2014 Science Center NEMO Activiteitenplan

2014 Science Center NEMO Activiteitenplan

Visie Onze samenleving ondergaat ingrijpende veranderingen. We staan voor grote uitdagingen die om slimme oplossingen vragen. Het belang van kennis over wetenschappelijke ontwikkelingen en technologische toepassingen groeit. Daarmee groeit ook de behoefte aan mensen die van wetenschap en techniek hun werkterrein maken. Daarom is een centrum nodig dat het publiek actief betrekt bij wetenschap en techniek; een centrum dat de samenleving uitnodigt tot het nadenken over en het meewerken aan nieuwe wetenschappelijke en technologische ontwikkelingen. Het nationaal Science Center NEMO is, als grootste publieksinstelling voor wetenschaps- en technologiecommunicatie in Nederland, hiervoor de aangewezen organisatie. Wij hebben de kennis, de ervaring en de middelen om wetenschap en technologie op inspirerende wijze voor diverse publieksgroepen toegankelijk te maken. Missie Publiek voor wetenschap, wetenschap voor publiek NEMO verbindt het publiek met de wetenschap en de wetenschap met het publiek via inhoudelijke, veelzijdige activiteiten, die aansluiten bij de belevingswereld en behoeften van onze verschillende publieksgroepen en samenwerkingspartners. Activiteiten die informeren, interesseren, inspireren en verbinden. Voor informatie over dit document kunt u contact opnemen met: Science Center NEMO Michiel Buchel (directeur) Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam Postbus 421 1000 AK Amsterdam T 020-531 3233 E info@ncwt.nl W www.ncwt.nl September 2013 1

Voorwoord In dit Activiteitenplan 2014 beschrijven we de vele activiteiten, projecten en evenementen die het nationaal Science Center NEMO het komende jaar ontwikkelt en uitvoert voor het publiek, het onderwijsveld en de wetenschapscommunicatiebranche. In 2013 hebben we onze activiteiten nader aangescherpt. Enerzijds vanwege het positieve karakter van de evaluatie die het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft laten uitvoeren over ons beleid en onze resultaten. Anderzijds vanwege de efficiencykorting van 10 % die we moeten doorvoeren. In 2014 resulteert dit in een voorgenomen verdere versterking van NEMO, onder andere door een intensievere integratie van het Science Learning Center en Kennislink met het science center. Daarnaast zullen we de activiteiten van het Fonds Ondersteuning Science Communicatie beëindigen met ingang van 2014. Vanuit het fonds zullen geen middelen meer beschikbaar zijn voor ondersteuning van activiteiten van derden op het gebied van wetenschaps- en techniekcommunicatie (WTC) en wetenschaps- en techniekeducatie (WTE). Met het ministerie, de KNAW, VSNU en NWO is regelmatig overleg over het WTC-beleid van de overheid. De uitkomst hiervan is mede bepalend voor onze activiteiten op het gebied van de landelijke wetenschaps- en techniekcommunicatie. Tenslotte is de aanstaande herijking van het museale bestel ook van invloed op onze organisatie. De voorgenomen wijzigingen in het subsidiebeleid voor culturele instellingen zijn nog niet uitgekristalliseerd. Toch hebben we de speerpunten uit de visie van minister Bussemaker (zoals gepubliceerd in de Museumbrief Samen werken, samen sterker d.d. 10 juni 2013) waar mogelijk en van toepassing, betrokken bij het bepalen van ons activiteitenplan 2014. Leeswijzer In hoofdstuk 1 staat in het kort de focus beschreven van ons aangescherpte beleid voor 2014. Hoofdstuk 2 beschrijft NEMO s activiteiten voor het publiek en het onderwijs in NEMO, en de (inter)nationale activiteiten op het gebied van informeel leren. In hoofdstuk 3 staan onze landelijke WTC-producten en -diensten. We sluiten dit activiteitenplan af met een raambegroting en een activiteitenkalender (stand per eind september 2013). 2

Inhoudsopgave VOORWOORD 1. BELEIDSFOCUS 2014 5 2. SCIENCE CENTER NEMO 2.1 Ambities / beleid 6 2.2 Prioriteiten 8 2.3 Doelstellingen 9 2.4 Recreatief programma 11 2.4.1 Tentoonstellingen 2.4.2 Activiteiten 2.4.3 Evenementen in NEMO 2.4.4 Externe activiteiten 2.5 Educatieve activiteiten 15 2.5.1 Scholenprogramma in NEMO 2.5.2 (Inter)nationale educatieve activiteiten 2.5.3 Professionalisering leerkrachten (PO) en docenten (VO) 2.5.4 Kennisontwikkeling en -deling 3. LANDELIJKE WETENSCHAPS- EN TECHNIEKCOMMUNICATIE 3.1 Ambities / beleid 23 3.2 Uitgeverij 23 3.2.1 Kennislink.nl 3.2.2 Science Out.nl 3.2.3 Wetenschap24.nl 3.2.4 Overige activiteiten 3.3 Landelijke promotie en steun 26 3.3.1 Weekend van de Wetenschap 3.3.2 EU-project PLACES 3.3.3 Financiële steun derden 4. FINANCIËN 29 BIJLAGE: Activiteitenkalender 2014 30 3

1. Beleidsfocus 2014 Onder de werktitel NEMO 3.0 zullen we gedurende de periode 2014-2018 diverse activiteiten ontwikkelen met als doel de bezoekerservaring en de positie van nationaal Science Center NEMO in het recreatieve, educatieve en wetenschappelijke veld verder te versterken. Onze focus voor de komende jaren: - Sterker inzetten op de ontwikkeling, kwaliteit en exploitatie van het nationaal Science Center NEMO en het daarbij behorende businessmodel. - Continueren en sterker aan NEMO verbinden van de website Kennislink.nl en de daaruit voortkomende activiteiten. - Initiëren van museale samenwerking in het licht van de visie en missie van NEMO. - Concentratie van onze (landelijke) WTC-activiteiten, op de organisatie en verdere ontwikkeling van het Weekend van de Wetenschap, en op de versterking van het netwerk van organisaties binnen het veld van wetenschaps- en techniekcommunicatie (WTC). De activiteiten van het Fonds Ondersteuning Science Communicatie worden met ingang van 1 januari 2014 gestaakt. NEMO zal alleen financiële ondersteuning verstrekken aan een enkele organisatie op basis van individuele afspraken, ter beoordeling door het bestuur van NEMO (zie hiervoor hoofdstuk 3.3.3). Met onze focus op Science Center NEMO zullen we het gebruik van de naam van onze moederstichting (Nationaal Centrum voor Wetenschap & Technologie, NCWT) naar de achtergrond laten verdwijnen. De rechtspersoon blijft vooralsnog NCWT, handelend onder de naam NEMO. In 2014 zijn de inhoudelijke thema s Wiskunde en Maken/uitvinden. Hiervoor ontwikkelen we een nieuwe meerjarige tentoonstelling met bijbehorende randprogrammering en educatieve materialen. De visie van het ministerie van OCW, zoals geformuleerd in de Museumbrief Samen werken, samen sterker (10 juni 2013), is voor Science Center NEMO mede richtinggevend in het verder aanscherpen van zijn activiteiten. Speerpunten in de visie van OCW zijn: samenwerking met museale en andere partners op het gebied van educatie, zichtbaarheid van de collectie, vergroting en diversificatie van het publieksbereik, wetenschap en gebruik van digitale mogelijkheden. Het beleid en de activiteiten van NEMO sluiten daar grotendeels al bij aan. Na de zomer van 2013 zal OCW een voorstel doen voor de inrichting van het cultuurbestel 2017-2020. In dit activiteitenplan lopen we hier al enigszins op vooruit met de voortzetting van de verkenning naar mogelijke samenwerking met Museum Boerhaave en eventuele andere partners op strategisch, institutioneel of operationeel niveau. De gesprekken met het WTC-veld en het ministerie over een aangescherpt landelijke WTC-beleid en een eventuele strategische en organisatorische inbedding daarvan, worden ook in 2014 voortgezet. 4

