Plan van Aanpak Burgerschap en sociale integratie OPENBARE BASISSCHOOL DE CARROUSEL VOSSERSTEEG 59 7722 RJ DALFSEN Plan van aanpak burgerschap2010 1
Visie-verkenning: De overheid stimuleert en neemt maatregelen ter bevordering van een hechtere, sociale binding in de samenleving. Ook ons bestuur, Openbaar onderwijs Zwolle en regio, en daarom ook onze school, wil hieraan een actieve bijdrage leveren door leerlingen in staat te stellen zich te ontwikkelen tot actieve en verantwoordelijke burgers, die zelfbewust en mondig zijn. Kenmerkend voor het openbaar onderwijs, dus ook voor onze school, is een grote diversiteit aan levenbeschouwelijke en godsdienstige opvattingen. Openbaar onderwijs is ontmoetingsonderwijs, waar een verscheidenheid aan levensbeschouwing als rijkdom wordt beschouwd, onderwerp van dialoog is en helpt leerlingen te vormen die respectvol met anderen willen en kunnen omgaan. Gemeenschapszin is de ziel van het openbaar onderwijs, zowel binnen onze school als in de betrokkenheid van onze maatschappij. Samenleven is een kern van onze samenleving. Maar samenleven moet je leren. Net zoals taal en rekenen is samenleven een basisvaardigheid die in onze school thuishoort. Onze school gaat uit van waarden die leerlingen in staat stelt zich te ontwikkelen tot actieve en verantwoordelijke burgers. Burgers die zelfbewust en mondig zijn, die respect hebben voor andere opvattingen, die kunnen en willen samenwerken. Hieronder zetten we nu uit een wat we onder actief burgerschap en respect verstaan: Wat is nu actief burgerschap? Actief burgerschap is het kúnnen en wíllen participeren in de samenleving. Bij burgerschap gaat het expliciet om doen. Een actieve burger heeft de bereidheid en het vermogen deel uit te maken van een gemeenschap en daar een actieve bijdrage aan te leveren. Bij burgerschap gaat het om diversiteit, acceptatie en tolerantie. Wat het betekent om een goede burger te zijn zullen de meningen over verschillen (zie ook de doelstellingen zoals hierboven zijn geformuleerd om als burger te kunnen functioneren). Burgerschap is dus ook reflectie op het eigen handelen, elkaar met respect tegemoet treden en een (kleine) bijdrage leveren aan de zorg voor je omgeving. Wat is respect? RESPECT is de acceptatie van diversiteit. Deze kan betrekking hebben op religie, opvoeding, cultuur of seksualiteit. Respect benadrukt de gelijkwaardigheid tussen mensen, óndanks of juist dánkzij de verschillen. Respect is een onderdeel van onszelf, van de manier waarop we in het dagelijks leven staan en met anderen omgaan. Zo kunnen we de ander verwijten dat we geen respect krijgen. Maar we kunnen ook bij onszelf stilstaan. Misschien is het gebrek aan respect dat we eventueel ervaren een reactie op de eigen opstelling en houding. Als men stilstaat bij deze laatste optie en de hand in eigen boezem steekt, zijn we al een heel eind op weg. Respect is een proces waarbij iedereen actief betrokken is. We staan open voor de ander, en waarderen verschillen tussen mensen, om ook zelf respect te ontvangen. Het respecteren van anderen wil niet zeggen dat we uit het oog verliezen wie we zelf zijn. Ergens ligt een grens en die is bij iedereen verschillend. Kort samengevat betekent respect: - Het openstaan voor en de acceptatie van diversiteit (het 'anders' zijn); - Waarderen van de verschillen in de mens; - Niet discrimineren van minderheidsgroepen, en - Gewoon beleefd zijn tegen anderen. Visie voor onze school: In onze school draait alles om de leerlingen om de kwaliteit van het hun leven op school en de vorming van een hecht fundament voor hun latere sociale en maatschappelijke leven. In onze school werken we aan de brede vorming van kinderen, groeiend in handelingsgericht werken; In onze school zorgen we voor een schoolklimaat waar opvoeding en onderwijs samengaan; Plan van aanpak burgerschap2010 2
