoördineerd grootstedelijk beleid inzake mensen zonder wettig verblijf moeilijk, maar biedt anderzijds ook mogelijkheden om experimenteel en van onderuit een integrale hulpverlening op te bouwen met de bestaande diensten en organisaties. Een belangrijk element hierbij is toekomstoriëntering. Het is een feit dat - gezien de context van de regularisatie-instructie van 19 juli 2009 - niet alle mensen zonder wettig verblijf er zullen in slagen om hun verblijf te regulariseren en dat de levenssituatie van de niet-geregulariseerden des te moeilijker, of uitzichtlozer, zal worden. Reflectie op het verblijf in België en de mogelijkheden om een zinvol toekomstperspectief te realiseren is dan ook noodzakelijk. Er werd er in 2011 ondermeer gewerkt aan een methodiek om oriëntatiegesprekken met mensen zonder wettig verblijf op te bouwen. Dergelijke Jaarverslag 2010 Meeting, Onthaal- en steunpunt voor mensen zonder wettig verblijf 4
gesprekken kunnen verder gaan dat de hulpvraag waarmee de cliënt komt en dieper ingaan op migratiemotieven, huidige situatie en toekomstvisie. Vanaf september 2010 werd er hierrond een werkgroep opgestart in samenwerking met CGGZ Brussel. Hier nemen onthaalmedewerkers en sociaal assistenten van beide CAW s en van Meeting aan deel. Het is de bedoeling om bestaande ervaringen met betrekking tot toekomstgesprekken met MZWV uit te wisselen. Dit zowel wat betreft ervaringen met individuele begeleiding (CAW) als ervaringen met groepswerking (oriëntatiecursus en actiegroep Meeting). De uitkomsten van deze werkgroep zullen eind januari 2011 weerlegd worden in een visie op toekomstoriëntering en een praktische handleiding met instrumenten om hiermee aan de slag te gaan. Dit materiaal heeft een grotere reikwijdte dan de Brusselse hulpverlening en kan zonder verdere aanpassing ook gebruikt worden in Vlaanderen. Het samenwerkingsverband wil verder knelpunten met betrekking tot MZWV bundelen en in onderling overleg op een structurele manier aanpakken. Niet in de laatste plaats om de individuele hulpverlening te kunnen ontlasten. Per knelpunt wordt nagegaan wat de omvang van de problematiek is (situatieschets) en welke de aan te spreken actoren in het veld zijn. Op die manier wordt getracht om een link te creëren tussen organisaties alsook tussen de eerste- en de tweede lijn. De knelpunten die in 2011 werden gesignaleerd en opgenomen: Beperkte toegang tot opleidingen voor mensen zonder wettig verblijf; Werkgevers die niet op de hoogte zijn van de mogelijkheid om MZWV die een regularisatieaanvraag 2.8 B lopende hebben aan te nemen; Opvang van illegale families met minderjarige kinderen; Beperking van de toegang tot dringende medische hulp voor illegale families met minderjarige kinderen; Nood aan uitwisseling van kennis rond toegankelijkheid van organisaties voor MZWV (sociale kaart); Nood aan correcte informatie vanuit de telefonische helpdesk DVZ In nauwe samenwerking met RIC Foyer werd er een kennisforum rond mensen zonder wettig verblijf ontwikkeld om aan kennis- en praktijkuitwisseling te doen. Medewerkers van bovengenoemde organisaties maar ook van andere organisaties die bekend zijn met de thematiek hebben hier toegang toe om vragen te stellen of om tips mee te geven betreffende de hedendaagse praktijk van de hulpverlening aan mensen zonder wettig verblijf. Inmiddels zijn er In 2010 werd er overleg gevoerd over de voortgang van de samenwerking tussen de directies en coördinatoren van de partnerorganisaties door een stuurgroep die driemaandelijks is samengekomen. Hier werden de realisaties en voortzetting besproken. Samenlevingsopbouw Brussel stelt in 2011 een opbouwwerker ter beschikking aan het samenwerkingsverband om de aanpak van structurele knelpunten verder te zetten en de methodiek voor toekomstoriëntering op punt te stellen en te implementeren binnen de verschillende onthaalwerkingen. Jaarverslag 2010 Meeting, Onthaal- en steunpunt voor mensen zonder wettig verblijf 5