2. Science Center NEMO 2.1 Ambities / beleid Science Center NEMO laat zien hoe leuk, nuttig en interessant wetenschap en technologie zijn en hoe diep deze thema s in ons leven zijn verankerd. Hoe belangrijk wetenschap is om de wereld om ons heen te begrijpen, en hoe inspirerend het is om op die manier naar de wereld te kijken. Via alle zintuigen leert de bezoeker in NEMO over de wetenschappelijke fenomenen, over technologie en de maatschappelijke toepassingen. Onze kernwaarden zijn: integriteit, actief leren, relevantie voor de samenleving. Hieronder worden deze waarden nader toegelicht. NEMO s kernwaarden Integriteit. NEMO heeft respect voor de wetenschappelijke wereld, en heeft nauwe contacten met die wereld. Het onderzoeksprogramma Science Live is daarvan een belangrijk voorbeeld, want het legt een verbinding tussen (de bezoekerservaring in) NEMO en de wetenschappelijke wereld. NEMO is een betrouwbare partner, die altijd zorgt voor een wetenschappelijk correcte programmering. NEMO stelt zichzelf daarbij onafhankelijk op en geeft geen waardeoordeel. Wij streven altijd naar een kwalitatief hoogwaardige bezoekerservaring voor onze bezoekers. Concreet betekent dit: - Programma s in NEMO worden altijd gecheckt op wetenschappelijke correctheid, bijvoorbeeld door het betrekken van een wetenschappelijke adviesraad bij de ontwikkeling van nieuwe tentoonstellingen. - De wetenschappelijke methode en het doen van onderzoek zijn ook ingebed in de (ontwikkeling van de) publieksprogrammering, bijvoorbeeld via het programma Science Live en het Test Lab dat verbonden is aan de leerstoel science leren in non-formele omgevingen. - Binnen het spectrum van de programmering van science centers wil NEMO zich profileren als culturele instelling met een gevarieerd en elkaar versterkend aanbod van tentoonstellingen, activiteiten en evenementen, waar wetenschap en cultuur in verleden, heden en toekomst samenkomen. - Bij de afwegingen over de programmering die we aanbieden, speelt een optimale kwaliteit van de bezoekerservaring een belangrijke rol (naast de kosten/baten analyse en gewenste bezoekersaantallen). - Om de bezoekerservaring in NEMO nauwer te verbinden aan de wetenschappelijke wereld, wordt de website Kennislink.nl zichtbaar en fysiek geïntegreerd in tentoonstellingen, waar dit relevant en nuttig is. Actief leren. NEMO committeert zich aan engagement with science (het actief betrekken van het publiek bij de thema s wetenschap en technologie), family learning, bezoekersparticipatie en co-creatie. Concreet betekent dit: - Tentoonstellingen in NEMO hebben een hoge interactiegraad en veel activiteiten zijn handson of weten het publiek op een andere manier actief te betrekken. - Het creëren van meer mogelijkheden in NEMO voor inhoudelijke sociale interactie. Met name bij de tentoonstellingen is het belangrijk dat de interactie tussen ouder en kind wordt gestimuleerd (family learning). - Bezoekers meer mogelijkheden geven om actief te participeren: ze worden uitgenodigd hun mening te geven, leveren een bijdrage aan de inhoud van de programma s of hebben invloed op het ontwerp van een tentoonstelling. - Bezoekers actief betrekken bij de ontwikkeling van nieuwe activiteiten, bijvoorbeeld door te 5

prototypen in het te ontwikkelen Test Lab. - In NEMO worden zichtbare verwijzingen opgenomen naar scholenprogramma s, de activiteiten van het NEMO Science Learning Center, wetenschappelijk en toegepast onderzoek naar leren, en de activiteiten van de bijzonder hoogleraar die verbonden is aan NEMO. Relevantie voor de samenleving. NEMO is nauw verbonden met Amsterdam en Nederland, en brengt belangrijke stakeholders (publiek, wetenschap, overheid, bedrijfsleven, media, et cetera) bij elkaar voor dialoog en debat. Concreet betekent dit: - NEMO is niet alleen een leuk dagje uit, maar een belangrijk en noodzakelijk cultureel instituut voor de samenleving. Dit betekent dat NEMO actief inspeelt op de behoeften van die samenleving. - NEMO is een onafhankelijke actor die verschillende stakeholdergroepen bij elkaar brengt om met elkaar in debat te kunnen gaan. Langetermijnambitie De langetermijnambitie is om tot de internationale top van science centra te blijven behoren, zowel inhoudelijk als op het gebied van dienstverlening en bereik. Deze ambitie houdt in: Verdere groei in bereik, fysiek én digitaal, met een groter aantal bezoekers uit de recreatieve en educatieve doelgroep. Uitbreiding van de programmering voor diverse doelgroepen. Intensivering van de dialoog tussen publiek en wetenschap door integratie van wetenschappelijke ontwikkelingen en wetenschappelijk onderzoek in de tentoonstellingen. Samenwerking met museale partners. Verdere ontwikkeling van het museale beleid en verdere integratie van cultureel erfgoed op het gebied van wetenschap en techniek in NEMO. Het bieden van een divers programma-aanbod voor schoolgroepen (primair en voortgezet onderwijs), met verschillend verdiepingsniveau en voor groepen van verschillende grootte. Kennisontwikkeling op het gebied van science leren in informele leeromgevingen en de toepassing van deze kennis in het bezoekersaanbod. Kennisdeling met het onderwijs, universiteiten, bedrijfsleven, science centra en musea en relevante media; rechtstreeks maar ook via de diverse netwerken. Aanpassing van de dienstverlening en faciliteiten op een grotere bezoekersstroom. Versterking van onze positie in Amsterdam (recreatief en educatief). Bijdrage leveren aan de verbetering van het techniekonderwijs in Nederland. De strategische doelen: Voor ons aankomend strategisch plan hebben we een zevental strategische doelen geformuleerd die richting geven aan ons toekomstig beleid. Deze doelen worden nog nader aangescherpt. Vooralsnog zijn de doelen als volgt: 1. NEMO ontwikkelt een coherente bezoekerservaring en een alomvattend, inspirerend verhaal voor het museum en zijn programma s. De bezoekerservaring is een afspiegeling van onze kernwaarden en operationele excellentie wordt continu gehandhaafd. 2. NEMO onderhoudt en ontwikkelt een duidelijke, relevante en betrokken relatie met de wetenschappelijke wereld. 3. NEMO is een expert op het gebied van actief leren en laat best practices daarvan zien in het museum en NEMO Science Learning Center, waarbij het zijn expertise actief deelt met anderen. 4. NEMO vergroot zijn bekendheid bij stakeholders, vergroot zijn (fysiek en digitaal) bereik en verbreedt zijn doelgroepen. 6