In onze school stellen we respect en vertrouwen in elkaar centraal en werkt aan het vergroten van de veiligheid. Vanuit deze visie mogen onze kinderen in een veilige omgeving verschillend zijn, kritisch zijn en leren op een plezierige, verdraagzame en respectvolle manier met elkaar om te gaan en voor elkaar iets te beteken. In onze school dienen alle aanwezigen bovenstaande te verwezenlijken. Waarden en normen worden in onze school voorgeleefd en geoefend. De school als gemeenschap is oefenplaats. Het gaat om ervaringen in de school waarbij leerlingen kennis, inzicht, vaardigheden en houdingen opdoen, die hen in staat stellen om deel uit te maken van de gemeenschap en het vermogen en de wil om actief vorm te geven aan die gemeenschap. Vanuit deze basis maken de kinderen kennis met andere gemeenschappen ( wijk, dorp, verenigingen enz.) en leren daarin te participeren. In de loop van hun schooltijd wordt de leefwereld van het kind steeds groter. Burgerschap en sociale integratie is geen nieuwe taak, maar is eigenlijk ingebed in ons totale onderwijs. Het vormt dan ook een integraal deel van onze pedagogische opdracht, van de sociale en levenbeschouwelijke vorming. In onze school streven we er dan ook naar om de leerlingen de kennis, de inzicht, de vaardigheden en de houding aan te leren, zodat deze later een Een oplossingsgerichte burger ( houding); Een zich informerende burger ( democratie); Een democratisch geletterde burger; ( kennis); Een actieve burger ( houding); Een sociaal-communicatieve burger; ( vaardigheid); Een sociaal-geletterde burger ( kennis); Een verantwoordelijke burger ( houding); Een zich inlevende burger ( vaardigheid): Een cultureel geletterde burger ( kennis). worden. Willen we met elkaar bovenstaande bereiken dan dienen we als team, ouders en alle extern bij de school betrokken geledingen, er naar te streven om de onderstaande doelen vorm te geven: Oplossingsgericht burger: De leerlingen leren hoe ze conflicten op vreedzame wijze kunnen oplossen. De leerlingen leren hoe ze zich moeten gedragen vanuit respect voor algemene aanvaarde waarden en normen ( kerndoel 38). De leerling leren dat ze de rol van bijv. gedragsdragers, waaronder politie, justitie en onderwijsgevenden, bij het oplossen van conflicten moeten respecteren. De zich informerende burger: De leerlingen leren hoe ze informatie en meningen op hoofdzaken moet begrijpen. De leerlingen leren hoe ze informatie en meningen met andere moet bespreken. De leerlingen leren hoe ze moeten accepteren dat zijn of haar opvattingen niet altijd zullen worden gedeeld ( kunnen incasseren). De democratisch geletterde burger: De leerlingen leren hoe het staatsrechtelijke systeem in ons land in elkaar zit. De leerlingen leren hoe het staatsrechtelijke systeem van de Europese Commissie en het Europees parlement in elke zit. De leerlingen leren wat grondwettelijke vrijheden behelzen. De leerlingen leren wat de begrippen discriminatie, emancipatie en sociale zekerheid inhouden. De leerlingen leren hoe ze zich als democratische burger in onze samenleving moeten gedragen. De leerlingen leren wat hierbij hun rechten en plichten zijn. Plan van aanpak burgerschap2010 3
De actieve burger: De leerlingen leren hoe ze in de samenleving actief moeten meewerken aan een sociaal en ruimtelijke plezierige en stimulerende leef- en leeromgeving. De sociaal-communicatieve burger: De leerlingen leren te luisteren naar anderen en kan daarbij non-verbaal gedrag van anderen inschatten en de boodschappen van anderen verwerken. De leerlingen leren kritiek geven en ontvangen. De leerlingen leren complimenten /instemming geven en ontvangen. De leerlingen leren eigen opvattingen overbrengen, waarbij hij/zij met woorden het nonverbaal gedrag kan ondersteunen. De sociaal geletterde burger: De leerlingen leren welke communicatiemiddelen ze tot hun beschikking hebben om zich goed te uiten. De leerlingen leren wat mensen in hun omgang met elkaar drijft De verantwoordelijk burger: De leerlingen leren hoe ze een serieuze dialoog met anderen dienen aan te gaan, waarbij ze openstaan voor opvattingen, gewoonten, gebruiken en gedragingen van anderen. De leerlingen leren om hun eigen opvattingen te spiegelen aan bestaande wetten, normen, (school)regels en rechten. De leerlingen leren hoe zich zelf kunnen ontplooien door gebruik te maken van hun recht op bijv. gratis basisonderwijs. De leerlingen leren dat ze zich medeverantwoordelijk voelen voor de ontplooiing en het welbevinden van anderen. De leerlingen leren dat ze met anderen dienen samen te werken ongeacht welke groepsidentiteit. De leerlingen leren zich aan bestaande (school)regels aan te passen en waarnodig deze bestaande regels te veranderen. De zich inlevende burger: De leerlingen leren dat het aannemen van een rol essentieel is om zich in een samenleving, die zich door diversiteit kenmerkt noodzakelijk is. Het kunnen inleven in een bepaalde situatie speel hierbij een bepaalde rol. De leerlingen leren dat het belangrijk is om zich zo te ontwikkelen dat ze handelen vanuit en met respect voor de eigen persoonlijkheid en identiteit. De leerlingen leren dat ze met anderen op basis van hun