fysieke veiligheid op school feitenwijzer voor ouders en MR versie BO-FW.2011.01 Veiligheidsbeleid: de feiten In deze Feitenwijzer kunt u voor een aantal specifieke veiligheidsthema s lezen welke wettelijke verplichtingen de school heeft om een veilige omgeving te creëren. Daarnaast wordt per thema een format gegeven dat de MR kan gebruiken om risico s te inventariseren en worden aanwijzingen gegeven welke specifieke punten de MR kan toetsen. Op deze manier krijgt de MR een goed beeld van het veiligheidsbeleid dat op school wordt gehanteerd. De volgende veiligheidsthema s worden in deze Feitenwijzer behandeld: > > Schoolgebouw pg 2 > > Schoolplein pg 3 > > Brandveiligheid pg 4 > > Bewegingsonderwijs pg 5 > > Verkeersveiligheid pg 6 Deze Feitenwijzer kan gezien worden als een inhoudelijke verdieping op de bijbehorende checklist.
Veiligheid in het schoolgebouw Een kapotte traptrede, een gladde vloer, obstakels in de gangen in combinatie met rennende en duwende kinderen: het kan zo maar tot een ongeluk leiden. En dat doet het ook geregeld. Naast de verantwoordelijkheid van de school om voor een veilig schoolgebouw te zorgen, zijn er een aantal wettelijke criteria gesteld aan het schoolgebouw: > > In het Bouwbesluit zijn bouwtechnische voorschriften opgenomen voor bestaande gebouwen en voor het (ver)bouwen van schoolgebouwen. De voorschriften hebben betrekking op de constructie, veiligheid, gezondheid, energiezuinigheid en het milieu. > > Volgens de Wet op Primair Onderwijs zijn scholen verplicht het veiligheidsbeleid van de school te vermelden in de schoolgids. > > De Arbowet verplicht de school periodiek een Risico-Inventarisatie en -Evaluatie uit te voeren. Hierin zijn een aantal eisen opgenomen voor het schoolgebouw ten aanzien van onder andere de gangen, trappen, onderhoud van het gebouw en inrichting van lokalen. > > In het arbeidsomstandighedenbesluit (paragraaf 4, 20 mei 2005) (onderdeel van de Arbowet) zijn enkele bepalingen opgenomen met betrekking tot de toepassing van glas in de werkomgeving. > > In de gemeentelijke verordening huisvesting onderwijs is vastgelegd dat de gemeente verantwoordelijk is voor oa. het onderhoud van het schoolgebouw. Denk hierbij aan de dakbedekking, de binnen- en buitenkozijnen, riolering, leidingen en dakpannen. Dit neemt niet weg dat de school het gebouw in dagelijks gebruik zo veilig mogelijk moet gebruiken en benodigd onderhoud moet overleggen met de gemeente. Liggen er goede deurmatten bij elke ingang om de vloer schoon en droog te houden, zodat kinderen niet uitglijden? Zijn er geen uitstekende kapstokhaken, spijkers of schroeven waaraan kinderen kunnen blijven haken of zich kunnen bezeren? Zijn laagdoorlopende ramen voorzien van veiligheidsglas of eventueel veiligheidsfolie? Is de trap voorzien van goede antislipstrips en is er een goede leuning aanwezig? Loop samen met ouders (ouderraad) en kinderen door het schoolgebouw om risico s te inventariseren. Klik op Bibliotheek > Veiligheid > Basisonderwijs > Gebouw. Loop jaarlijks een rondje over het schoolplein en kijk of er risico s zijn. Risicovolle situaties en mogelijke oplossingen kunt u bijhouden in een tabel zoals hieronder als voorbeeld is gegeven. 2
Veiligheid op het schoolplein Het schoolplein is een favoriete plek voor kinderen. Helaas gebeuren hier ook veel ongevallen. Ze komen naar verhouding veel voor omdat kinderen nu eenmaal fysiek actiever zijn op het schoolplein dan in de klas. Het ongeval dat het meeste voorkomt is dat kinderen vallen, bijvoorbeeld uit een speeltoestel of struikelen, bijvoorbeeld over een losliggende tegel. Ook botsen kinderen regelmatig tegen elkaar tijdens het spel. Naast de verantwoordelijkheid van de school om voor een veilige omgeving te zorgen, zijn er een aantal wettelijke criteria ten aanzien van het schoolplein: > > Het Warenwetbesluit Attractie- en Speeltoestellen (WAS) regelt de veiligheid van speeltoestellen, met onder andere per speeltoestel een typekeuring om geplaatst te mogen worden, een logboek waarin onderhoud en ongevallen bijgehouden worden, jaarlijkse inspecties en periodieke controles van