5. NEMO meet zijn impact op de samenleving en op het onderwijs in het bijzonder. 6. NEMO zorgt ervoor dat zijn medewerkers goed aangesloten zijn, dat iedereen op de hoogte is van de missie, kernwaarden en strategische doelen en hieraan kan bijdragen. 7. NEMO waarborgt zijn continuïteit met het oog op het uitdragen van zijn missie. 2.2 Prioriteiten De grootste prioriteit in 2014 ligt bij het meerjarenproject NEMO 3.0 (2014-2018): het creëren van een alomvattend en inspirerend verhaal, dat de bezoeker een coherente bezoekerservaring moet geven. Dit verhaal plaatst de NEMO-bezoeker (zowel kind als ouder), die de wereld van wetenschap en technologie ontdekt, centraal. Deze wereld zal binnen het kader van NEMO 3.0 worden opgedeeld in 1) de levende wereld, 2) de niet-levende wereld en 3) de gemaakte wereld, en de daarbij behorende concepten. De concepten worden geplaatst in de context van thema s die in de 21 ste eeuw van belang zijn, zoals duurzaamheid en innovatie. In NEMO krijg je als bezoeker de basiskennis aangereikt, waarmee je de uitdagingen van de 21 ste eeuw kunt begrijpen. De drie werelden (de levende, de niet-levende en de gemaakte wereld) willen we gebruiken als ordenend principe voor de fysieke indeling van de verdiepingen in ons pand. Dit principe betekent een herindeling van de huidige opstellingen en vormt een leidraad voor de ontwikkeling van toekomstige opstellingen. De herindeling van het pand zal plaatsvinden aan de hand van horizontale verbanden: Verdieping 0: entree, kassa, winkel, algemene faciliteiten (toiletten, garderobe) Verdieping 1: natuurwetenschappelijke fenomenen, technologieën, de wetenschappelijke methode Verdieping 2: de gemaakte wereld Verdieping 3: de niet-levende wereld Verdieping 4: de levende wereld Verdieping 5: de elementen: zoals water, zon, lucht, aarde 7

Naast deze horizontale verbanden gaan we de komende jaren een aantal verticale elementen in de bezoekerservaring inbrengen: (Educatieve) routes voor speciale doelgroepen. Op iedere verdieping: - een werkplaats/lab - integratie van het thema duurzaamheid waar passend en nuttig - integratie van (NEMO)erfgoedobjecten - rustplekken op iedere etage waar de bezoeker zich kan terugtrekken en zijn ervaringen op zich kan laten inwerken. Verspreid door het pand: - plekken voor family learning, publieksparticipatie en sociale interactie - plekken voor interactie met NEMO-publieksbegeleiders - verbinding met de inhoud van Kennislink.nl en onze activiteiten op het gebied van leren, zoals de scholenprogramma s, educatieve projecten, onderzoek naar leren, et cetera. 2.3 Doelstellingen Het primaire doel van ons aanbod in NEMO - bestaande uit tentoonstellingen, activiteiten en evenementen voor het recreatieve publiek en het onderwijs - is om bezoekers te fascineren, te inspireren en aan te moedigen om actief te experimenteren en op onderzoek uit te gaan. NEMO wil de impact van wetenschap op het dagelijkse leven zichtbaar en voelbaar maken en een bijdrage leveren aan ieders scientific intelligence (het vermogen om kritisch na te denken en de wetenschap te zien als de manier om de wereld om ons heen te begrijpen en te veranderen). Ook speelt het NEMO-programma een belangrijke rol bij de bevordering van een positieve houding ten opzichte van wetenschap en technologie. Bezoekers, van jong tot oud, kunnen ervaren hoe leuk en boeiend wetenschap en technologie zijn, en krijgen daardoor een positief referentiekader waarop het onderwijs kan aansluiten. 8

Kwantitatieve doelstellingen Voor 2014 hanteert Science Center NEMO de volgende kwantitatieve doelstellingen: Aantal bezoekers: 530.000 waarvan 95.000 (18 %) uit het onderwijs: doelstelling 2014 prognose 2013 gerealiseerd 2012 gerealiseerd 2011 recreatief bezoek 420.000 420.000 420.318 397.205 uit PO 36.000 33.000 33.349 30.737 uit VO 40.000 39.000 39.607 43.309 studenten 19.000 18.000 18.401 18.431 overig/zakelijk 15.000 15.000 16.208 13.282 totaal bezoekers 530.000 525.000 527.883 502.964 NEMO is positief gestemd over zijn totale potentiële bereik in 2014. Toch houden we, gezien het huidige economische klimaat en de maatschappelijke omstandigheden, rekening met beperkte groeikansen. De nadruk ligt in 2014 op groei van het educatieve bereik. Het recreatieve bereik zal naar verwachting onder druk komen te staan, omdat het recreatieve aanbod in Amsterdam, met onder andere de heropening van het Rijksmuseum en het Stedelijk Museum, in belangrijke mate is toegenomen. 10 % van de bezoekers uit het PO en VO volgt een verdiepend educatief programma. De schoolprogramma s van NEMO zorgen voor meer focus en geconcentreerde aandacht van kinderen en studenten, waardoor meer verdieping kan plaatsvinden. Het streven voor 2014 is om 10 % van de bezoekers uit het primair en voortgezet onderwijs een door ons begeleid, verdiepend programma aan te bieden. In totaal gaat het om 7.600 leerlingen. Dit zal worden gerealiseerd via de producten die staan beschreven in hoofdstuk 2.5 (Educatieve activiteiten). Een gemiddeld rapportcijfer van minimaal 7,5 voor alle educatieve producten en activiteiten. De organisatie van 8 tot 10 evenementen in NEMO, in samenwerking met partners. De realisatie van gemiddeld 97 % functionerende exhibits. Verhoging van de externe financiering van een aantal bestaande en geplande projecten en evenementen, via intensivering van de relaties met bedrijfsleven, kennisinstellingen en andere stakeholders. Handhaven van externe projectgelden, onder andere via participatie in het EU Horizon 2020 Science with and for Society - programma. De toegangsprijs wordt in 2014 verhoogd van 13,50 naar 15,00. De meest gangbare prijscategorieën zijn: 15,00 per persoon vanaf vier jaar. 5,50 per persoon voor groepen uit het primair onderwijs. 6,50 per persoon voor groepen uit het voortgezet onderwijs. 7,50 per persoon voor studenten uit het mbo, hbo en wo. Deze prijs geldt ook voor jongeren met een cultuurkaart (CJP), internationale studentenkaart (ISIC) of Europese jongerenkaart (EURO<26). Pabo-studenten en Museumkaarthouders worden gratis ontvangen. Amsterdamse minima krijgen op vertoon van de Stadspas het hele jaar 50 % korting. Gratis toegang tijdens het Weekend van de Wetenschap en het Museumweekend. 9