persoonlijke/individuele capiteiten moeten samen werken. De cultureel geletterde burger: De leerlingen leren de hoofdzaken over geestelijke stromingen, die in de Nederlandse multiculturele samenleving een belangrijke rol spelen ( kerndoel 38). De huidige stand van zaken : Onze school maakt momenteel al veel werk van integratie en burgerschap (opgesteld in 2007) Het team en de ouders/verzorgers van onze school vinden dat wij samen met de kinderen moeten werken aan integratie en de grondrechten die de Nederlandse samenleving ons aanreikt. Het werken aan deze integratie mag niet afhankelijk zijn van de toevallige aanwezigheid van o.a. allochtone leerlingen. Onze school wil daarom een bijdrage leveren aan de ontmoeting van kinderen met verschillende etnische en culturele achtergronden, ook als ze niet op dezelfde school zitten. Daarom dienen we door de hele schoolperiode heen vorm aan burgerschapskunde (waaronder de Nederlandse rechtstaat, gelijke Plan van aanpak burgerschap2010 4
behandeling van mannen en vrouwen, de acceptatie van het bestaan van verschillende godsdiensten; de gelijkwaardigheid van homo s, etc.) te geven. Ook in onze openbare school moeten wij ons bij burgerschap houden aan de normen en waarden van de Grondwet en aan respect voor de medemens. In onze schoolvisie en missie wordt met name het laatste aspect als zeer belangrijk ervaren. In onze school passen we de waarden en normen toe die volgens algemene richtlijnen gelden. Onze waarden en normen kunnen dan ook niet afwijkend zijn t.o.v. van onze samenleving. Centraal hierbij staat de eerbiediging van de grondwet. Omdat deze grondwet in juridische taal is opgesteld is het voor kinderen en volwassenen prettiger om de belangrijkste 10 grondrechten in begrijpbare taal te kunnen interpreteren. De Nederlandse grondwet is namelijk de basis voor actief burgerschap. De Nederlandse grondwet - De eerste 10 grondrechten die voor elk mens gelden. Art. 1 Iedereen die in Nederland woont,leeft of zich bevindt, wordt in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan. Art 2.1 De wet regelt wie Nederlander is. 2.2 De wet regelt de toelating en de uitzetting van vreemdelingen. 2.3 Het uit een land verwijderen(en of uitleveren) van mensen kan alleen volgens afspraken. Verdere voorschriften omtrent verwijdering of uitlevering worden bij de wet gegeven. 2.4 Ieder heeft het recht het land te verlaten, alleen wordt dit beperkt als in bijzondere in de gevallen wetten dit anders voorschrijven. Art. 3 Alle Nederlanders zijn op gelijke voet in openbare dienst benoembaar. Art. 4 Iedere Nederlander heeft dezelfde rechten om mensen (de leden) van algemeen vertegenwoordigende organen te verkiezen alsmede tot lid van deze organen te worden verkozen, behoudens bij de wet gestelde beperkingen en uitzonderingen. Art. 5 Iedereen kan en mag schriftelijk iets vragen aan bijv. het bevoegd gezag ( gemeenteraadsleden, Kamerleden enz.) Art.6.1 Iedereen heeft het recht zijn godsdienst of levensovertuiging, individueel of in gemeenschap met anderen, vrij te uitoefenen, maar zorgt er wel voor dat hij/zij de wettelijke regels accepteert en respecteert. 6.2 De wetten en regels kunnen er voor zorgen dat het belijden of geloven van deze godsdienst of levensovertuiging op andere plaatsen dienen plaats te vinden dan men wil. De veiligheid en de gezondheid van een ieder dient te worden gerespecteerd.. Art. 7.1 Niemand heeft voorafgaande toestemming nodig om zijn gedachten of gevoelens bekend te maken. Wel dient hierbij de wet gerespecteerd te worden. 7.2 De wet stelt regels omtrent radio en televisie. Er is geen voorafgaand toezicht op de inhoud van een radio- of televisie-uitzending. 7.3 Voor het bekend maken van gedachten of gevoelens door andere dan in de voorgaande leden genoemde middelen heeft niemand voorafgaand toestemming nodig om de inhoud daarvan, behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet. De wet kan het geven van vertoningen toegankelijk voor personen jonger dan zestien jaar regelen ter bescherming van de goede zeden. Plan van aanpak burgerschap2010 5