5.\ Activiteiten 5.1.\ Laagdrempelige permanenties In 2010 zijn de laagdrempelige permanenties van Meeting ruim 1.300 keer bezocht. Dat is een stijging ten opzichte van 2009 met meer dan 250 bezoekers. De bezoekersaantallen per dag variëren van 7 tot 25 personen. We moeten hierbij wel opmerken dat het niet om 1.300 unieke bezoekers gaat, aangezien er wordt nagestreefd dat personen voor langere tijd begeleid worden door Meeting. Dit om te vermijden dat zij naar verschillende organisaties gaan voor hun hulpvragen wat een kordate aanpak van de sociaal-juridische problemen lastiger maakt. Het afgelopen jaar was bracht 30% van het totaal aantal een eerste bezoek aan de permanenties. Dit betekent dat de bekendheid van de werking nog steeds groeiende is, zonder daarvoor overigens specifieke promotie naar de doelgroep zelf te maken. Toeleiding gebeurt hoofdzakelijk via doorverwijzing van andere organisaties en mond-aan-mond reclame. Dit jaar kende een relatief groot aantal sluitingsdagen omwille van feestdagen of ziekte. Een algemene sluiting van twee weken in augustus en een week tussen kerstmis en nieuwjaar hebben een verdere stijging van het aantal bezoekers tegengehouden. De meest frequente hulpvragen gaan over de stand van zaken omtrent de regularisatie-aanvragen in 2009, huisvesting, medische hulp en een algemene oriëntering op toekomstperspectieven. 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December Jaarverslag 2010 Meeting, Onthaal- en steunpunt voor mensen zonder wettig verblijf 6
5.2.\ Oriëntatie cursus In 2010 organiseerden we zes keer een oriëntatiecursus voor mensen zonder wettig verblijf. Met deze oriëntatiecursus stimuleren we de deelnemers om een reflectieproces op gang te brengen over het persoonlijk migratieproject. Deze oriëntatiecursus heeft een aantal basiselementen die af en toe aangepast worden of vervangen door andere indien de evaluatie dat nodig acht. De vaste structuur is gebaseerd op een cursusreeks van tweeënhalve dag die bestaat uit vijf afzonderlijke sessies. Kenmerkend voor deze werkvorm is de groepsgerichte aanpak, waarbij er zowel informatie wordt gegeven als persoonlijke reflectie over het migratieproject wordt gestimuleerd. De volgende sessies vormen een vaste waarde (in willekeurige volgorde): 1. Vorming: Introductie in België door BON met uitleg over de maatschappelijke en politieke structuren, beknopte geschiedenis, sociale zekerheid, etc.; 2. Uitwisseling over migratiemotieven, ervaringen en huidige (levens)situatie in Brussel; 3. Vorming: Perspectieven om uit de illegaliteit te geraken door Juridische Dienst Foyer; met uitleg over verblijfsprocedures en de bijhorende voorwaarden; 4. Vorming: Tewerkstelling van clandestiene werknemer, met uitleg over arbeidsrecht, arbeidskaarten, opleidingen, etc. (géén bemiddeling voor of wegwijs naar aanbod van clandestiene arbeid) 5. Reflectie over toekomstperspectieven en concrete pistes aan de hand van oefeningen en het aanreiken van haalbare mogelijkheden voor zingeving en ontwikkeling. Tijdens deze cursus wordt er niet gezocht naar een oplossing voor individuele situaties. De sessies dienen er toe om de deelnemers aan te zetten om het migratieproject te analyseren en indien gewenst of noodzakelijk bij te sturen. Het informatieve luik tracht om de deelnemers grondig op de hoogte te stellen van de wettelijke mogelijkheden en beperkingen zodat, in combinatie met het reflectieproces, een bewuste keuze voor een zinvol toekomstperspectief mogelijk wordt. De cursus wordt steeds aangeboden in ofwel Engels of Frans. Deze cursus kan ook op verzoek bij een derdenorganisatie aan het vaste doelpubliek worden aangeboden. In 2010 hebben we dit nog niet toegepast. Jaarverslag 2010 Meeting, Onthaal- en steunpunt voor mensen zonder wettig verblijf 7
