"Heb je het hoe onder de knie, dan heb je een baan. Heb je het waarom onder de knie, dan ben je de baas." (Pieter Klaas Jagersma, Universiteit Nyenrode) Voor velen is (en blijft) het een mooie droom: eigen baas zijn, een eigen zaak, zelf je tijd indelen en iets tot stand brengen, iets wat van jou zelf is. Jij hebt besloten de eerste belangrijke stap naar het ondernemerschap te zetten, gefeliciteerd! Onderstaande moet in een Ondernemingsplan (OP) staan en deze onderwerpen komen tijdens deze Ondernemingstraining (OT) Excellent aan de orde: - Persoonlijke gegevens: Wie ben je? Waarom wil je een eigen bedrijf starten? Waar ben je zelf goed in en wat wil je aan anderen overlaten? Welke opleidingen heb je gevolgd? - Wettelijke eisen en regelingen: Welke rechtsvorm kies je voor jouw eigen bedrijf? Heb je vergunningen nodig om jouw product of dienst op de markt te brengen? Hoe registreer je jouw bedrijf en onder welke naam en voorwaarden? - De marketing en PR: Hoe ziet de markt eruit voor jouw product of dienst? Hoe kom je aan klanten? Wat heb je te bieden? Hoe denk je klanten te bereiken? Wie zijn de concurrenten? Waarin denk je beter te zijn dan de concurrent en hoe presenteer je jezelf en jouw bedrijf? - De organisatie van het bedrijf: Waar ga je het bedrijf vestigen? Aan welke formele eisen moet het bedrijf voldoen? Hoe organiseer je de logistiek, de menskracht en de administratie? - De financiën: Hoeveel geld moet je investeren? Hoe kom je hieraan? Hoeveel kosten ga je maken? Welke prijzen ga je hanteren en welke resultaten verwacht je op de langere termijn? Hoeveel geld is nodig (eigen vermogen of financiers)? - Belastingen: Wanneer ben je voor de belastingdienst ondernemer? Hoeveel BTW, inkomstenbelasting of andere vormen van belasting moet je gaan betalen en voor welke vormen van aftrek kom je in aanmerking? - Debiteurenbeheer: Waar moet je bij het maken van een factuur op letten? Wat doe je met klanten die niet betalen? Je gaat nu beginnen met les 1, we wensen je veel succes! 1
Inhoudsopgave les 1: 1. Waarom is een goede voorbereiding zo belangrijk? 1.1 Doe jezelf een plezier 1.2 Informeer jouw omgeving 1.3 Geef geldschieters inzicht 2. De ondernemer 2.1 Doelen en motieven 2.2 Ondernemerstypen 2.3 Persoonlijke kwaliteiten 2.4 Ondernemersvaardigheden 2.5 Ondernemerseigenschappen 2.6 Alles voor de zaak? 2.7 Aandachtspunten 2.8 Vergroot de kans van slagen Afsluiting: Waar kun je nu mee aan de slag? Wat kun je verwachten van de volgende les? Interessante links 1. Waarom is een goede voorbereiding zo belangrijk? Een eigen bedrijf starten is het ideaal voor veel mensen. Jaarlijks proberen tienduizenden het gat in de markt te vinden. Maar met goede ideeën en enthousiasme alleen red je het niet. Je zult jouw product of dienst ook met winst moeten verkopen. Nog steeds springen teveel beginnende ondernemers onvoorbereid in het diepe. Het gevolg hiervan is dat veel starters hun droom na een paar jaar moeten opgeven. Om goed van start te gaan, ga je op onderzoek uit en vergaar je kennis. Heb je besloten dat je echt gaat starten? Dan verwerk je alle kennis in een plan, het ondernemingsplan (OP). 1.1 Doe jezelf een plezier Jij wilt weten hoeveel geld en welke vergunningen je nodig hebt, hoe je producten/diensten het beste op de markt kunt aanbieden en wat het je gaat opleveren. Je gaat informatie verzamelen over wettelijke regels, prijzen en tarieven, de presentatie van jouw bedrijf, verzekeringen, belastingen en mogelijke klanten. Door alles wat je te weten komt, kun je jouw plannen bijstellen of op nieuwe ideeën komen. Je ontdekt wat de sterke en zwakke punten van jezelf en jouw toekomstige onderneming zijn en kunt daar op tijd iets aan doen. 2