7.4 De voorgaande leden zijn niet van toepassing op het maken van handelsreclame. Art 8 Het recht tot vereniging wordt erkend. Bij de wet kan dit recht worden beperkt in het belang van de openbare orde. Art. 9.1 Het houden van vergadering en betogingen is toegestaan, maar je moet je daarbij wel houden aan de met elkaar afgesproken regels en wetten. 9.2 De wet kan regels stellen ter bescherming van de gezondheid, in het belang van het verkeer en ter bestrijding of voorkoming van wanordelijkheden. Art. 10.1 Ieder heeft, behoudens bij of krachtens de wet te stellen beperkingen, recht op eerbiediging van zijn persoonlijke levenssfeer. 10.2 De wet stelt regels ter bescherming van de persoonlijke levenssfeer in verband met het vastleggen en verstrekken van persoonsgegevens. Hoe geven we nu vorm aan de integratie van burgerschap en respect in onze school?: Zodra een ouder informatie over onze school opvraagt, wordt deze geconfronteerd met de school visie en missie, waarin vermeld staat dat een ieder respect toont aan alle in onze school aanwezige personen (de zich inlevende burger). Respect is dan ook: - Het openstaan voor en de acceptatie van diversiteit (het 'anders' zijn); - Waarderen van de verschillen in de mens; - Niet discrimineren van minderheidsgroepen en - Gewoon beleefd zijn tegen anderen. Als een ouder/verzorger zijn kind(eren) aanmeldt, respecteert deze de schoolvisie. In de praktijk betekent dit dat zowel het kind als de volwassene de voor ons land geldende waarden en normen accepteert. Ouders/verzorgers die met vragen komen over bijv. een militaristische opvoeding van hun kind(eren) vangen dus bot, want onze hedendaagse samenleving is hier niet meer op gebaseerd. Artikel 1 van de grondwet speelt in onze school een voorname rol. Elke persoon die in onze school werkt of aanwezig is, wordt in gelijke gevallen gelijk behandeld. Elk persoon mag er zijn. Discriminatie en/of pestgedrag wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan ( de democratisch gezinde burger; de zich inlevende burger). Respect en sociale veiligheid: Tijdens soms van tevoren en soms spontane lessituaties in zowel de onder-, midden- als bovenbouw wordt hier dan ook aandacht aan besteed. Ook zullen in gesprekjes de leerlingen en volwassenen er op gewezen worden dat we iedereen moeten nemen zoals hij is. Dit houdt o.a. dat het zich veilig voelen in onze school een belangrijke plek in neemt. Het zich veilig voelen is een sociale voorwaarde om tot actief meedenken en meewerken te komen. Daarom hebben we in onze school dan ook een veiligheidsbeleid geformuleerd dat voor een ieder geldt ( het Agsi-protocol). Indien zoals in de Grondwet staat de wettelijke kaders overtreden worden, dient volgens de van te voren gemaakte afspraken ingegrepen te worden. Discriminatie: Iedere dag dient er door de volwassene in onze school op te worden gelet dat er door leerlingen niet gediscrimineerd wordt op welke wijze dan ook. Tijdens de lessen over sociaal emotionele problematiek komt dit aan de orde. Het pestprotocol speelt hier o.a. een leidende rol in. Ook komt tijdens de wereldoriënterende lessen dit regelmatig om de hoek. Plan van aanpak burgerschap2010 6
Met name vanaf groep 5 wordt het omgaan met discriminatie steeds intensiever in het lesprogramma ingebouwd. Vaste thema s in de bovenbouw zijn dan ook: - discriminatie van gelovigen bijv. de joden in de twee wereldoorlog; - discriminatie van anders denkenden tijdens de lessen over geestelijke stromingen; - discriminatie van vollkeren bijv. de negers ( slavenhandel; apartheid; indianen in het amazone-gebied; de Roma s in Nederland en andere Europese landen; - discriminatie van vluchtelingen bijv. asielzoekers, Molukkers enz.; - discriminatie van gelijken ( homo s,lesbiennes) Democratisch burgerschap: Ook komen alle leerlingen door te kijken in hun omgeving, via de media en of via hun opvoeders regelmatig in contact met artikel 4 van onze grondwet. Dit artikel houdt in dat leerlingen in aanraking komen met ons democratisch stelsel (verkiezingsspotjes op tv; afficheborden tijdens verkiezingen enz.). In de onderbouw zullen leerlingen vragen stellen aan hun leerkrachten. Daarnaast kunnen deze jonge kinderen nieuwsgierig gemaakt worden door activiteiten die door andere leerlingen t.a.v. dit artikel in de school worden opgezet. Door deze spontane situaties worden ze op spelenderwijs bewust gemaakt van het burger zijn. Om leerlingen met name in de bovenbouw met dit artikel te confronteren worden zij actief bij dit grondwetsartikel betrokken. Diverse aspecten uit de geschiedenis en de staatsinrichtingsontwikkeling spelen hierbij een rol. De volgende onderdelen maken in onze school dan ook deel uit van ons lesprogramma: - het simuleren van verkiezingen in de gemeente of voor de Twee Kamer, waaraan leerlingen van de groepen 5 tot en met 8 deelnemen; - het meewerken aan het programma De Derde Kamer. - het discussieren over door de