RAPPORT KWALITEITSONDERZOEK SPECIAAL BASISONDERWIJS SBO DE DIEKMAAT School : SBO De Diekmaat Plaats : Neede BRIN-nummer : 19WC Onderzoeksnummer : 109986 Datum schoolbezoek : 17 november 2008 Datum vaststelling : 10 februari 2009
INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING...5 2 KWALITEITSPROFIEL...7 3 BESCHOUWING...11 4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT...13 3
1 INLEIDING Het kwaliteitsonderzoek Op 17 november 2008 bezocht de Inspectie van het Onderwijs SBO De Diekmaat in het kader van een kwaliteitsonderzoek. Daarbij heeft een onderzoek plaatsgevonden naar de (kern)indicatoren van een aantal kwaliteitsaspecten, op grond van het door de inspectie gehanteerde Toezichtkader primair onderwijs 2005. Bij dit kwaliteitsonderzoek beoordeelt de inspectie de kwaliteit van het onderwijs op aspecten die samenhangen met de kwaliteitszorg, het onderwijsproces en de opbrengsten. Deze indicatoren vormen samen de basisset van het kwaliteitsonderzoek. Ook beoordeelt de inspectie een aantal onderdelen van wet- en regelgeving. De resultaten van het onderzoek zullen tevens worden gebruikt voor een themaonderzoek naar de kwaliteitsverbetering van het speciaal basisonderwijs. Dit themaonderzoek is een vervolg op het rapport "De kwaliteit van het speciaal basisonderwijs in 2005 en 2006 - rapportage van een onderzoek door de Inspectie van het Onderwijs". De kwaliteitsaspecten zijn uitgewerkt in het door de inspectie gehanteerde waarderingskader voor het speciaal basisonderwijs. In de brochure 'Toezichtkader PO 2005' vindt u achtergrondinformatie over de indicatoren die de inspectie bij haar toezicht hanteert. U kunt deze brochure downloaden van de website van de inspectie: www.onderwijsinspectie.nl. Op grond van het kwaliteitsprofiel van de school dat naar aanleiding van een vorig inspectiebezoek is opgemaakt, op basis van risicofactoren die bij de inspectie bekend zijn of afspraken die met de school zijn gemaakt, of op basis van de informatie die door de school is toegestuurd kan de inspectie besluiten om niet alleen de basisset te onderzoeken maar meer indicatoren bij het onderzoek te betrekken. Dit is bij de school niet aan de orde geweest. Indien de school in het kader van zelfevaluatie over een bepaalde indicator of over een bepaald cluster van indicatoren voldoende betrouwbare en valide gegevens heeft verzameld kan in overleg tussen bestuur en inspectie besloten worden om de oordelen uit de zelfevaluatie alleen te verifiëren en deze niet zelf opnieuw te onderzoeken. Zo sluit de inspectie niet alleen aan bij de specifieke situatie van de school, maar wordt de school bovendien niet onnodig belast. De school heeft naast de schoolgids en het schoolplan documenten ingestuurd die op de zelfevaluatie-activiteiten betrekking hebben. Het betrof de volgende documenten: - zelfevaluatie SBO (voorjaar 2008); - rapportage quickscan welzijn personeel in het kader van risico-inventarisatie en evaluatie (februari 2008); - veiligheidsonderzoek SBO Diekmaat bij de bovenbouwgroepen; - audit SBO Diekmaat (april 2008); - jaarverslag 2007-2008. 5
De gegevens uit deze documenten zijn door de inspectie gebruikt als achtergrondinformatie voor het gesprek over kwaliteitszorg. De opzet van het onderzoek Het kwaliteitsonderzoek bestond uit de volgende activiteiten. Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die betrekking hebben op zelfevaluatieactiviteiten van de school en van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd. Ook de vragenlijst 'Kwaliteitsonderzoek 2008 scholen voor speciaal basisonderwijs' is bij de analyse betrokken. Schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen 01-02, O3, O3-4, O4, M1a, M1b, M2a, M2b, B1b, B2a, B2c, B2b en de Onderwijs Zorggroep. Analyse van handelingsplannen, groepsplannen en leerlingdossiers. Bovendien heeft de inspectie over de kwaliteit van de basisset van indicatoren gesprekken gevoerd met de directie, de intern begeleiders en de orthopedagoog. Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de kwaliteitsoordelen en de conclusies van het schoolbezoek besproken met de directie en het team. Daarbij was een vertegenwoordiging van het bevoegd gezag aanwezig. De inhoud van het rapport Het onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs levert een kwaliteitsprofiel op van de school (hoofdstuk 2). In hoofdstuk 3 wordt een beschouwing gegeven over de geconstateerde kwaliteit en wordt deze onder andere bezien in relatie tot de context of uitgangssituatie van de school. Indien van toepassing worden in deze beschouwing ook de toegevoegde indicatoren betrokken. In hoofdstuk 4 is het vervolgtoezicht aangegeven en worden, indien noodzakelijk, afspraken vermeld met betrekking tot wettelijke bepalingen waaraan de school niet voldoet. 6
2 KWALITEITSPROFIEL Het kwaliteitsprofiel geeft een overzicht van de waarderingen die de inspectie heeft toegekend aan kernindicatoren die betrekking hebben op belangrijke kenmerken van goed onderwijs. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs. In de waardering is tot uitdrukking gebracht in welke mate de indicatoren bijdragen aan de kwaliteit van het onderwijs: 1. draagt niet of nauwelijks bij; 2. draagt onvoldoende bij; 3. draagt voldoende bij; 4. draagt in hoge mate bij; 5. niet te beoordelen (alleen bij Resultaten). Deze waardering is gegeven indien de school over bepaalde indicatoren geen betrouwbare en valide gegevens beschikbaar heeft. Het kwaliteitsprofiel van SBO De Diekmaat Kwaliteitszorg 1 2 3 4 1.1 De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 1.2 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.3 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. 1.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.5 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen. 1.7 De school waarborgt de sociale veiligheid voor leerlingen en personeel. Leerstofaanbod 3.1 De aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde zijn dekkend voor de kerndoelen. 3.4 De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar 8. 3.5 De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 3.6 De leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde zijn afgestemd op de onderwijsbehoeften van individuele leerlingen. 3.8 De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlingengewicht biedt leerinhouden aan bij Nederlandse taal die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. 1 2 3 4 7
Didactisch handelen 1 2 3 4 6.1 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 6.3 De leraren leggen duidelijk uit. 6.6 De leraren geven de leerlingen feedback op hun leer- en ontwikkelingsproces. 8.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. Afstemming 4.1 De school heeft voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde onderwijstijd gepland conform het landelijk gemiddelde van scholen met een vergelijkbare leerlingenpopulatie. 4.5 De school stemt de hoeveelheid tijd voor leren en onderwijzen bij Nederlandse taal en rekenen en wiskunde af op de onderwijsbehoeften van leerlingen. 7.1 De leraren volgen de vorderingen van hun leerlingen systematisch. 7.2 De leraren analyseren de vorderingen van de leerlingen om vast te stellen wat de aanpassingen van het aanbod en/of het onderwijsleerproces moeten zijn voor de groep. 7.3.1 De leraren stemmen de instructie af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 7.3.2 De leraren stemmen de verwerking af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 1 2 3 4 Begeleiding 10.1 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. 10.3 De school stelt bij plaatsing voor iedere leerling een ontwikkelingsperspectief vast. 10.5 De school volgt of de leerling zich ontwikkelt conform het ontwikkelingsperspectief en maakt naar aanleiding hiervan beredeneerde keuzes. 1 2 3 4 Zorg 1 2 3 4 11.1 De school signaleert vroegtijdig welke leerlingen zorg nodig hebben. 11.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens, bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 11.3 De school voert de zorg planmatig uit. 11.4 De school gaat de effecten van de zorg na. Resultaten 12.1 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1 2 3 4 5 8