Kwalitatieve doelstellingen Bedienen van de bestaande doelgroepen met een gevarieerd aanbod en een kwalitatief hoogstaande programmering. Dit betekent dat NEMO-bezoekers op verschillende manieren kennis kunnen maken met het aanbod en dat een bezoek aan NEMO leuk, inspirerend, uitdagend en wetenschappelijk verantwoord is. Ontwikkelen van specifiek aanbod voor nieuwe doelgroepen. Speciale aandacht voor de bezoekerservaring tijdens piekmomenten. Versterking van de relatienetwerken in het onderwijs. Versterking van de relatie met de wetenschappelijke wereld. Verhoging van de kwaliteit van de publieksbegeleiders ten aanzien van de stimulering van het exploratief gedrag en de bevordering van de begeleider-kind interactie. Versterking van de kwalitatieve basis van het NEMO Science Learning Center (SLC). Profilering van het SLC en zijn ontwikkelde educatieve programma s richting stakeholders. Versterking van de profilering van het SLC in de Europese WTE-branche. 2.4 Recreatief programma Het recreatief programma van NEMO bestaat uit de (semi-)permanente tentoonstellingen, activiteiten, evenementen, en de activiteiten die zich buiten NEMO afspelen. 2.4.1 Tentoonstellingen Het reguliere aanbod in NEMO bestaat onder andere uit onderstaande (semi-)permanente tentoonstellingen. Deze zijn verdeeld over de verschillende verdiepingen: Verdieping 1 De tentoonstelling Fenomena over de diverse natuurwetenschappelijke fenomenen zoals magnetisme, geluid en zwaartekracht. De tentoonstelling Codenaam: DNA, over de unieke codes in ons DNA en waarom we zoveel op onze ouders en voorouders lijken. De populaire zeepbellen, waar kinderen kunnen ontdekken of een bel altijd rond is. Ruimtedouche over mysterieuze stralen uit het heelal. De Kettingreactie, een live demonstratie die meerdere malen per dag wordt gehouden over actie/reactie en oorzaak/gevolg en over (potentiële en kinetische) energie. Verdieping 2 De Ballenfabriek, waar bezoekers via opdrachten een proces zichtbaar maken. De tentoonstellingen Spiegeltje spiegeltje over energie, Waterkracht, en Waterrijk over het belang van schoon drinkwater en de erfgoedtentoonstelling Vermakelijke Wetenschap. De tentoonstelling Krachtpatsers over constructies. Zoeken naar leven, over de speurtocht naar leven op aarde en andere planeten. Het Techno Lab, waar bezoekers aan de slag kunnen met een echte draai- en freesmachine. Verdieping 3 De tentoonstelling Teen Facts, over hoofd, hart en hormonen tijdens de puberteit. You, Me, Electricity, over de belangrijke rol van elektriciteit in communicatie. NEMO s Wonder Lab waar bezoekers zelf scheikundige experimenten kunnen doen. 10

Verdieping 4 De tentoonstelling Reis door de Geest waar bezoekers via testen, spelletjes en hersenkrakers op de proef worden gesteld. De tentoonstelling Smart Technology over duurzame technologische innovaties onder andere op het gebied van licht, nieuwe energie, smart grids en elektrisch vervoer. Op Verdieping 0 (begane grond) en Verdieping 5 (dak) staan diverse tentoonstellingsobjecten die los van een betaald bezoek aan NEMO te bezichtigen zijn, zoals de erfgoedobjecten in de vitrines van het restaurant en in de hal de Waterklok, de Bernoulli Blower en de NUNA 4. Op het voorplein van NEMO is het Waterrad, op het dak het fotopanorama van de stad Amsterdam, en de waterspeelplaats Splashing Water Wonder waar (jonge) bezoekers in de zomer kunnen spelen, spetteren en pootje baden. Vernieuwingen in 2014 In 2014 worden de volgende vernieuwingen doorgevoerd: De opening van een nieuwe, permanente tentoonstelling over rekenen/wiskunde. De ontwikkeling van deze tentoonstelling is reeds gestart in 2012, de geplande opening is in september 2014. De nieuwe zomertentoonstelling over fenomenen is te zien van juni tot en met eind augustus (mogelijkerwijs tot eind oktober) in de Glazen Balzaal op de begane grond. Onderzocht wordt of het haalbaar is om de 2014-zomertentoonstelling voorafgaand aan plaatsing in NEMO, in te zetten tijdens de Shell Eco Marathon. In 2013 is dit ook gerealiseerd met de tentoonstelling De Uitvindfabriek, die na gebruik in NEMO verhuisde naar Continium in Kerkrade. In 2014 wordt een nieuwe versie van de populaire ballenfabriek geplaatst: de Nieuwe Fabriek. Inhoudelijk is de Nieuwe Fabriek gericht op het thema logistiek; er komt meer aandacht voor de toegankelijkheid van de opstelling voor grotere bezoekersaantallen tegelijk. Een permanent Maak Lab. In dit Maak Lab kunnen kinderen ontdekkend leren door aan de hand van een eenvoudige opdracht en met beschikbaar gestelde materialen, eigen ontdekkingen te doen en dingen te construeren. Ze leren hierbij van zichzelf en van elkaar. Het Maak Lab biedt ook een aantrekkelijke activiteit voor verjaardagsfeestjes van kinderen. Afhankelijk van de mogelijke samenwerking met Green Choice en Alliander, wordt naar verwachting in 2014 een tentoonstelling over duurzame energie ontwikkeld. Objecten uit de NEMO-Erfgoedcollectie worden op de museumvloer geïntegreerd en in de vitrines van Café Renzo Piano geplaatst. Historische microscopen in bruikleen van Museum Boerhaave zullen onderdeel uitmaken van het Wonder Lab. Ter voorbereiding op het Jaar van het Licht in 2015 starten Museum Boerhaave, Teylers Museum en NEMO een pilotproject rondom het thema licht. In 2015 zal dit resulteren in: - de koppeling van beschikbare (digitale) informatie rond het thema licht zoals de collectiedatabases, (wetenschappelijke) publicaties, Wikipedia, Biografisch Portaal (www.biografischportaal.nl) et cetera - verdere onderlinge afstemming over de wijze van en het gebruik en toepassen van de gedigitaliseerde collecties (Adlib) - uitwerking van het thema licht in mobiele toepassingen die de bezoeker begeleiden tijdens het bezoek en die - indien de bezoeker daaraan behoefte heeft - ook voorafgaand of aansluitend aan het bezoek inhoudelijke verdieping bieden. Met animaties wordt een aantal instrumenten digitaal weer tot leven gewekt. De animaties worden ook met elkaar in verbinding gebracht 11