leerlingen zelf bedachte stellingen; - het incidenteel bezoeken van de Twee Kamer in Den Haag; - Het deelnemen aan discussie met vertegenwoordigers van politieke partijen; - het bezoeken van het gemeentehuis. Naast deze direct te aanschouwen activiteiten dienen de leerlingen in de boven ook op de hoogte te zijn van het ontstaan van ons politieke bestel: Via de informatie die hen bereikt via de geschiedenislessen en of aardrijkskundige thema s leren ze hoe onze huidige samenleving is gevormd. We denken hierbij aan de 10 geschiedenistijdperken die in het hedendaagse geschiedenis een voorname rol spelen (de Canon van de Nederlandse geschiedenis). Ook speciale politieke leiders en ontwikkelingen zoals Julius Ceasar, Karel de Grote, Willem van Oranje; de regenten; de Fransen; Napoleon; de koningen; het ontstaan van het kiesrecht; het ontstaan van de emancipatie; sociale voorzieningen voor de mensen enz. spelen een rol. Daarnaast dienen de leerlingen ook geconfronteerd te worden met minder democratische levensvormen. Te denken valt hierbij aan: de dictatoriale regimes; het communisme; de laissez faire regimes. Aspecten zoals het nationaal socialisme en fascisme ontbreken ook niet. Tijdens de jaarlijks dodenherdenking worden bijv. ook onze leerlingen ingezet. Persoonlijke bescherming en recht van inspraak: Artikel 8, 9 en 10 dienen in onze school en in onze samenleving ook geëerbiedigd te worden. Elke samenleving kent regels om een ieder te beschermen. Ook in onze leefgemeenschap Plan van aanpak burgerschap2010 7
ontbreken deze niet. Volgens democratische regels waarbij consensus een voorname rol speelt zijn de regels geformuleerd. Het niet naleven van deze regels kan sancties tot gevolg hebben. Een ieder heeft daarentegen in onze kleine samenleving de mogelijkheid om kenbaar te maken dat regels hetzij aangepast hetzij aangescherpt moet worden. Kleuters kunnen dit ventileren aan hun ouders/verzorgers. Anderen kunnen dit direct bespreekbaar maken met de opvoeders, die direct in hun omgeving functioneren ( de actieve burger/ de verantwoordelijke burger)). In onderstaand overzicht geven we aan hoe de domeinen democratie, identiteit en participatie in ons onderwijs zijn ingebed. Domein: democratie, Leerinhouden Ervaringen gr Kennis en inzicht Vaardigheden Houdingen Binnenschools Buitenschools 7/ 8 *Democratie *Republiek, ontstaansgeschiedenis van Nederland als republiek *Europese gemeenschap, Verenigde Naties *Wetten *Politieke partijen *Machtsmisbruik, onderdrukking, recht en onrecht ( slaven, apartheid, indianen, assielzoekers) *Rechtspraak *Kinderrechten *Kritische vragen kunnen stellen bij maatsch.ontw. *Informatie beoordelen *Eigen standpunt toelichten en verdedigen in discussie *Voor- en nadelen democratie, republiek en monarchie beargumenter en *Gelijke behandeling etnische groepen *Solidariteit *Vertrouwen in situaties en instellingen *Kritische houding ten opzichte van maatschappelij ke kwesties * Prinsjesdag * Vier vrijheid (4/5 mei) * Verkiezingen * Schooltv-weekjournaal * Tijdens gesprek * Deelname sporttoernooien * (Jeugd)krant lezen * bezoek gemeentehuis en 2 e kamer *Bespreken van maatschappelijke kwesties thuis 4-6 1/ 4 *Monarchie, dictatuur, democratie *Gemeentebestuur en landsbestuur *Regels en afspraken *Afspraken nakomen en in groep oplossingen vinden bij conflicten; problemen *Eigen standpunt bepalen en bijstellen *Omgaan met kritiek *Meedoen aan gesprekken in de groep *Afspraken nakomen die in de groep gemaakt zijn *Gelijke behandeling jongens en meisjes *Vreedzaamheid *Anderen de gelegenheid geven zich te uiten *Neerleggen bij meerderheidsbe sluit in groep *Luisteren; afspraken nakomen * consequenties leren aanvaarden *Deelname aan schoolkrant; in groepjes samenwerken; *Werkgroepje besluiten nemen over klassenaangelegenheden (thema s, festiviteiten, acties) *Meisjes en jongens krijgen dezelfde kansen en taken * anti-pest aanpak *Afspraken en (groeps)- regels maken *Deelname in tijdens gesprek *Spelen en werken in gemengde groepjes * Bewust maken van eigen gedrag *Rolverdeling in teamsport *Hiërarchie in vriendenclub *Inspraak in gezinszaken thuis *Jeugdjournaal *Mate waarin democratische besluitvorming thuis plaatsvindt Plan van aanpak burgerschap2010 8