1.2 Informeer jouw omgeving Wanneer je jouw ideeën op papier gaat zetten, kun je deze aan anderen voorleggen. Zo kun je gebruik maken van hun kennis en ervaringen. Misschien hebben zij ook goede suggesties en ervaringen waar je van kunt leren. Ook is het de manier om hen bij de plannen te betrekken. Misschien beschikken zij over een interessant netwerk, is er iemand die geld in het bedrijf wil investeren of kan helpen bij bv. de administratie of de inrichting van de bedrijfsruimte. Als je samen een bedrijf wilt starten, moet je duidelijk krijgen met welke bedoelingen en verwachtingen de partners rondlopen. In een OP zet je ook de regels en afspraken die je onderling maakt. Houdt er wel rekening mee dat familie, vrienden en toekomstige partners niet altijd even kritisch zijn en leg jouw plannen daarom ook voor aan buitenstaanders. 1.3 Geef geldschieters inzicht Met een OP heb je een goed onderbouwd verhaal waarmee je naar banken en andere financiers kunt stappen voor een lening. Ook voor adviseurs en zakelijke partners is het OP een middel om snel inzicht te krijgen in de opzet van jouw bedrijf. Het geeft een helder beeld van de doelen van de onderneming en de haalbaarheid daarvan. Dit kan financiers en marktpartijen voldoende vertrouwen geven om met jouw bedrijf in zee te gaan. 2. De ondernemer Kijk eens heel kritisch in de spiegel. Kijk naar jezelf als ondernemer. Je kunt ook testen doen op internet om te kijken of het ondernemerschap in je bloed zit. Heb je er echt zin in en wat heb je er voor over om dit ook daadwerkelijk te realiseren? Hieronder een greep uit het grote aantal internetsites met testjes voor (startende) ondernemers: www.123test.nl www.ondernemerstest.nl www.creatiespiraal.nl 2.1 Doelen en motieven Startende ondernemers hebben heel verschillende redenen om voor zichzelf te beginnen. De doelen van de één liggen daardoor ook heel anders dan die van de ander. Bovendien kunnen ze in de loop van de tijd veranderen. Daarom is het belangrijk om bij de start van jouw bedrijf goed na te gaan wat voor jou de belangrijkste reden is en welk doel je voor ogen hebt. Maak jouw doelen concreet en meetbaar. Ik wil goed worden is niet meetbaar. Ik wil x% marktaandeel wel, net als Ik wil x verdienen. Stel jezelf de vraag: Waarom wil ik eigenlijk ondernemer worden? Is dit omdat je graag zelfstandig actief bent of komt het doordat je graag zelf jouw tijd wilt indelen? Als je al 20 jaar in loondienst hebt gewerkt waarom geef je die zekerheid op? Overzie je de consequenties wel? En hoe is het met de thuissituatie? Als je begint omdat je bent of wordt ontslagen is dat niet erg, maar wees daar wel duidelijk over. 3
Jouw toekomstige financiers kijken met een scherp oog naar de persoon van de ondernemer. Is het een doorzetter? Een beetje eigenzinnig? Of is dit idee na een avondje lekker doorzakken geboren? Je kunt ook testen doen om te kijken of je het ondernemerschap in je hebt. Laat in ieder geval merken dat je er zin in hebt wat je er voor over hebt om dit ook echt te realiseren. 2.2 Ondernemerstypen Uiteraard zijn alle ondernemers verschillend. Iedereen heeft een andere achtergrond en een andere manier van denken. Ondernemers hebben vaak verschillende doelen en motieven zoals we al eerder hebben besproken. Hieronder bespreken we een aantal ondernemerstypen, waarschijnlijk zul je jezelf wel in één van de volgende typen herkennen: De geboren ondernemers Sommige mensen weten al op heel jonge leeftijd dat ze zelfstandig ondernemer willen worden. Dit krijgen ze van huis uit mee of ze hebben een duidelijk ideaal in hun hoofd. Vaak volgen zij ook doelbewust de beroepsopleiding. Dit zijn bijvoorbeeld mensen die de zaak van hun vader of moeder over willen nemen. De onafhankelijkheidszoekers Onder starters zijn veel mensen te vinden die er na jaren werken in loondienst achter komen dat ze meer vrijheid en meer zeggenschap over hun eigen werk willen. Hierbij gaat het vaak om mensen boven de vijfendertig jaar die behoorlijk ervaren zijn in hun werk. Ze kiezen voor een eigen bedrijf omdat ze alles zelf willen bepalen en willen laten zien wat ze kunnen. De herintreders Voor sommige mensen lijkt een eigen bedrijf de beste mogelijkheid