straategie duurzaam Het technische katern in Straategie helpt u bij de totstandkoming van verantwoorde bestratingen. Goede producten, maar ook nog eens in een goed ontwerp, goed ingekocht, goed uitgevoerd en goed onderhouden. Dat maakt de kwaliteitscirkel rond. Meer informatie over (inkoop)techniek en duurzaamheid is te vinden op www.straategie.nl. Duurzaamheid begint bij juiste keuzes Introductie Toegegeven, duurzaamheid is vaak een ongrijpbaar begrip dat op vele manieren te interpreteren is. Daarom bieden de feiten houvast. Daarom maakt een objectief DUBOkeur zoveel duidelijk. Daarom mogen bij een verantwoorde keuze voor bestratingen behalve de milieutechnische voordelen van betonnen bestratingsproducten ook andere maatschappelijke pluspunten worden meegewogen. In dit katern een mix van feiten en meningen die u helpen bij de juiste keuzes. Beton is duurzaam waterbeheer Beton is duurzame verwerking Beton is duurzaam veilig Beton is duurzaam stiller Betonnen bestrating, oneindig veelzijdig! www.straategie.nl
Meest milieuvriendelijke producten Met het DUBOkeur certificaat laat een bedrijf zien dat het voldoet aan de strenge criteria die het NIBE heeft vastgesteld voor het verkrijgen hiervan. Een product wordt in zijn toepassing beoordeeld en dient te voldoen aan de criteria voor een klasse 1 of klasse 2 milieubeoordeling. Dat betekent dat het product het minst milieubelastende moet zijn (klasse 1) of één van de minst milieubelastenade producten (klasse 2) in vergelijking met de andere producten in de betreffende productgroep. De betontegel (klasse 1) en betonstraatsteen (klasse 2) scoren op milieutechnisch gebied beduidend beter in hun toepassing dan bijvoorbeeld baksteen, natuursteen en asfalt en zijn daarmee de meest milieuvriendelijke bestratingsproducten. er in Nederland en Europa zijn. Hoewel de GWWsector nog een jonge speler is vergeleken met duurzaam bouwen in woning- en utiliteitsbouw, zijn er veel LCA-gegevens beschikbaar. De kwaliteit van de gegevens is door het NIBE gecheckt. Het zijn betrouwbare uitkomsten. Bovendien moeten de producten herkenbaar beter zijn om ze een hogere plek in de rangorde te geven. Voor zowel de betonstraatsteen als betontegel is dat het geval. Nadere informatie: www.nibe.org Alle milieuaspecten zijn meegewogen over een levensduur van 75 jaar, waarbij de levenscyclusanalyse (LCA) is gebaseerd op de databases die R
Fabrikanten met DUBOkeur De volgende bedrijven hebben op 25 september 2008. het DUBOkeur verkregen: Bleijko Betonindustrie: Van den Bosch beton: Excluton: Haringman Betonwaren: Holcim Betonproducten: Kijlstra Bestrating: Betonfabriek v/h Gebr. Langhout: Martens Beton: MBI Beton: Betonindustrie Monshouwer: Morssinkhof Groep: Noppert Beton: Nijmeegse Betonindustrie De Hamer: Struyk Verwo Infra: Verdoorn Beton: betontegels betontegels een duurzaam materiaal Betonnen bestratingsmaterialen zijn duurzaam. Ze zijn zelfs duurzamer dan concurrerende verhardingsmaterialen als baksteen, natuursteen en asfalt. Uit berekeningen in Simapro Levens Cyclus Analyse (LCA) bleek zowel de gangbare keiformaat (Euroformaat) betonstraatsteen met een dikte van 80 mm als de betontegel 30 x 30 cm van 45 mm dikte in hun toepassing op dit moment de meest milieuvriendelijke toepassing, vergeleken met baksteen, asfalt en twee soorten natuursteen (van Belgische en Chinese herkomst). Daarbij zijn de materialen aan 18 uiteenlopende (milieu)criteria tijdens hun levensduur getoetst om een zo breed mogelijk spectrum van duurzaamheid te bestrijken. Van grondstoffenwinning tot materiaalgebruik, van energieverbruik tot afvalscenario s, van productie tot transport en van emissies tot beheer. De resultaten leiden ertoe dat deze betonnen bestratingsproducten voldoen aan DUBOkeur criteria.
