Jaarverslag 2010 Reval - Hasselt

Hasselt 1 Jaarverslag 2010 Reval - Hasselt Ambulant psychosociaal revalidatiecentrum Ilgatlaan 11 b1 3500 Hasselt www.litp.be DE GROEP LIMBURGS INITIATIEF VOOR THERAPIE EN INTEGRALE PERSONENZORG IS EEN SAMENWERKINGSVERBAND TUSSEN CGG/LITP, REVAL, CST, DGO, LDSST, AKTIEF, DE LINK, DE SCHANS, BESCHUT WONEN WEST- LIMBURG.

Hasselt 2 Deel 1: Samenvatting van de bijzonderste feiten Reval Hasselt Ilgatlaan 11 3500 Hasselt tel.: 011/28 68 30 fax.: 011/ 28 68 39 email.: reval.hasselt@litp.be Teamcoördinator: Eva Verbruggen Neuropsychiater -revalidatiearts dr. Christiane Willems ( 8 u) Psychologische functie Ingrid Debeurme ( 19 u) Eva Verbruggen ( 19 u) en ( 9 u) Kris s Hertogen (psychologisch assistent 28,5 u) Maatschappelijke functie Anja Verbeek (19 u) Logopedische functie Diane Vanstraelen (19 u) Ergotherapeutische functie Jessie Hendrikx (30,40 u van 01/01/10-10/03/10 en 19u van 11/03/10-31/12/10) Kinesitherapeutische functie Cecilia Vandevelde (32,50 u) Administratie: Germaine Hennus (19 u van 01/01/10-30/04/10) Brigitte Vanoppen ( 19 u van 01/05/10-31/12/10) Onderhoud: Arlette Van Aert (7 u)

Hasselt 3 Volgende wijzigingen deden zich op personeelsvlak voor in 2010: Ingrid Debeurme - 19 u TK (01/01/10-31/08/10) Eva Verbruggen vervanging + 19 u TK Debeurme maar in zwangerschapsrust Kim Vanormelingen vervanging + 19u TK Eva Verbruggen maar in zwangerschapsrust Sarah Goossens +19 u vervanging TK E. Verbruggen (04/01/10-05/07/10) Eva verbruggen + 19 u vervanging TK I. Debeurme (06/07/10-31/08/10) Eva Verbruggen + 19 u titularis ( 01/09/10-31/12/10) Eva Verbruggen -9,50 u Zwangerschapsverlof (01/01/10-05/07/10) Kim Vanormelingen + 9,50 u zwangerschapsverlof van Eva Verbruggen maar in zwangerschapsrust Kris s Hertogen + 9,50 u vervanging zwangerschapsverlof Eva Verbruggen( 01/01/10-05/07/10) Eva Verbruggen + 9,50 u (06/07/10-30/09/10) Eva Verbruggen - 9,50 u verlof zonder wedde (01/10/10-31/12/10) Kris s Hertogen + 9,50 u vervanging verlof zonder wedde Eva Verbruggen( 01/10/10-31/12/10) Anja Verbeek -19 u Ouderschapsverlof (01/07/10-31/07/10) Brenda + 5,23 u vervanging ouderschapsverlof Anja Verbeek (06/07/10-31/07/10) Kris s Hertogen + 9,50 u vervanging ouderschapsverlof Anja Verbeek (06/07/10-31/07/10) Anja Verbeek terug +19 u (01/08/10-31/12/10) Jessie Hendrikx -7,60 u ouderschapsverlof (01/01/10-10/03/10) Brenda + 7,60 u vervanging ouderschapsverlof Jessie Hendrikx(01/01/10-10/03/10) Jessie Hendrikx - 19 u TK (11/03/10-31/12/10) Brenda + 19 u vervanging TK Jessie Hendrikx Cecilia Vandevelde - 13,78 u TK medische bijstand ( 01/01/10-31/07/10) Brenda + 13,78 u vervanging TK Cecilia Vandevelde (01/01/10-31/07/10) Cecilia Vandevelde - 32,50u ouderschapsverlof (01/08/10-31/08/10) Brenda + 13,50 u vervanging ouderschapsverlof Cecilia Vandevelde (01/08/10-31/08/10) Kris s Hertogen + 9,50 u vervanging ouderschapsverlof Cecilia Vandevelde (01/08/10-31/08/10) Anne Franssens + 9,50 u vervanging ouderschapsverlof Cecilia Vandevelde (01/08/10-31/08/10) Cecilia Vandevelde terug + 32,50 u vanaf 01/09/10