om uit een uitkeringssituatie te komen. Of is het de ideale manier om na een periode van kinderen krijgen en opvoeden weer aan de arbeidsmarkt deel te nemen. De vrije beroepen Voor sommige beroepen ligt het meer voor de hand om eigen baas te worden dan bij andere. Dat geldt voor de zogenaamde vrije beroepen, zoals ontwerpers, artsen, fysiotherapeuten, adviseurs, kunstenaars en tekstschrijvers. Net als de onafhankelijkheidszoekers werken mensen uit deze groep soms eerst in loondienst om ervaring op te doen en starten vervolgens een eigen bedrijf. De uitvinders Het komt ook voor dat mensen met een eigen bedrijf beginnen om een idee of product op de markt te brengen in de hoop dat ze daarmee veel geld kunnen verdienen. Dit zijn de mensen die een gat in de markt hebben ontdekt. Tegenwoordig geldt dit vaak voor jongeren die allerlei toepassingen op het gebied van informatietechnologie ontwikkelen of mensen die nieuwe diensten of trendgevoelige producten aanbieden. De hobbyisten Deze mensen hebben een grote passie voor een bepaald onderwerp of een bepaalde bezigheid, en maken hier hun beroep van. Zij dromen van een bedrijfje of een winkeltje waarin ze 24 uur per dag met die hobby of activiteit bezig kunnen zijn. 4
2.3 Persoonlijke kwaliteiten Naast kennis en ervaring heb je als ondernemer ook een bepaalde houding nodig. Het is belangrijk jouw eigen sterke en zwakke eigenschappen te kennen. Als je weet wat zwakke kanten zijn, kun je oplossingen bedenken om ze te compenseren. Als het gaat om concrete vaardigheden kun je ook besluiten om die te gaan leren. Als je jouw persoonlijke sterke en zwakke punten in een tabel zet kun je overzichtelijk zien waar je wel en niet goed in bent. Zwakheden benoemen is niet zwak, integendeel: een ondernemer die zijn eigen zwakheden kent zal ervoor zorgen dat hij hiervoor bv. cursussen/workshops gaat volgen of dat sterktes dit compenseren. In les 5 besteden we uitgebreid aandacht aan het maken van een zgn. SWOT-analyse. TIP: Maak alvast een lijstje dat vergelijkbaar is met onderstaand overzicht: Sterk Enthousiasme Productkennis Opleiding Management ervaring Zwak Ongeduld Marktkennis Kennis administratie Leeftijd 2.4 Ondernemersvaardigheden Het is het handig een aantal vaardigheden onder de knie te hebben. Als starter heb je in het begin veel functies: verkoper, inkoper, manager, boekhouder, telefonist enz. Als je bepaalde vaardigheden mist, geen paniek, je kunt een cursus of workshop gaan volgen om ze beter te leren. Dat is vooral aan te raden als het gaat om een vaardigheid die vaak terugkomt in het bedrijf, dit kan immers kosten besparen. TIP: Kijk ook naar het workshopaanbod op www.startwijzer.info. Een andere oplossing is uitbesteden, bijvoorbeeld de boekhouding, het maken van een folder of advertentieteksten, of het installeren of repareren van een computer. Zolang het gaat om activiteiten die niet te vaak terugkomen, is uitbesteden vaak een goede oplossing. 2.5 Ondernemerseigenschappen - Doorzettingsvermogen: Altijd bereid zijn door te gaan om jouw doel te bereiken. - Marktgerichtheid: Weten wat er op de markt gebeurt en wat de concurrenten doen. - Zelfstandigheid: Beslissingen durven nemen. - Flexibiliteit: Kunnen improviseren als dingen anders gaan dan verwacht. 5
- Betrouwbaarheid: Beloften tegenover klanten, leveranciers en personeel nakomen. - Een realistische instelling: Weten wat de feitelijke situatie van jouw bedrijf is. - Stressbestendigheid: Kunnen omgaan met tegenvallers, concurrentie en tijdsdruk. - Organisatievermogen: Systematisch opzetten en regelen van jouw eigen werk en dat van anderen. - Analytisch vermogen: In staat zijn problemen te herkennen, oorzaken op te sporen en oplossingen te bedenken. - Communicatieve vaardigheden: Anderen goed kunnen uitleggen wat je wil en goed kunnen luisteren naar wat anderen willen. - Onderhandelingsvaardigheden: In overlegsituaties jouw eigen belangen verdedigen tegenover de belangen van andere partijen zoals klanten, concurrenten of instanties. - Initiatief: Niet afwachten totdat anderen iets doen maar zelf in actie komen. - Vakkennis en ervaring: Weten hoe het product of de dienst uitgevoerd moet worden om aan de eisen te voldoen. - Financieel inzicht: Weten hoeveel geld er in jouw bedrijf omgaat en hoe je daar het beste grip op kunt houden. - Creativiteit: Het vinden van nieuwe en betere manieren om aan de wensen van klanten tegemoet te komen. - Leidinggevende kwaliteiten: Personeel motiveren voor het werk en openstaan voor hun vragen en problemen. 