Meubilair Aanbevelingen in verband met Duurzaam Inkopen (GPP) 1 Toepassingsgebied Meubilair vormt een grote productgroep die de meest diverse meubelstukken (stoelen, tafels, kledingkasten, open wandkasten, opbergkasten enz.) voor breed uiteenlopende doeleinden (school, kantoor, keuken, badkamer, buitenshuis, bijzonder toepassingen enz.) omvat. De voorgestelde criteria betreffen: Binnenmeubilair. In deze categorie vallen meubels voor zakelijk gebruik, zoals voor kantoor en school, en voor huishoudelijk gebruik. Het meubilair kan vrijstaand of ingebouwd zijn en dienen om iets in op te bergen of op te hangen, of om op te liggen, aan te zitten, te werken of te eten. Bouwelementen zoals trappen, wanden, lijsten en panelen, evenals sanitair, vloerkleden, weefsels, kantoorbenodigdheden en andere producten die niet primair bedoeld zijn als meubilair, zijn echter uitgesloten. Buitenmeubilair. Hieronder vallen vooral banken, tafels en stoelen, met uitsluiting van artikelen die niet primair als meubilair zijn bedoeld, zoals straatlantaarns, fietsenstallingen en speeltoestellen. De voorgestelde criteria zijn ontleend aan bestaande milieukeuren. Ze gelden voor de materialen die het meest gebruikt worden voor het maken van meubels: hout en materialen op houtbasis, metalen, kunststoffen, vulling en textiel. Er worden ook criteria aanbevolen voor coatings en hechtmiddelen/lijmen die worden gebruikt voor de assemblage en de verpakking van het product. 2 Belangrijkste milieueffecten 1
Effect Verlies van biodiversiteit, bodemerosie en -aantasting als gevolg van onduurzaam bosbeheer en illegale houtkap Effect op het landschap van mijnbouwactiviteiten Uitputting van hulpbronnen door gebruik van niet-hernieuwbare bronnen zoals metalen en olie/aardgas voor kunststoffen CO 2 - en andere emissies veroorzaakt door energieverbruik bij de productie van diverse materialen Eutrofiëring van oppervlakte- en grondwater wegens gebruik van gevaarlijke stoffen die tijdens de productie, toepassing of verwijdering kunnen vrijkomen Uitstoot van vluchtige organische stoffen wegens gebruik van organische oplosmiddelen (Verpakkings)afval veroorzaakt door de verpakking en door vroegtijdige vervanging omdat het meubilair niet kan worden gerepareerd, weinig duurzaam is, ergonomisch niet voldoet of niet geschikt is GPP-benadering Kopen van legaal geproduceerd hout uit duurzaam beheerde bossen Gebruiken van producten die geheel of gedeeltelijk gemaakt zijn van gerecycleerde en/of hernieuwbare materialen (zoals hout) Beperken van hoeveelheid organische oplosmiddelen en uitstoot van vluchtige organische stoffen van producten, lijm en stoffen voor oppervlaktebehandeling Vermijden van bepaalde gevaarlijke stoffen bij de productie van materialen en oppervlaktebehandeling Zorgen voor recycleer- en scheidbare verpakking en meubelonderdelen en toepassing van verpakkingsmateriaal op basis van hernieuwbare grondstoffen Inkopen van meubilair dat duurzaam, geschikt voor gebruik, ergonomisch, eenvoudig te demonteren, repareerbaar en recycleerbaar is 3 Meubilair GPP-criteria 3.1. Meubilair Kern-GPP-criteria Meubilair Onderwerp Inkoop van meubilair gemaakt met milieuvriendelijke materialen en processen. Specificaties 2
Hout en materialen op houtbasis 1. Alle houten producten en materialen op houtbasis moeten zijn vervaardigd met hout van legale herkomst. Controle: Naleving kan worden aangetoond aan de hand van certificaten inzake de bewakingsketen ( chain of custody ) van het hout overeenkomstig FSC 1, PEFC 2 of gelijkwaardige systemen. De legale herkomst van het hout wordt ook als aangetoond beschouwd als een traceringsysteem wordt gehanteerd. Dit soort vrijwillige systemen kunnen door derden gecertificeerd zijn, veelal in het kader van ISO 9001:2008 and ISO 14001:2004of een EMASbeheersysteem. Als het hout uit een land komt dat een vrijwillige partnerschapsovereenkomst met de EU heeft ondertekend, doet de FLEGTvergunning