SALK eindrapport Overhandiging aan Taskforce voor Limburg op 1 februari 2013 Strategisch Actieplan voor Limburg in het Kwadraat Expertengroep olv Herman Daems VERTROUWELIJK EN INTELLECTUEEL EIGENDOM VAN DE EXPERTENGROEP Gebruik van dit rapport is enkel toegestaan na overleg met de expertengroep
Voorwoord: werkzaamheden van de expertengroep onder leiding van Herman Daems Op 24 oktober 2012 heeft Ford de sluiting van de vestiging in Genk aangekondigd, wat een grote economische en sociale impact zal hebben op de Limburgse regio in de nabije toekomst. Daarop stelt de Vlaamse regering een raad van experten (zonder politiek mandaat) aan, onder leiding van Herman Daems Deze expertengroep heeft de opdracht gekregen om op korte termijn een Strategisch Actieplan voor Limburg in het Kwadraat (SALK) uit te werken, met name een onafhankelijke aanbeveling om duurzame werkgelegenheid te bevorderen en het economisch herstel van de regio op lange termijn te realiseren De expertengroep heeft gedurende 2 maanden (december 2012 - januari 2013) intensief gewerkt aan de concrete uitwerking van SALK. De groep heeft onder meer Een veelheid aan bronnen geraadpleegd 16 partijen uit het middelveld gehoord tijdens officiële hearings Alle suggesties ingediend door verschillende partijen geanalyseerd De expertengroep is 6 maal samengekomen, en er hebben ook een vijftiental werksessies plaatsgevonden in subgroepen Het finale SALK rapport wordt overgemaakt aan de Vlaamse regering op 1 februari 2013, die deze voorstellen verder zal moeten laten concretiseren om vervolgens een beslissing te nemen omtrent wat effectief te implementeren. Dit debat zal plaatsvinden in nauw overleg met de Taskforce voor Limburg, een specifiek overlegorgaan samengesteld uit de verschillende politieke niveaus en de sociale partners De samenstelling van de expertengroep, alsook meer details over de opdrachtstelling, de hearings en de geraadpleegde bronnen zijn opgenomen in bijlage Expertengroep SALK 1
SALK samenvatting (1/2) Limburg werd in de jaren 80 economisch zwaar getroffen door de sluiting van de mijnen. De regio is sindsdien door een reconversie gegaan wat geleid heeft tot een sterke groei in werkgelegenheid. Anno 2013 staat de regio opnieuw onder druk door de sluiting van de Ford vestiging, de grootste werkgever. Limburg moet deze gebeurtenis zo snel mogelijk te boven komen en verder bouwen aan de toekomst. Echter, het Limburgse economische weefsel heeft een aantal belangrijke problemen die een snel herstel bemoeilijken Limburgse werkgelegenheid en welvaart staan onder druk: de sluiting van Ford Genk vergroot het reeds bestaande werkgelegenheidsprobleem. Bovendien dreigt er een daling van de Limburgse welvaart. Werkgelegenheid staat onder druk terwijl totale en beroepsbevolking blijven stijgen en productiviteit daalt Het beschikbare talent sluit niet aan bij de noden van de markt: de werkloosheidsgraad is structureel hoger dan het Vlaamse gemiddelde en treft vooral laaggeschoolden. Bovendien kent de Limburgse beroepsbevolking een scholingsachterstand Limburgse economie mist innovatiekracht en ondernemerschap en de bedrijven zijn onvoldoende exportgericht. Bovendien kent tewerkstelling in Limburg een oververtegenwoordiging in sectoren onder druk (klassieke industrie) Limburgse regio is onvoldoende ontsloten (weg / water / spoor) en de ontwikkeling van bedrijventerreinen is niet afgestemd op de vraag Gezien het huidige financiële klimaat en mogelijks beperktere privé kapitaal accumulatie, is het voor Limburgse bedrijven niet mogelijk om een inhaalbeweging te financieren Gezien de specifieke problemen in Limburg, is een strategische aanpak vereist. De doelstelling van het Strategisch Actieplan voor Limburg in het Kwadraat (SALK) is dan ook het economisch weefsel van de regio duurzamer te maken door een vernieuwende strategie. Op die manier kan jobcreatie versterkt en het werkloosheidssurplus weggewerkt worden. Deze strategie zit vervat in de Limburgse 6-hoek : meer jobs, marktgericht scholen, sterker ondernemen, krachtiger innoveren, beter exporteren, en gericht ontsluiten. Dit alles moet gebaseerd zijn op 2 basisprincipes Interregionale samenwerking: Limburg kan zich het best ontwikkelen in samenwerking met andere regio s zo kan het bouwen op de sterktes van die regio s, en zelf inspelen op hun behoeftes (complementariteit). Community formation: het beleid dient gericht te zijn op het creëren van linken tussen mensen: groei wordt gevoed door het samenbrengen van de juiste partijen (bedrijven, kennisinstellingen en overheid) rond de juiste thema s Expertengroep SALK 2
SALK samenvatting (2/2) De uitvoering van deze strategische visie wordt onderbouwd door 4 pijlers Acties op korte termijn, met als doel de impact van de sluiting van Ford op tewerkstelling te temperen. Een concreet engagement van de Federale en Vlaamse regering m.b.t. een aantal lopende dossiers kan een grote en directe impact hebben op werkgelegenheid. Verder kan de vraag naar en aanbod van arbeid snel beter op elkaar worden afgestemd Acties op lange termijn gericht op een transformatie van het economisch weefsel, vertrekkend van het huidige portfolio aan activiteiten in de regio. Deze maatregelen zijn afgestemd op de noden van de lokale markt: grote sectoren dienen versterkt (V) te worden, in groeiende sectoren moet het potentieel versneld (V) worden en kiemen voor de toekomst moeten verder worden ontwikkeld (O) (V²O principe) Acties op lange termijn gericht op een transformatie van het economisch weefsel, die inspelen op de randvoorwaarden. Deze maatregelen zijn bedoeld om de economie in zijn geheel te versterken (de Limburgse zeshoek). Het beleid moet gericht zijn op het creëren van duurzame jobs, beter opleiden van talent, stimuleren van innovatie, export en ondernemerschap en het verbeteren van de infrastructuur Sterke institutionele verankering van het beleid: de aanpak voor Limburg dient te kaderen in het Vlaamse beleid, maar met de nodige bewegingsruimte voor lokale instellingen om specifieke accenten te leggen. Bovendien spelen de lokale sociale partners een cruciale rol Door het uitvoeren van de SALK aanbevelingen, zal de regio terug kunnen aanknopen bij economische groei. Het zal echter verschillende jaar duren eer de impact van de Ford sluiting gecompenseerd is, en productiviteit moet opnieuw stijgen om de welvaart te kunnen behouden. Vandaar dat het zo belangrijk is om te focussen op het duurzamer maken van het economisch weefsel op lange termijn Een daadkrachtige implementatie en opvolging van SALK is essentieel om de Limburgse economie te versterken. We raden de Vlaamse Regering dan ook aan een transparante, daadkrachtige en duurzame governance structuur uit te tekenen. Dit binnen het kader van het Vlaamse industriële, technologische en arbeidsmarktbeleid en sterk verankerd in de bestaande Vlaamse en Limburgse instellingen Expertengroep SALK 3
