De Zorg Samen Buurt genereert energie Prinsejagt 3 Eindhoven Het begon allemaal met het initiatief van twee buurtvrouwen, Kitty Hesen en José Bielderman. Zij wilden hun buurt Prinsejagt 3 in Eindhoven geschikt maken om zelfstandig oud te worden. Bij de start van hun project organiseerden ze drie bijeenkomsten voor 60+-ers in hun buurt, die ze daarvoor persoonlijk benaderden. Eerst de mensen die ze kenden, en viavia steeds meer. De respons was onverwacht hoog: er kwamen 135 mensen op deze eerste startavonden. Nu, twee jaar later bloeit het project. Kitty Hesen: Je genereert heel veel energie. Ik vind het zo leuk, je kent elkaar beter. José Bielderman zegt: Het verrijkt je. Het is zo bijzonder om te merken hoe ontzettend veel leuke en aardige mensen er zijn. Ik had nooit gedacht dat er zoveel mensen zijn die zo hulpvaardig zijn. Gewoon zo in de wereld staan dat ze iets voor een ander willen doen. In deze tijd, waarin we allemaal het labeltje hebben gekregen dat we allemaal solisten zijn, vind ik dat de grootste opsteker van de afgelopen twee jaar. De initiatiefneemsters hadden in eerste instantie gedacht aan een grote ruimte in een gerenoveerde kerk. Kitty: We dachten aan filmvertoningen, plaza futura, restaurantje enzovoort. José: Dat idee voor dat grote gebouw, daar zijn we gelijk op afgestraft. Mensen willen een meer intieme en overzichtelijke opzet, met de vrijheid om in te lopen. Wat wij dachten, iemand achter de bar, en dat je er wat kon eten, dat willen ze niet. Ze willen gewoon buurtgenoten ontmoeten. De initiatiefneemsters hebben goed geluisterd naar de behoeften van hun buurtgenoten en hun oorspronkelijke plannen gewijzigd en daarop afgestemd. Toen kwam het heel goed uit dat woningcorporatie Woonbedrijf hun een kleine benedenwoning om niet aanbood. De woning zal in de loop van volgend jaar gesloopt worden, tot die tijd is hij in gebruik van het project de Zorg Samen Buurt. José en Kitty organiseerden een paar maanden later een terugkoppelbijeenkomst. Ze besloten daarvoor niet alleen 60+-ers, maar al hun buurtgenoten uit te nodigen. We wonen met elkaar in een buurt, en je hebt elkaar ook nodig in zo n buurt. Oud worden doe je niet alleen met een groep ouderen.
Opvallend was, dat veel mensen wel iets wilden doen, maar zich niet wilden vastleggen. Kitty: In het begin was er heel veel voorbehoud. Dat vergeet ik nooit meer. Half jaar naar Frankrijk, kleinkinderen oppassen, de boot, noem maar op. We hebben de rijdende trein geïntroduceerd. Als je een half jaar naar Frankrijk gaat, dan stap je uit die trein, maar je mag daarna ook weer instappen. Geen enkele verplichting, en dat gaf heel veel ruimte. José vult aan: Vrijblijvendheid is van groot belang. Mensen van onze leeftijd hebben veel vrije tijd, en dan wil je niet beperkt worden door dingetjes die je aangegaan bent en waardoor je niet op vakantie kunt. Die vrijblijvendheid blijkt geen enkel probleem te zijn bij het organiseren van activiteiten, vanwege het grote draagvlak in de buurt. Els te Velde vertelt: we hebben nu 32 gastvrouwen, iedere dag een andere, van maandag tot vrijdag. We zijn open van half elf tot half een en bij de cursussen die hier worden gegeven. Eens in de maand heb ik de beurt, en we ruilen wel onderling. Het loopt als een trein en het wordt steeds drukker. Er is maar één sleutel van de ruimte, die iedere dag door de gastvrouw naar de volgende wordt gebracht. Dat loopt goed, het is in twee jaar nog maar één keer misgegaan. Kitty: dat is ook het belang van kleinschaligheid. Je gaat geen kilometer lopen om een sleutel weg te brengen. Iedere ochtend is er een inloop met koffie, soms is er koffie met een onderwerp. Daarnaast worden allerlei activiteiten ontplooid, zoals een leesclub, conversatieles Frans, een breicafé, een wandelclub. Binnenkort start een voorleesuurtje voor peuters. Het project de Zorg Samen Buurt heeft eenmaal een prijs gewonnen van de gemeente Eindhoven. Om die te kunnen incasseren is ze een commissie van de bestaande wijkvereniging geworden. Er bestond al een buurtvereniging in Prinsejagt 3, en het was beslist niet de bedoeling van de initiatiefneemsters om daar nog een vereniging aan toe te voegen. Er is geen bestuur, wel een coördinatiegroepje van vier tot vijf personen. We beslissen alles met z n allen bij de maandelijkse vergaderingen met de gastvrouwen en andere betrokken vrijwilligers. Dat gebeurt in twee groepen, op een maandag- en dinsdagavond, want met z n allen tegelijk in de ontmoetingsruimte, dat past niet. Bij die gelegenheid wordt het rooster voor de komende maand besproken en de nieuwsbrief opgesteld. De nieuwsbrief, één A4-tje wordt huis aan huis verspreid in de buurt. Behalve de ruimte die om niet ter beschikking is gesteld, ontvangt de Zorg Samen Buurt geen steun of subsidie. Kosten worden gedekt door bijdragen voor koffie (1 ) en deelname aan activiteiten (3 inclusief koffie). Ook als er met bemiddeling van het project klussen worden uitgevoerd, komt de opbrengst daarvan (ook 3 ) in de pot van De Zorg Samen Buurt.
