Het register van akten van de burgerlijke stand 91 door Hans Merckens Zo als ker ke lij ke re gis ters er voor ker ke lij ke aang if tes en voor het vast leg gen van de voor de kerk be lang rij ke za ken, zo als doop, doop ge tui gen, hu we lijk en be gra fe - nis zijn, zo re gis tre ren de staats re gis ters ge ge vens die voor we reld lij ke za ken van be lang zijn. De ge ge vens zijn de fei ten waar op bur ger lij ke rech ten en plich ten zijn ge ba seerd. Voor de ge ne a loog zijn bei de een on schat ba re (be trouw baar de re) bron voor on der zoek. Het na vol gen de is over ge no men uit Düssel dor fer Familienkunde 2003/2, blz. 38 tot 40. Ter in for ma tie en ter op fris sing. De Fran sen Het fe no meen bur ger lij ke stand is voort ge ko men uit een kerk vij an di ge hou ding in de tijd van de Ver lich ting. Zij be zor gen de fa mi lie on der zoe ker een we zen lij ke ver rij king van ge waar merkt - en dankzij door wetgeving ondersteunde waarborgen - be trouw baar ma te ri aal. Be denk dat de be lang rijk ste fei ten, van ge boor te en over lij - den in de kerk boe ken, in het bij zon der de ka tho lie ke, pas in la te re tij den ex tra er bij wor den ge meld. Inza ge in deze boe ken en de ar chi ve ring zijn door re ge rings maat - re ge len ver ge mak ke lijkt en vei lig gesteld. In Duits land is het re gis ter voor de bur ger lij ke stand al ler eerst geïntro du ceerd in de ge bie den die met Frank rijk ver enigd wa ren. De Fran se wet van 20 sep tem ber 1792, die het re gis ter voor het Frans staats ge bied ver or don neer de, werd, zo dra zij met Frank rijk wer den ver enigd, ook voor de ge an nexeer de Duitse gebieden van kracht. In de toen ma li ge tot de Oos ten rijk se Ne der lan den be ho ren de ge meen ten van de Rijn pro vin cie zijn de be vol kings re gis ters bij wet van 17 juni 1796 ing evoerd, in alle ove ri ge ge meen ten op de link er Rij noe ver pas op 1 mei 1798. In de ge bie den op de rech ter Rij noe ver is de Fran se re gis tra tie wij ze op 1 ja nu a ri 1810 in alle, des tijds tot het Groot her tog dom Berg be ho ren de ge meen ten, ing evoerd. In alle ove ri ge op de rech ter oe ver ge le gen ge meen ten van de Rijn pro vin cie werd het re gis ter pas op grond van de Prui si sche wet van 9 maart 1874 ingevoerd, spoedig opgevolgd door de Rijkswet van 6 februari 1875. De verhoudingsgewijze lange geschiedenis die de bevolkingsregisters in de Rijnpro vin cie reeds heb ben, heeft in de loop der tijd veel vul dig ge leid tot ve ran de ring van de voorschriften en formulieren, waarvan kennisneming voor de familieonderzoeker van be lang is. Men dient de na vol gen de ve ran de ring en in het oog te hou den. Ka len der Fran se Re vo lu tie De re gis ters uit de tijd van de Fran se over heer sing zijn tot 1 ja nu a ri 1815 op ge - steld in de Fran se taal. In het bij zon der wordt hier de aan dacht ge ves tigd op de aan - dui ding van be roe pen van de daar in voor ko men de per so nen, waar voor een woor den boek on ont beer lijk is. Tot 1 ja nu a ri 1806 is de da te ring van de ak ten vol - gens de tijds aan dui ding van de ka len der van de Fran se Re vo lu tie, waard oor her lei - ding naar onze tijdrekening noodzakelijk is.