5.3.\ Aanpak van knelpunten m.b.t. toegang tot grondrechten en toekomst perspectieven Drempels met betrekking tot de toegang tot grondrechten en toekomstperspectieven worden via een oplossingsgericht proces aangepakt. Dit om te komen tot erkenning van deze drempels of knelpunten bij het bevoegde beleid, instellingen, organisaties en diensten en mogelijks tot concrete maatregelen om deze drempels weg te werken, te verminderen of mee te werken aan een voorlopig alternatief in afwachting van het verdwijnen van de drempel of knelpunt. De drempels of knelpunten waarrond wordt gewerkt worden geselecteerd uit vooreerst het actiewerk en het samenwerkingsverband met de twee Brusselse CAW s en het Regionaal Integratiecentrum Foyer. Maar ook via cases uit de oriëntatiecursus, vormingen op maat bij derdenorganisaties of de eigen permanenties kunnen knelpunten of drempels naar boven komen waarrond verder gewerkt kan worden. Voorwaarde voor aanpak van de knelpunten is dat de oplossing van structurele aard is. Dat wil enerzijds zeggen dat het van toepassing is op alle mensen zonder wettig verblijf, en niet slechts een beperkt deel ervan. Anderzijds beoogt de oplossing een duurzaam karakter zodat een grondrecht ook ingebed is en eventueel afdwingbaar wordt. Knelpunten kunnen ook betrekking hebben op de hulpverlening aan mensen zonder wettig verblijf. Hierbij moet u denken aan bv. een beperkte kennis over bepaalde thema s of benodigde hulpbronnen. Hieronder beschrijven we beknopt welke knelpunten in 2010 ondermeer zijn aangepakt. Hierbij beperken we ons tot de knelpunten die verband houden met de toegang tot grondrechten. Opvang van illegale families met minderjarige kinderen Sinds april 2009 worden families in onwettig verblijf systematisch opvang geweigerd ondanks de wettelijke bepaling dat deze families opvanggerechtigd zijn. In 2009 ondernam Meeting al juridische stappen tegen deze schending van grondrechten. Er werd in 2010 ook een achtergronddossier over deze kwestie verspreid naar alle verkozenen van de federale verkiezingen. Daarnaast werd ook een nota opgesteld over de beroepsmogelijkheden tegen weigering van opvang voor illegale families. Tussen oktober en eind december nam Meeting ook deel aan een tijdelijk initiatief, OriëntatiePunt Opvang, van een coalitie van organisaties. Tijdens de asielopvangcrisis konden zgn. opvanggerechtigden die geen opvangplaats werd toegewezen hier vijf maal per week terecht voor een uitleg over de mogelijkheden om juridische stappen te ondernemen en tijdelijk onderdak te vinden. De bezoekers werden in contact gebracht met advocaten of gespecialiseerde diensten. Vanuit het OriëntatiePunt Opvang verstuurde Meeting met een aantal andere organisaties op 23 december ook een persbericht over de aanhoudende opvangcrisis. Op 21 augustus verscheen een opiniestuk in DeMorgen onder de titel In Brussel groeit een sloppenwijk waarin Meeting nogmaals aanklaagt dat vele families zonder kinderen op straat leven omwille van de weigering van de opvang. Daarnaast plaatsten we kanttekeningen bij de voorwaardelijkheid van de opvang zoals die vormgegeven wordt in het tweesporenbeleid dat Fedasil en Dienst Vreemdelingenzaken aan het ontwikkelen zijn. Meeting neemt actief deel aan het overlegplatform Kinderen op de Vlucht. Jaarverslag 2010 Meeting, Onthaal- en steunpunt voor mensen zonder wettig verblijf 8