dienst als bewijs 3. Voor niet-gecertificeerde houtproducten dienen de inschrijvers de (boom- /plant)soorten, hoeveelheden en herkomst van het voor de productie gebruikte hout te vermelden, vergezeld van een verklaring inzake de legaliteit ervan. Het moet mogelijk zijn het hout door de volledige productieketen heen te volgen, van bos tot eindproduct. Indien de aanbestedende dienst oordeelt dat het verstrekte bewijsmateriaal naleving van de technische specificaties onvoldoende aantoont, kan zij de inschrijver verzoeken om nadere toelichting of documentatie. Kunststofonderdelen 2. Alle kunststofonderdelen die 50 g of meer wegen, moeten overeenkomstig ISO 11469 of gelijkwaardig gemerkt zijn ten behoeve van recycling en zij mogen geen toevoegingen of andere materialen bevatten die recycling ervan in de weg staan. Controle: De inschrijvers moeten een beschrijving verstrekken van de aanwezige kunststofmaterialen, de gebruikte hoeveelheden, de wijze van identificatie en de wijze waarop zij aan elkaar of aan andere materialen zijn vastgemaakt. Producten voorzien van een milieukeur van ISO-type I die beantwoordt aan de gekozen criteria, worden geacht te voldoen. Afwerklaag van houten, kunststof- en/of metalen onderdelen 3. Producten gebruikt voor afwerklagen mogen: - Geen gevaarlijke stoffen bevatten die overeenkomstig Richtlijn 1999/45/EG zijn ingedeeld als carcinogeen (R40, R45, R49), giftig voor de voortplanting (R60, R61, R62, R63), mutageen (R46, R68), vergiftig (R23, R24, R25, R26, R27, R28, R51), allergeen bij inademing (R42) of gevaarlijk voor het milieu (R50, R50/53, R51/53, R52, R52/53, R53), mogelijke oorzaak van erfelijke genetische schade (R46), van ernstige effecten op de gezondheid na langdurige blootstelling (R48) of van onherstelbare effecten (R68). - Voor niet meer dan 5 gewichtsprocent bestaan uit vluchtige organische stoffen. 1 FSC (Forest Stewardship Council): http://www.fsc.org/en 2 PEFC (Programme for the Endorsement of Forest Certification): http://www.pefc.org/internet/html 3 Het actieplan inzake wetshandhaving, governance en handel in de bosbouw (FLEGT) werd in 2003 door de EU vastgesteld. Het actieplan beschrijft een reeks maatregelen tegen illegale houtkap in ontwikkelingslanden. Het definieert een houtvergunningenstelsel om de legale herkomst van ingevoerde houtproducten te waarborgen. Een vergunning kan pas worden verstrekt nadat het houtproducerende land met de EU een vrijwillige partnerschapsovereenkomst is aangegaan. Houtproducten die legaal tot stand zijn gekomen in een land dat een dergelijke overeenkomst heeft gesloten, worden als zodanig gecertificeerd; zie voor meer informatie: http://ec.europa.eu/environment/forests/flegt.htm 3
Voor ftalaten: Er mag geen gebruik worden gemaakt van ftalaten die op het moment van toepassing beantwoorden aan de criteria voor toekenning van een van de volgende risicozinnen (of combinaties daarvan): R60, R61, R62, overeenkomstig Richtlijn 67/548/EEG, als gewijzigd. - Geen aziridine bevatten. - Geen verbinding van zeswaardig chroom bevatten. Controle: De inschrijvers moeten per in het meubilair aanwezig materiaal opgeven welke stoffen zijn gebruikt voor de oppervlaktebehandeling, en naleving van voornoemde criteria aantonen aan de hand van de veiligheidsgegevens of gelijkwaardige documentatie. Meubilair met een milieukeur van ISO-type I wordt geacht te voldoen. Kleefstoffen en lijmen 4. De voor de assemblage van meubels gebruikte kleefstoffen mogen voor niet meer dan 10 gewichtsprocent bestaan uit vluchtige organische stoffen. Controle: De inschrijvers moeten alle voor assemblage gebruikte kleefstoffen opgeven en naleving van voornoemde criteria aantonen aan de hand van de veiligheidsgegevens of gelijkwaardige documentatie over de hoeveelheid vluchtige organische stoffen. Meubilair met een milieukeur van ISO-type I die aan dit criterium beantwoordt, wordt geacht te voldoen. Verpakkingsmaterialen 5. Verpakkingen moeten bestaan uit eenvoudig te recycleren materiaal en/of materialen afkomstig uit hernieuwbare bronnen, of geschikt zijn voor meervoudig gebruik. 