SALK Inhoud 1 2 3 4 5 6 Inleiding Limburgse problemen Diagnose van de specifieke economische uitdagingen van Limburg SALK visie & doelstellingen Vernieuwend beleid om te komen tot sterkere Limburgse economie met meer en duurzame tewerkstelling. Netto 10,000 nieuwe jobs en productiviteitsstijging nodig om welvaart te behouden Doelgerichte acties in 4 pijlers Acties op korte termijn met directe impact op tewerkstelling: versnelde uitvoer van bestaande plannen Acties op lange termijn om het economisch weefsel te transformeren, in functie van de noden van de regionale activiteiten (V²O principe): maatregelen die echt het verschil kunnen maken Acties op lange termijn om het economisch weefsel te transformeren in functie van de randvoorwaarden van economische groei: maatregelen die het juiste klimaat creëren Centraal gevoerd beleid met lokale accenten en sterke verankering in lokale instellingen Tot slot Door daadkrachtig beleid volgens Limburgse zeshoek met sterke bestuursstructuur kan de provincie uitgroeien tot een sterkere regio Bijlagen p. 4 p. 7 p. 35 p. 43 p. 104 p. 108 Expertengroep SALK 4
Inleiding Kader voor het Strategisch Actieplan voor Limburg in het Kwadraat SALK kader De opdracht van de expertengroep is het opstellen van een plan voor de toekomstige economische ontwikkeling van Limburg waarbij de nadruk ligt op het creëren van additionele duurzame werkgelegenheid en het versterken van het economische weefsel in de regio Aanleiding / context Sluiting van de Ford fabriek Nakende ontslag van ±8,000 werknemers in Limburg betrokken bij Ford Genk en zijn toeleveranciers Geschatte economische impact van 0.3% op het Belgische BBP De expertengroep heeft binnen deze opdrachtstelling in de periode december 2012 - januari 2013 een strategisch plan voor Limburg uitgewerkt, en dit binnen het volgende kader Het plan heeft voornamelijk een lange termijn focus, en richt zich dus niet uitsluitend op de hertewerkstelling van de werknemers van Ford en toeleveranciers Het plan omvat een strategie voor de regio, onderbouwd door een veelheid aan concrete ideeën om deze strategie te realiseren. Deze ideeën zijn vorm gegeven binnen een korte termijn, en op basis van de beschikbare expertise binnen de expertengroep. De betrokken overheden dienen deze ideeën te concretiseren / evalueren en te kiezen welke te implementeren Het plan spreekt zich niet uit over eventuele extra middelen die toegewezen zouden moeten worden aan Limburg. Het is aan de betrokken overheden om uit te maken welke bijkomende budgettaire inspanning zij wensen te leveren voor de regio. De expertengroep is echter van mening dat vele initiatieven kunnen uitgevoerd worden binnen de huidige budgetten, maar door deze anders en efficiënter aan te wenden De SALK aanbevelingen sluiten aan bij het bestaande kader van Vlaanderen In Actie (ViA) en het Nieuwe Industriële Beleid (NIB). Zij dienen gezien te worden als een verdieping op basis van de specifieke situatie van de Limburgse provincie Expertengroep SALK 5
Inleiding Basisprincipes gehanteerd bij het uitwerken van de SALK aanbevelingen SALK is gericht op maximale creatie van arbeidsplaatsen, met als toetsstenen Duurzame en inclusieve jobcreatie Hoge toegevoegde waarde Onafhankelijkheid van structurele subsidiëring Milieuvriendelijkheid SALK is voornamelijk gebaseerd op creatie van arbeidsplaatsen in de markteconomie, en dit zowel voor loontrekkenden als zelfstandigen SALK focust op de creatie van nieuwe arbeidsplaatsen (en dus niet op herlokalisatie van bestaande activiteiten in Vlaanderen naar Limburg) zodat de tewerkstelling stijgt, waarmee SALK aansluit bij de Vlaamse strategie om de werkzaamheidsgraad te verhogen SALK bouwt verder op Huidige sterktes Reeds aanwezige kiemen voor de toekomst ( niet het wiel heruitvinden ) Competenties aanwezig in de regio SALK initiatieven kaderen in een Korte termijn actieplan vs. een lange termijn aanpak Defensieve vs. offensieve aanpak (jobs beschermen in sectoren onder druk, jobs creëren in groeisectoren) SALK initiatieven zijn bedoeld om niet-markt verstorend te zijn, bij implementatie mogen ze Geen oneerlijke concurrentie veroorzaken binnen de huidige (Limburgse) economie Geen verdringing met zich meebrengen op de arbeidsmarkt Expertengroep SALK 6
SALK Inhoud 1 2 3 4 5 6 Inleiding Limburgse problemen Diagnose van de specifieke economische uitdagingen van Limburg SALK visie & doelstellingen Vernieuwend beleid om te komen tot sterkere Limburgse economie met meer en duurzame tewerkstelling. Netto 10,000 nieuwe jobs en productiviteitsstijging nodig binnen 5 jaar om welvaart te behouden Doelgerichte acties in 4 pijlers Acties op korte termijn met directe impact op tewerkstelling: versnelde uitvoer van bestaande plannen Acties op lange termijn om het economisch weefsel te transformeren, in functie van de noden van de regionale activiteiten (V²O principe): maatregelen die echt het verschil kunnen maken Acties op lange termijn om het economisch weefsel te transformeren in functie van de randvoorwaarden van economische groei: maatregelen die het juiste klimaat creëren Centraal gevoerd beleid met lokale accenten en sterke verankering in lokale instellingen Tot slot Door daadkrachtig beleid volgens Limburgse zeshoek met sterke bestuursstructuur kan de provincie uitgroeien tot een sterkere regio Bijlagen p. 4 p. 7 p. 35 p. 43 p. 104 p. 108 Expertengroep SALK 7