Dit platform komt op voor de belangen van minderjarige vreemdelingen met een precair verblijf (asielzoekers, niet-begeleide minderjarigen, kinderen zonder papieren) d.m.v. interpellaties van beleidsmakers, opinie, dossiervorming, etc. Aan het einde van het jaar werd er gestart met het schrijven van een nota vanuit een kinderrechtenperspectief over het bovengenoemde tweesporenbeleid. Deze nota zal verspreid worden in het voorjaar van 2011. Dringende medische hulpverlening aan illegale families met minderjarige kinderen De tussenkomst voor dringende medische hulp zou geweigerd worden aan een aantal illegale families met minderjarige kinderen vanuit de redenering dat Fedasil hiervoor bevoegd is op basis van de Opvangwet. Nochtans is Dringende Medische Hulp een grondrecht dat is verankerd in de OCMW-wet. Deze problematiek werd aangepakt via onderzoek over welke gevallen en op basis van welke argumentatie hulp werd geweigerd. Er werd tevens een overleg georganiseerd met relevante actoren (Service Droits des Jeunes, Médecins du Monde, Medimmigrant, Meeting ) om desgevallend actie te ondernemen. Regularisatie op basis van arbeidscontract Personen die in het kader van de regularisatie-instructie van 19/07/2009 een aanvraag indienden met arbeidscontract (2.8.B), komen soms voor het probleem te staan dat werkgevers de vacatures al invullen of dat het contract niet langer geldig is. De personen in kwestie kunnen dan op zoek gaan naar een nieuwe werkgever - nieuw contract - maar werkgevers hebben geen weet van deze mogelijkheid en staan er weigerachtig tegenover. Er werd een informatienota opgesteld voor werkgevers om hen te informeren over de tijdelijke mogelijkheden om mensen zonder wettig verblijf in dienst te nemen middels een arbeidskaart B. Deze nota werd opgesteld i.s.m. Unizo, ORCA en Ciré en hoofdzakelijk verspreid via onthaalmedewerkers die veelvuldig in contact komen met mensen zonder wettig verblijf. Aansluitend werd er een gezamenlijk persbericht verspreid n.a.v. de presentatie van de nota en de moeilijkheden die de VDAB ondervindt om knelpuntberoepen in te vullen. Dit persbericht werd opgenomen in verschillende dagbladen. Toegangelijkheid van opleidingen optimaliseren Zowel onze doelgroep als vele hulpverleners hebben de beperkte toegang tot opleidingen gesignaleerd als problematisch. In eerste instantie vanuit een veronderstelling dat opleidingen per definitie niet toegankelijk zouden zijn, maar daarnaast ook vanuit een gebrek aan kennis over de opleidingsinstellingen die hun cursussen wel openstellen voor iedereen. Meeting heeft in eerste instantie het bestaande aanbod geïnventariseerd en gepubliceerd op het digitaal kennisforum. De informatie die momenteel beschikbaar is werd verzameld middels contacten met de organiserende instanties, kandidaat-cursisten en bezoeken aan scholen tijdens de inschrijvingen. Er werd tevens een tijdelijke en specifieke reeks permanenties georganiseerd bij Meeting over opleidingskansen in de zomer van 2010 voorafgaand aan de inschrijvingen in september. Jaarverslag 2010 Meeting, Onthaal- en steunpunt voor mensen zonder wettig verblijf 9
