Informatiefolder: Erfenis, schenken en woningwaarde Bij leven kunt u al bepalen of het gunstig is uw vermogen te (ver)delen met anderen of uw erven te laten wachten totdat het zo ver is, m.a.w. tot na uw overlijden. Naast de emotionele kant van dit thema zitten aan de overwegingen om te schenken of te laten wachten, ook zakelijke kanten vast. De belangrijkste twee zakelijke redenen zijn: 1. het moment waarop u anderen laat profiteren van uw vermogen. Het kan fijn zijn dit bij leven te doen en de verkrijger daarmee op het zakelijk juiste moment te laten profiteren van het geschonken vermogensdeel. Één ding: u heeft de regie. U bepaalt dit uiteindelijk; 2. voorkoming van hoge vermogens- en erfbelasting door bij leven al schenkingen te doen en te profiteren van belastingvrijstellingen. Simpel gesteld; niet de belastingdienst maar de kinderen profiteren. Nogmaals; aan u is de keuze Waarde van de erfenis? Krijgt u een erfenis dan erft u niet alleen goederen en geld. U erft de schulden ook. Een lening bijvoorbeeld die nog afbetaald moet worden. De waarde van de totale erfenis kunt u bepalen door de volgende stappen: Tel het geld, de waarde van de overgebleven spullen en de waarde van bijvoorbeeld het huis, aandelen en obligaties bij elkaar op; Trek de schulden hiervan af. Bijvoorbeeld een belastingschuld of een schuld bij de bank; Is de overledene de langstlevende ouder? En hebben de kinderen nog recht op een deel van de erfenis van de eerder overleden ouder? Dan moet dit ook met de erfenis worden verrekend. Niet verrassend zal het zijn dat de waarde waartegen een achtergelaten woning in de erfenis wordt afgerekend, grote invloed kan hebben op de hoogte van de te betalen erfbelasting. 1
Met de bovenstaande stappen heeft u een globaal beeld van de waarde van de erfenis. Daarna moet nog de nettowaarde van de erfenis worden bepaald. De volgende vragen helpen daarbij: Als er wel een testament is: wil de overledene dan dat eerder gedane schenkingen worden ingebracht? Eisen de kinderen hun wettelijk erfdeel (legitieme portie) op? Moeten er nog begrafenis- of crematiekosten uit de erfenis betaald worden? Als er geen testament is: Was de overledene getrouwd in gemeenschap van goederen? Moeten er nog kosten uit de erfenis betaald worden? Bijvoorbeeld begrafenis- crematiekosten, abonnementen, energiekosten, servicekosten etc. Uw erfdeel Uw erfdeel bepaalt u op basis van wat er in het testament staat. Is er geen testament, neem dan de wettelijke regels als uitgangspunt. Verdelen volgens het testament In een testament kan de overledene geregeld hebben wie van hem erven en hoe groot het deel is dat ze erven. Erven alle erfgenamen evenveel? Deel dan de waarde van de nalatenschap door het aantal erfgenamen. Krijgt iedereen een percentage? Bereken dit dan door. Verdelen volgens de wet Bekijk hieronder bij welke groep erfgenamen u hoort en bepaal met wie u de erfenis moet delen. Als u weet met wie u de erfenis moet delen kunt u uw erfdeel berekenen. Als de een meer dan de ander erft, bijvoorbeeld één erfgenaam 1/3 e en de ander 2/3 e, houd dan die verdeling aan bij de berekening. Groep 1: Echtgenoot en kinderen De echtgenoot en kinderen erven. De erfenis gaat eerst naar de echtgenoot en de kinderen krijgen een vordering op de echtgenoot. De kinderen mogen aanspraak maken op deze vordering als de langstlevende echtgenoot ook is overleden. Leven beide echtgenoten niet meer? Dan wordt de erfenis verdeeld over de kinderen. Leeft één van de kinderen niet meer? Dan nemen zijn of haar kinderen zijn of haar plaats in. Dit heet plaatsvervulling. Heeft het overleden kind zelf geen kinderen? Dan erven de andere kinderen alles. Groep 2: Ouders, broers en zussen Ouders, broers en zussen erven. Ouders erven allebei minimaal een kwart van de erfenis. Als beide ouders niet meer leven, dan erven de broers en zussen alles. Is een broer of zus overleden? Dan nemen zijn of haar kinderen zijn plaats in. 2