Goede graadmeter voor alle betonproducten Bij de quickscan voor het milieuclassificatiesysteem is uitgegaan van het worstcase scenario. De meest ongunstige waarden zijn als leidraad genomen voor de standaard (Euroformaat) betonstraatsteen en betontegel (30 x 30 x 4,5 cm). En dan nog z n hoge score. Dan mag de conclusie worden getrokken dat behalve de nu onderzochte gangbare betonstraatsteen en betontegel meerdere typen voldoen aan milieuen duurzaamheideisen. Het is ondoenlijk om de 1001 verschillende betonnen bestratingsproducten afzonderlijk te beoordelen. De kracht van betonnen bestratingsmaterialen blijft namelijk de grote verscheidenheid. Voor elk wat wils. Voor elk vraagstuk en elke locatie het meest geëigende betonnen product. Maar wel in de wetenschap dat de betonstraatsteen en betontegel de meest duurzame bestratingsmaterialen van dit moment zijn. Waarom wachten tot 2010 Met het verkrijgen van het DUBOkeur label voor betonnen bestratingsproducten tonen de fabrikanten aan dat zij nu anno 2008 al voldoen aan de maatstaven voor duurzaam inkopen. Waarom als opdrachtgever, architect, aannemer of bestekschrijver wachten tot 2010 als de wetgeving van kracht wordt? Nu al heeft u iets in handen en kunt u iets betekenen op milieugebied. Simpelweg door te kiezen voor bestratingsproducten met dit keurmerk. duurzaam waterbeheer Waterpasserende bestratingen zorgen voor een inventief waterbeheer, zowel van het hemelwater als van het grondwater. Wateroverlast voor bewoners en bedrijven wordt geminimaliseerd. De gemeente Huizen heeft de Ericaweg voorzien van waterpasserende. De riolering in deze woonstraat moest worden vernieuwd. Dan koppelen wij meteen af, met alle voordelen van dien, zoals geringere vuilwaterafvoer en minder overstorten, aldus Harrie Loman, hoofd uitvoering Civiele Werken van de gemeente. Waterpasserende bestrating is voor ons een goede keuze als doeltreffender opvolging van eerdere methoden zoals waterdoorlatende stenen en infiltratiebuizen, die wij op redelijke grote schaal hebben toegepast. We hebben wel kolken geplaatst in het straatprofiel voor extreme regenval, hoewel de Ericaweg vrij hoog ligt. De nu toegepaste waterpasserende zullen hun werk naar verwachting prima doen. Het speciale randprofiel zorgt niet alleen voor een afdoende waterdoorlatende voeg, maar leidt ook tot een stabiele bestrating en toont ook nog eens fraai qua uitstraling.
Veelzijdig duurzaam Overheden kopen hun bestratingsmaterialen steeds bewuster in. Daarbij wordt duurzaamheid een selectiecriterium. Er zijn echter vele accenten te leggen bij de keuze van bestratingsmaterialen, getuige enkele reacties uit de markt. Soms zijn dat andere functies zoals waterpasserende bestratingen, soms geschiktheid voor machinaal straten, soms eigen milieu- en kwaliteitscriteria. De gunstige Levens Cyclus Analyse (LCA) en de veelzijdigheid in functies van beton zullen ongetwijfeld in die afweging steeds hoger scoren. duurzame verwerking Betonnen bestratingsmaterialen zijn het meest vergevorderd in machinale verwerking. Dit spaart de gezondheid van straatmakers en zorgt voor continuïteit van de bestratingsbranche. In de gemeente Nijkerk is machinaal straten een vanzelfsprekendheid. Op het moment dat (nieuwbouw)wijken met grote oppervlakten aan straatwerk moeten worden bestraat, ziet de gemeente dat als haar verantwoordelijkheid om arbeidsvriendelijke bestratingsmethoden in te zetten. Oók als sprake is van speciale figuratie, waarvoor de aannemer een aparte vacuümklem moet ontwikkelen. Het blijkt geen obstakel. Integendeel, door een goede samenwerking tussen opdrachtgever, ontwerper, aannemer en fabrikant van betonnen bestratingsmaterialen geldt: waar een wil is, is ook een weg!