Domein: participatie (vaardigheid en kennis), gr 7/ 8 Kennis en inzicht *Rollen in vergadering en: voorzitter, secretaris, penningmee ster *Samenleving: regio, werelddelen *Ongelijkheid en discriminatie Leerinhouden Ervaringen Vaardigheden Houdingen Binnenschools Buitenschools *Initiëren/organis eren van school/klassenactiviteit * Invloed uitoefenen op besluitvorming met leerlingen uit meerdere groepen *Eigen opvatting opzetten in activiteit *Verantwoordelijk heid buitenschools (buurt, milieu, stad) *Betrokkenheid bij school *Deelname aan website *Initiatief nemen tot of organiseren van actie ter ondersteuning van een goed doel o.a. Haïti *Aspect van leefbaarheid van de school aan de orde stellen = bv. klussen * Amnesty * Bezoek aan musea * Roefelstage in bedrijven en instellingen * Organiseren Bonte Avond tijdens schoolkamp * Deelname sporttoernooien * Spreekbeurten * Gastlessen * leerlingen groep 8 assisteren tijdens pleindienst in de pauze op het kleine plein *Verenigingsleven *Meedoen aan incidentele acties in de buurt *Lidmaatschap ideële organisatie (Greenpeace, WNF) * kinderpostzegela ctie 4-6 *Rechten van het kind *Samenlevin g: provincie, wijk, Europa *Invloed uitoefenen op besluitvorming in eigen groep *Inzicht in eigen capaciteiten *Aandragen oplossingen *Meedoen aan georganiseerde actie voor klas / school *Verantwoordelijk heid voor groep / school *Creativiteit *Assertiviteit *Bereidheid bijdrage te leveren aan kwaliteit omgeving (sociaal en fysiek) *Besluitvorming over klassenaangelegenh eden *Meedoen aan geldinzamelactie voor goed doel bv Kika *Wisselende taken / verantwoordelijkhed en in klas / school = bv. klassendienst *Verenigingsleven *Structureel uitvoeren van kleine taken thuis *Incidenteel helpen van familielid / buren *Zakgeld *Kaart sturen naar / bezoek brengen aan zieke leerling/leerkracht *Bazaar met deel van opbrengst voor goed doel 1-4 Samenleving: stad, land Spreken en luisteren Betrokkenheid (bij groep) * Helpen opruimen door jongens en meisjes * Omgeving * Noodzaak van afspraken en regels ook thuis Plan van aanpak burgerschap2010 9
verkennen, winkel, park, markt *Kaart sturen naar / bezoek brengen aan zieke leerling/leerkracht Domein: identiteit ( houding en kennis), Leerinhouden Ervaringen gr Kennis en inzicht Vaardigheden Houdingen Binnenschools Buitenschools 7/ 8 *Godsdienstvrijheid *Vrede van Munster *Hindoeïsme *Multiculturele samenleving *Symboliek en rituelen *Etnische groepen in de samenleving *Vooroordeel *Jongerencultuur *Godsdienstonder wijs *Herkennen symboliek in kunstuitingen *Stereotypen herkennen *Omgaan met vrijheden en beperkingen *Zelf onderscheid maken tussen goed en slecht en dit vergelijken met wat gangbaar is in de samenleving *Herkennen van discriminatie *Omgaan met uitsluiting *Waarderen van verschillen *Methodes geestelijke stromingen * Sam Sam *Adopteren van monument *Viering 4/5 mei *Volgen troonrede * bezoek kerken * tvweekjournaal * Anne Frankkrant *Zelf deelnemen aan religieuze of identiteitsgebond en groep *Met begeleider bezoeken cultureel / sportevenement *Verbinden met een groep in de omgeving 4-6 *Christendom, Islam, reïncarnatie *Nationaliteit *Verschillende gezinssituaties en leefvormen *Persoonlijke held, idool *Inzicht in eigen mogelijkheden, beperkingen en opvattingen *Inzicht in verschillen tussen mensen *Verplaatsen in de ander / perspectiefwisseli ng *Rekening houden met opvattingen van anderen *Herkennen uitingen cultuur en religie in straatbeeld *Herkennen discriminatie *Zelf onderscheid maken tussen goed en slecht *Gelijkwaardi g heid *Zelfkennis *Zelfwaarderi ng *Anderen willen betrekken *Gestructureer de groepsopdrachten met verschillende kinderen *Feesten met religieuze achtergrond vieren bv. Kerst *Vieren Koninginnedag en meedoen aan optocht *Saamhorigheid in de klas en school ervaren * projecten bv. Hulpdiensten *Vrienden in de buurt bewust kiezen *Deelname aan identiteitsgebonden sociale structuren *Kennis maken met geloofsovertuigin g bij vriendjes thuis *Identificeren met voorbeeldfiguur Plan van aanpak burgerschap2010 10
1-4 *Mensen hebben overeenkomsten en verschillen *Mensen hebben elkaar nodig *Wel of niet geloven, God, kerk, moskee *Onderscheiden van ik en de ander (uniciteit) *Uiten van gevoelens, wensen en opvattingen *Zelf onderscheid maken tussen goed en slecht *Respectvol omgaan met anderen *Anderen willen helpen *Samen spelen en samen werken met verschillende kinderen *Bezoeken buitenschoolse instantie (politiebureau etc.) * Komen tot samenspelen: van Ik naar samen * Koekeloere = tv. Iedereen kan anders reageren of denken * Boekbespreking * Ik vind : geef je mening over *Eerste contacten in de buurt *Geloofsovertuigi ng thuis De hierboven genoemde activiteiten worden voorbereid