2.6 Alles voor de zaak? Een startende ondernemer besteedt gemiddeld meer tijd aan zijn werk dan iemand in loondienst. Bovendien zijn de werktijden minder voorspelbaar en regelmatig. Ook is het af en toe pure noodzaak om s avonds en in het weekend veel aandacht aan het bedrijf te besteden. Vakanties schieten er vaak ook bij in. Als starter vind je dit vaak geen bezwaar omdat je iets opbouwt voor jezelf en, voor zover van toepassing, voor jouw gezin. Je hoopt dat je in de toekomst meer vrije tijd zult krijgen. Starters nemen ook vaak voor lief dat hun inkomen de eerste tijd minder is dan ze gewend waren. Zuiniger leven is dan de enige oplossing en dat hebben veel mensen er graag voor over. In de praktijk valt het vaak tegen om jouw privéleven aan te passen aan jouw ondernemerschap, zeker als je een gezin hebt. Partners en kinderen die je in het begin steunen in jouw enthousiasme, kunnen er na verloop van tijd genoeg van krijgen dat alles alleen maar om de zaak draait. Natuurlijk zijn er partners die meewerken in het bedrijf, maar de vraag is hoe lang ze dat volhouden en wat ze er voor terug vragen. Je kunt nou eenmaal niet verwachten dat het thuisfront altijd begrip heeft en blijft houden voor jouw zakelijke beslommeringen. Zij willen jou natuurlijk ook als partner of als ouder! 6
Of je nu een gezin hebt of niet, als jouw sociale contacten erbij inschieten en je niet meer aan echte ontspanning toekomt, breekt je dat een keer op. Iets anders waar je mee rekening moet houden, is dat je vaak dag in dag uit in je eentje zit te werken. Vooral als je vanuit huis werkt, ontmoet je veel minder mensen dan bijvoorbeeld vroeger op jouw werk. Het risico is dat je een klankbord gaat missen en dat je veel minder leuke dingen met anderen samen doet, terwijl die vroeger vanzelf gingen. Om te voorkomen dat je daardoor in een isolement terecht komt, is het verstandig een aantal momenten per week in te plannen wanneer je gaat sporten of kunt ontspannen met familieleden, vrienden en bekenden. Daarnaast kun je natuurlijk ook lid worden van een ondernemersnetwerk. 2.7 Aandachtspunten Huwelijkse voorwaarden Als je na de start van jouw eigen bedrijf gaat trouwen, is het aan te bevelen dat op huwelijkse voorwaarden te gaan doen. Dat betekent dat jouw echtgenoot of echtgenote niet aansprakelijk kan worden gesteld voor de zakelijke risico s die je neemt. Ben je al in gemeenschap van goederen getrouwd, dan kun je via de notaris alsnog huwelijkse voorwaarden laten vastleggen. Let op: Banken vragen in de praktijk bij het verstrekken van leningen vaak toch de handtekening van de echtgenoot of echtgenote. Als de partner tekent, loopt hij of zij alsnog risico, huwelijkse voorwaarden of niet. Zakenpartners Het lijkt soms ideaal samen met een vriend, vriendin of een collega een bedrijf op te zetten. Twee weten immers meer dan één en je kunt elkaars steun en kwaliteiten goed gebruiken. In welke vorm je de samenwerking ook giet, houdt er rekening mee dat zo n nauwe samenwerking vaak een flinke aanslag betekent op de vriendschap of collegialiteit. Lang niet alle relaties zijn bestand tegen de druk van een eigen bedrijf. Vaak lopen de persoonlijke en zakelijke belangen door elkaar. Vooral als het niet goed gaat met het bedrijf reageren ondernemers dat op elkaar af. Als beide partners zich bewust zijn van de risico s wordt het vaak gemakkelijker van de