6. Alle verpakkingsmaterialen moeten eenvoudig met de hand te scheiden zijn in recycleerbare delen van één materiaal (bijv. karton, papier, kunststof, textiel). Controle: De inschrijvers moeten een beschrijving van de productverpakking geven en schriftelijk verklaren dat wordt voldaan aan deze criteria. Duurzaam, repareerbaar, geschikt voor gebruik en ergonomisch 7. Meubels moeten voldoen aan [nationale/internationale kwaliteitsnormen invoegen] of gelijkwaardig betreffende bruikbaarheid (bijv. veiligheid, krasvastheid, treksterkte, lichtechtheid, wrijfvastheid, drukvervorming en ergonomie). Controle: De inschrijvers moeten aan de hand van gepaste documentatie aantonen dat wordt voldaan aan deze normen. Gunningscriteria Extra punten worden toegekend voor: 1. Grondstoffen/duurzaam bosbeheer: Het percentage van het eindproduct dat is gemaakt van hout, houtvezels of houtspaanders afkomstig uit bossen die aantoonbaar worden beheerd volgens duurzame beginselen en maatregelen, mits deze criteria kenmerkend en relevant zijn voor het product. In Europa moeten bovenbedoelde beginselen en maatregelen overeenstemmen met die van de pan-europese operationele richtlijnen voor duurzaam bosbeheer, zoals onderschreven door de ministeriële conferentie van Lissabon over de bescherming van de bossen in Europa (2 tot en met 4 juni 1998). Buiten Europa moeten zij minimaal beantwoorden aan de UNCED-beginselen inzake bossen (Rio de Janeiro, juni 1992) en, waar van toepassing, aan de criteria of richtlijnen voor duurzaam bosbeheer die zijn vastgesteld als onderdeel van diverse internationale en regionale initiatieven (ITTO, Montreal Process, Tarapoto Process, UNEP/FAO-initiatief voor droogtegebieden in Afrika). 4
Controle: Naleving kan worden aangetoond aan de hand van certificaten inzake de bewakingsketen ( chain of custody ) van de houtvezels overeenkomstig FSC 4, PEFC 5 of andere normen voor duurzaam bosbeheer. Andere gepaste vormen van bewijs, zoals een technisch dossier van de fabrikant of een keuringsrapport van een onafhankelijke organisatie, worden ook aanvaard. 2. Percentage gerecycleerde materialen: Het gewichtspercentage gerecycleerde op hout gebaseerde, kunststof en/of metalen materialen in het eindproduct. Controle: De inschrijvers moeten gepaste documentatie over de gewichtspercentages van de gebruikte gerecycleerde materialen verstrekken. 3. Textielproducten [de kerncriteria van de informatie voor textielproducten invoegen] Controle: Producten met de EU-milieukeur of een andere nationale of particuliere milieukeur die beantwoordt aan de gekozen criteria, worden geacht te voldoen. Andere gelijkwaardige vormen van bewijs, zoals een technisch dossier van de fabrikant of een keuringsrapport van een erkende instantie, worden ook aanvaard. (Voor vulmaterialen) 4. Opvulmaterialen moeten voldoen aan de EU-milieukeur; zie hiervoor http://eurlex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=oj:l:2002:236:0010:0015:nl:pdf). Controle: Alle producten met de EU-milieukeur of een nationale of particuliere milieukeur die beantwoordt aan de gekozen criteria, worden geacht te voldoen. Andere gelijkwaardige vormen van bewijs, zoals een technisch dossier van de fabrikant of een keuringsrapport van een erkende instantie, worden ook aanvaard. 3.2. Meubilair Uitgebreide GPP-criteria Meubilair Onderwerp Inkoop van meubilair gemaakt met milieuvriendelijke materialen en processen. Specificaties De producten moeten voldoen aan de zeven onder Kerncriteria vermelde specificaties. Daarnaast moeten zij beantwoorden aan de volgende specificaties: 8. Verduurzamingsmiddelen (alleen voor buitenmeubilair) 8.1. Hout dat is ingedeeld in duurzaamheidsklasse 1 of 2 volgens EN 350-2 of gelijkwaardig, mag niet zijn behandeld met verduurzamingsmiddelen. 8.2. Hout dat niet is ingedeeld in duurzaamheidsklasse 1 of 2 volgens EN 350-2 of gelijkwaardig, mag niet zijn behandeld met stoffen die volgens Richtlijn 1999/45/EG zijn ingedeeld als carcinogeen (R40, R45, R49), giftig voor de voortplanting (R60, R61, R62, R63), mutageen (R46, R68) of allergeen bij inademing (R42). 8.3. De actieve stoffen in verduurzamingsmiddelen mogen niet zijn gebaseerd op arseen-, 4 FSC (Forest Stewardship Council): http://www.fsc.org/en 5 PEFC (Programme for the Endorsement of Forest Certification): http://www.pefc.org/internet/html 5