- een kleine tentoonstelling per locatie (met eventuele bruikleen van elkaars collectie) - een gezamenlijk educatief programma vooruitlopend op het Jaar van het Licht. In het kader van het meerjaren-nemo 3.0-project worden in 2014 verschillende tentoonstellingen aangepast en verplaatst. Dankzij de steun van de Bank Giro Loterij kunnen in 2014 de volgende vernieuwingen tot stand komen: - een nieuwe exhibit over de wetenschappelijke methode - een permanent Test Lab, waar de basis van de wetenschappelijke methode aan de orde komt (zie ook hoofdstuk 2.5.4). - toevoeging van drie nieuwe elementen aan de tentoonstelling Fenomena - integratie van twee exhibits van de Ruimtedouche-tentoonstelling in de tentoonstelling Fenomena; de rest van Ruimtedouche wordt verwijderd - verplaatsing van Vermakelijke Wetenschap van verdieping 2 naar verdieping 1 - ontmanteling van de tentoonstelling DNA - herinrichting van de Vrolik Galerij aan de hand van historische objecten die aansluiten bij de Fenomena tentoonstelling. 2.4.2 Activiteiten In 2014 worden in NEMO de volgende activiteiten ontwikkeld en/of georganiseerd: De Wakker Worden Kinderlezingen, in samenwerking met de Universiteit van Amsterdam (UvA) en mediapartner het Parool. In 2014 bestaan deze lezingen 11 jaar. In februari zal de honderdste lezing plaatsvinden! De lezingen zijn elke derde zondagochtend van de maand (exclusief juli, augustus en oktober). Kinderen tussen de 8 en 12 jaar lossen samen met een wetenschapper een mysterie uit het dagelijks leven op. Het zijn actieve lezingen waarbij de spreker en de kinderen zelf experimenten doen. Science Live: live wetenschappelijk onderzoek met het publiek. Wetenschappers testen een aansprekende onderzoeksvraag op vrijwilligers uit het NEMO-publiek. Hierdoor krijgen de wetenschappers beschikking over een arsenaal aan proefpersonen met een brede achtergrond, en ervaren de bezoekers wat echt wetenschappelijk onderzoek inhoudt. De resultaten van het onderzoek worden met het publiek gedeeld via de website sciencelive.nl. Science Live zal plaatsvinden tijdens de voorjaars-, mei-, zomer-, herfst- en kerstvakantie van 2014. Bestaande demonstraties: - de populaire show Kettingreactie over actie/reactie - een demonstratie met de elektronenmicroscoop in het vernieuwde Wonder Lab - demonstraties van wetenschappelijke experimenten met gebruikmaking van de modellen uit de tentoonstelling Vermakelijke Wetenschap. Extra programmering voor in de schoolvakanties en op drukke dagen, bestaande uit een combinatie van: - de demonstratie Luchtdruk & Vacuüm en de mobiele proefjeskar - workshops als het Micro Lab, Brein Lab, Proefjes Lab, Varen Maar!, Light Graffiti - de science shows Vuur!, Ruimteschip Aarde, Vrolijke Vonken. Een nieuwe workshop tijdens de schoolvakanties. Het onderwerp is nog niet bekend. Een nieuwe workshop gericht op ouders en hun kinderen waar family learning centraal staat en waarbij de onderlinge interactie actief wordt bevorderd. In deze workshop wordt de kennis en ervaring geïntegreerd die is opgedaan in het internationale EU-project FEAST (Facilitating Engagement of Adults in Science and Technology). Onder voorbehoud van financiering wordt een app ontwikkeld die aansluit bij de tentoonstelling Fenomena, die extra context biedt aan de natuurwetenschappelijke fenomenen in de exhibits en gericht is op de interactie tussen ouders en kinderen. 12

Een aantal debatten/lezingen in NEMO, in samenwerking met de redactie van Kennislink en nog te werven financiële partners. Tijdens elk debat of lezing zal ook een blik op de toekomst worden geworpen. Ook in 2014 kunnen kinderen in verschillende leeftijdsgroepen aan de hand van speurtochten de verschillende tentoonstellingen gericht ontdekken. Verjaardagspartijtjes voor kinderen. Deze krijgen vanaf 2014 een sterker inhoudelijke lading, passend bij het interactieve karakter van NEMO. 2.4.3 Evenementen in NEMO De doelstelling is om in 2014 in totaal circa 8 tot 10 evenementen te organiseren; ongeveer 1 per maand. De evenementen voor het onderwijs staan beschreven in hoofdstuk 2.5. Vanwege maatschappelijke motieven zal NEMO gratis toegankelijk zijn tijdens het landelijke Museumweekend en het landelijke Weekend van de Wetenschap. De basis van de evenementen in NEMO wordt veelal door externe partners geleverd, waarbij NEMO een additioneel inhoudelijk aanbod bij het evenement programmeert. Samen met Schooltv organiseert de VSC (de branchevereniging van science centra en musea) het project Xperiment: een week vol onderzoek, spanning en ontdekkingen. In de voorjaarsvakantie van 2014 zal NEMO hieraan deelnemen door spannende activiteiten te organiseren en mogelijkerwijs zelfs een meet and greet met een van de sterren van Schooltv: Flip de Beer, Moffel & Piertje, Raaf, Jurre of Mylene. NEMO neemt deel aan het landelijke Museumweekend op 5 en 6 april 2014. NEMO is tijdens dit weekend gratis toegankelijk en biedt extra programmering aan. Gedurende de zomerperiode is het dakterras langer open en extra aantrekkelijk voor bezoekers door de organisatie van diverse activiteiten op het dak. Tijdens het landelijke Weekend van de Wetenschap in oktober 2014 zijn in NEMO diverse extra activiteiten voor bezoekers gratis toegankelijk. In november staat de Klokhuisvragendag op het programma. Kinderen stellen vragen aan wetenschappers via het tv-programma Het Klokhuis. De vragenstellers (meestal rond de 400) worden vervolgens uitgenodigd om naar NEMO te komen en hun vraag voor te leggen aan wetenschappers. Voor spontane vragen is er tevens de vraag-maar-raak-balie. Tijdens deze dag zijn er ook interessante demonstraties die antwoord geven op de vragen, is er een quiz en een meet and greet met de presentatoren van het tv-programma. Tijdens de Amsterdamse MuseumN8 op 1 november 2014, gericht op jongeren tussen de 20 en 30 jaar, zal NEMO bruisen van een mix van wetenschap, muziek en spectaculaire publiekstrekkers. Het thema wordt in overleg met de nog te werven partner bepaald. Sint op het dak. Jaarlijks komt in november de Sint samen met zijn paard Amerigo het daklopen oefenen bij NEMO. Nadat de 120 treden zijn bestegen en de Sint de leukste vragen van de kinderen heeft beantwoord, is NEMO voor de kinderen gratis toegankelijk. NK Schaken voor scholen. 2.4.4 Externe activiteiten NEMO participeert ook in activiteiten die buiten het NEMO-gebouw plaatsvinden. De Paradisolezingen. Ook in 2014 zal NEMO een inhoudelijke bijdrage leveren aan de Paradisolezingen. Een aantal zondagochtenden per jaar is poptempel Paradiso het podium voor een gerenommeerde wetenschapper die zijn publiek meevoert langs de laatste ontwikkelingen op zijn of haar vakgebied. De Paradisolezingen zijn een samenwerking tussen Paradiso, Verstegen & Stigter, VSNU (Vereniging van Samenwerkende Nederlandse Universiteiten), Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen, KNAW, VPRO en NEMO. 13