Hasselt 4 Vormingsactiviteiten: Vorming, Training en Opleiding (VTO) Opleiding Postgraduaat: Methodische behandelingsconcepten bij leer- en ontwikkelingsproblemen,07/01/10: Brenda Opleiding Postgraduaat: Methodische behandelingsconcepten bij leer- en ontwikkelingsproblemen,25/02/10: Brenda Navorming Groepstherapie, 11/03/10: Kris s Hertogen Opleiding Postgraduaat: Methodische behandelingsconcepten bij leer- en ontwikkelingsproblemen,11/03/10: Brenda Opleiding Postgraduaat: Methodische behandelingsconcepten bij leer- en ontwikkelingsproblemen,25/03/10: Brenda Management- tweedaagse Groep LITP: leiding geven, 19-20/04/10: Eva Verbruggen Opleiding Postgraduaat: Methodische behandelingsconcepten bij leer- en ontwikkelingsproblemen,23/04/10: Brenda Opleiding Postgraduaat: Methodische behandelingsconcepten bij leer- en ontwikkelingsproblemen,07/05/10: Brenda Opleiding Postgraduaat: Methodische behandelingsconcepten bij leer- en ontwikkelingsproblemen,20/05/10: Brenda Opleiding Postgraduaat: Methodische behandelingsconcepten bij leer- en ontwikkelingsproblemen,03/06/10: Brenda Managementdag Groep LITP: sterk leidinggeven en een sterk zorgaanbod, 20/09/10: Eva Verbruggen Werkbezoek PZ Sancta Maria Melveren, 23/09/10: Team Reval Hasselt Workshop Zumba Gold + Body & Balance, 19/10/10: Cecilia Vandevelde Symposium PMT in actie: State of art in een hedendaagse psychomotorische therapie, 21/10/10: Cecilia Vandevelde Navorming Groepstherapie, 21/10/10: Kris s Hertogen Depressie en creatieve werkvormen, 10/12/10: Jessie Hendrikx Depressie en creatieve werkvormen, 17/12/10: Jessie Hendrikx

Hasselt 5 DEEL II : MINIMALE STATISTISCHE GEGEVENS 1. Momentopname van de 'actieve dossiers' op 31/12/2010 Woonplaats Tabel 1 a : herkomst van de betrokken revalidanten aantal personen 1) in zelfde gemeente als CFR 16 2) in aangrenzende gemeente 12 3) in niet aangrenzende gemeente, in dezelfde provincie als CFR 8 TOTAAL: 36 Tabel 1 b : (toestand op 31.12.2010) Aantal betrokken actieve dossiers vermelden Hoofdstoornis Per geslacht Hiervan geregistreerd bij Vlaams Fonds Aantal dat volgende soorten behandeling of begeleiding krijgt M V logopedie kinesietherapie ergotherapie psychomot th. psychoth. interventie soc. dienst ander (muziek therapie) Aandachtstekortstoornissen 1 0 0 1 0 1 1 1 1 0 Aanpassingsstoornissen 0 1 0 1 0 1 1 1 1 0