Limburgse problemen Samenvatting Limburg werd in de jaren 80 economisch zwaar getroffen door de sluiting van de mijnen. De regio is sindsdien door een reconversie gegaan wat geleid heeft tot een sterke groei in werkgelegenheid. Anno 2013 staat de regio opnieuw onder druk door de sluiting van de Ford vestiging, de grootste werkgever. Limburg moet deze gebeurtenis zo snel mogelijk te boven komen en verder bouwen aan de toekomst. Echter, Het Limburgse economische weefsel heeft een aantal belangrijke problemen die een snel herstel bemoeilijken A B C D E Limburgse werkgelegenheid en welvaart staan onder druk Sluiting van Ford Genk vergroot het reeds bestaande werkgelegenheidsprobleem en doet de inspanningen van de voorbije jaren teniet Daling van de Limburgse welvaart dreigt aangezien de werkgelegenheid onder druk staat terwijl de totale en beroepsbevolking blijft stijgen en de productiviteit daalt. Bovendien zet de sluiting van Ford Genk de inkomsten voor de lokale overheden onder druk waardoor hun bestuurskracht verminderd wordt Beschikbare talent sluit niet aan bij de noden van de markt Werkloosheidsgraad is structureel hoger dan het Vlaamse gemiddelde en treft vooral laaggeschoolden, jongeren en ouderen Limburgse beroepsbevolking kent een scholingsachterstand Er bestaat een aanzienlijke leerachterstand in lager en secundair onderwijs in de mijnregio Universitair onderwijs is minder uitgebouwd in de regio; hoger onderwijs kan nog beter afgestemd worden op de lokale noden Limburgse economie mist innovatiekracht, internationalisering en ondernemerschap Limburgse bedrijven zijn minder innovatief in vergelijking met het Vlaamse gemiddelde Limburgse bedrijven zijn onvoldoende exportgericht, en de regio slaagt er niet in om meer buitenlandse investeerders aan te trekken Het aantal starters in Limburg daalt Tewerkstelling in Limburg kent een oververtegenwoordiging in sectoren onder druk (klassieke industrie); netto nieuwe jobs in afgelopen jaren gecreëerd in diensten en publieke sector Infrastructuur ondersteunt bedrijven onvoldoende om te groeien Limburgse regio is gebrekkig ontsloten (weg / water / spoor) Ontwikkeling van bedrijventerreinen is niet afgestemd op de vraag De huidige financieringsbronnen zijn ontoereikend voor de Limburgse bedrijven om een inhaalbeweging te kunnen maken Banken voeren een gevoelig strenger kredietbeleid Het is waarschijnlijk aan te nemen dat de opbouw van eigen vermogen in Limburgse bedrijven lager is omwille van de meer recente economische evolutie van de regio Expertengroep SALK 8
Limburgse problemen: Werkgelegenheid & welvaart A Zonder bijkomende maatregelen, valt tewerkstelling in Limburg door sluiting Ford Genk terug op het crisisdieptepunt van 2009 279 Simulatie Werkgelegenheid in Limburg Aantal werknemers 276 273 270 267 264 261 262.0 269.8 271.4 268.7 276.1 275.5 274.1 272.5 Inspanningen van voorbije jaren worden teniet gedaan; de regio loopt mogelijks een achterstand van 5 jaar op Door sluiting Ford Genk gaan ±8,000 jobs verloren in Limburg 268.1 0 2006 07 08 09 10 11 12 13 2014 1 1 Abstractie makend van mogelijke groei in werkgelegenheid 2013-14. Uitsluitend gecorrigeerd voor impact Ford Genk (8K jobs in Limburg): ±2K jobs verloren in 2013, ±6K jobs verloren in 2014 BRON: VDAB arvastat; RSZ; Impactstudie UHasselt Expertengroep SALK 9
Limburgse problemen: Werkgelegenheid & welvaart A Het aantal werkenden daalt als gevolg van de sluiting van Ford Genk, terwijl de totale Limburgse bevolking aangroeit Verwachte evolutie bevolkingsstructuur Limburg Duizend 880 875 870 865 860 855 850 845 570 400 395 390 385 380 375 370 365 360 0 2011 44% 12 13 14 15 16 41% 2017 Totale bevolking Beroepsgeschikte bevolking (15-64 jaar) Beroepsbevolking (Participatiegraad van 69.6% tegen 2017) Beroepsbevolking (aanhouden huidige participatiegraad) Werkenden 1 CAGR t.o.v. 2011 Percent 0.7 0.1 0.5 0.1-0.6 Aandeel werkenden binnen totale bevolking Simulatie Beroepsgeschikte bevolking groeit niet evenredig met totale bevolking omwille van vergrijzing Beleidsdoelstelling om participatiegraad op te trekken tot 70.3% tegen 2020 door activatie 50+ers² Ervan uitgaande dat er geen maatregelen worden genomen om nieuwe werkgelegenheid te creëren 1 Abstractie makend van mogelijke groei in werkgelegenheid 2013-14, uitsluitend gecorrigeerd voor impact Ford Genk (8K jobs in Limburg) 2 De participatiegraad is het aandeel actieve bevolking (werkenden of werkzoekenden) binnen de beroepsgeschikte bevolking (mensen tussen 15-64 jaar); deze bedraagt momenteel 68.2%. Beleidsdoelstelling is om participatiegraad voor 20-64 jarigen op te trekken tot 75% tegen 2020. Inclusief de 15-19 jarigen betekent dit een participatiegraad van 70.3% (veronderstelling dat 15% van de 15-19 jarigen deelneemt aan de arbeidsmarkt). Door extrapolatie van 2020 naar 2017 wordt dit participatiedoel 69.6% voor deze groep in 2017 BRON: FOD economie Expertengroep SALK 10
Limburgse problemen: Werkgelegenheid & welvaart A Na jaren van productiviteitsgroei, daalt deze in Limburg sinds 2008 Arbeidsproductiviteit Reëel BBP 1 (per werkende)/gewerkte uren, CAGR 2 48 0% p.a. Limburg Vlaanderen Stagnering van de productiviteit is een algemene Vlaamse trend 46 44 +3% p.a. In Limburg neemt de productiviteit zelfs af 0% p.a. afgelopen 5 jaar 42-2% p.a. -2% p.a. afgelopen 3 jaar 40 38 36 34 0 2001 02 03 +3% p.a. 04 05 06 07 08 09 10 2011 Deze daling in Limburg is groter aangezien er verhoudingsgewijs meer jobs zijn verloren gegaan in de industrie in vgl met Vlaanderen. Aangezien jobs in de industrie typisch een hogere toegevoegde waarde hebben, weegt dit sterk door op de productiviteit 1 De reële evolutie van het BBP zonder invloed van inflatie; basisjaar voor de meting is 1999 2 Compound annual growth rate of samengestelde jaarlijkse groei BRON: OECD; FOD economie Expertengroep SALK 11
Limburgse problemen: Werkgelegenheid & welvaart A Welvaart in Vlaanderen is hoger en groeit sneller dan in Limburg, gedreven door hogere productiviteit CAGR 1 2001-11 Creatie van welvaart Participatie aan de arbeidsmarkt Werktijd² Productiviteit Limburg BBP Capita ( ) Proportie beroepsgeschikte bevolking³ (Percentage) Tewerkstellings graad 4 (Percentage) Gewerkte uren Werkenden (Uren) BBP Gewerkte uren ( /uur) 2001 21,255 68.6% 60.3% 1,512 33.9 21,255 +2.0% p.a. -0.2% p.a. +0.8% p.a. 0% p.a. +1.4% p.a. 2011 26,006 67.6% 65.1% 1,512 39.1 Vlaanderen 2001 24,998 66.1% 63.4% 1,577 37.8 +2.6% p.a. -0.1% p.a. +0.5% p.a. 0% p.a. +2.2% p.a. 2011 32,317 65.7% 66.2% 1,577 47.1 1 Compound annual growth rate of samengestelde jaarlijkse groei 2 Cijfers op Belgisch niveau aangepast voor Limburg o.b.v. cijfers VDAB; geen evolutie van 2001 naar 2011 3 Aandeel beroepsgeschikte bevolking (15-64j) binnen totale bevolking 4 Aandeel werkenden binnen beroepsgeschikte bevolking BRON: Eurostat; Statbel; OESO; VDAB Expertengroep SALK 12