in de lessen met behulp van de hieronder weergegeven methoden en materialen: Materialen: Onderbouw: activiteiten uit SLO- Mens en samenleving kerndoel 36,37, 38 (groep 1/2/3) praten over noodzaak van regels en afspraken over bij het samenleven thuis, op school en op de straat. praten over de baas spelen ( de zich inlevende burger); Middenbouw: activiteiten uit SLO-Mens en samenleving kerndoel 36, 37, 38 Groep 4/5/6 verkiezingen; taken en werkwijzen gemeentebestuur, de politie, rechten van de mens ( de democratische burger). Daarnaast diverse onderdelen uit: Aardrijkskunde: (voorlopertje) Geobas Geschiedenismethode: (voorlopertje) Speurtocht Sociaal emotionele methode: Omgaan met de ander en jezelf Bovenbouw: Groep 7/8 activiteiten uit SLO-mens en samenleving kerndoel 36,37, 38 Aardrijkskundemethode: Geobas Geschiedenismethode: Speurtocht uitgave 2006 In onze geschiedenismethode vinden we diverse aanknopingspunten wat betreft de aspecten democratie, identiteit ( houding) en participatie (vaardigheid. Aan de orde komen met name in de groepen 7 en 8 beginselen van de democratie en politieke besluitvorming. Ook belichten de auteurs aspecten van identiteit ( o.a. religieuze en levensbeschouwelijke stromingen) en participatie ( o.a. goede doelen en solidariteit). Omdat volgens een methodeanalyse niet alle aspecten van burgerschapsvorming aan de orde komen, dienen naast de hierboven genoemde onderdelen de volgende onderdelen nog aangeboden te worden: diversiteit vormen van inspraak en medezeggenschap en mogelijkheden voor participatie van leerlingen Plan van aanpak burgerschap2010 11
universele verklaring van de Rechten van de Mens Binnen de uitwerking van de geschiedenisthema s van de Canon van de Nederlandse Geschiedenis hebben we dan ook bovengenoemde onderdelen verwerkt. Zo komt binnen het thema Burgers en Stoommachines de Rechten van het kind( kinderarbeid) en de Rechten van de mens te sprake. Diversiteit belichten we tijdens periode van televisie en computer. Vormen van inspraak en medezeggenschap en mogelijkheden Annefrankkrant Van Nul tot nu stripboeken. Canon van de Nederlandse geschiedenis Sociaal emotionele methode: Omgaan met de ander en jezelf Sociaal emotioneel volgsysteem: Eduforce en de Schoolvragenlijst Staatsinrichting: Materiaal De Derde Kamer Bronnenboek Staatsinrichting Aardrijkskundemethode: Geobas Wereldburgerschap: Samsam, tijdschrift van het Tropeninstituut. De volgende thema s, waarbij o.a. het wereldburgerschap aan de orde komen zijn via dit blad belicht: Adoptie Boeddhisme Christendom Hindoeïsme Islam Jodendom Kinderarbeid Migratie Vluchtelingen Wereldgodsdiensten Wereldburgerschap Afghanistan Amazone gebied (Indianen) Bangladesh Sport in China Eerlijk delen: communisme Geweld maakt alles kapot) Enz. enz. Geestelijke stromingen, bronnenboek voor de godsdiensten en ismen; Kwartetten over het geloof uitgeverij Anno, 2006 Materiaal Vluchtelingenwerk en Wereldwinkel Bronnenboeken uit de klassenbibliotheek over godsdiensten uitgeverij KIT 2005 Externe materialen: Schooltv Musea bijv. Zwols museum, Historische Kring Dalfsen, Afrikamuseum Simulatiematerialen: Verkiezingsspel Aan jou de keus uitgeverij Schoolsupport 2006 Plan van aanpak burgerschap2010 12
Verantwoording van de overdracht van kennis, attituden, houding en vaardigheden. In onze school worden door middel van observaties en/of door middel van gesprekken met kinderen gekeken in hoe verre zij zich ontwikkelen tot de burger, zoals wij in onze doelstellingen omschrijven hebben. Daarnaast worden met name in de groepen 7 en 8 doormiddel van toetsen en ook nabootsingspellen onderzocht in hoeverre de aangereikte kennis beklijft (kennis, houding, vaardigheden,identiteit). Ook tijdens het werken bij de geschiedenisthema s brengen we in beeld of een kind zich ontwikkeld tot een goede burger. Dit kan zijn door samen met het kind en/ of de groep kinderen te spreken over het doelgericht uitvoeren van de opdracht. Bij de sociale redzaamheidsaspecten letten we met name op het sociaalvaardig zijn van de leerling. Met name het welbevinden van de ontwikkeling van het kind naar jonge burger leggen we vast door het kind een welzijnswijzerlijst voor te leggen. Aan de ouders/verzorgers wordt dit d.m.v. de gegevens uit het rapport aan hen geïnformeerd. Deze psycho-sociale mensontwikkelingsaspecten zijn uitermate belangrijk. In onze visie hebben we dit verwoord onder noemer je draai kunnen vinden. Indien een kind in onze school zich niet prettig voelt zal het geen