Hasselt 6 Angststoornissen 4 6 0 10 0 10 10 10 10 0 Dissociatieve stoornissen 0 1 0 1 0 1 1 1 1 0 Persoonlijkheids- en gedragsstoornissen door somatische aandoening 0 1 0 1 0 1 1 1 1 0 Pervasieve ontwikkelingsstoornissen 2 0 0 2 0 2 2 2 2 0 Schizofrenie 2 0 0 2 0 2 2 2 2 0 Somatoforme stoornissen 1 1 0 2 0 2 2 2 2 0 Stemmingsstoornissen (bipolaire stoornissen) 2 0 0 2 0 2 2 2 2 0 Stemmingsstoornissen (depressieve stoornissen) 4 10 0 14 0 14 14 14 14 0 TOTAAL PER GESLACHT: 16 20 ALGEMEEN TOTAAL: 36

Nog niet schoolgaand Gewoon BKO Gewoon Gewoon Hoger onderwijs Beroeps onderwijs Hasselt 7 Tabel 1 c: leeftijd en activiteit aantal betrokken actieve dossiers vermelden (toestand op 31.12.2010) Leeftijd Kleuterschool Lager onderwijs BLO-TYPE Secundair onderwijs B.U.S.O. (opleidingsvorm) Tewerkstelling Gewoon circuit In B.W. Zelfstandig huishouden Opvang in andere voorziening, erkend door Vlaams Fonds (specifeer) Geen socioprofessionele activiteit 1 2 3 4 andere 1 2 3 4 18-21 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 22-30 7 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 6 31-40 11 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 6 0 4 41-50 12 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 4 0 7 0 1 51-65 5 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 4 0 1 >65 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 TOTAAL : 36

Hasselt 8 2. Nieuwe revalidanten gedurende het jaar 2010 (aantal over het hele jaar betrokken personen vermelden) Tabel 2 a Hoofdstoornis (zie aanvangsrevalidatiebilan) Eigen initiatief of ouders, omgeving, Huisarts Geneesheer specialist Initiatief tot verwijzing P.M.S. School Andere instelling of dienst welzijnssector Andere Hiervan geregistreerd bij Vlaams Fonds (tijdens dit dienstjaar of vroeger) Aandachtstekortstoornissen 1 0 1 0 0 0 1 0 Aanpassingsstoornissen 0 0 0 0 0 1 1 0 Angststoornissen 1 0 0 0 0 3 4 0 Dissociatieve stoornissen 0 0 0 0 0 1 0 0 Persoonlijkheids- en gedragsstoornissen door somatische aandoening 0 1 0 0 0 0 0 0 Persoonlijkheidsstoornissen 1 0 0 0 0 0 0 0 Pervasieve ontwikkelingsstoornissen 0 0 0 0 0 2 0 0 Schizofrenie 0 0 0 0 0 1 1 0 Somatoforme stoornissen 0 0 0 0 0 0 2 0 Stemmingsstoornissen (bipolaire stoornissen) 0 0 0 0 0 2 3 0 Stemmingsstoornissen (depressieve stoornissen) 1 2 0 0 0 7 11 0 TOTAAL: 48

Totaal aantal Doelstelling revalidatie bereikt Tegen advies in Einde periode RIZIV- overeenkomst Andere Hasselt 9 3. Ontslagen gedurende het jaar 2010 Tabel 3 a: aantal over het hele jaar betrokken personen vermelden Ontslagen: totaal aantal + reden Revalidatieduur bij ontslag Reden ontslag Hoofdstoornis 0-6 m. 7-12 m. 13-18 m. 19-36 m. Meer per jaar Aandachtstekortstoornissen 2 0 2 0 0 2 0 0 0 0 Aanpassingsstoornissen 4 0 2 1 1 2 0 2 0 0 Angststoornissen 4 0 1 2 1 2 0 2 0 0 Persoonlijkheidsstoornissen 1 0 0 0 1 1 0 0 0 0 Schizofrenie 4 0 1 2 1 0 2 0 2 0 Somatoforme stoornissen 2 0 2 0 0 1 1 0 0 0 Stemmingsstoornissen (bipolaire stoornissen) 5 1 2 2 0 3 0 2 0 0 Stemmingsstoornissen (depressieve stoornissen) 27 2 5 14 6 8 5 12 2 0 TOTAAL: 49