Limburgse problemen: Werkgelegenheid & welvaart A Zonder meer werkgelegenheid en hogere productiviteit, dreigt de welvaart in Limburg te dalen CAGR 1 2001-11 Creatie van welvaart Participatie aan de arbeidsmarkt Werktijd Productiviteit BBP Capita ( ) Proportie beroepsgeschikte bevolking 2 (Percentage) Tewerkstellingsgraad³ (Percentage) Gewerkte uren Werkenden (Uren) BBP Gewerkte uren ( /uur) Limburg 2011 26,006 67.6% 65.1% 1,512 39.1-1.6% p.a. -0.6% p.a. -0.7% p.a. 0% p.a. 0% p.a. 2017 24,124 65.3% 62.5% 1,512 39.1 Rekening houdend met impact Ford Genk en zonder maatregelen om nieuwe werkgelegenheid te creëren Extrapolatie productiviteitsgroei van afgelopen 5 jaar 1 Compound annual growth rate of samengestelde jaarlijkse groei 2 Aandeel beroepsgeschikte bevolking (15-64j) binnen totale bevolking 3 Aandeel werkenden binnen beroepsgeschikte bevolking BRON: Eurostat; Statbel; OESO; VDAB Expertengroep SALK 13
Limburgse problemen: Werkgelegenheid & welvaart A Het voorbeeld van de stad Genk toont aan dat de sluiting van Ford Genk een impact kan hebben op de budgetten van de lokale overheden ILLUSTRATIEF Onmiddellijk verlies door wegvallen mln, stad Genk Onroerende voorheffing gebouwen Onroerende voorheffing outillage 1 Motorenbelasting Inkomstenbelastingen werknemers Ford Genk Totaal verlies inkomsten Genk 10 2 6 1 1 Genkspecifiek verlies door situering Ford terreinen op grondgebied Genk 10 mln vertegenwoordigt 9% van de stadsbegroting van Stad Genk Dit is in het bijzonder problematisch aangezien Genk diverse projecten in stelling heeft staan om de overgang te maken naar innovatieve maak- en kenniseconomie. Deze projecten zijn echter door dit inkomensverlies gehypothekeerd De huidige situatie bovendien een versnelling en versterking vergt van extra investeringen in toekomstgerichte economische projecten Deze cijfers houden nog geen rekening met indirecte effecten 1 Outillage: alle toestellen, machines en andere installaties dienstig voor een nijverheids-, handels- of ambachtsbedrijf 2 Indirect verlies aan inkomsten door inkomensverlies ontslagen werknemers waardoor in Genk minder geconsumeerd zal worden. Deze indirecte effecten zullen leiden tot andere ontslagen en dalende belastingen BRON: Stad Genk Expertengroep SALK 14
Limburgse problemen: Talent B Werkloosheid is reeds jaren structureel hoger dan Vlaamse gemiddelde; sluiting Ford Genk dreigt kloof terug te vergroten 11.5 Simulatie 11.0 10.5 Werkloosheid Limburg vs. Vlaamse gemiddelde 1 Percentage 10.0 9.5 9.0 8.5 8.0 7.5 7.0 1.4% 0.6% 2.2% Limburg Door sluiting Ford Genk gaan ±8,000 jobs verloren in Limburg (+2.0%), ±12,000 jobs in Vlaanderen (+0.4%) Vlaanderen 6.5 6.0 0 2001 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 2014² 1 Data steeds op basis van maand oktober van desbetreffende jaar 2 Assumptie: 2012 werkloosheid aangehouden in 2013 & 2014, uitsluitend gecorrigeerd voor impact Ford Genk (8K jobs in Limburg, 12K jobs in Vlaanderen) BRON: VDAB arvastat; RSZ; Impactstudie UHasselt Expertengroep SALK 15
Limburgse problemen: Talent B Werkloosheid treft vandaag voornamelijk jongeren, 50+ers en laaggeschoolden. Werkloosheid verschuift meer naar mannen en gemiddelde duurtijd neemt toe Percentage, proportioneel t.o.v. het totaal= 100% Leeftijd Geslacht Scholingsgraad Werkloosheidsduur <25 25-50 50 Mannen Vrouwen Hoog Laag <1 j 1-2 j 2 j Midden 27 25 41 52 10 15 34 38 65 59 67 51 59 57 12 48 48 16 6 24 24 25 2001 2012 2001 2012 2001 2012 2001 2012 BRON: VDAB arvastat Daling in proportie van laaggeschoolden; blijft echter hoger dan aandeel laaggeschoolden in beroepsgeschikte bevolking (31%) Expertengroep SALK 16
Limburgse problemen: Talent B Het opleidingsniveau van de beroepsgeschikte bevolking neemt toe, maar trager dan in de rest van Vlaanderen Opleidingsniveau Percentage van de bevolking tussen 15-64j naar opleidingsniveau, 2011 Universitair Hoger secundair Lager secundair Lager onderwijs Geen diploma 100% = Hoger onderwijs niet universitair lang Hoger onderwijs niet universitair kort 571 7 10 3 5 17 16 43 20 6 5 Limburg 4,136 40 18 7 4 Vlaanderen CAGR 1, 2007-11 Percent Limburg Vlaanderen +1.7 +2.7 1.4 1.5-1.9-2.7 Hoog geschoolden Midden geschoolden Laag geschoolden Het aantal laag en midden geschoolden is hoger in Limburg vs. Vlaanderen, onder meer gedreven door scholingsachterstand in lager en secundair onderwijs in de mijnregio s Het aantal hooggeschoolden is lager vs. Vlaanderen en is de afgelopen jaren ook trager aangegroeid Participatie aan hoger onderwijs van de Limburgse jeugd² is momenteel wel in lijn met het Vlaamse gemiddelde; het zal echter tijd vragen eer de historische achterstand van de Limburgse (beroepsgeschikte) bevolking is bijgebeend en mogelijks dient ook brain drain terug gedrongen te worden 1 Compound annual growth rate of samengestelde jaarlijkse groei BRON: FOD Economie Expertengroep SALK 17
Limburgse problemen: Talent B De scholingsachterstand in Limburg ligt in lijn met Vlaanderen; mijngemeenten vormen echter een duidelijke probleemzone Percentage, aandeel leerlingen met schoolse vertraging Schoolse vertraging in het lager onderwijs 1 15,5 14,0 15,4 17,5 18,0 20,8 20,9 Scholingsachterstand start reeds in het lager onderwijs en groeit aan in het secundair onderwijs Schoolse vertraging in het secundair onderwijs 1 29,0 30,2 31,7 29,8 25,5 39,9 41,0 Steden Maasmechelen en Genk zijn het meest geconfronteerd met problematiek De situatie is nauwelijks verbeterd over de afgelopen jaren Vlaams Gewest Limburg Hout-halen- Helchteren Beringen Heusden- Zolder Genk Maasmechelen Limburgse mijnstreek 1 Betreft gewoon onderwijs BRON: Studiedienst Vlaamse regering Expertengroep SALK 18
