Seksuele gezondheid bij adolescenten Lieve Peremans 18-3-2014 pag. 1
Seksualiteit en seksueel gedrag Seksualiteit is een wezenlijk onderdeel van het mens-zijn gedurende het ganse leven Is veel meer dan seksueel gedrag Wordt geuit en ervaren door gevoelens, gedachten, opvattingen, rolpatronen en relaties Het gaat over man-vrouw zijn, seksuele identiteit, erotiek, plezier, intimiteit en voortplanting Wordt bepaald door sociale, culturele, biologische, ethische, religieuze, juridische en spirituele factoren Onderscheid kinderen adolescenten. Adolescenten experimenteren met relaties en seksualiteit, kiezen een partner en doen seksuele ervaringen op 18-3-2014 pag. 2
Seksuele gezondheid WHO-definitie Is een met seksualiteit verbonden toestand van fysiek, emotioneel, geestelijk en sociaal welzijn. Het is dus meer dan afwezigheid van ziekte. Wordt vanuit een positief perspectief bekeken: het is prettig Om seksuele gezondheid te behouden, moeten ieders rechten gerespecteerd, beschermd en uitgevoerd worden 18-3-2014 pag. 3
Seksuele en relationele vorming Is het leren van de cognitieve, emotionele, sociale, interactieve en fysieke aspecten van seksualiteit Biedt kinderen en jongeren steun bij hun seksuele ontwikkeling Kinderen en jongeren ontwikkelen kennis, vaardigheden, waarden en normen die hen in staat stellen te genieten van seksuele relaties. Respect opbrengen voor andermans seksuele integriteit en aangaan van veilige en fijne relaties. 18-3-2014 pag. 4
Algemene beschouwingen Seksuele gezondheid van de meeste jongeren is redelijk goed Betrouwbaar vrijen: ongeveer 30% geen bescherming bij eerste contact 70% gebruikt condoom en/of pil Laag abortuscijfer Tot 8% chlamydia Gemiddelde leeftijd eerste contact ligt rond 15 jaar (lager voor BSO dan voor ASO) Meer kortdurende opeenvolgende relaties 18-3-2014 pag. 5
Algemene beschouwingen Meer risico s: jonge starters, laag opgeleid en allochtone jongeren Risicojongeren: 18% van de meisjes en 4% van de jongens slachtoffer van grensoverschrijdend gedrag Homo-negativiteit meer bij allochtonen en gelovigen Dubbele seksuele moraal bij meisjes: Aantrekkelijk zijn Maar geen initiatieven nemen, bekritiseerd worden Jongens sekserol-stress: moeten presteren en seksueel actief zijn geeft onzekerheid 18-3-2014 pag. 6
Een plan maken Eerst kijken naar de visie van de school en CLB Denk aan de stappen uit het kwaliteitsverbeterend project F kies een onderwerp maar hou het SMART O betrek alle partijen in het project C maak het doel duidelijk U ga na wat de noden zijn en zoek richtlijnen, modellen op voor actie S start met het actieplan (PDCA-cyclus) 18-3-2014 pag. 7
Uitgangspunten voor kwaliteitsbeleid Jongeren hebben recht op informatie en relationele en seksuele opvoeding Recht op aangepaste informatie Zorg voor kwetsbare groepen: genderidentiteit RSV op maat van de noden van jongeren Jongeren hebben recht op toegang tot hulp, ondersteuning, zorg en dienstverlening met betrekking tot seksuele gezondheid. Het CLB heeft een draaischijffunctie Aanbod van seksuele gezondheidszorg toegankelijk voor de jongere Gebruik maken van wetenschappelijke vooruitgang: goede anticonceptie Begeleiding naar hulpverleningsinstellingen Terecht kunnen bij het CLB 18-3-2014 pag. 8
Uitgangspunten voor preventie Voorbeelden: voorkomen van seksueel misbruik, ongeplande zwangerschapsoa-besmetting, gender gerelateerd seksueel geweld, pesterijen - Jongeren kunnen terecht bij een laagdrempelig aanspreekpunt met voldoende expertise - Jongeren krijgen voldoende informatie 18-3-2014 pag. 9
Uitgangspunten voor reactiebeleid Wat moet er gebeuren bij een incident? Jongeren kunnen op een laagdrempelige manier een klacht melden Er is een standaardprotocol waarvan ieder lid van het team op de hoogte is. Er is een hulpaanbod Er is kennis voor doorverwijsmogelijkheden Na elk incident gebeurt er een opvolging van het slachtoffer en er gebeurt een evaluatie van de procedure 18-3-2014 pag. 10
KAVES-model Sensoa hanteert het KAVES-model Kennis: feiten, begrippen, instrumenten enz. Bv.kennis over anticonceptie, SOA, soorten relaties Attitude: opvattingen, overtuigingen, visie en standpunten bv. Wie is verantwoordelijk voor AC, wat is je houding t.o.v. relaties tussen jongeren op school, homoseksualiteit Vaardigheden: methode, technieken ezn.. Bv demonstreren gebruik condoom, gesprek kunnen voeren over intimiteit, seksueel overschrijdend gedrag en misbruik 18-3-2014 pag. 11