Groep 3: Grootouders Elke grootouder krijgt een even groot deel. Zijn er 4 grootouders in leven dan erft ieder dus een kwart deel. Als één of meerdere grootouders niet meer leven dan nemen hun kinderen hun plaats in. Als alle grootouders niet meer leven dan erven uw ooms en tantes. Is een oom of tante overleden? Dan nemen zijn of haar kinderen zijn plaats in. Groep 4: Overgrootouders Elke overgrootouder krijgt een even groot deel. Zijn er 8 overgrootouders dan erft ieder een achtste deel. Als één of meerdere overgrootouders niet meer leven dan nemen hun kinderen hun plaats in. Als alle overgrootouders niet meer leven, dan erven de ooms en tantes van uw ouders. Is een oudoom of oudtante overleden? Dan nemen zijn of haar kinderen zijn plaats in. Groep 5: De staat Zijn er geen erfgenamen in groep 1 t/m 4? Dan gaat de erfenis naar de staat. Erfenis en belastingvrijstellingen Voor partners, kinderen, kleinkinderen, ouders en een gehandicapt kind gelden speciale vrijstellingen. Zij betalen geen erfbelasting over de bedragen in de tabel hieronder. Erft u meer dan het vrijgestelde bedrag? Dan betaalt u daarover wel erfbelasting. Voorbeeld: Een kind erft 25.000. De vrijstelling voor een kind is 19.535. Het kind moet belasting betalen over het verschil. Dat is 25.000-19.535 = 5.465. Het belastingtarief voor een kind is 10%. Hij betaalt dus 546 belasting. (De Belastingdienst rondt af naar beneden). Vrijstellingen voor de erfbelasting 2013 Relatie met overledene Vrijgesteld bedrag Partner 616.880 Kind of kleinkind 19.535 Ouder* 46.266 Gehandicapt kind 58.604 Andere erfgenaam 2.057 U bent partner voor de Belastingdienst als u een samenlevingscontract heeft, geregistreerd partner bent of getrouwd bent. Ook ziet de Belastingdienst u als partner als u allebei meerderjarig bent èn minimaal vijf jaar op hetzelfde adres staat ingeschreven èn geen bloedverwant bent in rechte lijn. (groot)ouders en (klein)kinderen zijn bloedverwanten in rechte lijn. *Als beide ouders van de overledene erven, dan is de vrijstelling voor hen samen 46.266. Erft 1 ouder, dan is de vrijstelling voor deze ouder ook 46.266. 3
Tarief erfbelasting 2013 Hoeveel erfbelasting u betaalt over een erfenis is afhankelijk van de relatie die u had met de overledene en van de hoogte van de erfenis. Bekijk in deze tabel voor 2013 hoeveel procent belasting u betaalt over uw erfdeel. Belaste erfenis Tariefgroep 1 Partner*, (pleeg)kindere n Tariefgroep 1a Kleinkinderen en verdere afstammelingen zoals achterkleinkinderen Tariefgroep 2 Overige erfgenamen 0-10% 18% 30% 118.254 20% 36% 40% 118.254 en meer *U bent partner voor de Belastingdienst als u een samenlevingscontract heeft, geregistreerd partner bent of getrouwd bent. Ook ziet de Belastingdienst u als partner als u allebei meerderjarig bent èn minimaal vijf jaar op hetzelfde adres staat ingeschreven èn geen bloedverwant bent in rechte lijn. (groot)ouders en (klein)kinderen zijn bloedverwanten in rechte lijn. Veel voorkomend in de praktijk: De woningwaarde is van grote invloed op de hoogte van de erfenis. Vaak wordt uitgegaan van de zogenaamde WOZ- waarde. Weet u dat vanaf 2012 in bijna 50% van de gevallen deze waarde te hoog is vastgesteld! Dit kan betekenen dat u over een te hoge waarde, stel 10.000 te hoog, zo 1000 tot 4000 euro teveel belasting betaalt. Uitzonderingen Iedereen betaalt erfbelasting. Maar in een beperkt aantal uitzonderingsgevallen geldt dit niet. Dit betreft de volgende situaties: De overledene is een Nederlander die minimaal al tien jaar niet meer in Nederland woont. De erfgenaam overlijdt binnen 30 dagen na ontvangen van de erfenis. De Belastingdienst vernietigt dan de aanslag. U ontvangt een ANW- of AOW- uitkering. Over het nabestaandenpensioen betaalt u geen erfbelasting. Een erfenis accepteren of weigeren Zijn de schulden hoger dan de waarde van het geld en de goederen? Dan is de waarde van de erfenis negatief. U bepaalt zelf of u een erfenis accepteert of weigert. Er zijn namelijk drie opties: 1. De erfenis zuiver aanvaarden: u accepteert de erfenis en betaalt de eventuele schulden zelf. 4