Provincie Overijssel: Veiliger wegbermen Ook voor het programma Duurzaam Veilig is de juiste materiaalkeuze belangrijk. De provincie Overijssel heeft inmiddels ruim 400 kilometer bermverharding aangelegd langs provinciale wegen. Nadat in 2003 een uitgebreide proef is gedaan om tot de juiste constructie en materiaalkeuzes te komen, worden grasbetontegels in twee typen als succesvolle oplossing voor dit vraagstuk toegepast. Het is een selectie van betonproducten geworden, omdat een stukje massa in combinatie met een goede constructie met geotextiel de meest duurzame oplossing bood, aldus Evert Driegen, projectleider Eenheid Wegen en Kanalen van de provincie Overijssel. We hebben bijvoorbeeld ook praktijkproeven met vrachtwagens genomen om inzicht te krijgen in de krachten op zo n bermverharding. We wilden een degelijke oplossing voor dit nijpende probleem. Immers, bij 1 op de 3 ongelukken was sprake van eenzijdige bermongevallen. Om dit aantal ongevallen terug te dringen, is besloten de bermen veiliger te maken door middel van een bermverharding. Inmiddels heeft de grote slag plaatsgevonden en zijn de meeste wegen en knelpunten aangepakt. Er is ook veel belangstelling geweest van andere provincies die met dit vraagstuk zitten. Ook van gemeentes omdat er bijvoorbeeld veel landbouwwegen zijn waar voertuigen elkaar moeten passeren en de berm beschadigen. Wij kijken traditiegetrouw serieus naar zaken als veiligheid, duurzaamheid, milieu en energie. Zoals betonproducten met een percentage secundaire grondstoffen of dynamische wegverlichting in, boven en naast de weg, waarmee we nu proeven doen. De provincie Overijssel neemt met regelmaat het voortouw. duurzaam veilig Diverse betonnen bestratingsmaterialen sluiten aan op het thema duurzaam veilig, zoals grasbetontegels voor veiliger bermen, LED-verlichting in betonbanden, signaal- en markeringsproducten en producten voor verkeersdrempels. De rondweg N348 bij Deventer is voorzien van brede bermverhardingen met grasbetontegels. De maatregel is genomen om het aantal ongevallen te beperken. Buitenlands onderzoek toont aan dat (semi-)verharding van de berm tot 15 à 20% minder slachtoffers leidt. Ook de Nederlandse praktijkervaring lijkt dit te bevestigen. Vooral het aantal eenzijdige ongevallen neemt spectaculair af. Bij deze nieuw aangelegde rondweg werden meteen extra brede rijstroken aangelegd. Daardoor kon worden volstaan met 80 cm brede stroken van grasbetontegels. De CROW-richtlijnen pleiten voor een (semi-)verharding van bermen over een breedte van 2,40 meter vanuit de binnenkant van de kantstreep. Het maatwerkontwerp bij Deventer betreft een nieuwe weg; bij bestaande wegen moet goed worden gekeken naar rijbaanbreedte, verharde strook naast de kantlijn en breedte van de bermverharding.