chroom- of organische tinverbindingen. Controle: De inschrijvers moeten de duurzaamheidsindeling van de houtproducten opgeven en per in het meubilair aanwezig materiaal opgeven welke stoffen zijn gebruikt voor de verduurzaming, en zij moeten naleving van voornoemde criteria aantonen aan de hand van de veiligheidsgegevens of gelijkwaardige documentatie. Producten met een milieukeur van ISO-type I die aan dit criterium beantwoordt, worden geacht te voldoen. 9. Polyurethaanschuim HFK s of methyleenchloride mogen niet worden gebruikt als blaasmiddel voor polyurethaanschuim (PUR-schuim). Controle: De inschrijvers moeten een verklaring van de fabrikant overleggen waaruit blijkt dat aan dit criterium wordt voldaan. Gunningscriteria Extra punten worden toegekend voor: Noem hier de vier onder Kerncriteria vermelde gunningscriteria. Voeg verder de volgende gunningscriteria toe. 5. Verpakking: De inschrijvers moeten het gewichtspercentage van de gerecycleerde materialen in de verpakking opgeven (kunststoffen en karton). Controle: De inschrijvers moeten een lijst van de verpakkingsmaterialen verstrekken en per materiaal het gewicht vermelden en een verklaring van de fabrikant over het percentage gerecycleerd materiaal bijvoegen. Voor textiel 6. Biologisch geproduceerd katoen of andere natuurlijke vezels: De inschrijvers moeten aangeven hoeveel biologisch geproduceerde katoen- of andere natuurlijke vezels zijn gebruikt, uitgedrukt in gewichtspercentage van het textiel. Om als zodanig beschouwd te worden, moeten de vezels zijn geproduceerd in overeenstemming met Verordening (EG) nr. 834/2007. Controle: De leverancier moet de herkomst en biologische aard van de gebruikte vezels aantonen, bijvoorbeeld met het EU-logo of goedgekeurde nationale logo s voor biologische productie. 7. Gerecycleerde vezels: De inschrijvers moeten aangeven welk gewichtspercentage van het textiel wordt vertegenwoordigd door gerecycleerde vezels, d.w.z. vezels uitsluitend afkomstig van snijdsels van textiel- en kledingfabrikanten of van de consument afkomstig afval (textiel- of ander afval). Controle: De leverancier moet de herkomst van de gebruikte gerecycleerde vezels aantonen. Toelichting Kwaliteitsnormen voor de duurzaamheid, ergonomie en andere aspecten: Elk land heeft diverse kwaliteitsnormen die verwijzen naar internationale of Europese normen, zoals ISO- en EN-normen, of naar eigen nationale normen. Kleine ondernemingen zijn mogelijk meer bekend met de nationale normen dan met Europese of internationale 6
normen. Aangezien het ondoenlijk is een uitputtend overzicht van alle verschillende kwaliteits- en duurzaamheidsnormen te geven, zal de aanbestedende dienst de toepasselijke norm moeten aangeven. Een andere mogelijkheid is gebruik te maken van de criteria van de milieukeur van TCO Development voor stoelen en tafels of van de Nordic Swan voor buitenmeubilair. Gunningscriteria: De aanbestedende dienst moet in de aankondiging en de aanbestedingsstukken vermelden hoeveel extra punten worden toegekend per gunningscriterium. De gunningscriteria voor milieuaspecten dienen samen ten minste 10 tot 15 % van het totale aantal punten uit te maken. Indien een criterium stelt dat de prestaties beter moeten zijn dan een bepaald minimum in de technische specificaties, worden punten toegekend in verhouding tot het verschil tussen offerte en specificatie. 7