Hoofdstoornis Totaal Nog niet schoolgaand Kleuter Gewone klas Gewone klas Hoger Andere opleidingsvorm ATB Vrijwilligerswerk Zelfstandig huishouden opvang in andere voorziening, erkend door het Vlaams Fonds Geen soc. prof. activiteit Thuisblijvend met hulp Overleden Geen informatie Hasselt 10 Tabel 3 b: aantal over het hele jaar betrokken personen vermelden Activiteit of situatie na ontslag (=bij ontslag of hierna, en indien bekend) Lager Secundair JOB B.L.O. (type) B.U.S.O (opleidingsvorm) 1 2 3 8 andere 1 2 3 4 B.W. 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0 0 0 Aanpassingsstoornissen 4 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 2 0 0 1 Angststoornissen 4 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 1 1 0 0 0 Gewoon circuit Aandachtstekortstoornissen Persoonlijkheidsstoornissen 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 Schizofrenie 4 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 1 0 1 0 0 0 Somatoforme stoornissen Stemmingsstoornissen (bipolaire stoornissen) Stemmingsstoornissen (depressieve stoornissen) 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 5 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 2 0 0 1 0 0 0 27 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 5 0 4 9 1 5 0 1 1 TOTAAL: 49

Jaarverslag VAPH 2010 Reval Hasselt Deel III: DE RATIONEEL EMOTIEVE THERAPIE Een vorm van psychotherapie die reeds een aantal jaren gegeven wordt in Reval Hasselt is de Rationeel Emotieve Therapie (RET). Deze groepspsychotherapie wordt gegeven door de psycholoog en wordt 1 keer per week in een sessie van twee uren gegoten. De groepstherapie is voornamelijk geïnspireerd op het handboekje Ik kan denken voelen wat ik wil, van Dr. R.F.W. Diekstra (1988). In dit boekje worden op een overzichtelijke manier de RET-principes van Albert Ellis voorgesteld. Ruim 50 jaar geleden gebruikte Ellis de RET-principes om mensen met psychische problemen te helpen. Deze principes van de RET werden reeds door de Griekse filosofen gehanteerd om het menselijk gedrag te begrijpen. In Reval Hasselt wordt meestal gestart met een groep van 8 à 10 deelnemers in een gesloten groepsverband, dus er komen geen nieuwe deelnemers bij in de loop van de therapie. In totaal duurt deze therapievorm ongeveer 4 à 6 maanden waarbij dan tijd voorzien is om het theoretische gedeelte uitgebreid door te nemen, daarnaast is er eveneens tijd om aan de slag te gaan met eigen voorbeelden. Meestal wordt tijdens het eerste uur van de sessie een nieuw theoretisch stuk of herhaling van de vorige keren gebracht, tijdens het tweede uur wordt er ruimte gelaten voor eigen inbreng, eigen voorbeelden. Moeilijke momenten van de afgelopen week worden in het ABC-schema gegoten zodat ermee gewerkt kan worden. Na ongeveer 4 maanden is de theorie volledig doorgenomen, dan worden er nog een aantal weken aan gekoppeld waarbij het voornamelijk de bedoeling is dat cliënten met de RET-principes kunnen werken. Het is belangrijk dat voorbeelden gebracht kunnen worden, die dan op groepsniveau ontleed en besproken worden. De voornaamste doelstelling dient dan bereikt te zijn nl. dat elke cliënt inzicht heeft in zijn/haar manier van denken evt. met verandering op emotioneel vlak. Het is dus een voorwaarde dat elke cliënt voldoende vlot is om zijn persoonlijke bijdrage te kunnen leveren betreffende zijn/ haar manier van denken. Men moet over voldoende intellectuele capaciteiten beschikken om iets nieuws aan te leren, om zijn/ haar manier van denken onder de loep te kunnen nemen. Maar in principe wordt bij elke groep die opstart wel rekening gehouden met het algemeen intellectueel niveau. Afhankelijk hiervan kan de cursus vereenvoudigd gegeven worden. Hieronder worden de verschillende onderdelen van de cursus beschreven. In het laatste hoofdstuk wordt de cursus geïllustreerd aan de hand van een voorbeeld. 11 Inleiding Mensen komen om geestelijke of psychologische hulp, ook wel psychotherapie genoemd, omdat ze overhoop liggen met zichzelf, met anderen, of met de wereld om hen heen (Diekstra, 1988). Dit overhoop-liggen kan zich op tal van manieren uiten. Sommige mensen worden depressief, anderen piekeren de hele tijd, weer anderen voelen zich minderwaardig of waardeloos, gebruiken alcohol of drugs, krijgen een maagzweer of een zenuwinstorting en sommige mensen plegen zelfmoord. Waardoor wordt al dit lijden veroorzaakt?