92 Een negentiende-eeuwse bruiloft Wees ook op uw hoe de voor de Fran se schrijf wij ze waar in de voor na men zijn ge - steld. Het is be slist niet zo dat deze naams vor men in alle ge val len een ver ta ling van de ge brui ke lij ke voor na men door de be ambten van de bur ger lij ke stand zijn ge - weest. Door de Fran se in vloed zijn des tijds in het Rijn land Fran se voor na men ook in de mode geweest. Ge boor teak ten Vol gens de ak ten werd ze ker tot eind 1830 het pas ge bo ren kind door de va der bij de bur ger lij ke stand aang ege ven. Tot 1854 mocht dat zelfs al leen maar door de va - der wor den ge daan, maar van af dat jaar mocht ook een an der dit doen. In alle voor - schrif ten was de op gaaf van leef tijd, be roep en woon adres van de ou ders ver plicht ge steld. Ove ri gens in de pe ri o de 1855 1875 moest ook ver meld wor den in welk woon huis het kind is ge bo ren. Het ge slacht moest ui ter aard al tijd wor den ver meld. De gods dienst van de ou ders daar en te gen is al leen tus sen 1875 tot 1920 ver meld. De aang if te van de ge boor te vond tot 1875 plaats in te gen woor dig heid van twee ge tui - gen, met ver mel ding van leef tijd, be roep en woon plaats. Be hal ve door de ambte na - ren van de bur ger lij ke stand wer den de aang if tes mede on der te kend door de ge tui gen voorzover zij de schrijfkunst machtig waren. Vanaf 1875 vervielen de getuigen. Hu we lijks re gis ters Van alle ak ten be vat het hu we lijks re gis ter de be lang rijk ste, de rijk ste en de nauw - keu rig ste fa mi lie ge ge vens. Van bei de ech te lie den wordt op ge no men leef tijd, ge - boor te- en woon plaats, be roep en ou ders in clu sief hun woon plaats. Even eens wordt
ver meld of de ge nen die in het hu we - lijk tre den min der ja rig of meer der ja - rig zijn. Van af no vem ber 1854 wordt ook de exac te ge boor te da tum van de ech te lie den aang ege ven, vanaf 1875 ook de godsdienst van de hu we lijkskandidaten. Door de wet van 11 juni 1920 wer - den be per king en ing evoerd met be - trek king tot de in schrij ving en. Het be te kent voor de fa mi lie on der zoe ker een we zen lij ke ver slech te ring om dat de aan te ke ning en over de ou ders ver vie len. In 1926 is dit ge mis door de ver plich te ver wij zing naar het ge - boor te re gis ter van de des be tref fen de bur ger lij ke stand, waar in de ge boor - te da tum van de echtelieden is vermeld, enigermate hersteld. Als ge tui ge bij een hu we lijk wa ren tot 1875 vier, daar na twee per so nen ver plicht ge steld. Deze ge tui gen wer - den tot 1875 met leef tijd, be roep en woon plaats en - wat voor de on der - zoe ker bij zon der be lang rijk is - ook met hun ver want schap, dan wel re la - tie tot de ech te lie den ver meld. Van af 1875 ver valt bij de ge tui gen het ver - mel den van het be roep en de betrekking tot de echtelieden. Ie de re on der zoe ker dient erop be - Graf steen op een be graaf plaats in Roer mond. Het be trof hier een zo ge - he ten ge mengd hu we lijk in de ne gen tien de eeuw. Het werd het paar niet toe ge staan in een dub bel graf te wor den bij ge zet. De man werd daar om op het pro tes tant se deel van het kerk hof te gen de schei dings - muur be gra ven. Zijn vrouw werd acht jaar la ter pal aan de an de re zij de ter aar de be steld. dacht zijn dat hu we lij ken door gaans in de woon plaats van de bruid wor den ge slo - ten en dus dat ge ge vens bij de daar voor ve rant woor de lij ke bur ger lij ke stand die nen te wor den ge zocht. Be lang rijk te we ten voor de on der zoe ker is ook dat alle hu we - lijks ak ten door