Fusiegemeente Berkelland: Voortborduren op veelbelovende initiatieven Als zelfstandige gemeente werd in Eibergen sinds jaar en dag gekeken naar milieuaspecten en afvalscenario s van bestratingen en materialen. Zo werd al in een vroeg stadium gekozen voor betonnen bestratingsmaterialen waarin een deel van het grind is vervangen door secundaire grondstoffen c.q. puingranulaat. Bovendien ging het om kleurvaste betonproducten om ook dit aspect van duurzaamheid te benadrukken. We brachten ons puin zelfs naar de fabrikant van de betonnen bestratingsmaterialen om dit te verwerken, mede in onze nieuwe stenen, tegels en banden, aldus Robert Asschert, één van de projectleiders bij de gemeente Berkelland. Dat is jarenlang het beleid geweest. Op het moment dat Eibergen met drie andere gemeenten werd samengevoegd tot de fusiegemeente Berkelland, kon dat beleid niet 1 op 1 worden overgenomen, omdat je eerst de diverse aanpakken vanuit die voormalige gemeenten onderling moet afstemmen. Er komt nu ook een afdeling inkoop aan te pas. Dat neemt niet weg dat de keuze voor de milieuvriendelijke betonproducten een vervolg heeft gekregen in diverse toepassingen. We zijn gewoon tevreden over de producten. Er is nog geen officieel vervolgbeleid, maar ik ga er vanuit dat wij mede voortborduren op de weloverwogen materiaalkeuzes die Eibergen destijds heeft gemaakt. Bewuste keuzes, waar anno 2008 geen reden is om er van af te wijken. Sterker, het lijken nog steeds verantwoorde keuzes, ook met het oog op duurzaam inkopen. duurzaam stiller Geluidsreducerende bestratingen bieden voordelen voor de omwonenden. De open structuur van de absorbeert een deel van het bandengeluid. De Burgemeester Le Coultrestraat in Bodegraven is voorzien van geluidsreducerende. De woonstraat vormt een drukke verbindingsroute door de gemeente. De ervaring is dat met de open oppervlaktestructuur 2 tot 4 db geluidsreductie opleveren. Dat is van significante waarde in de woonstraat. Bovendien is met de een vriendelijke bestrating gecreëerd, fraaier dan de plak asfalt die eerst voor de deur lag. Gekozen is voor geluidsreducerende én kleurvaste stenen, zodat het straatbeeld ook aantrekkelijk blijft.
Gemeente Weert: Meervoudig gebruik bestrating bepaalt keuzes De vraag is of duurzaamheid bij bestratingen wel zo relevant is. Guus Rameckers, senior beleidsadviseur van de gemeente Weert, ervaart althans dat naast functionaliteit en geschiktheid zaken als vormgeving en beleving zwaar wegen bij de keuze. Het is vaak een gevoelskwestie bij bestratingen, ook bij de burgers voor wie je het allemaal doet. Soms is een hele oude bestrating juist sfeervol, soms wil men al snel nieuw en comfortabel materiaal in een straat. Veel interessanter is mijns inziens de ontwikkeling dat de verkeers- en verblijfsbestrating tegelijkertijd andere functies kan vervullen, zoals voor riolering en waterbeheer. Al vanaf 2001 benutten wij de bestrating voor de afkoppeling van ons rioolstelsel. In kwaliteit en kwantiteit gaan wij bewuster met ons oppervlaktewater om. Ook brengen wij minder water naar de zuiveringsinstallaties. Waterpasserende bestratingen spelen daarbij een voorname rol. Gedurende de toepassing ervan word je steeds een ervaring rijker. Legden wij eerst de straten tonrond waarbij vervuiling langs de trottoirbanden ontstond, later zijn wij de straten vlak gaan leggen en nu zelfs hol. Er is veel veranderd in bestratingen. Op grond van nieuwe kennis en inzichten kunnen wij ons beleid structureren. Ook bij rioleringen. Nu werken wij bijvoorbeeld met een afkoppelstrategie tot 2030, waar je vroeger soms ad hoc maatregelen nam. Bovendien werken afdelingen voor wegen, riolering, groen, riolering en beheer veel nauwer samen voor een hoogwaardige en duurzame stedenbouw. Daar passen uiteraard juiste en verantwoorde materiaalkeuzes bij. Maar ons doel ligt hoger dan de materiaalkeuze. duurzaam fraai Betonnen producten zijn vandaag de dag in de meest fraaie uitvoeringen verkrijgbaar. Zo worden veelal in de toplaag natuurlijke materialen verwerkt, zodat sprake is van kleurvaste en betontegels. Ook is er een scala aan nabehandelingen mogelijk, van stralen tot polijsten en van open structuren tot figuraties. De boulevard van Katwijk is bestraat met een moderne versie van de grindtegel: een speciaal ontwikkelde zandkleurige tegel met een toeslag van parelmoer, glanskiezel en blauwgrijze natuursteen, passend bij de sfeer van zee en stand. Ook het speciale formaat van 50 x 20 x 8 cm laat de mogelijkheden van beton zien. De extra brede betonbanden hebben dezelfde uitstraling gekregen. Landschapsontwerper Marlies van Diest en de gemeente Katwijk hebben op die manier de basis gelegd voor een duurzaam fraai product.