Jaarverslag VAPH 2010 Reval Hasselt Is het de manier waarop iemand door zijn ouders werd opgevoed? Een mensonwaardige samenleving? Een ontrouwe levenspartner? Een echtgenoot die alcoholist is? Komt het misschien door de onverwachte dood van een goede vriend of een familielid? Heeft het misschien te maken met het mislukken van iets of met het verlies van een baan? Velen van ons hebben één of meer van deze gebeurtenissen wel eens meegemaakt, maar zijn het werkelijk deze gebeurtenissen die ons overstuur maken of ons ellendig doen voelen? Het mag verbazingwekkend klinken, maar geen enkele gebeurtenis of omstandigheid kan iemand overstuur maken of hem zich ellendig doen voelen. Waardoor voelen we ons dan ellendig? Door onze manier van tegen de dingen aankijken! En hier gaat het over in deze psychotherapiegroep. In de inleiding wordt het belang van ons redeneervermogen belicht. In welke situatie we ook belanden, we hebben er altijd een mening, een oordeel, een opvatting over. Deze wordt gevormd door levenservaringen, opvoeding, cultuur, Dit kan op een bewuste manier verlopen, maar zeer vaak verloopt dit proces ook onbewust. Bepaalde interne en externe prikkels worden geïnterpreteerd. Deze interpretaties bepalen hoe we ons voelen. Dus, onze emoties hangen af van de manier waarop we de dingen beoordelen ( en niet omgekeerd). Interpretaties zijn subjectief, er is een ontelbaar aantal mogelijkheden aan interpretaties. Indien je oordeel gebaseerd is op bijgeloof, vooroordelen of andere verkeerde opvattingen, dan kunnen er heel wat emotionele problemen ontstaan. Indien je gemotiveerd bent om je manier van denken onder de loep te nemen en deze evt. bij te sturen, dan is het mogelijk om anders naar de dingen te kijken in het leven en bijgevolg schuilt hier de mogelijkheid om je beter te voelen in het leven. Om op een vlotte manier over onze gedachten, gevoelens en het daarop volgende gedrag te kunnen spreken, wordt het ABC- schema voorgesteld. 1. Het ABC- schema De RET principes worden schematisch toegelicht aan de hand van drie componenten nl. Activating event (Gebeurtenis), Beliefs (Gedachten), Consequenses (Gevoel en Gedrag). Het schema ziet er dan als volgt uit: Activating event Beliefs Consequenses 12