voordelen te genieten. Het is verstandig afspraken te maken en deze op papier te zetten. Dit gaat dan vooral om praktische zaken zoals hoe knopen worden doorgehakt, wie verantwoordelijk is voor bestellingen en hoe de administratie moet worden gedaan. Je kunt je ook verzekeren tegen het risico van overlijden van een zakenpartner. Door het sluiten van een overlijdensverzekering op het leven van de zakenpartner kunt je jouw financieel risico s beperken. Concurrentiebeding Een concurrentiebeding is een overeenkomst tussen werkgever en werknemer. Deze overeenkomst houdt in dat de werknemer na beëindiging van het dienstverband gedurende een periode bepaalde dingen zal nalaten die de werkgever kunnen beschadigen. Een voorbeeld hiervan is klanten meenemen naar jouw eigen bedrijf. Wanneer je een concurrentiebeding hebt ondertekend kun je het beste nagaan of dit jouw plannen in de weg staat. Wanneer je twijfelt, kun je een juridische adviseur raadplegen. Een beding kan vaak door een rechter worden gewijzigd. 7
2.8 Vergroot de kans van slagen Of het motief en het doel iets uitmaakt in het succes van een bedrijf is geen uitgemaakte zaak. Of je nu helemaal uit eigen vrije wil een eigen bedrijf start of gedwongen wordt door de omstandigheden, het belangrijkste is dat je weet waar je aan begint. Hieronder een aantal tips die de kans op succes verhogen: - Blijf alert! Je moet altijd alert blijven. In korte tijd kunnen de omstandigheden in het bedrijfsleven ingrijpend veranderen. Ook al is jouw werklust of flexibiliteit nog zo groot, alert blijven op de actuele ontwikkelingen is een belangrijke voorwaarde als je een eigen bedrijf hebt. Als je nu profiteert van het gat in de markt, vraag jezelf dan af hoelang het succes verzekerd is. Voor wat vandaag nieuw is kan morgen al geen belangstelling meer zijn. Op den duur komt er steeds meer concurrentie in allerlei soorten en maten. Vaak kun je hierdoor ook veel minder omzet halen. Hou je het dan nog vol? Kun je jouw uitgaven aanpassen aan de inkomsten als het even minder goed gaat? Is de tijd rijp om iets nieuws uit te proberen? - Wees voorbereid op veel kanten van de zaak. Als een eigen bedrijf min of meer een tweede keus is, omdat het werken in loondienst niet meer bevalt, moet je goed weten wat je opgeeft. Jouw collega s, de werkplek, jouw vaste inkomen en een aantal sociale zekerheden raak je kwijt. Wat ervoor in de plaats komt, kan tegenvallen. In elk geval ben je als eigen baas overal zelf voor verantwoordelijk. Je kunt je in het begin meestal geen assistent veroorloven of veel werk uitbesteden. Je moet vaak zelf de administratie doen, zelf klanten werven, de post zelf doen en de financiële risico s inplannen. Als zelfstandig ondernemer zul je flinke investeringen moeten doen in de werkruimte en apparatuur. Laat ook deze kanten van de zaak meewegen bij jouw keuze om wel of geen ondernemer te worden. - Wees bereid om hard te werken voor weinig geld. Zeker in de beginperiode is het vaak heel hard werken. Je krijgt er financieel vaak weinig voor terug. Daarnaast is het uiteraard wel een enorme uitdaging om het heft in eigen handen te nemen en een bedrijf op te zetten, vooral als je uit een uitkering komt of uit een onbevredigende baan. Als je onvoldoende eigen geld of bezittingen hebt, kost het vaak moeite leningen te krijgen voor investeringen. Gelukkig zijn er ook speciale financieringsregelingen voor startende ondernemers (hierover lees je meer in les 6). Breng daarom alle financiële gevolgen van tevoren goed in kaart. 8
Afsluiting: Wat kun je verwachten van de volgende les? Vind je het ook zo lastig om te kiezen uit een rechtsvorm? Zou je graag willen weten hoe je de naam van je bedrijf vast stelt? Moet je ook vergunningen aan gaan vragen? In de volgende les behandelen we rechtsvormen, wettelijke eisen en regelingen. Interessante links www.123test.nl www.ondernemerstest.nl www.creatiespiraal.nl www.kvk.nl www.belastingdienst.nl www.nibud.nl 9