Limburgse problemen: Talent B Door beperkt universitair aanbod in Limburg, kiezen universiteitsstudenten vaak om te studeren buiten hun provincie Percentage, studiejaar 2010-11 Locatie Limburgse universiteitsstudenten N = 9,296 Gebrek aan lokale universitaire opleidingen werkt brain drain in de hand Limburgse studenten N = 24,989 Limburg 24 Universiteit UHasselt Aantal faculteiten 4 63 37 Universiteit Hogeschool Elders 76 Locatie Limburgse hogeschoolstudenten 30 N = 15,693 Elders UGent 11 KULeuven 16 Geneeskunde en levenswetenschappen Wetenschappen Rechten Bedrijfseconomische wetenschappen 70 Limburg BRON: Studiedienst Vlaamse Regering Expertengroep SALK 19
Limburgse problemen: Talent B Limburgse ondernemers ervaren het gebrek aan personeel met de juiste competenties als grootste groeiremmer Grootste groeiremmers voor eigen sectoren 1 : gebrek aan % van de ondernemers (n = 442) Competente werknemers Arbeidsmarkt flexibiliteit Ondersteunende maatregelen voor groeiambities Overheidsfinanciering Privé kapitaal Ondersteuning voor innovatie en kennisontwikkeling Ruimte (terreinen, gebouwen, uitrusting) Infrastructuur (e.g., weg, spoor, water) 9 12 25 29 39 47 60 66 Sectorspecifieke info Handel, Bouw en Logistiek (>80%) Vrije beroepen en onderzoek (43%) Industrie (79%), Logistiek (73%) Inform & Comm (44%), Publieke sector (0%) Industrie (79%), Logistiek (73%) Inform & Comm (44%) Handel (17%) Vrije beroepen en onderzoek (46%) Logistiek (7%) Publieke sector (50%) Logistiek (7%) Handel (31%) Meest frequente antwoorden op de open vraag Welke boodschap wil u nog meegeven aan de expertengroep om de groei van het aantal arbeidsplaatsen in Limburg te maximaliseren? Verlagen van de loonkost Vergroten van de kloof tussen verloning voor werkenden en werkloosheidsuitkeringen Verlagen van de administratieve lasten Stimuleren van ondernemerschap en in het bijzonder bij KMOs Focus op scholing om vraag en aanbod op de arbeidsmarkt beter op elkaar af te stemmen Positivisme Innovatie en export 1 Op basis van multiple choice BRON: VKW bevraging december 2012 Expertengroep SALK 20
Limburgse problemen: Innovatiekracht, export & ondernemerschap C Het Limburgs aandeel binnen de IWT steun is licht toegenomen maar blijft lager dan het Limburgs aandeel in het Vlaamse BBP IWT steun aan bedrijven 1 mln, 2004-11 Limburg Vlaanderen 135 120 Groei + 36 mln (+43%) De Limburgse economie is goed voor 11% van het Vlaamse BBP 105 90 75 60 45 30 15 0 2004 6% van totale IWT steun 05 06 07 08 7% van totale IWT steun 09 10 2011 + 3 mln (+64%) Limburgse grote ondernemingen en high-tech KMO s vinden slechts beperkt hun weg naar het IWT: hun aandeel bedraagt 5% (2008-11) van de fondsen van het IWT O&O-programma Limburgse KMO s vinden beter hun weg naar IWT: hun aandeel bedraagt 10% binnen het KMO-innovatie programma 1 Gebaseerd op 3 jaar voortschrijdend gemiddelde BRON: IWT via VOKA Barometergegevens Expertengroep SALK 21
Limburgse problemen: Innovatiekracht, export & ondernemerschap C Het aantal patentaanvragen ligt in Limburg lager dan in de rest van Vlaanderen, ook als men rekening houdt met lager aantal inwoners Totaal aantal, 2008 Aantal Europese patentaanvragen Aantal patenten per miljoen inwoners Antwerpen 228 134 Vlaams Brabant 208 195 Oost-Vlaanderen 178 126 West-Vlaanderen 129 112 Limburg 82 99 Vlaams Gewest 825 133 BRON: Eurostat Expertengroep SALK 22
Limburgse problemen: Innovatiekracht, export & ondernemerschap C De exportgerichtheid van top 500 Limburgse bedrijven neemt af Prestatie Top 500 1 bedrijven in Limburg Omzet & exportpercentage Top 500 in 2011, mrd, percentage, 2006-11 Aandeel omzet export 100% = 27 52 31 47 In 2006 realiseerde de Top 500 Limburgse bedrijven 52% van hun omzet door export, in 2011 was dit nog slechts 47% Aandeel omzet binnenlandse markt 48 53 De omzet steeg in dezelfde periode echter van 27 mrd naar 31 mrd (+2.7% p.a.). Deze omzetstijging werd haast volledig gerealiseerd op de binnenlandse markt 2006 2011 1 Analyse op basis van database VKW van 500 grootste bedrijven in Limburg (Top 500), exclusief KBC BRON: VKW database top 500 Expertengroep SALK 23
Limburgse problemen: Innovatiekracht, export & ondernemerschap C Limburg exporteert nauwelijks buiten Europa, in schril contrast met het Vlaamse gemiddelde Export buiten de Europese Unie Percentage van het BBP CAGR 1 2006-11 Procent Vlaanderen Limburg 35 34 +4.3 30 25 20 30% In Vlaanderen wordt 34% van het BBP gegenereerd door export buiten Europa, voor Limburg is dit slechts 3% 15 10 5 25% 3 +7.4 Ondanks het feit dat het exportaandeel binnen het BBP in Limburg groeit, is de kloof met Vlaanderen nog toegenomen 0 2006 07 08 09 10 2011 1 Compound annual growth rate of samengestelde jaarlijkse groei BRON: VOKA Limburg Expertengroep SALK 24
Limburgse problemen: Innovatiekracht, export & ondernemerschap C Hoewel het aantal buitenlandse investeringsprojecten in Vlaanderen steeg, bleef dit in Limburg stabiel Buitenlandse investeringen in Vlaanderen Aantal projecten/jaar 1, 2003-11 132 174 23 CAGR² 2003-11 Procent +3.5³ +0.5 Limburg Rest van Vlaanderen 22 110 151 +4.0 Het aantal buitenlandse investeringsprojecten is de afgelopen 8 jaar in Vlaanderen sterk gegroeid Limburg heeft niet kunnen kapitaliseren op deze positieve evolutie 2003 2011 1 Op Limburgs niveau zijn geen cijfers beschikbaar omtrent het volume in van de buitenlandse investeringen 2 Compound annual growth rate of samengestelde jaarlijkse groei 3 CAGR voor Vlaanderen als geheel BRON: FIT Expertengroep SALK 25
Limburgse problemen: Innovatiekracht, export & ondernemerschap C Het aantal oprichtingen van vennootschappen in Limburg daalde de afgelopen jaren t.o.v. een stijging in de rest van Vlaanderen Oprichting vennootschappen volgens regio %, 2009-11 Oprichting vennootschappen volgens regio Aantal, 2009-11 Rest van Vlaanderen Limburg CAGR %, 2009-11 100% = 19,877 21,518 20,152 20,000 86.2 18,000 1.3 86.5 87.3 16,000 4,000 13.8 13.5 12.7 2,000-3.3 2009 BRON: RSVZ 10 2011 0 2009 2010 2011 Het aantal starters in Limburg nam af de afgelopen jaren Zowel relatief t.o.v. Vlaanderen (van 13.8% van het totaal naar 12.7%) Als in absoluut aantal oprichtingen (-3.3% p.a.) Expertengroep SALK 26