Nu deze eerste inventarisatie is afgerond, zal Meeting zich verder inzetten om de toegankelijkheid tot opleidingen te vergroten. Wij richten ons momenteel ondermeer op beroepsopleidingen voor regularisatiekandidaten en korting op het inschrijfgeld voor NT2. In 2010 werden ook de voorbereidingen getroffen voor een pilootproject voor het openstellen van een aantal beroepsopleidingen voor regularisatiekanidaten i.s.m. Groep Intro. 5.4.\ Toekomstoriëntering Toekomstoriëntering is het stimuleren en versterken van mensen zonder wettig verblijf om vanuit de oorspronkelijke migratie en op basis van hun huidige situatie tot een (nieuw) zinvol toekomstperspectief te komen. Binnen de hulpverlening aan mensen zonder wettig verblijf vormt toekomstoriëntering een belangrijke uitdaging. Hulpverleners geven immers aan vast te lopen in hun gesprekken met cliënten indien onderwerpen als; Wat als je geen papieren krijgt? worden aangekaart. Vandaar de beslissing om tips en ideeën te bundelen over hoe er constructieve, toekomstgerichte gesprekken kunnen worden opgebouwd met mensen zonder wettig verblijf. Dit om te kunnen voorzien in een integrale hulpverlening ten aanzien van de doelgroep en om de motivatie en expertise van hulpverleners te versterken. Meeting heeft al enige ervaring met het geven van oriëntatiecursussen voor mensen zonder wettig verblijf sinds 2009 (zie paragraaf 5.2). Deze groepsgerichte aanpak dient echter vooral om de deelnemers te stimuleren om te reflecteren over het persoonlijk migratieproject, maar een individueel oriënteringstraject kan niet plaatsvinden tijdens deze cursus. Om toekomstoriëntering op individueel vlak te ondersteunen werd er in samenwerking met CGGZ Brussel een werkgroep opgestart met hulpverleners van alle partners van het samenwerkingsverband. Deze kwam tussen september en december 2010 vijf keer samen. In deze werkgroep werd bekeken wat toekomstoriëntering is, waarom dit noodzakelijk is, en hoe dit in de praktijk kan worden gebracht. Er was een input van eigen ervaringen en van het CGGZ. De resultaten van de werkgroep vinden hun neerslag in een visie- en praktijktekst die in het voorjaar van 2011 zal worden voorgesteld aan de teams en gepubliceerd op het kennisforum. In mei of juni 2011 wordt er een studiedag georganiseerd, waar ook externe organisaties welkom zijn. Zie ook hoofdstuk 4 over Samenwerkingsverband. 5.5.\ Vormingen op maat Kennis over de grondrechten beschouwen wij als een eerste stap naar het terugdringen van sociale uitsluiting en misbruik. Tijdens de oriëntatiecursus worden mensen zonder wettig verblijf geïnformeerd over de toegang tot een aantal grondrechten en toekomstperspectieven. Het gaat hier hoofdzakelijk om verblijfsperspectieven, tewerkstelling en onderwijs. Om een breder inzicht te geven in de overige grondrechten, organiseerde Meeting in 2010 een reeks vormingen op maat. Deze werden georganiseerd voor de bezoekers van de onthaalruimte Consigne Article 23 in Anderlecht. Tijdens deze reeks werden vormingen aangeboden over toegang tot medische zorg, Jaarverslag 2010 Meeting, Onthaal- en steunpunt voor mensen zonder wettig verblijf 10
regularisatie, juridische bijstand, huisvesting en tewerkstelling van buitenlandse werknemers. Om een optimale informatie-overdracht te garanderen werden sessies integraal vertaald naar het Arabisch. De thema s voor de vormingen werden bepaald na bevraging van een aantal basisvoorzieningen waar veel mensen zonder wettig verblijf over de vloer komen. Wij zouden in 2011 vaker vormingen over grondrechten willen aanbieden via outreach om op deze manier mensen zonder wettig verblijf te bereiken die hun weg niet vinden naar de traditionele hulpverlening. Hiervoor ontwikkelen we een basisvorming waarbij de meest essentiële grondrechten aan bod komen, evenals een praktische uitleg over de hulpverlening in Brussel. 5.6.