2. De erfenis verwerpen: u legt een verklaring af bij de rechtbank waarin u zegt dat u de erfenis weigert. U bent dan geen erfgenaam meer. Dit betekent dat u geen schulden hoeft te betalen maar ook geen spullen uit de erfenis krijgt. Verwerpt u de erfenis en heeft u kinderen? Dan kan het zijn dat uw kinderen in uw plaats erfgenaam worden. Zij bepalen dan zelf over de acceptatie van de erfenis. 3. De erfenis beneficiair aanvaarden; U legt een verklaring af bij de rechtbank waarin u zegt dat u de erfenis wilt hebben als de waarde positief is, maar dat u niet zelf de schulden wilt betalen als de erfenis negatief is. Een erfenis accepteren Als u de erfenis zuiver aanvaardt, dan moet u met uw eigen geld de schulden betalen. Als u de erfenis verwerpt, dan hoeft u de schulden niet te betalen maar mag u ook het geld en de spullen die u zou erven niet houden. Kiest u voor beneficiair aanvaarden, dan zegt u dat u de erfenis alleen wilt hebben als de waarde van de erfenis positief is maar dat u niet zelf de schulden hoeft te betalen als de erfenis toch negatief blijkt te zijn. Een erfenis weigeren Als de schulden hoger zijn dan de waarde van bezittingen (huis, geld, goederen) dan is het saldo van de erfenis negatief. U kunt dan de erfenis weigeren. Dit heet een erfenis verwerpen. Om een erfenis te verwerpen, legt u een verklaring af bij de rechtbank. Hiervoor betaalt u 114 griffierechten (prijs 2013). Een erfenis onder voorbehoud accepteren Twijfelt u of het saldo uiteindelijk positief zal zijn? Dan kunt u besluiten de erfenis onder voorbehoud te accepteren. Dit noemen we beneficiair aanvaarden. U erft dan alleen als het saldo positief is. Om een erfenis beneficiair te aanvaarden, legt u een verklaring af bij de rechtbank. Hiervoor betaalt u 114 (prijs 2013) griffierechten. Een erfenis beneficiair aanvaarden heeft een aantal gevolgen. De wet geeft in dit geval namelijk regels aan hoe de erfenis geregeld moet worden. De erfgenamen moeten bijvoorbeeld een lijst maken van de spullen en schulden van de erfenis en deze lijst naar de rechtbank sturen. Er moet ook een lijst worden gemaakt van de schuldeisers. Het is belangrijk dat de erfgenamen zich aan deze wettelijke regels houden. Bedenk goed wat u wilt Als u eenmaal een erfenis heeft aanvaard, dan kunt u dat niet meer terugdraaien. Ook niet als achteraf blijkt dat de schulden groter zijn dan de waarde van het geld en de spullen. Ook als u handelingen verricht die wijzen op het aanvaarden van de erfenis zit u eraan vast. Schiet daarom bijvoorbeeld geen geld van de overledene voor aan schuldeisers of haal geen spullen uit het huis als u niet zeker weet of u wilt aanvaarden. Andersom geldt hetzelfde; een verworpen erfenis kunt u niet alsnog aanvaarden 5