Limburgse problemen: Innovatiekracht, export & ondernemerschap C Tewerkstelling in Limburg is oververtegenwoordigd door de industrie; ondervertegenwoordiging van diensten in de privé sector biedt groeipotentieel Aantal arbeidsplaatsen, duizend, percentage, 2011 100% = Productie Diensten 276 28 2,195 24 37 44 Sectoren die oververtegenwoordigd zijn in Limburg t.o.v. Vlaanderen 76 100% 3 Machinebouw 6 6 Landbouw, energie en afvalbeheer 13 Voeding Metaal 14 Automotive Petrochemie Andere productie 1 15 19 526 5 7 11 8 6 13 25 Publieke sector 2 35 33 Bouw 23 26 Limburg Vlaanderen Limburg Vlaanderen Na de sluiting van Ford Genk, daalt aandeel van productie in Limburg tot 25%; in Vlaanderen tot 23% Na de sluiting van Ford Genk, daalt aandeel van automotive in Limburg tot 6%; in Vlaanderen tot 4% 1 Delfstoffen, tabak, kleding, leer, houtindustrie, drukkerijen, papier, informatica, elektrisch apparatuur, ander transport, meubelen, overige industrie, reparatie machines 2 Publieke sector omvat tewerkstelling in openbaar bestuur, maatschappelijke dienstverlening en menselijke gezondheidszorg. Privé instellingen in dit domein vallen hier ook onder. Voor meer details - zie bijlage BRON: RSZ Expertengroep SALK 27
Limburgse problemen: Innovatiekracht, export & ondernemerschap C Netto nieuwe jobs in Limburg werden afgelopen jaren gecreëerd in diensten en publieke sector Evolutie arbeidsplaatsen in Limburg naargelang sector (exclusief zelfstandigen) Aantal arbeidsplaatsen, Duizend CAGR² Procent Aandeel in totale groei Procent Productie 262 81 (31%) -5 10 Privé sector: +5,100 jobs 8 276 5.1% 76 (28%) -1.2-36 Diensten 93 (35%) 103 (37%) 2.0 74 Publieke sector 88 (34%) 97 (35%) 1.8 62 2006 1 Productie Diensten Publieke sector 2011 1 De privésector creëerde netto slechts ±5,100 nieuwe jobs; ±4,800 netto arbeidsplaatsen verloren in productie en ±9,900 netto arbeidersplaatsen gecreëerd in diensten ±8,300 netto arbeidsplaatsen in de publieke sector; creëert verschuiving naar meer niet-markt tewerkstelling 1 2011 data zijn resultaat van simulatie: reële groeivoeten per sector (planbureau) toegepast op 2010 data 2 Compound annual growth rate of samengestelde jaarlijkse groei BRON: Dynam; RSZ; Planbureau Expertengroep SALK 28
Limburgse problemen: Innovatiekracht, export & ondernemerschap C In Limburg verschuift de werkgelegenheid naar kleinere organisaties Evolutie arbeidsplaatsen bij lokale Limburgse organisaties naargelang bedrijfsgrootte Aantal arbeidsplaatsen, Percentage CAGR³ Procent 100% = 262 276 <50 werknemers 44 45 1.4 50-500 werknemers 43 43 1.3 >500 werknemers 13 2006 12 2011-0.7 Vooral grote interregionale bedrijven reduceren tewerkstelling in Limburg 2 1 2011 data zijn resultaat van simulatie: reële groeivoeten per sector (planbureau) toegepast op 2010 data 2 Interregionale bedrijven zijn bedrijven met maatschappelijke zetel buiten Limburg maar met tewerkstelling binnen Limburg 3 Compound annual growth rate of samengestelde jaarlijkse groei BRON: RSZ Expertengroep SALK 29
Limburgse problemen: Infrastructuur D Limburg is onvoldoende ontsloten, en dit zowel voor personen- als goederentransport Kanaal / waterweg Spoortracé Autosnelweg Gewestweg Er is geen Noord- Zuidverbinding via autosnelweg (N74) Capaciteit E313 is beperkt (slechts 2 baanvakken) Capaciteit E314 tussen Lummen Nederlandse grens is beperkt Ijzeren Rijn is niet in gebruik Sluizencomplex De Blauwe Kei in Lommel en De Stop in Lozen verhinderen de toegankelijkheid van grote schepen (>1,350 ton) Constructie bruggen over Albertkanaal hindert containerschepen (met 4 lagen aan containers) Sint-Truiden is niet aangesloten op E40 BRON: POM; Agentschap Ondernemen Gebrek aan ontsluiting hindert zowel het verkeer met de omliggende regio s als de mobiliteit binnen de Limburgse provincie Spoorlijn 18 en 20 zijn niet in gebruik Ontsluiting door openbaar vervoer doorheen de regio (trein, bus en tram) is eveneens suboptimaal Expertengroep SALK 30
Limburgse problemen: Infrastructuur D Grote beschikbaarheid aan bedrijventerreinen, maar onvoldoende afgestemd op de vraag Oppervlakte Ha, 2012 Actief aanbod In ontwikkeling In planning Totaal 1 Haspengouw / Zuid-Limburg Midden-Limburg Maasland Noord-Limburg West-Limburg 86 121 66 333 89 19 22 12 83 166 17 50 104 0 37 122 193 182 416 292 Totaal 695 302 208 1,206 Gemiddelde vraag is ±80 ha/jaar; reserves lijken dus voldoende voor komende ±15 jaar. Er zijn echter 2 belangrijke knelpunten Er zijn gebieden binnen Limburg met relatieve of absolute schaarste aan bedrijventerreinen (Houthalen, Hasselt, Tongeren-Oost en Sint-Truiden) Er is een tekort aan KMO-gronden, voornamelijk in het Maasland, NO-Limburg en Zuid-Limburg 1 Houdt geen rekening met reserves in privéhanden (432 ha) en het mogelijks beschikbaar komen van de Ford Genk terreinen (130 ha) BRON: Agentschap Ondernemen; POM Expertengroep SALK 31
Limburgse problemen: Infrastructuur D en vele bedrijventerreinen zijn onvoldoende ontsloten Bedrijventerreinen met gebrekkige ontsluiting Neerpelt en Overpelt Dilsen-Rotem Waterschei Paal-Beringen Maasmechelen Sint-Truiden BRON: POM; Agentschap Ondernemen Expertengroep SALK 32
Limburgse problemen: Financiering E Bedrijven raken gevoelig minder makkelijk aan kredieten maar doen ook minder aanvragen Weigeringsgraad Belgische leningaanvragen door bedrijven Index, 100 = gemiddelde voor aanvragen in eerste 8 maand 2008 103,2 113,6 118,9 86,4 103,1 115,1 104,4 97,9 108,1 115,0 136,8 Kredietaanvragen Procent, evolutie t.o.v. zelfde trimester jaar voordien 6,7 11,3 22,8 15,4 15,3 3,5 17,2 3,8 Problemen financiering in Vlaanderen Moeilijkere kredietfinanciering Te weinig kapitaal voor kleinere bedrijven (segment 1,5 tot 5 mln) Onvoldoende high risk financiering voor bedrijven in transitiefase -3,4 K1-14,2-16,3 K2 K3 K4 K1 K2 K3 K4 K1 K2 K3 2010 2011 2012 BRON: Febelfin; Analyse experten Expertengroep SALK 33
Limburgse problemen: Financiering E Limburgse ondernemers ondervinden eveneens strenger bankenbeleid; huidige financieringsmiddelen ontoereikend voor hen om inhaalbeweging te kunnen maken Huidige financieringsklimaat heeft sterke impact in Limburg in vergelijking met Vlaanderen omdat Het economisch weefsel zich minder heeft ontwikkeld De bedrijven veelal nog een te kleine dimensie hebben De kapitaalaccumulatie binnen de privé sector kleiner is geweest Bankfinanciering: Limburgse bedrijven ondervinden een stijging van Percentage van Limburgse bedrijven dat afgelopen kwartaal in contact kwam met de bank en als reden aangaf, 2012 Kostprijs investeringskrediet Bankeisen voor aanlevering bedrijfsinformatie Geëiste waarborgen Behandelingstermijn kredietaanvraag 17 19 25 27 BRON: VKW bevraging POL januari 2012; Analyse experten Expertengroep SALK 34