\ Agogische opdracht Een belangrijke pijler van de activiteiten van Meeting bestaat uit een agogische opdracht die eigen is aan het opbouwwerk dat Samenlevingsopbouw vormgeeft. In ons geval bestaat die agogische opdracht er vooral uit het ondersteunen van mensen zonder wettig verblijf bij hun inspanningen om het beleid, de instellingen, diensten en voorzieningen te interpelleren over de structurele drempels die zij ervaren bij de toegang tot en de uitoefening van hun grondrechten en over de knelpunten m.b.t. een zinvolle toekomstoriëntering. Die ondersteuning bestaat ondermeer uit het wegwijs maken in de grondrechten en mogelijke toekomstperspectieven en mensen zonder wettig verblijf er eveneens toe aan te zetten hun eigen ervaringen aan te wenden in het aanreiken van concrete veranderingsoplossingen voor structurele drempels in de toegang tot en uitoefening van hun grondrechten en voor knelpunten m.b.t. een zinvolle toekomstoriëntering. Dit alles om mensen zonder wettig verblijf zelf weerbaar te maken tegen inbreuken op hun grondrechten en tegen situaties van misbruik en uitbuiting. Na de oriëntatiecursus grondrechten begin mei werd gestart met de voorbereidingen voor een actiegroep. Een beperkte groep kwam enkele keren samen met een opbouwwerker om de verschillende problemen waarmee mensen zonder wettig verblijf geconfronteerd worden, op te lijsten en hieruit werden prioriteiten geselecteerd. Verblijf, arbeid en huisvesting werden als meest problematisch ervaren. Aangezien de meeste deelnemers een lopende regularisatie-aanvraag hebben werd er ook uitvoerig stil gestaan bij het verloop en de opvolging van de regularisatieprocedure. Ook bij de val van de regering en de mogelijke consequenties hiervan voor de regularisatieprocedure werd even stil gestaan. Na enkele bijeenkomsten werd er een voorstel goedgekeurd door de groep om zich voortaan te profileren als Collectief Werkers Zonder Papieren. Deze keuze is een manier van de leden om duidelijk te maken dat hun migratiemotief bestond uit een zoektocht naar werk in België, evenals een aanklacht van de uitbuiting tijdens de clandestiene arbeid die zij noodgedwongen uitvoeren om te overleven. De groep komt sindsdien tweewekelijks samen voor een algemene vergadering. Werkgroepen rond specifieke thema s of activiteiten ontmoeten elkaar op onregelmatige basis. Gezien het lange wachten van heel wat mensen op een beslissing inzake hun regularisatie-aanvraag en de uiterst precaire omstandigheden waarin zij daardoor blijven leven werd beslist om actie te voeren. Op 15 september, exact een jaar nadat regularisatie-aanvragen op basis van werk en op basis van langdurig verblijf ingediend konden worden, vond er een manifestatie plaats aan het Ministerie Jaarverslag 2010 Meeting, Onthaal- en steunpunt voor mensen zonder wettig verblijf 11
van Werk. De deelnemers vormden een lange wachtrij om te tonen dat zij klaar staan om te kunnen werken zodra ze geregulariseerd worden. Ook het recht op arbeid na zes maanden regularisatieprocedure, zoals bij asielzoekers, werd als eis naar voor geschoven en vormde hiermee het startschot voor meer activiteiten rond dit thema. Er vond tijdens de manifestatie een overleg plaats met kabinetsmedewerkers van de ministers Wathelet en Milquet. Tijdens de activiteiten i.h.k.v. 17 oktober, dag van verzet tegen armoede, hebben een aantal leden van het Collectief Werkers Zonder Papieren getuigenissen verzorgd op verschillende lokaties over hun arbeidsomstandigheden. Zij namen ook deel aan een debat met politici. Ter ondersteuning werd er ook een pamflet gemaakt met citaten van clandestiene werknemers en een analyse van de meest voorkomende knelpunten m.b.t. werk van mensen zonder wettig verblijf. Het Collectief nam ook deel aan de afsluitende betoging van deze week om de situatie van