Voorkom (of minder) erfbelasting door schenken bij leven Door te schenken tijdens uw leven, verkleint u uw erfenis na uw overlijden. De erfbelasting wordt natuurlijk lager omdat de totale erfenis kleiner wordt. Tot een bepaald bedrag kunt u gebruikmaken van belastingvrijstellingen voor een schenking. Jaarlijks schenkt u tot 2.057 belastingvrij. Aan kinderen is dit 5.141. Voor kinderen gelden ook eenmalige hoge belastingvrijstellingen. U geeft op deze manier al geld door aan toekomstige erfgenamen, zonder dat zij er nu (schenk)belasting over betalen. Let op: Overlijdt de schenker binnen 180 dagen na de schenking? Dan ziet de Belastingdienst de schenking niet meer als schenking maar als erfdeel. Er moet dan alsnog erfbelasting over betaald worden. Als u vermoedt dat uw woning lager zou moeten worden getaxeerd dan de WOZ- waarde laat dit dan eens narekenen. Immers, na eigen onderzoek van ons blijkt dat vanaf 2012 bijna 50% van de woningen een te hoge WOZ- waarde heeft. U betaalt dus al vaak teveel belasting en de afrekening na een erfenis is daarmee ook vaak te hoog. Schenking en belastingvrijstellingen Als u schenkt bij leven betaalt de ontvanger belasting. Tenzij u gebruik maakt van de belastingvrijstellingen. Jaarlijks schenkt u 2.057 belastingvrij. Aan uw kinderen is dat 5.141. Ook kunt u voor uw kinderen tussen 18 en 40 jaar gebruik maken van verschillende eenmalige hoge belastingvrijstellingen tot wel 51.407. De Belastingdienst gebruikt 4 vrijstellingen: 1. Jaarlijks schenkt u 2.057 belastingvrij aan anderen dan uw kinderen. Hieronder vallen ook uw partner en uw kleinkinderen. 2. Ouders schenken jaarlijks 5.141 belastingvrij per kind. 3. Ouders schenken eenmalig 24.676 belastingvrij aan hun kinderen tussen 18 en 40 jaar. 4. Gebruiken uw kinderen het geld voor een dure studie of eigen woning? Dan kunt u eenmalig belastingvrij 51.407 schenken aan uw kinderen Voorwaarden eenmalige schenking van 51.407 Aan kinderen tussen de 18 en 40 jaar kan eenmalig een belastingvrije schenking worden gedaan van maximaal 51.407,- Voor deze schenking gelden onder andere de volgende aanvullende voorwaarden: Dure studie De studie of opleiding kost minimaal 20.000 per jaar (exclusief levensonderhoud) 6
Deze schenking moet vastgelegd worden in een akte bij de notaris. In deze akte worden de verwachte kosten van de studie opgenomen. Ook wordt vastgelegd voor welke studie de schenking gebruikt wordt. Bijdrage aan een eigen woning De schenking wordt door het kind gebruikt voor het aflossen van een eigenwoningschuld, de kosten van het verwerven van een woning of de kosten voor het verbeteren en onderhouden van de woning. De schenking is vastgelegd in een overeenkomst. Dit hoeft geen akte bij de notaris te zijn. Deze schenking kunt u ook zelf vastleggen. Neem in de overeenkomst op dat uw kind het geld heeft gebruikt voor de aankoop van een eigen woning of het aflossen van (een gedeelte van) een eigenwoningschuld of dat uw kind de schenking binnen drie jaar gebruikt voor het verbeteren en onderhouden van de eigen woning. Woningwaarde In deze informatiefolder is meerdere keren benoemd dat de waarde van de woning, ook van grote invloed kan zijn op de te betalen erfbelasting. Deze waarde, de WOZ- waarde die de gemeente vaststelt, is zo wie zo van invloed op veel belastingen. Te noemen zijn, als eerste de OZB die de gemeente zelf heft, maar ook de afvalstoffenheffing, de rioolheffing, verontreinigingsheffing. De WOZ- waarde blijkt na onderzoek, vanaf 2012 in bijna 50% van de gevallen te hoog vastgesteld. De neerwaartse beweging in de woningmarkt is daar zeker debet aan. Het gaat vaak over verschillen die vele tienduizenden euro s betreft. Niet moeilijk om vast te stellen dat in gevallen van vererving waarbij de waarde van een woning een rol speelt, deze van grote invloed (duizenden euro s) kan zijn op de te betalen erfbelasting. Wij bieden u vrijblijvend deskundige hulp om de basiswoningwaarde waarde te bepalen en te begeleiden in de afwikkeling met de belastingdienst. Informeer u. Stuur een mail naar fidicentr@icloud.com met uw naam, adres en telefoonnummer. Met aandacht, degelijkheid en binnen een vertrouwelijke sfeer helpen wij u. PJM van Diepen RA 11 september 2013 7
Gebruikte bronnen naast het eigen onderzoek: Belastingdienst Dela Erfwijzer 8