respect hebben voor zijn omgeving en zal het als individueel persoon in zijn schulp kruipen. De aspecten t.a.v. de ontwikkeling van de democratie en participatie worden zowel d.m.v. observaties of van toetsingen en/of nabootsingsspellen aangestuurd. Het zich willen ontwikkelen tot democratisch burger staat hierbij centraal. Op schoolniveau bepalen we in kwaliteitszorgsysteem behulp van de werken met kwaliteitskaart over burgerschap en sociale integratie of we de hiervoor beschreven doelen halen. De volgende aspecten worden dan of zijn inmiddels geanalyseerd: De school draagt zorgt voor de kwaliteit van het onderwijs gericht op bevordering van burgerschap en integratie De school heeft een visie op burgerschap en integratie en geeft daar planmatig invulling aan De school legt verantwoording af over haar visie en de wijze waarop ze daar invulling aan geeft De school evalueert of de beoogde doelen voor burgerschap en integratie worden gerealiseerd De school stemt haar aanbod af op specifieke omstandigheden in en rond de school De school heeft een aanbod gericht op de bevordering van burgerschap en integratie De school besteedt aandacht aan de bevordering van sociale competenties De school bevordert deelname aan en de betrokkenheid op de samenleving De school bevordert basiswaarden die nodig zijn voor participatie in de democratische rechtstaat De school bevordert kennis, houdingen en vaardigheden die nodig zijn voor participatie in de democratische rechtstaat De school brengt burgerschap en integratie zelf in de praktijk De school besteedt structureel aandacht aan de aan burgerschap en integratie gerelateerde kerndoelen. Uit de in augustus 2009 gehouden quickscan voor burgerschap en sociale integratie bleek dat het team behoefte had om een duidelijke visie op voornoemd onderwerp nodig achtte. Inmiddels is hierin voorzien. Zie hiervoor. Plan van aanpak burgerschap2010 13
Ook vindt het team het belangrijk dat er minimaal een keer per jaar evalueert wordt of de beoogde doelen voor burgerschap en integratie worden gerealiseerd. Belangrijk vindt het team het ook dat er structureel aandacht aan burgerschap en integratie plaats vindt. Planning van onderwijsactiviteiten in dit plan van aanpak: 2009-2010: Ontwikkeling visie burgerschap en sociale integratie Uitwerking simulatiespel Gemeenteraadsverkiezingen groep 5, 6, 7 en 8 ( in onze school wordt namelijk voor het eerst een stembureau gevestigd voor de gemeenteraadsverkiezingen) Activiteiten worden er binnen de tijdperken van de canon van de Nederlandse geschiedenis ingepland en uitgewerkt. Het betreft de tijdperken: Jagers en Boeren Romeinen en Grieken Jonkvrouwen, monniken en ridders Steden en staten Tussen twee wereldoorlogen ( De mappen, waarin deze tijdperken zijn uitgewerkt liggen een ieder ter inzage op ( De opzet is te vergelijken met het pakket burgerschap dat door onze schoolbegeleider voor groepen 5 tot en met 8 vervaardigd is. Zie bijlage 2) Inspelen op de actuele politieke situatie in ons land via weekjournaal enz. Veelal wekelijks. Activiteit voor het goede doel in samenwerking met de ouderraad ( vorig jaar Kika 4350,==) In het kader van wereldburgerschap organiseerden leerlingen spontaan een Actie voor de aard 2010-2011 Verdere integratie burgerschap en integratie in de geschiedenisthema s Activiteit voor een goed doel in samenwerking met de ouderraad Diverse lesactiviteiten via de Samsam groep 6, 7 en 8 en methoden Inspelen op politieke ontwikkelingen in bovenbouw 2011-2012 Verdere integratie burgerschap en integratie in de geschiedenisthema s Activiteit voor een goed doel in samenwerking met de ouderraad Evaluatie plan van aanpak Burgerschap en integratie. Uitwerking concrete activiteit 2010: Simulatiespel Aan jou de keus ( gemeenteraadsverkiezingen 3 maart 2010 in school) Voor uitwerking zie bijlage ( voor de groepen 5 tot en met 8 i.v.m. stembureau in school). Bronnen: Actief in burgerschap, brochure Openbaar Onderwijs Zwolle en regio Basisleerplan Actief Burgerschap en sociale integratie voor het primair onderwijs Maatschappelijk verantwoord, instrument voor zelfevaluatie actief burgerschap en sociale integratie Burgerschapsvorming in leermiddelen primair onderwijs Toezicht op Burgerschap en Integratie Leerplanverkenning actief burgerschap, handreiking voor schoolontwikkeling De wereld wordt kleiner als je groter wordt, De basisschool als oefenplaats voor wereldburgers Samsam, handreiking voor de methode voor wereldburgerschap. Plan van aanpak burgerschap2010 14