Wet- en regelgeving 1 = ja, 2 = nee W1 De school heeft de vastgestelde schoolgids aan de inspectie toegestuurd. W2 De school heeft het vastgestelde schoolplan aan de inspectie toegestuurd. W3 Het bestuur heeft het vastgestelde zorgplan aan de inspectie toegestuurd. W4 De geplande onderwijstijd voldoet aan de wettelijke vereisten. 1 2 9
3 BESCHOUWING In dit hoofdstuk wordt een beschouwing gegeven over de kwaliteit van het onderwijs op de school. De beschouwing begint met een algemeen beeld van de school. In paragraaf 3.1 beschrijft de inspectie allereerst de uitgangssituatie van de school aan de hand van de context en memoreert zij de eerdere inspectiebezoeken. In paragraaf 3.2 brengt zij deze gegevens in relatie met de gegeven waarderingen in een samenvattend oordeel over de kwaliteit. Hierin komt allereerst de gerealiseerde kwaliteit naar voren. Vervolgens gaat de inspectie kort in op de voor dit onderzoek belangrijke aspecten 'Begeleiding' en 'Opbrengsten'. 3.1 Uitgangssituatie van de school Het leerlingenaantal op de school is in het schooljaar 2007-2008 in eerste instantie fors gedaald. Ervan uitgaande dat deze daling zou doorzetten is de school met een kleiner aantal groepen gestart in het schooljaar 2008-2009. Ook het aantal leraren nam noodgedwongen af. Naast de adjunct directeur heeft nog een ervaren docent een benoeming elders aanvaard. In tegenstelling tot de verwachting is het aantal leerlingen inmiddels weer fors toegenomen. Op dit moment heeft de school al 5 leerlingen boven het gemiddelde dat bij het aantal groepen past. Bovendien worden ongeveer 14 nieuwe aanmeldingen verwacht in januari. Doordat de capaciteit van de school in hoeveelheid lokalen gekrompen is, voorziet de school dat mogelijk leerlingen niet plaatsbaar zijn en dus op een wachtlijst komen te staan. Met name doordat de meervoudige en complexe problematiek bij leerlingen groeit, zijn volgens de directie, de grenzen van de zorg bereikt in verschillende groepen. Na het vorige schoolbezoek in 2006 waarbij de basiskwaliteit van bijna alle indicatoren voldoende was, heeft de school het werken met ontwikkelingsperspectieven van leerlingen voortvarend opgepakt. Waar tijdens het vorige bezoek al een voorzichtige start was gemaakt, is deze werkwijze met ontwikkelingsperspectieven nu duidelijk vormgegeven en ingevoerd. In verband met de ontwikkelingen rond passend onderwijs is de bestuursvorm van de school onderwerp van gesprek geweest. Uiteindelijk is besloten dat de school niet via het samenwerkingsverband aangestuurd wordt, maar deel blijft uitmaken van de scholen van het bestuur van het Openbaar Primair Onderwijs Noord Oost Achterhoek (OPONOA). De school heeft te maken met twee samenwerkingsverbanden 8.02 en 8.06, die wel samenwerken, maar allebei hun eigen scholen aansturen met betrekking tot de leerlingenzorg. Vanuit de samenwerking tussen de SBOschool en de samenwerkingsverbanden is dit schooljaar een onderwijszorgklas gestart. In dit experiment zijn vijf leerlingen van de Diekmaat en vijf leerlingen van toeleverende basisscholen, allen met een leerlinggebonden financiering cluster vier samengevoegd tot een aparte groep. Een leraar van de sbo-school verzorgt samen met een klassenassistent het onderwijs. Zij krijgen daarbij ondersteuning van ambulante begeleiders vanuit het speciaal onderwijs, cluster vier. 11