KAVES-model Sensoa hanteert het KAVES-model Emoties en ervaringen: welke gevoelens het condoom bij je oproepen, welke relatie geeft het beste gevoel, ben je zelf bestand tegen verhalen van misbruik Steun: bronnen, mensenn protocollen. Waar ga je informatie zoeken over anticonceptie, wie kan je aanspreken voor jongere in een probleemsituatie 18-3-2014 pag. 12
Welke fasen? Puberteit (12-15 jaar) Fysieke ontwikkeling van jongens en meisjes Jongens doen meer aan zelfbevrediging dan meisjes Veel gevoelens van onzekerheid: wat is normaal? Ontwikkelen van seksueel zelfbeeld: zien zich zelf als iemand die in staat is seks te hebben Belangrijk om aantrekkelijk gevonden te worden door de ander (maar twijfelen hier erg aan) Erg gevoelig voor beïnvloeding van leeftijdsgenoten Eerste gevoelens van seksuele aantrekkingskracht Ontdekken eigen seksuele geaardheid Worden verliefd: strelen en zoenen 18-3-2014 pag. 13
Welke fasen? Overgang naar volwassenheid (15-18 jaar) Jongeren worden zelfstandig en zetten zich af t.o.v. ouders Weten of ze hetero-, homo- of biseksueel zijn Experimenteren met relaties en doen seksuele ervaring op Meeste jongeren doorlopen een seksuele carrière: zoenen, voelen, strelen, vrijen, soms anale en orale seks Leren omgaan met anderen binnen relaties: onderhandelen, communiceren, bewust worden van eigen grenzen en respect vragen van de andere Seksueel volgroeid lichaam op het einde van deze fase Langdurige en intieme relaties, partnerkeuze wordt belangrijk 18-3-2014 pag. 14
Communicatie en samenwerking Met het CLB CLB kan gecontacteerd worden door Elke leerkracht van de school Bv.vertrouwensleerkracht, directeur of lid van de begeleidende klasseraad Personeelslid CLB Niet vanzelfsprekend omwille van privacy gevoelige informatie (normaal eerst via hiërarchisch meerdere, tenzij in acute gevaarsituatie) Ontheft de leerkracht niet om de cel leerlingenbegeleiding en hiërarchisch meerdere in te lichten 18-3-2014 pag. 15
Communicatie en samenwerking Begeleidende klasseraad CLB Hiërarchisch meerdere CLB Normaal geen privacy gevoelige informatie. Indien ja en begeleiding nodig; informatie naar CLB Leerling informeren CLB schoolteam CLB drager van het beroepsgeheim Van toepassing op wat ll expliciet stilzwijgend toevertrouwt Ook wat CLB-medewerker ziet Maar mag samenwerking en begeleiding niet hinderen 18-3-2014 pag. 16
Communicatie en samenwerking Probleem artikel 36: relevante informatie kan worden uitgewisseld maar binnen de grenzen van het beroepsgeheim Indien de ll. geen toestemming geeft, blijft het beroepsgeheim gelden omdat de wetgever niet gespecifieerd heeft wat het begrip relevant inhoudt. Echter: indien de informatie noodzakelijk is voor het schoolteam om zijn taak naar behoren te vervullen, kan het CLB in het belang van de leerling toch een handelingsgerichte vertaling van de informatie doorgeven. 18-3-2014 pag. 17
Communicatie en samenwerking CLB bekleedt een draaischijffunctie in samenwerking met externe (jeugd)-hulpverlening Met Ouders Ouders blijven opvoedingsverantwoordelijke Privacygevoelige informatie kan echter niet gedeeld worden als jongere het niet wil Dit creëert een spanningsveld Jongere moet over voldoende oordelingsvermogen beschikken 18-3-2014 pag. 18
Omgaan met vermoedens, geruchten Meeste incidenten rond seksueel grensoverschrijdend gedrag (75%) tussen leerlingen onderling Verkrachting, aanranding, pesterijen, schenden van privacy, internetincidenten en vervelende seksuele opemerkingen. Gender gerelateerd probleem: meisjes meer het slachtoffer Openbaar: in de school, speelplaats, internet Ook feiten met personeelslid mannelijke pleger 18-3-2014 pag. 19
Wat denken jullie hierover? Twee 15-jarige meisjes maken seksistische opmerkingen over de kledij van een klasgenoot terwijl ze dat hoort Een meisje stuurt een naaktfoto door van haar vriendin op het internet Twee 15-jarigen kussen elkaar in het toilet. Ze vinden het fijn. De leerkracht L.O. loopt onaangekondigd de omkleedruimte binnen omdat de leerlingen aan het talmen zijn Twee 16-jarige jongens dwingen een 14-jarig meisje tot seks 18-3-2014 pag. 20
Materiaal voor personen met een handicap Jongeren met een handicap hebben ook recht op seksuele voorlichting 18-3-2014 pag. 21