Jaarverslag VAPH 2010 Reval Hasselt Hetgeen gelezen kan worden als: 1) Er gebeurt iets (vb. ik krijg mijn ontslag) 2) Mijn interpretatie hierrond (vb. ontslaan worden is verschrikkelijk) 3) Mijn gevoelens en gedragingen ten gevolge van mijn interpretatie (vb. ik voel me down en ik loop wenend het bureau uit.) In dit stadium is het belangrijk dat de cliënten het onderscheid tussen emoties en gedachten goed verstaan. Vaak zijn we er een tijdje mee bezig om de gedachten te achterhalen. Cliënten zijn er zich vaak niet van bewust welke gedachten ze bij situaties hebben. Op dit punt is het belangrijk dat er inzicht ontstaat dat hun manier van denken niet de enige manier is. Dit impliceert de hoop dat er overgeschakeld zou kunnen worden naar een andere visie met een ander gevoel en manier van reageren als gevolg. 2. Het onderscheid tussen redelijke en onredelijke gedachten In dit onderdeel van de groepstherapie wordt een uitgebreid overzicht gegeven van mogelijke denkfouten die mensen kunnen maken. Hierbij wordt vermeld dat iedereen zijn denkfouten heeft en dat het hier niet de bedoeling is op een verwijtende manier naar zichzelf te gaan kijken, wel meer zelfinzicht te krijgen. Wanneer je geregeld eenzelfde denkfout maakt is het misschien toch interessant om deze denkfout even onder de loep te nemen. De besproken denkfouten: gedachten lezen, waarzeggerij, etiketten opplakken, positieve dingen wegwuiven, negatief filteren, oververalgemenen, zwart/wit denken, personaliseren, beschuldigen, oneerlijk vergelijken, spijt, wat-als-denken, emotioneel redeneren, overdrijven, doemdenken. De kenmerken van een rationele gedachte worden hierbij besproken met aandacht voor 5 vragen: -Is de gedachte waar? -Is de gedachte gezond? -Geeft de gedachte mij een goed gevoel? -Bereik ik mijn doel door de gedachte? -Pieker ik minder door mijn gedachte? Indien bevestigend geantwoord kan worden op bovenstaande vragen, is het duidelijk dat het om een redelijke gedachte gaat. In het laatste hoofdstuk wordt dan besproken hoe je een onredelijk gedachtenpatroon kan ombuigen tot een redelijkere gedachtenbundel. 13

Jaarverslag VAPH 2010 Reval Hasselt 3. Het uitdagen van onredelijke gedachten en het zoeken naar nieuwe gedachten (aan het ABC-schema worden D en E toegevoegd) Aan de hand van een eenvoudig voorbeeld wordt aangetoond hoe je onredelijke gedachten en de hiermee samenhangende gedachten kan opsporen en veranderen. Het ABC-schema: A= de activerende gebeurtenis, zoals ze objectief waargenomen wordt. Vb. Afgesproken om naar de film te gaan met vrienden, maar ik was te laat door een discussie met mijn dochter. Wel plezier gehad in de komedie. Na de film blik ik met mijn man terug op het verloop van de dag. B= de gedachten omtrent A, zowel de bewuste als de onbewuste gedachten. Deze zijn vaak onredelijk. Vb. moet, verschrikkelijk Vb. Wat een rotdag! Alles liep toch mis! Mijn kinderen zijn altijd opstandig tegenover mij! Ik haat het als ik te laat toekom! Ik vind dat je altijd op tijd moet zijn. C= 1. Gevoelens (blij, bang, boos, bedroefd) 2. gedrag Vb. Ik voel me somber, heb een gedeprimeerd gevoel. Vb. Slecht gezind tegenover mijn man, vroeg gaan slapen zodat het zo snel mogelijk een andere dag is. Deze spiraal doorbreken door D en E toe te voegen aan het ABC-schema: D= de onredelijke gedachten uitdagen door ze in vraag te stellen. (Waar? Gezond? Goed gevoel erdoor? Doel bereikt erdoor? Er minder door piekeren?) Vb. Wacht eens even, ik kwam te laat bij mijn vrienden en ik had inderdaad een discussie met mijn dochter, maar verder ging het goed op mijn werk en had ik plezier in de film. Zo was het al bij al geen al te slechte dag. Ik moet opletten dat ik de goede kanten niet vergeet. E= gevoelens en gedragingen waar je minder last van hebt dan die onder C1. Vb. Ik relativeer hetgeen is misgelopen en hierdoor heb ik geen al te slecht humeur zodat ik een rustige avond in het gezelschap van mijn man doorbreng. Ik laat één voorval niet mijn dag verbrodden. In de praktijk zijn voorbeelden van cliënten vaak heel wat ingewikkelder dan het hierboven voorgestelde voorbeeldje. Vaak komen we tot een hele reeks van ABC-schema s die direct op mekaar volgen. Het belangrijkste is dat de cliënten de verschillende onderdelen kunnen benoemen en een 14