Kenniscafés. Sinds de start in 2008 participeert NEMO via inhoudelijke bijdragen in de Kenniscafés in de Balie, centrum voor cultuur en politiek. Vaste presentator Martijn van Calmthout van de Volkskrant spreekt met deskundigen en smaakmakers over de wetenschap achter actuele onderwerpen. Met wetenschappers, experimenten, beeld, betrokkenen en natuurlijk het publiek. De lezingen vinden eens per maand op de maandagavond plaats. Het betreft een samenwerking met de Balie, de Volkskrant en de KNAW. Shell Eco Marathon. De verwachting is dat NEMO, net als in 2012 en 2013, ook in 2014 zal deelnemen aan de Shell Eco Marathon (15 t/m 17 mei). Er wordt onderzocht of de nieuwe zomertentoonstelling Fenomenen daar een plek kan krijgen. NEMO Schiphol. Sinds januari 2012 is NEMO met een tentoonstelling vertegenwoordigd op Schiphol. Van 2013 tot en met 2015 staat deze in het Airport Park: een rustgevende groene omgeving achter de paspoortcontrole boven bij de D-pier. Amsterdam Maker Festival. Aansluitend bij het overheidsbeleid gericht op voldoende technisch geschoold personeel (onder andere via het Techniekpact) heeft NEMO met een aantal partners een stichting opgericht om de promotie van techniek, ambachten, creativiteit en kunst te bevorderen in samenwerking met makers, het bedrijfsleven, onderwijsinstellingen, overheden en het publiek. De stichting heeft in het najaar van 2013 een eerste pilot van het festival georganiseerd. In juni 2014 zal het, bij voldoende animo, zijn eerste officiële editie beleven. Doel van dit festival is om de branche van makers, doeners, uitvinders en de daarbij aansluitende opleidingen bij elkaar te brengen en het publiek te laten ervaren hoe leuk doen, maken en uitvinden is. Het Amsterdam Maker Festival is een initiatief van Science Center NEMO, ifabrica, De Overkant en SVP Sfeerbeheer. 2.5 Educatieve activiteiten Het NEMO Science Learning Center (SLC) beschikt over jarenlange ervaring en kennis op het gebied van buitenschools leren over wetenschap en techniek. Bij het SLC zijn ondergebracht: de ontwikkeling van de programma s voor scholen die NEMO bezoeken, participatie aan (inter)nationale educatieve projecten en activiteiten, en de levering van bijdragen aan verdiepende programma s voor de diverse verschillende doelgroepen die NEMO bezoeken. Het doel van het Science Learning Center is om bij te dragen aan de optimalisatie van het formele wetenschaps- en techniekonderwijs in Nederland door dit te verrijken met informele leerervaringen aan de hand van: Kennisontwikkeling over informeel leren op het gebied van wetenschap en techniek, onder andere via samenwerking met universiteiten en een internationaal netwerk van science centra. Deze kennis te testen en zelf actief in te zetten in de programma s van Science Center NEMO. Deze kennis te delen met de relevante intermediairs in het veld van wetenschap en techniek. Bij het SLC kunnen het onderwijs en intermediairs (zoals universiteiten, kennisinstellingen, bedrijfsleven, science centra/musea, media) terecht voor kennis, producten en diensten voor buitenschools leren over wetenschap en techniek. Voor advies, training, publicaties en workshops over leermiddelen die appelleren aan de intrinsieke motivatie van de leerling, waarbij leren gebeurt op basis van vrijwilligheid. Voorbeelden van deze leermiddelen zijn: interactieve tentoonstellingen, shows, theatervoorstellingen, hands-on workshops, proefjes, wedstrijden, debatten, lezingen, festivals, websites, lesmateriaal, et cetera. Het SLC heeft een tweedelijnsfunctie: het deelt de expertise via het trainen van docenten, studenten, publieksbegeleiders, of via publicaties. 14

In lijn met de ambitie om het SLC op lange termijn verder te ontwikkelen tot een expertisecentrum, zijn de volgende kernactiviteiten gedefinieerd. Bijdragen aan de verhoging van de kwaliteit van een schoolbezoek aan NEMO en aan de toename van het aantal groepen dat in schoolverband naar NEMO komt. Ontwikkeling en uitvoering van lesmateriaal, evenementen en projecten voor de jongste groepen van het basisonderwijs tot en met het hoger onderwijs. Bijdragen aan de activiteiten in NEMO die specifiek zijn gericht op de interactie tussen ouders en kinderen (familiy learning). Bijdragen aan de ontwikkeling van verticale routes door het NEMO pand voor speciale doelgroepen. Professionalisering van leerkrachten, docenten en Pabo-studenten. Ontwikkeling van kennis op het terrein van wetenschaps- en techniekeducatie en de wijze waarop kinderen leren (in samenwerking met kennisinstellingen zoals universiteiten). Het delen van deze kennis, zowel intern als extern. 2.5.1 Scholenprogramma in NEMO Het programma in NEMO voor het primair en voortgezet onderwijs sluit aan bij de kerndoelen en het curriculum van scholen. Voor het PO ligt de nadruk op het bieden van een begeleid en verdiepend bezoek aan NEMO. Voor het VO ligt de nadruk op educatieve projecten waarvan een groot deel op school plaatsvindt. Schoolgroepen kunnen de begeleide programma s in NEMO gedurende het hele jaar afnemen, behalve tijdens de schoolvakanties. Primair onderwijs Het educatief programma voor leerlingen in het PO bestaat uit verschillende niveaus: Een regulier bezoek aan de tentoonstellingen. Een bezoek aan de tentoonstellingen met gebruik van werkbladen. Deze werkbladen geven meer structuur aan een bezoek. Aan de hand van vragen en opdrachten worden de leerlingen door de tentoonstellingen geleid gedurende circa 30-45 minuten. Er zijn werkbladen voor groep 3-4, 5-6 en 7-8. Deze werkbladen zijn gratis te downloaden van de NEMO-website. Er zijn werkbladen voor: 15