de ech te lie den en ge tui gen, als me de ambte na ren van de bur ger lij ke stand zijn on der te kend, zo dat daar mee ei gen hand i ge on der te ke ning en te ach ter ha - len zijn en daarmee tevens degenen die de schrijfkunst machtig zijn. 93 Over lij dens re gis ter In alle for mu lie ren zijn aang ege ven: dag en uur van over lij den, ge boor te plaats, leef tijd en woon plaats van de over le de ne. Het be roep van de over le de ne is slechts tot 1875 ver meld, van de ou ders wordt tot 1920 mel ding ge maakt. Van af 1926 wordt een ver plich te ver wij zing naar het ge boor te re gis ter van kracht. Tus sen 1856 en 1875 wordt het huis waar de per soon is over le den ver meld, de gods dienst tus sen 1875 en 1920. De aang if te van over lij den ge schied de tot 1875 door twee per so nen, na dien door één per soon. Van de ge nen die aang if te de den, wer den tot 1875 leef tijd, be roep, woon plaats en de re la tie tot de over le de ne ver meld. Van af 1875 werd al leen nog de
94 woon plaats van de aang ever ver meld. De aang if te doen de per so nen on der te ken den de ak ten sa men met de ambte na ren van de bur ger lij ke stand. Ove ri gens is hier een waar schu wing op zijn plaats met be trek king tot de be trouw baar heid van de aang if te be tref fen de de gegevens van de over le de ne. De aang if ten met be trek king tot ge - boor te plaats, leef tijd en ou ders van de over le de nen mo gen dan naar bes te we ten zijn ge daan, bij na de re be schou wing blij ken ze vaak fou ten te be vat ten. Voor rang is daar om al tijd te ge ven aan de aang if te ge ge vens van het hu we lijks re gis ter. Voor de ge schie de nis van een fa mi lie zijn de aangiften waardevol omdat ze iets zeggen over de relatie van de aangever met de overledene. Voor het ge bruik van het re gis ter van de bur ger lij ke stand is ook re le vant te we - ten dat jaar gang en zijn ver za meld in een re gis ter in zo ge he ten tien ja ren ta fels. Dit ver ge mak ke lijkt het on der zoek aan zien lijk. Een ab so lu te ga ran tie te gen on vol ko - men he den, ver oor zaakt door hulp krach ten, zijn deze re gis ters niet. Spo ra disch zijn er ge val len van zo wel ab sen ties, als naams ver draai ing en en on juis te rang schik king in het al fa bet. Bijlagen Een zeer waar de vol le, maar wei nig be ken de bron vor men de do cu men ten die door de bur ger lij ke stand als be wijs stuk ken wer den over legd en ten be hoe ve van de re gis ters wor den be waard, de zo ge he ten Sammelakten. In de for mu lie ren van de hu - we lijks ak ten wordt aan deze bij eeng ebrach te en aan we zi ge ak ten bij ge voeg de bij la gen, voor al die van de ge boor teak ten der ech te lie den uit druk ke lijk ge re fe reerd. Op een for - mu lier wordt de re den van de door de ech te lie den ter be wijs van hun leef tijd en hun wet te lij ke toe stem ming voor het aang aan van dit hu we lijk bij eeng ebrach te en bij ge voeg de akten ge ge ven. Daar toe be ho ren on der an de re de toe stem ming voor het hu we lijk van ou ders van min der ja ri gen en van au to ri tei ten, even als de over lij dens ak ten van de ou ders. Bij over lij dens ak ten moe ten dok ters at tes ten of at tes ten van lijk schou - wers over het over lij den wor den over legd. Deze ver za me lak ten kun nen het ge ne a lo gisch on der zoek we zen lijk ver een vou di - gen, in het bij zon der wan neer het gaat om over ge leg de at tes ten uit het bui ten land die slechts met de groot ste moei te of he le maal niet meer uit het bui ten land kun nen wor den ver kre gen. De dood sat tes ten zijn waar