SALK Inhoud 1 2 3 4 5 6 Inleiding Limburgse problemen Diagnose van de specifieke economische uitdagingen van Limburg SALK visie & doelstellingen Vernieuwend beleid om te komen tot sterkere Limburgse economie met meer en duurzame tewerkstelling. Netto 10,000 nieuwe jobs en productiviteitsstijging nodig om welvaart te behouden Doelgerichte acties in 4 pijlers Acties op korte termijn met directe impact op tewerkstelling: versnelde uitvoer van bestaande plannen Acties op lange termijn om het economisch weefsel te transformeren, in functie van de noden van de regionale activiteiten (V²O principe): maatregelen die echt het verschil kunnen maken Acties op lange termijn om het economisch weefsel te transformeren in functie van de randvoorwaarden van economische groei: maatregelen die het juiste klimaat creëren Centraal gevoerd beleid met lokale accenten en sterke verankering in lokale instellingen Tot slot Door daadkrachtig beleid volgens Limburgse zeshoek met sterke bestuursstructuur kan de provincie uitgroeien tot een sterkere regio Bijlagen p. 4 p. 7 p. 35 p. 43 p. 104 p. 108 Expertengroep SALK 35
SALK visie & doelstellingen Limburg heeft een unieke kans om de huidige situatie aan te grijpen als een opportuniteit door in te zetten op vernieuwing Duurzame groei door interregionale samenwerking & community formation Limburg heeft een unieke en centrale ligging. Door het uitbouwen van samenwerking met de omringende regio s kan Limburg kapitaliseren op de sterktes en inspelen op de concrete noden van die regio s Limburg ligt centraal in West-Europa, en in het bijzonder vlakbij een aantal economische centra zoals de Haven van Antwerpen en het Ruhrgebied. Limburg kan verder aansluiten op de activiteiten in deze centra, zoals logistiek en petrochemie, en zich positioneren als belangrijk knooppunt voor Europese spelers Limburg is omringd door sterk uitgebouwde kenniscentra, zoals de KULeuven, TU Eindhoven en UMaastricht. De regio kan het lokale opleidingsaanbod versneld uitbouwen in lijn met de lokale noden door o.m. gericht samen te werken met deze instellingen op een aantal fronten. Ook voor de regio relevante onderzoeksactiviteiten kunnen collectief ontwikkeld worden Limburg heeft een grote troef in vergelijking met andere regio s, nl. veel ruimte ter beschikking aan een scherpe prijs. Dit moet verder uitgespeeld worden om bedrijven aan te trekken, in het bijzonder activiteiten die veel oppervlakte nodig hebben zoals opslag, productie en recyclage. Veel ruimte betekent in het geval van Limburg ook veel natuur, een strategisch voordeel om de vrijetijdseconomie verder uit te bouwen Limburg dient een vernieuwend beleid te voeren gebaseerd op community formation 1, in navolging van andere succesvolle regio s Door een beleid, gericht op het creëren van linken tussen mensen, wordt de uitwisseling van kennis en ervaring gestimuleerd. Door allerhande communities, gaande van officiële partnerships tot virtuele denktanks, worden de juiste mensen rond de juiste topics met elkaar in contact gebracht vanuit de bedrijfswereld, kennisinstellingen en de overheid ( triple helix ) Het gericht samenbrengen van mensen en uitwisseling van ideeën ligt aan de basis van open innovatie, een kritische succesfactor in de economie van morgen. Het is dan ook de uitgelezen manier om aansluiting te zoeken bij de belangrijkste maatschappelijke en economische trends zoals o.m., globalisering, duurzaam produceren en leven, diversiteit, levenskwaliteit en ouderenzorg VISIE 1 Er wordt geopteerd voor de bewoording community formation ipv community vorming omwille van de mogelijke verwarring met onderwijsterminologie Expertengroep SALK 36
SALK visie & doelstellingen De Limburgse 6-hoek : bouwstenen voor een sterker economisch weefsel Netto 10,000 nieuwe jobs creëren op 5 jaar of een totaal van 278,000 arbeidsplaatsen in Limburg realiseren tegen 2017 Duurzame jobs creëren Ambitie om het welvaartsniveau van 2017 te laten aansluiten bij dat van 2011 ( 26,000 BBP/capita) Gericht ontsluiten Beter opleiden Interregionale samenwerking & community formation Gemiddelde productiviteitsgroei ambiëren van 1.1% p.a. in de komende 5 jaar Evolutie aantal starters opnieuw laten aansluiten bij Vlaamse gemiddelde Sterker ondernemen Doelgericht innoveren Ruimer exporteren Expertengroep SALK 37
SALK visie & doelstellingen Enkel door een gericht beleid, kan de regio terug aanknopen bij economische groei en na 4-5 jaar de impact van Ford Genk compenseren Evolutie Limburgse arbeidsplaatsen o.b.v. 3 scenario s Aantal arbeidsplaatsen, duizend 286 284 282 280 278 276 274 272 270 268 266 270 271 269 272 276 276 277 274 278 271 268 280 272 268 283 275 268 285 278 268 Scenario 1: geen Ford Verloren potentieel voor de regio door sluiting Ford Scenario 2: sluiting Ford wordt gecompenseerd door economische groei 1 Netto +10,000 jobs door gericht beleid Scenario 3: sluiting Ford zonder beleidsacties (0% groei) Geselecteerd scenario CAGR 2 t.o.v. 2012 Percent 0.7 0.1-0.4 264 262 0 2006 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 2017 CAGR 2006-11: 1.0% 1 Groeiprognoses o.b.v. Planbureau met correcties voor gezondheidszorg (±5,000 jobs t.o.v. 2012) en nulgroei voor openbaar bestuur en onderwijs 2 Compound annual growth rate of samengestelde jaarlijkse groei BRON: RSZ; Team analyse Expertengroep SALK 38
SALK visie & doelstellingen Door gericht beleid kan Limburg weer aansluiten bij de economische groei en netto 10,000 jobs creëren Evolutie Limburgse tewerkstelling scenario 2 Aantal arbeidsplaatsen, duizend 276-8 -3 13 278 Netto kunnen 10,000 arbeidsplaatsen gecreëerd worden Netto verlies van 3,000 jobs in krimpende sectoren, voornamelijk in de productiesector Netto creatie van 13,000 jobs in groeiende sectoren, voornamelijk in diensten en publieke sector Netto creatie van 10,000 jobs Krimpende sectoren realiseren netto jobdestructie, groeiende sectoren netto jobcreatie. Dit is echter in beide gevallen het resultaat van bruto jobcreatie en destructie binnen elke sector. Dit onderliggend niveau kan niet weergegeven worden Arbeidsplaatsen 2012 Impact Ford Job-destructie krimpende sectoren Jobcreatie groeiende sectoren Arbeidsplaatsen 2017 Momenteel staan er ~10,000 vacatures open in Limburg, dus via beter matching van vraag en aanbod kunnen er ook meer mensen aan het werk gesteld worden zonder dat hiervoor nieuwe arbeidsplaatsen gecreëerd moeten worden BRON: UHasselt impactstudie; RSZ; Planbureau Expertengroep SALK 39