alle toestellen. Veel scholen werken nauw samen met de gemeente, of een overkoepelende scholenorganisatie om de speeltoestellen te inspecteren en beheren. Het is verstandig om samen met de gemeente een plan te maken voor het onderhoud van het schoolplein en de omgeving. Ook is het verstandig om samen met de gemeente een plan te maken voor het onderhoud van het schoolplein en de omgeving. > > De Arbowet verplicht de school periodiek een Risico- Inventarisatie en -Evaluatie uit te voeren. Hierin zijn een aantal eisen opgenomen voor het schoolplein over de toegankelijkheid van het plein, fietsen, bestrating, speeltoestellen en toezicht. > > De modelverordening huisvesting onderwijs van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten geeft advies over de minimum afmetingen van een schoolplein. Deze zijn dus niet wettelijk verplicht, maar vormen een advies dat door gemeenten gebruikt kan worden voor het opstellen van een plaatselijk voorschrift. Is de ondergrond goed? Denk daarbij aan gladde plekken, losliggende of scheve tegels, randjes en kuilen. Zijn er verschillende plekken met een goede scheiding voor druk en rustig spel, oudere en jongere kinderen? Is het onderhoud aan meubilair, speeltoestellen en hekwerken in orde? Is er genoeg ruimte om speeltoestellen en straatmeubilair heen, staan deze niet in looproutes? Is er voldoende plek om fietsen te stallen, gescheiden van het speelterrein? Loop samen met ouders (ouderraad) en kinderen over het schoolplein om risico s te inventariseren. Klik op Bibliotheek > Veiligheid > Basisonderwijs > Schoolplein. Loop jaarlijks een rondje over het schoolplein en kijk of er risico s zijn. Risicovolle situaties en mogelijke oplossingen kunt u bijhouden in een tabel zoals hieronder als voorbeeld is gegeven. 3
Brandveiligheid Iedere brand is een ramp. Zeker als er slachtoffers zijn. Maar ook de materiële schade is voor veel door brand getroffen scholen desastreus. Jaarlijks worden 300 onderwijsgebouwen door brand getroffen, waarvan 100 basisscholen. De belangrijkste oorzaken zijn vandalisme en brandstichting. Veel van deze branden gebeuren s avonds, in het weekend of in de vakanties. Maar helaas is dit niet altijd het geval. Met regels en voorschriften op het gebied van brandveiligheid willen brandweer en overheid vooral voorkomen dat uw school slachtoffer wordt van een dergelijke ramp. Loop jaarlijks een rondje over door het schoolgebouw en kijk of er risico s zijn ten aanzien van de brandveiligheid. Risicovolle situaties en mogelijke oplossingen kunt u bijhouden in een tabel zoals hieronder als voorbeeld is gegeven. Naast de verantwoordelijkheid van de school om voor een brandveilig schoolgebouw te zorgen, zijn er een aantal wettelijke criteria gesteld aan de brandveiligheid van het schoolgebouw: > > Het Bouwbesluit geldt voor alle soorten bouwwerken, inclusief schoolgebouwen. Hierin zijn bouwtechnische voorschriften opgenomen voor bestaande gebouwen en voor het (ver)bouwen van schoolgebouwen. De voorschriften hebben onder andere betrekking op de veiligheid van een elektriciteitsvoorziening en de vluchtroutes. > > Het Gebruiksbesluit, welke per 1-10-2010 is opgenomen in de Omgevingsvergunning, uniformeert landelijk de gebruiksvoorschriften van een gebouw ten aanzien van de brandveiligheid. Om een schoolgebouw voor kinderen onder de 12 jaar daadwerkelijk te mogen gebruiken, is een gebruiksvergunning van de gemeente verplicht. Het gebruiksbesluit regelt dit. Er worden ondermeer eisen gesteld ten aanzien van de voorschriften inzake brandveiligheidsinstallaties, vluchtrouteaanduidingen en het brandveilig gebruik van het gebouw. > > De Arbowet verplicht de school periodiek een Risico- Inventarisatie en -Evaluatie uit te voeren. Hierin zijn een aantal eisen opgenomen ten aanzien van de brandveiligheid over het vrijhouden van vluchtroutes en nooduitgangen, brandmelding, kleine brandblusmiddelen en de organisatie van de verplichte bedrijfshulpverlening (BHV). In het arbeidsomstandighedenbesluit (onderdeel van de arbowet) bevat gedetailleerde voorschriften over de brandveiligheid. De voorschriften hebben