Naast alle gezelligheid en de nadruk op ontmoeting is er ook aandacht voor zorg en burenhulp. Een ervaren probleem daarbij is vraagverlegenheid. Mensen bieden makkelijker hulp aan, dan dat ze er om vragen. Om dit probleem te ondervangen is er sinds januari 2013 de buurttelefoon. Om de beurt bemant een vrijwillige buurtgenoot de telefoon een hele week van 8 tot 8. Deze zorgmakelaar ontvangt de vragen en gaat aan de hand van lijsten met namen op zoek naar iemand die de gevraagde hulp kan bieden. Er zijn lijsten van mensen die willen rijden, willen klussen, de hond willen uitlaten, boodschappen doen. Deze opzet heeft grote voordelen zowel voor de vrager als voor de aanbieder. José: het grote voordeel van zo n zorgmakelaar die er tussen zit, is dat mensen niet het risico lopen, dat ze nee krijgen. Als je er tegen aan loopt te hikken of je zult vragen of iemand een paar boodschapjes voor je wilt halen of eventjes je hond wil uitlaten, want je voelt je niet zo lekker, en degene die je belt zegt nee, dan durf je het nooit meer te vragen. Met de zorgmakelaar er tussen, loop je dat risico niet. En voor degene die gevraagd wordt, is het ook veel makkelijker om nee te zeggen, want die weet dat er na hem of haar nog een aantal namen op de lijst staat. Via deze buurttelefoon loopt ook het zakgeldproject. Het gaat daarbij om klusjes die je liever niet aan je buren vraagt. Jongeren uit de buurt kunnen zich aanmelden voor dergelijke klusjes, zoals oppassen, gras maaien, sneeuw ruimen enzovoort. Het zakgeld mag de jongere wel zelf houden. De buurttelefoon loopt goed. Tot nu toe kon aan alle vragen worden voldaan. Er is eerder sprake van een overschot aan aanbod. Kitty: het is jammer als er aanbod is en geen vraag, dus je kunt het bijna omdraaien: Zo wordt vragen een aanbod in plaats van een gunst. Als dat niet het ultieme middel is om vraagverlegenheid te doorbreken!
Natuurlijk blijft het zaak de grenzen te bewaken. Er kwam bijvoorbeeld eens de vraag van een suikerpatiënt, die normaal zichzelf prikt, maar dat op dat moment zelf niet kon doen. De zorgmakelaar van dienst vond dat geen probleem en hielp met het prikken. Dat leidde tot vragen bij de anderen: niet iedereen wil dat doen. De oplossing die de Zorg Samen Buurt voor dit probleem vond, is dat de zorgmakelaar van dienst zelf bepaalt of deze vraag met ja of nee beantwoord wordt. Bij twijfel kan de zorgmakelaar één ander persoon consulteren, maar niet meer, want dan wordt het al snel roddelen. En vooral geen protocollen! Kitty: Want daar zijn we heel veel tijd mee kwijt, en heel veel discussie, en vervolgens gaan we het over de uitzonderingen hebben. Zorg om continuïteit en toekomstplannen zijn er weinig. Kitty: We leven erg bij de dag. Ons is wel eens gevraagd, hoe we zorgen voor borging voor de toekomst? Toen hebben we gezegd, ja, dat weten we niet. Als het niet meer blijft bestaan, zal er wel geen behoefte meer zijn. Op dit moment is dat niet aan de orde, en dienen zich steeds nieuwe kansen aan. Het Rode Kruis heeft contact gezocht met het project, omdat ze een systeem van wijkcoördinatoren willen invoeren. Een zorginstelling in de buurt heeft contact gezocht en al ruimte aangeboden, waar activiteiten kunnen plaatsvinden. Er is veel in beweging. Kitty, die beroepsmatig betrokken is bij Kilamanjaro Wonen heeft van de provincie Brabant de opdracht gekregen een twaalftal andere projecten te begeleiden met als eindproduct een handleiding met tips om zelf aan de slag te gaan met het organiseren van een zorgzame buurt. Er zijn alleen al in Eindhoven drie vergelijkbare initiatieven gestart en er liggen nog veel meer plannen in de regio. Natuurlijk heeft iedere buurt weer een andere invalshoek, maar de kracht van het concept zit volgens Kitty in de eenvoudige opzet. We staan heel erg open voor kansen en plezier. Plezier is zo belangrijk! Ik denk dat dat een heel groot stuk van onze kracht is, dat we niet alles dichttimmeren aan de voorkant. Dan kom ik bij een groep en die hebben al een heel plan liggen. Dan zeg ik ik denk dat je daarmee geen energie maakt. Dat is soms heel confronterend. Els vertelt enthousiast: het heeft mij een stuk gelukkiger gemaakt. Ik kwam op een leeftijd (80 jaar) dat ik dacht is dit het nou? Wat wil ik nu nog. Ik heb een man hoor, een hele lieve. Maar mijn kleinkinderen zijn groot, mijn kinderen wonen ver weg. Wat moet ik de hele dag? Ik was gewend om vrijwilligerswerk te doen, maar dat was ver weg en daar had ik geen zin meer in. Dit kwam voor mij precies op tijd. Ik kom hier echt niet iedere dag, maar als ik zin heb, ga ik even. Van de week had ik iemand bij een huisbezoek, die zei: ik kom niet want er wordt altijd zo gekletst op zulke bijeenkomsten. Maar dat is helemaal niet waar. José concludeert: Het succes van ons project is, dat er zomaar een idee kan opborrelen en dat het op korte termijn realiseerbaar is. Els de Jong Maart 2014
Lokale kracht in beeld Dit is het vijfde artikel in de reeks lokale kracht in beeld. Kijk voor meer informatie en artikelen op /actueel/specials/lokale-kracht-in-beeld.