- groep 3-4: Spiegels - groep 5-6: Onderzoek de Fenomenen - groep 7-8: Krachten, Zoeken naar Leven, Communicatie, Teen Facts, Het brein. Een bezoek aan de tentoonstellingen met deelname aan een workshop. Deze workshops worden door NEMO-medewerkers gegeven en duren ongeveer 45 minuten. Bij de workshop hoort een (gratis te downloaden) handleiding voor leerkrachten, met een inleidende en afsluitende les die de leerkracht op school kan geven. Er zijn in 2014 workshops over: - groep 3-4: Zeepbellen - groep 5-6: Onderzoeken, Maak>test>verbeter - groep 7-8: Microscopen, Het brein, Proefjes. Een bezoek aan een science show: een (theater) voorstelling die de leerlingen meeneemt in de wereld van wetenschap en techniek. Scholen kunnen in 2014 de science show Ruimteschip Aarde boeken, bestemd voor groep 5-8; een intieme voorstelling in het theater op Verdieping 1 rondom de Tangible Earth. Bezoekers kijken naar de aarde vanuit het perspectief van een astronaut in de ruimte en zien de schoonheid - maar ook de kwetsbaarheid - van onze planeet. Deze show wordt ondersteund door inleidend en afsluitend materiaal dat de leerkracht op school kan inzetten. Voor (aanstaande) leerkrachten is er: De NEMO Leerkrachtenclub waarvan inmiddels ruim 2.000 leerkrachten lid zijn. De leden kunnen ook in 2014 profiteren van een inspirerende bijeenkomst in het voorjaar en van allerlei voordelen (kortingen). De PO-brochure die de leerkrachten informeert over ontwikkelingen en tips voor in de klas, alsmede voor een geslaagd uitje aan NEMO. De digitale nieuwsbrief voor leerkrachten. Het Pabo-programma: voor leerjaar 1 en 2 is dit gericht op fascinatie en inspiratie, voor leerjaar 3 en 4 is er een meer verdiepend programma. In 2014 zal het SLC het volgende realiseren: Een nieuw begeleid aanbod voor de PO-bovenbouw gerelateerd aan de nieuwe wiskunde tentoonstelling. Een training van de NEMO-publieksbegeleiders in het stimuleren van exploratief gedrag en het bevorderen van de interactie tussen de leerkracht en de leerling. Deelname aan relevante bijeenkomsten en beurzen voor leerkrachten. Afhankelijk van de financiering zal de samenwerking met de gemeente Amsterdam worden gecontinueerd, met als doel het vergroten van het aantal Amsterdamse leerlingen uit groep 5-8 dat een bezoek brengt aan NEMO. Voortgezet onderwijs Het scholenprogramma voor leerlingen in het VO bestaat uit: Een regulier bezoek aan de tentoonstellingen. Een bezoek aan de tentoonstellingen inclusief gebruik van werkbladen. Deze werkbladen geven meer structuur aan een bezoek. Aan de hand van vragen en opdrachten worden de leerlingen door de tentoonstellingen geleid gedurende circa 45-60 minuten. Deze werkbladen zijn gratis te downloaden van de NEMO-website. Er zijn werkbladen voor: - onderbouw: Zoeken naar leven, Krachten, Communicatie, Teen Facts, Elektrische energie - vwo 4-5: Zoeken naar leven. 16

Een bezoek aan de tentoonstellingen inclusief deelname aan een workshop. Deze workshops worden door NEMO-medewerkers gegeven en duren ongeveer 45 minuten. Bij de workshop hoort een (gratis te downloaden) handleiding voor leerkrachten, met een inleidende en afsluitende les voor op school die de leerkrachten kunnen geven. Er zijn workshops voor: - vmbo 2-3: Kettingreactie - onderbouw: Elektrische autorace. Deelname aan een educatief project. NEMO biedt in 2014 de volgende educatieve projecten die deels op school plaatsvinden en deels bij NEMO: - Het project Science Center op School voor VO-onderbouw (tot juli 2014) waar scholieren in teamverband tentoonstellingsobjecten ontwerpen en bouwen. - Shell organiseert in samenwerking met NEMO het Jet-Net programma rondom het thema Energie, gericht op leerlingen havo/vwo-2. De deelnemende leerlingen bezoeken de NEMOexhibits over energie en doen een lab-experiment met een brandstofcel. Daarnaast maken ze een bedrijfsprofiel van een van tevoren gekozen bedrijf. - Tube Your Future: sinds 2007/2008 loopt dit succesvolle project. Inmiddels hebben ruim 20.000 VO-leerlingen in heel Nederland hieraan deelgenomen. De wedstrijd daagt leerlingen van 3, 4 en 5 havo/vwo uit een kort filmpje (3-4 minuten) te maken over een professional in het veld van bètawetenschap en technologie. Op deze manier creëren leerlingen een eigen beeld van het soort werk dat je kunt doen met een bèta- of techniekopleiding. De beste filmpjes komen in aanmerking voor mooie prijzen die worden uitgereikt tijdens een chic award gala in NEMO. Jet-Net en TechniekTalent zijn medefinanciers voor de periode 2012-2016. Voor docenten is er: De VO-docentenavond in de tweede helft van 2014. De VO-brochure, met informatie over de nieuwste ontwikkelingen en tips voor een geslaagd uitje aan NEMO en voor in de klas. De digitale nieuwsbrief. In 2014 zal SLC het volgende realiseren: Een nieuwe workshop voor in het Wonder Lab (onder voorbehoud). Een science show, demonstratie of voorstelling voor de onderbouw VO. Het onderwerp is nog niet bekend. Een training van de NEMO-publieksbegeleiders in het stimuleren van exploratief gedrag en het bevorderen van de interactie tussen de docent en de leerling. Ontwikkeling van een aanbod voor VO-docenten dat hen inhoudelijk meer zal betrekken bij de ervaring van de leerlingen. Deelname van NEMO aan relevante beurzen en andere ontmoetingsplaatsen voor docenten. Afhankelijk van de financiering wordt in samenwerking met de gemeente Amsterdam een evenement voor Amsterdamse vmbo-docenten georganiseerd. Educatieve activiteiten en evenementen in NEMO Het SLC zal een eerste verkenning doen naar de mogelijkheden van verticale (educatieve) routes voor speciale doelgroepen. Speciale programmering tijdens de Amsterdamse Kunstschooldagen, die de Stichting JAM in NEMO in 2014 zal organiseren. Tijdens deze dagen bezoeken de achtste groepen van Amsterdamse basisscholen diverse culturele instellingen in de stad, waaronder NEMO, om zo te proeven van wat Amsterdam te bieden heeft. 17