vooral betrekking op dezelfde onderwerpen als in de Arbowet. Het is niet verplicht, maar wel belangrijk dat de school samenwerkt met de plaatselijke brandweer. Zij kunnen bijvoorbeeld (na een verbouwing) controleren of brandwerende scheidingen nog in orde zijn en het ontruimingsplan beoordelen en goedkeuren. Zijn er voldoende, duidelijk te herkennen en direct bruikbare brandblusmiddelen aanwezig? Zijn vluchtroutes vrij van opslag en obstakels? Zijn nooduitgangen tijdens de openstelling van de school bruikbaar, dus niet op slot? Wordt er jaarlijks een ontruimingsoefening gehouden op basis van een ontruimingsplan? Loop samen met ouders (ouderraad) en kinderen door het schoolgebouw om risico s voor brand te inventariseren. Klik op Bibliotheek > Veiligheid > Basisonderwijs > Brandveiligheid. 4
Veiligheid tijdens het bewegingsonderwijs Bijna de helft van alle ongelukken op de basisschool gebeurt tijdens het bewegingsonderwijs. Op zich geen verassing want juist tijdens bewegingsonderwijs zijn kinderen druk en met elkaar in de weer waarbij materialen en gymtoestellen worden gebruikt. Veilig bewegingsonderwijs maak je met elkaar: het schoolbestuur, de directie, leraren, leerlingen maar ook de MR kan een bijdrage leveren aan het veiliger maken van het bewegingsonderwijs. Is er een verbandtrommel aanwezig in de gymzaal? Worden de gymtoestellen jaarlijks door een erkend bedrijf gecontroleerd? Is er goed nagedacht over gebruikerscontract wanneer de gemeente de eigenaar is van de gymzaal? Naast de verantwoordelijkheid van de school om voor veilig bewegingsonderwijs te zorgen, wordt met de Arbowet wettelijke criteria gesteld aan de gymzaal en gymtoestellen. Deze criteria worden middels de verplichte Risico- Inventarisatie en -Evaluatie getoetst. Loop jaarlijks een rondje over door de gymzaal en kijk of er risico s zijn ten aanzien van de bewegingsonderwijs. Risicovolle situaties en mogelijke oplossingen kunt u bijhouden in een tabel zoals hieronder als voorbeeld is gegeven. Loop samen met ouders (ouderraad) en kinderen door de gymzaal om risico s tijdens de gymles te inventariseren. Klik op Bibliotheek > Veiligheid > Basisonderwijs > Bewegingsonderwijs. 5
Verkeersveiligheid Vanuit de school kan er veel gedaan worden om de veiligheid op en rond het schoolterrein te vergroten. Hierbij moet gedacht worden aan verkeerseducatie om leerlingen bewust te maken van hun gedrag en de gevaren, maar ook het opstellen van regels en aanpassingen van de omgeving horen hierbij. De school is verplicht om aandacht te besteden aan verkeerseducatie. In de kerndoelen van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap is de wettelijke verankering van de verkeerseducatie in het primaire onderwijs verwoord. In het kerndoel Oriëntatie op jezelf en de wereld en daarvan het onderdeel Mens en samenleving staat: De leerlingen leren zich te gedragen in sociaal opzicht, als verkeersdeelnemer als consument. Een school moet aan de inspectie verantwoorden dat ze alle kerndoelen aanbiedt. Zeker zo belangrijk is dat de school - via schoolplan en schoolgids - aan de directe omgeving van de school verantwoording aflegt: aan ouders, leerlingen en personeel. In concrete leerdoelen is dit meer specifiek en concreet uitgewerkt. Loop jaarlijks een rondje over het schoolplein en in de omgeving rond de school en kijk of er risico s zijn aan te wijzen ten aanzien van de verkeersveiligheid. Risicovolle situaties en mogelijke oplossingen kunt u bijhouden in een tabel zoals hieronder als voorbeeld is gegeven. Hoe is de verkeerssituatie rond de school? Welke regels zijn er op het schoolplein (denk aan fietsen op het plein, ophalen van kinderen)? Welke onderwerpen over verkeersveiligheid komen tijdens lessen aan bod? Is er aandacht voor de school-thuis route van leerlingen? Loop samen met ouders (ouderraad) en kinderen over het schoolplein en in de omgeving rond de school om risico s ten aanzien van verkeersveiligheid te inventariseren. Doe de uitgebreide risico inventarisatie voor verkeersveiligheid in de Risicomonitor Klik op Bibliotheek > Veiligheid > Basisonderwijs > Verkeersveiligheid. 6