de vol om dat in de over lij dens re gis - ters ver mel ding van de doodsoorzaak niet verplicht is. Het be vol kings re gis ter Het be vol kings re gis ter geeft uit voe rig in for ma tie over de al daar wo nen de per so - nen en fa mi lies, met ver mel ding van ge boor te, hun aan hang, hun ver trek en ver hui - zing, even als over lij dens da ta. De aang if ten rei ken deels tot in de 19e eeuw. Vóór 1945 la gen deze re gis ters in de stads- of ge meen te ar chie ven. Inlich ting en uit het re - gis ter moe ten schrif te lijk wor den aang evraagd. Er hoeft geen spra ke te zijn van wet - te lijk ge recht vaar digd be lang. De kos ten voor in lich ting en zijn af hank elijk van de benodigde onderzoekstijd en de gemeentelijke legesregeling. In de re gis ters kun nen hi a ten zit ten, bij voor beeld om dat de daar toe in aan mer - king ko men de per so nen zich niet heb ben ge hou den aan de mel dings voor schrif ten of om dat do cu men ten door oor logs han de ling en ver lo ren zijn ge gaan. Voorts moet men erop be dacht zijn dat de ge ge vens slechts in uit zon de rings ge val len op nauw - keu ri ge, au then tie ke be wijs stuk ken be rus ten. Het me ren deel be rust op mon de linge aang if te, zo dat ook hier fou ten zijn te ver wach ten. Bij zon der doel ma tig is het een
be vol kings re gis ter er bij te ha len, als het gaat om uit het bui ten land af kom sti ge familie of als de herkomst van een persoon moet worden vastgesteld. 95 Waar ze zijn Voor de vroe ge re dis tric ten Aken, Düssel dorf en Keu len be vin den de ak ten van de bur ger lij ke stand en de re gis ters, dub be len en bij la gen zich, even als de ker ken - boe ken, in het Per so nen stand ar chiv te Brühl. Adres: slot Au gus tus burg, Schloszstr. 12, 50321 Brühl. Voor de Be zir ke Arnsberg, Det mold en Münster wor den ze be waard in het ar chief in Det mold: Wil li Hoffmans tras se 2, 32756 Det mold. Het stam boom on der zoek in Duits land is be perkt door de wet op de per soons ge - ge vens. Inza ge in de re gis ters van de bur ger lij ke stand van af 1876 heb ben slechts hu we lijks part ners en fa mi lie in rech te lijn (na ko me ling en) en per so nen met wet te - lijk be lang. Fa mi lie on der zoek valt hier dus niet on der. Een wij zi ging van de wet op persoonsgegevens is in voorbereiding. Oproep Wie kan mij over het zo ge he ten dode punt heen hel pen in mijn speur tocht naar fa - mi lie le den? Adam Oes treich, geb. voor 1598 en zo als in de Ev. ker ke lij ke over lij dens in schrij ving in Stock hau sen (Hes sen) staat Ex Aus tria, kwam met zijn vrouw Mar ga ret ha (+1626) en kind Jähne (ca 1615), naar Ober-Ohmen in Hes sen. Adam was tot zijn dood (na 1634) Förster in Großeichen en Obe rohmen. Zoon Jähne Oes treich was Förster in Stock hau sen. Adam Oes treich her trouw de, als we duw naar, op 11-06-1627 in Obe rohmen met Su zan ne, Wit we des Jo han nes Be(e)hr. Uit dit hu we lijk kwa men twee kin de ren voort: Eckhard Andre as (*6-01-1632) en Anna (*10-06-1634). Bei den ge bo ren te Obe rohmen. Men heeft mij ver teld dat de namen Jähne en Zacharias, wel ke ook een keer voor - komt in de fa mi lie, zouden kun nen dui den op een her komst uit Po len dat in die pe - ri o de tot het Oos ten rijk se kei zer rijk be hoor de. Wie heeft tips of kan mij verd er hel pen? J. Oos trijck, Amer 70, 3232 HA Briel le, tel (0181) 41 45 44 E-mail: jan@oost rijck.nl Heeft u ook zo n dood lo pend spoor en bent u op zoek naar de gou den tip? Pro beer het ook eens met een gra tis oproep. Niet-le den be ta len tot zes re gels 5 euro en per re gel ex tra 1 euro.