Gratis toegang tijdens de Intreeweek van de Amsterdamse hogescholen en universiteiten in september. Blijvend onderzoek naar de mogelijkheid of NEMO de locatie kan zijn voor diverse onderwijsgerelateerde evenementen. Bijvoorbeeld voor de uitreiking van de Nationale Onderwijsprijs, de Dag van de Leraar, educatieve bijeenkomsten voor leerlingen en/of docenten, et cetera. 2.5.2 (Inter)nationale educatieve activiteiten Deze activiteiten bestaan uit diverse aspecten: lesmateriaal voor op school of thuis en educatieve projecten die een leerkracht/docent met de klas kan uitvoeren. Lesmateriaal voor gebruik op school of thuis Het SLC geeft onder de naam ESERO NL (European Space Education Resource Office), gefinancierd door NSO en ESA, uitvoering aan diverse educatieve activiteiten over ruimtevaart en sterrenkunde. - De website Ruimtevaartindeklas.nl is een online portal voor een doorlopende leerlijn wetenschap en techniek, met ruimtevaart en sterrenkunde als vertrekpunt. De lespakketten die via de site te downloaden zijn, zijn bestemd voor PO groep 1 t/m 8 en voor havo, vwo klas 1-2. - ESERO NL ontwikkelt daarnaast lesmaterialen met gebruik van expertvideo s. Een expertvideo is een kort filmpje waarin een wetenschapper een principe uit de wereld van ruimtevaart en sterrenkunde uitlegt. Deze video s worden gekoppeld aan bestaand en nieuw te ontwikkelen lesmateriaal. Expertvideo s kunnen ook een uitdaging zijn, waarbij leerlingen een missie uitvoeren en zo principes uit de ruimtevaart en sterrenkunde ontdekken en onderzoeken. Ook hierbij wordt lesmateriaal ontwikkeld. - ESERO NL gaat in samenwerking met het KNMI lesmateriaal uitbrengen rondom aerosolenonderzoek. Hierbij wordt ook aandacht besteed aan een nieuw in Nederland ontwikkeld instrument, TROPOMI, dat in 2014 wordt gelanceerd op een satelliet en dat onderzoek gaat doen aan de atmosfeer. Lesmateriaal over hoe satellieten ontworpen, gebouwd, getest en gelanceerd worden is een onderdeel binnen dit aanbod. - ESERO NL onderzoekt in 2104 de mogelijkheid om satellietdata in te zetten in het onderwijs. De onmetelijke schat aan gegevens kan een waardevolle betekenis hebben in het onderwijs. - Basisscholen, science centra en musea hebben de mogelijkheid de (door ESERO NL ontwikkelde) reizende tentoonstelling Ruimtehotel Delta voor een periode van een week of langer te huren. De tentoonstelling gaat vergezeld van bijbehorend lesmateriaal voor groep 3 tot en met 6. De mogelijkheid tot het huren van deze tentoonstelling is vooralsnog onder voorbehoud, aangezien de tentoonstelling een upgrade nodig heeft waarvoor financiering wordt gezocht. Sinds het schooljaar 2007/2008 wordt samengewerkt met het Schooltv-programma Nieuws uit de Natuur voor groep 5 en 6 van het primair onderwijs. In schooljaar september 2013 - juni 2014 zijn 34 nieuwe activerende doebladen te gebruiken die aansluiten bij de nieuwe reeks van het tvprogramma over wetenschap en techniek. Deze doebladen kunnen gratis worden gedownload van de NEMO-site. We verwachten met de doebladen en tv-uitzendingen circa 120.000 leerlingen te bereiken. Door de grootschalige bezuinigingen bij de publieke omroep is het nog onduidelijk of, en in welke vorm, we ook na 2013/2014 de samenwerking met Schooltv kunnen voortzetten. 18

Het SLC participeert in het EU-project Engineer. Het doel van dit project (looptijd 2012-2014) is om innovatieve methoden rondom wetenschap- en techniekeducatie en docententrainingen te verspreiden onder de deelnemende participanten en hun achterban. Het project Engineer is geïnspireerd op het Engineering is Elementary (EiE) programma van het Science Museum in Boston en is gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en het testen van het materiaal in de klas. Binnen dit project is een techniekcurriculum ontwikkeld, bestaande uit 10 lesmodules (en meer dan 100 lessen) voor groep 5-8 van de basisschool. Het SLC heeft een van deze lesmodules ontwikkeld in samenwerking met de Amsterdamse Daltonschool Neptunus, onder begeleiding van de Universiteit van Manchester. Het unieke van dit materiaal is de combinatie van ontwerpend en onderzoekend leren. Vakken die in de modules terugkomen zijn - behalve wetenschap en techniek - ook tekenen, rekenen, taal en de wereldoriëntatievakken. Naast de lesmodule heeft het SLC een uitgebreide training voor leerkrachten en leerkrachtentrainers ontwikkeld (zie hiervoor onder Professionalisering van leerkrachten en docenten). In 2014 zal het SLC twee maal de tweedaagse training geven aan Nederlandse leerkrachten. De deelnemers in dit EU-project zijn: Bloomfield Science Museum (Israël, penvoerder en coördinator), National Museum of Science and Technology Leonorda Da Vinci (Italië), Teknikens Hus (Zweden), Techmania Science Center (Tsjechië), Experimentarium (Denemarken), Eugenides Foundation (Griekenland), Conservatoire National des Arts et Métiers (Frankrijk), The Oxford Trust (Groot-Brittannië), Deutsches Museum (Duitsland), Boston s Museum of Science (Verenigde Staten), ECSITE (België), Manchester Metropolitan University (Groot-Brittannië), International Council of Associations for Science Education (Groot-Brittannië), ARTTIC (Frankrijk), University of West of England (Groot-Brittannië) en tien basisscholen verspreid over de tien deelnemende landen. Een belangrijke recente ontwikkeling is de samenwerking tussen het NEMO Science Learning Center en het Museum of Science in Boston (MOS)/National Center of Technological Literacy (NCTL). Op basis van het door hen ontwikkelde Engineering is Elementary-materiaal, heeft het SLC in het najaar van 2013 een pilot uitgevoerd onder een aantal basisscholen in de regio van Amsterdam. Afhankelijk van financiering en van de evaluatie van de pilot, kan het materiaal mogelijk als basis dienen voor de ontwikkeling van een geheel geïntegreerd Nederlands techniekcurriculum en de landelijke verspreiding hiervan, aansluitend op de leerlijnen zoals deze door SLO worden uitgewerkt in de loop van 2013-2014. Dit zou een wezenlijke invulling zijn van de ambities van het nationaal Techniekpact 2020 en het advies van de Verkenningscommissie wetenschap & technologie in het primair onderwijs (mei 2013). Educatieve projecten Talentenkijker: een project van NEMO en VHTO voor PO-leerlingen over het ontdekken van je talenten en het kennismaken met beroepsbeoefenaars uit de wereld van wetenschap en techniek. Het project wordt gefinancierd door het ministerie van OCW, directie Emancipatiebeleid. VHTO is eindverantwoordelijk en verzorgt onder andere de werving van de deelnemende klassen en rolmodellen. Het SLC heeft het lesmateriaal ontwikkeld en verzorgt de training van de leerkrachten in en buiten NEMO. De trainingen in NEMO zullen plaatsvinden in januari, maart en april 2014. 19