SALK visie & doelstellingen Ondanks ±10,000 nieuwe jobs, daalt de tewerkstellingsratio van de Limburgers door de aangroei van de beroepsbevolking Tewerkstelling in Limburg Correctie tewerkstelling niet-limburgers 1 Limburgers werkend in buurregio s 2 Limburgse zelfstandigen³ Tewerkstelling Limburgers 2017 Scenario 2 278 40 75 56 369 Aandeel werkenden in beroepsbevolking, Percentage 96 94 92 2011 2017, stabiele participatiegraad (68.2%) 2017, verhoging participatiegraad volgens doelstelling regering (69.6%) 1 Assumptie: actuele trend (2008) aangehouden, namelijk 14% van totaal aantal arbeidsplaatsen in Limburg wordt ingevuld door niet-limburgers 2 Assumptie: actuele trend (2010) aangehouden, namelijk ±25% van de Limburgers werkt in een andere regio 3 Assumptie: aantal Limburgse zelfstandigen groeit evenredig met tewerkstelling in Limburg 4 Beleidsdoelstelling is om participatiegraad voor 20-64 jarigen op te trekken tot 75% tegen 2020. Inclusief de 15-19 jarigen betekent dit een participatiegraad van 70.3% (veronderstelling dat 15% van de 15-19 jarigen deelneemt aan de arbeidsmarkt). Door extrapolatie van 2020 naar 2017 wordt dit participatiedoel 69.6% voor deze groep in 2017 BRON: Team analyse Expertengroep SALK 40
SALK visie & doelstellingen Limburg zal zijn welvaartsniveau niet op peil kunnen houden zonder productiviteitsverhoging Nulgroei Negatieve groei Positieve groei Creatie van welvaart Participatie aan de arbeidsmarkt Werktijd 1 Productiviteit BBP Capita ( ) Proportie beroepsgeschikte bevolking (Percentage) Tewerkstellingsgraad o.b.v. scenario 2 (Percentage) Gewerkte uren Werkenden (Uren) BBP Gewerkte uren ( /uur) 2011 26,006-1.1% p.a. -0.6% p.a. -0.5% p.a. 0% p.a. 0% p.a. 24,357 Historische groei van afgelopen 5 jaar 2017 op basis van historische productiviteitsgroei 2017 met productiviteitsverhoging 0% p.a. -0.6% p.a. -0.5% p.a. 0% p.a. 1.1% p.a. 26,006 Het beleid moet zich ook richten op innovatie en export om productiviteit te doen groeien: 1.1% jaarlijkse productiviteitsgroei is vereist om de huidige welvaart aan te houden 1 Werktijd stabiel gehouden o.b.v. van historische cijfers BRON: Team analyse Expertengroep SALK 41
SALK visie & doelstellingen Door jobcreatie en productiviteitsgroei kan het vergroten van de welvaartskloof tussen Limburg en Vlaanderen beperkt worden GDP/capita, voortzetting gemiddelde productiviteitsgroei (van 2006-11) duizend, 2001-2017 34 32 30 28 26 24-15% 22 20 3.9 3.2-18% 1.3 0.9-20% 0.7 0-1.1-23% CAGR² (Procent) Welvaartskloof Vlaanderen Limburg, met productiviteitsgroei Limburg, zonder Productiviteitsgroei (historische prestatie) 0 2001 1 2006 1 2011 2017 Stijging in welvaart voornamelijk door sterke productiviteitsgroei (+3.5% p.a. in Vlaanderen, +2.8% in Limburg) Matigere stijging in welvaart door lagere productiviteitsgroei (+0.9% p.a. in Vlaanderen, 0% in Limburg) 1 Berekeningen aangepast t.o.v. vorige berekeningen omwille van bottom-up calculaties vs. aanwenden gegevens FOD economie (licht verschil in arbeidstelling ) 2 Compound annual growth rate of samengestelde jaarlijkse groei BRON: Team analyse Welvaart in Vlaanderen blijft toenemen door doorzetting productiviteitsgroei en bijkomende werkgelegenheid Zelfs met productiviteitsgroei van 1.1% p.a. en 10,000 nieuwe jobs in Limburg, zal de welvaartskloof vergroten Expertengroep SALK 42
SALK Inhoud 1 2 3 4 5 6 Inleiding Limburgse problemen Diagnose van de specifieke economische uitdagingen van Limburg SALK visie & doelstellingen Vernieuwend beleid om te komen tot sterkere Limburgse economie met meer en duurzame tewerkstelling. Netto 10,000 nieuwe jobs en productiviteitsstijging nodig om welvaart te behouden Doelgerichte acties in 4 pijlers Acties op korte termijn met directe impact op tewerkstelling: versnelde uitvoer van bestaande plannen Acties op lange termijn om het economisch weefsel te transformeren, in functie van de noden van de regionale activiteiten (V²O principe): maatregelen die echt het verschil kunnen maken Acties op lange termijn om het economisch weefsel te transformeren in functie van de randvoorwaarden van economische groei: maatregelen die het juiste klimaat creëren Centraal gevoerd beleid met lokale accenten en sterke verankering in lokale instellingen Tot slot Door daadkrachtig beleid volgens Limburgse zeshoek met sterke bestuursstructuur kan de provincie uitgroeien tot een sterkere regio Bijlagen p. 4 p. 7 p. 35 p. 43 p. 104 p. 108 Expertengroep SALK 43
Doelgerichte acties in 4 pijlers Samenvatting De uitvoering van deze strategische visie wordt onderbouwd door 4 pijlers Acties op korte termijn, met als doel de impact van de sluiting van Ford op tewerkstelling te temperen. Een concreet engagement van de Federale en Vlaamse regering m.b.t. een aantal lopende dossiers kan een grote en directe impact hebben op werkgelegenheid. Verder kan de vraag naar en aanbod van arbeid snel beter op elkaar worden afgestemd Acties op lange termijn gericht op een transformatie van het economisch weefsel, vertrekkend van het huidige portfolio aan activiteiten in de regio. Deze maatregelen zijn afgestemd op de noden van de lokale markt: grote sectoren dienen versterkt (V) te worden, in groeiende sectoren moet het potentieel versneld (V) worden en kiemen voor de toekomst moeten verder worden ontwikkeld (O) (V²O principe) Acties op lange termijn gericht op een transformatie van het economisch weefsel, die inspelen op de randvoorwaarden. Deze maatregelen zijn bedoeld om de economie in zijn geheel te versterken (de Limburgse zeshoek). Het beleid moet gericht zijn op het creëren van duurzame jobs, beter opleiden van talent, stimuleren van innovatie, export en ondernemerschap en het verbeteren van de infrastructuur Sterke institutionele verankering van het beleid: de aanpak voor Limburg dient te kaderen in het Vlaamse beleid, maar met de nodige bewegingsruimte voor lokale instellingen om specifieke accenten te leggen. Bovendien spelen de lokale sociale partners een cruciale rol Expertengroep SALK 44