Jaarverslag VAPH 2010 Reval Hasselt relativerende gedachte kunnen bedenken naast hun oorspronkelijke idee. Door feedback tussen de cliënten en met interventies van de therapeut lukt het meestal om hiertoe te komen. 4. Evaluatie RET-sessies In 2010 werd een RET-groep opgestart met aanvankelijk 10 deelnemers. Na een aantal weken is er één cliënt afgehaakt die het moeilijk had om mee te denken. Voor deze cliënt was het niet mogelijk op een andere manier tegen bepaalde situaties aan te kijken. Verder is er één cliënte die na 3 maanden het volledige Reval-programma stopzette omwille van werkhervatting. Het theoretische gedeelte heeft 3 maanden geduurd, de RET-sessies werden nog een maand verder gezet om met eigen voorbeelden te oefenen aan de hand van het ABC-schema. Zoals ik hoger reeds vermeldde lopen de RET-sessies meestal gedurende 6 maanden en praktisch elk jaar worden er twee cursussen opgestart. In dat opzicht is het jaar 2010 niet echt representatief owv zwangerschapsverlof van de psycholoog de eerste helft van dat jaar. Er werden een aantal reacties van cliënten verzameld ivm de RET-groep. Deze werden gevraagd nadat zij twee maanden RET-sessies gevolgd hadden. Ik heb veel aan de RET gehad. Ik heb meer inzicht gekregen in de redelijke en onredelijke gedachten. Ik word door de groep of de psycholoog erop gewezen hoe je onredelijke gedachten kan ombuigen naar positieve gedachten. Ik heb steeds mijn verhaal kunnen doen en voelde mij meestal goed erbij na de bespreking ervan. Sinds ik RET volg besef ik dat ik heel vaak last heb van onredelijke gedachten. Het is wel goed om technieken te leren om deze manier van denken om te buigen, omdat deze onredelijke gedachten me vaak belemmeren in het dagelijkse leven. Ook de feedback die je van de andere cliënten in de groep krijgt is aangenaam: andere manieren om bepaalde situaties te bekijken. Het is een tamelijk zware, maar voor mij heel nuttige therapie, die me misschien kan helpen het piekeren over bepaalde situaties te verminderen. De RET-sessies worden door de cliënten meestal vrij positief onthaald. Het is een bewustwordingsproces dat kadert in een ruimer therapieprogramma. Het werken met een groep van 8 à 10 personen zorgt voor een grote verscheidenheid aan ideëen. Anderzijds is er weinig tijd per individu om stil te staan bij de eigen manier van denken. Belangrijk tijdens de lopende RET-sessies is dat de cliënt iets leert tijdens de sessies, maar eveneens dat hij/zij hier verder over denkt tijdens de erop volgende tijd. Enkel indien er bewust gewerkt wordt, kan er een veranderingsproces op gang komen. Motivatie is dus een belangrijke voorwaarde. Een andere bedenking is het feit dat met een gesloten groep gewerkt wordt, hetgeen maakt dat slechts twee keer per jaar ingestapt kan worden. Aangezien het theoretische gedeelte van de therapiegroep vrij uitgebreid gegeven wordt, zien we momenteel geen mogelijkheid hier verandering in te brengen. 15