3.2 Samenvattend oordeel Bij het vorige bezoek werkte de school nog niet, of nauwelijks met ontwikkelingsperspectieven bij haar leerlingen. De resultaten van het onderwijs konden derhalve niet worden beoordeeld. Ook was nog een enkele indicator bij het didactisch handelen en de leerlingenzorg onvoldoende. De school heeft ten aanzien van deze onderdelen een duidelijke ontwikkeling gerealiseerd. Van alle leerlingen die op school zijn en komen is een instroomprofiel vastgesteld. Vanaf de onderbouw zijn ook ontwikkelingsperspectieven vastgelegd van alle leerlingen. Voor technisch lezen, rekenen-wiskunde en begrijpend lezen zijn op basis van een uitstroomperspectief leerlijnen aangegeven. Twee keer per jaar evalueert de school de vorderingen van de leerlingen op deze lijn, en past ze zo nodig de verwachting aan. Daar waar een leerling afwijkt van het perspectief maakt de school handelingsplannen om te kijken of de leerling via een kortdurende interventie toch op de verwachte leerlijn kan blijven. Alle indicatoren van het didactisch handelen van de leraren, afstemming, zorg en begeleiding zijn voldoende. Kwaliteit De kwaliteitzorg is gedeeltelijk beoordeeld tijdens het jaarlijks onderzoek in 2004, maar niet bij het kwaliteitsonderzoek in 2006. De inspectie concludeert dat de kwaliteitszorg van voldoende niveau is. Het veiligheidsbeleid kan nog scherper worden geformuleerd. De directie werkt met het team planmatig aan de schoolontwikkeling en de behaalde resultaten worden geborgd o.a. door klassenbezoeken. Ook hebben leraren een taak gekregen in het bewaken van afspraken zoals vastgelegd bij BAS (Bouwen aan een Adaptieve School). Begeleiding Ook al varieert de kwaliteit van het didactisch handelen bij de verschillende leraren, op schoolniveau heeft de inspectie kunnen waarnemen dat alle indicatoren voldoende herkenbaar waren in het handelen van de leerkrachten. De zorg en de begeleiding van de leerlingen is eveneens van voldoende niveau. De leraren geven aan dat zij door het werken met ontwikkelingsperspectieven (opbrengst)gerichter werken. Ook ervaren zij dat zij hun onderwijs nu beter kunnen verantwoorden aan de ouders. Zij focussen hun inspanningen nu sterker op opbrengsten. Leraren werken met een groepsplan, waarbinnen individuele handelingsplannen en groepshandelingsplannen in de dagelijkse praktijk herkenbaar een plaats hebben. Het merendeel van de leraren plannen hun onderwijs en de extra zorg zichtbaar. Opbrengsten Op basis van de uitstroomgegevens en de vooraf bepaalde ontwikkelingsperspectieven blijkt dat meer dan 90% van de leerlingen die in 2008 de school hebben verlaten, overeenkomstig hun ontwikkelingsmogelijkheden zijn uitgestroomd. Om die reden beoordeelt de inspectie de opbrengsten als voldoende. 12
4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT In dit hoofdstuk beschrijft de inspectie het toegekende toezichtarrangement. Eerst gaat zij in op de naleving van de onderzochte wettelijke bepalingen (paragraaf 4.1). Daarna volgt het toezichtarrangement dat op basis van het kwaliteitsonderzoek wordt toegekend. 4.1 Naleving wet- en regelgeving Bij dit kwaliteitsonderzoek heeft de inspectie ook een onderzoek gedaan naar de naleving van een aantal wettelijke voorschriften. Dit onderzoek betrof de wettelijke voorschriften over de geplande onderwijstijd en over een door het bevoegd gezag vastgestelde schoolgids en schoolplan. De uitkomsten van het onderzoek zijn weergegeven in onderstaande tabel. Schoolplan in art. 16 lid 1 en 3 WPO Schoolgids in art.16 lid 2 en 3 WPO Zorgplan in art. 19, lid 1 en 3 WPO Onderwijstijd in art. 8 lid 7, onder b WPO aanwezig aanwezig aanwezig voldaan aan naleving 4.2 Toezichtarrangement Kwaliteit van het onderwijs: Op basis van dit onderzoek heeft de inspectie voor SBO De Diekmaat een basisarrangement vastgesteld. De aangetroffen kwaliteit van het onderwijs op de school is duidelijk verbeterd. Het eerdere oordeel van 2006, vraagt dan ook om een aanpassing. 13