clandestiene werkers zichtbaar te maken. Een jaar na het afronden van de tijdelijke regularisatiemaatregel van 2009 werd er op 13 december in de Brusselse Nieuwstraat enkele keren een kort theaterspel opgevoerd om de problemen om het recht op arbeid van mensen zonder wettig verblijf in het licht te zetten. Een aantal personen had gedurende de voorgaande weken een kort toneel voorbereid waarbij het fictieve headhuntingbureau Belgian Global Talent de leidraad vormde. Verschillende gekwalificeerde werkkrachten dienden zich aan en werden enthousiast onthaald door Belgian Global Talent, totdat zij het contract moesten tekenen en niet over een verblijfsvergunning bleken te beschikken. Dit concept illustreert de beperkingen die mensen zonder wettig verblijf dagelijks ervaren. Dit theaterspel zal ook in de toekomst nog ingezet worden om de eis voor het recht op arbeid kracht bij te zetten. 5.7.\ Bijdrage aan Kennisforum hulpverlening aan mensen zonder papieren Om mensen zonder wettig verblijf te kunnen bijstaan moeten hulpverleners niet alleen de vreemdelingenwet kennen. Ze dienen ook inzicht te hebben in de manier waarop de wet in de praktijk door de verschillende overheidsinstanties toegepast wordt. Vreemdelingenrecht is immers administratief recht. De hulpverlener bouwt deze praktijkkennis geleidelijk op naar aanleiding van de dossiers die hij behandelt. De praktijk levert de hulpverlener dus heel interessante informatie op. Maar zijn kennis blijft echter fragmentair, omdat ze beperkt blijft tot de problematiek uit zijn dossiers en overheidsinstellingen waar hij mee te maken kreeg. Het vraagt veel ervaring om een degelijke kennis op te bouwen. Ook binnen een klein team is dit niet vanzelfsprekend. Het wordt bovendien bemoeilijkt door het verloop in de hulpverlening. Op 1 juni 2011 werd er een digitaal kennisforum opgericht als oplossing voor dit probleem. Het biedt professionele en vrijwillige hulpverleners de mogelijkheid om over de grenzen van de organisatie heen kennis te delen. Dit kennisforum wordt beheerd door de themaverantwoordelijke van RIC Foyer. Op 31 december 2010 had het forum 62 leden, waarvan 51 personen van het samenwerkingsverband en 11 personen van andere voornamelijk Brusselse (bicommunautaire) hulporganisaties. In 2011 wordt de toegankelijkheid van het kennisforum uitgebreid naar organisaties in Vlaanderen. [Met dank aan RIC Foyer voor bovenstaande rapportage] Jaarverslag 2010 Meeting, Onthaal- en steunpunt voor mensen zonder wettig verblijf 12
Meeting staat grotendeels in voor berichtgeving over de aanpak van knelpunten. Daarnaast beheren we ook een onderdeel over het vormingsaanbod van mensen zonder wettig verblijf. Uiteraard reageren we ook op algemene vragen van hulpverleners op het forum. 5.8.\ Moeilijk bemiddelbare dossiers Moeilijk bemiddelbare dossiers vereisen een intensieve begeleiding op meerdere levensdomeinen. Ondanks alle inspanningen om zo toegankelijk mogelijk te zijn en om een gepast aanbod uit te werken, is het mogelijk dat cliënten geen aansluiting vinden bij de geboden hulpverlening. Daarom dient voor concrete dossiers nagegaan te worden indien er via een samenwerking tussen het CAW enerzijds en Meeting anderzijds toch een gepast aanbod kan worden uitgewerkt. In 2010 was er een netwerkster actief om de samenwerking tussen de partners van het samenwerkingsverband te stimuleren en optimaliseren. Deze netwerkster stond ondermeer twee namiddagen per week in voor het onthaal bij Meeting. Ze was ook twee dagen per week aanwezig bij CAW Mozaïek Onthaal waar regelmatig een dossier met betrekking tot mensen zonder wettig verblijf werd bekeken. Bij CAW Archipel verliep de samenwerking via het maandelijks werkoverleg en via contacten per e-mail en telefoon indien er een concreet dossier samen werd opgenomen. De onderwerpen van het dossieroverleg varieerden van het aanbieden van kennis betreffende de praktische toepassing van - het vreemdelingenrecht, over het nagaan van samenwerkingsmogelijkheden met andere organisaties, tot het gezamenlijk opnemen van een dossier. Wat het eerste betreft werd er een kennisforum voor hulpverlening aan mensen zonder papieren opgestart. Wat het laatste betreft, werd er voor de periode februari 2010 december 2010 voor elf dossiers een samenwerking opgestart tussen CAW Archipel of CAW Mozaïek enerzijds en Meeting anderzijds. De hulpvragen bestonden telkens uit meerdere aspecten (afdwingen van opvang, toegang tot medische zorgen, psychologische ondersteuning, schuldbemiddeling, opvolgen stand van zaken regularisatieaanvraag, opleidingsmogelijkheden ) en er werd in onderling overleg beslist wie welk deel zou opvolgen. In 2011 zal de behandeling van Moeilijk Bemiddelbare Dossiers op een andere wijze ingebed worden in de hulpverlening, als onderdeel van een regelmatig werkoverleg over deze moeilijke dossiers, maar daarnaast zal ook de toepassing van toekomstoriëntering en structurele knelpunten besproken worden. 6.\ Publicaties In augustus werd er een informatienota gepubliceerd door Meeting, i.s.m. ORCA en Ciré om werkgevers te informeren over de mogelijkheden om mensen zonder wettig verblijf aan te werven, indien zij in 2009 regularisatie hadden aangevraagd. De nota werd verspreid door Unizo en Ciré, alsmede via hulpverleners. Er werd een achtergronddossier gemaakt over de weigering van opvang aan illegale families met kinderen die verstuurd werd naar alle verkozenen van de Kamer van Volksvertegenwoordigers. Aansluitend schreven we ook een nota over de beroepsmogelijkheden voor diezelfde families. Deze werd in een uitgebreide mailing verspreid naar hulpverleners. Jaarverslag 2010 Meeting, Onthaal- en steunpunt voor mensen zonder wettig verblijf 13
In september verscheen het Brussels Armoederapport. In het cahier Gekruiste Blikken heeft Meeting i.s.m. een aantal andere organisaties een uitgebreide bijdrage geleverd over verschillende levensdomeinen van mensen zonder wettig verblijf. De activiteiten van Meeting kwamen ook een aantal keren in het nieuws. Opiniestuk In Brussel groeit een sloppenwijk, DeMorgen, 21/08/2010 Persbericht: Pragmatisch beleid arbeidsmigranten, 12/08/2010 Persbericht: Overheid neemt te weinig initiatief in opvangcrisis, 23/12/2010 N.a.v. de manifestatie van het Collectief Werkers Zonder Papieren, 15/09/2010 N.a.v. theater van het Collectief Werkers Zonder Papieren, 13/12/2010 7.\ Subsidies De Vlaamse Gemeenschapscommissie leverde in 2010 opnieuw een toelage voor een halftijdse beroepskracht en bijhorende werkingsmiddelen om de laagdrempelige permanenties te kunnen continueren. Samenlevingsopbouw Brussel stond in 2010 garant voor een voltijdse decretale opbouwwerker. Daarnaast werden uit non-decretale middelen twee halftijdse functies gecreëerd. Welzijnszorg gaf Meeting een projectsubsidie van 2.500. De partners CAW Mozaïek en CAW Archipel ontvingen begin 2010 tevens bijkomende middelen van het Departement Welzijn van de Vlaamse Gemeenschap voor de inzet van 3 VTE specifiek voor de hulpverlening aan mensen zonder wettig verblijf gedurende het hele jaar. CAW Mozaïek creerde ondermeer een netwerkfunctie om het samenwerkingsverband vorm te geven en onderhouden. Deze medewerkster werd halftijds ingezet bij Meeting. Jaarverslag 2010 Meeting, Onthaal- en steunpunt voor mensen zonder wettig verblijf 14