Energiezuinig sporten in Goes dankzij tropische planten en bomen Jong talent ruim aanwezig bij gemeentelijke sport-bv Foto s: Marieke Viergever 22
De gemeente Goes zette in 1992 haar eenvoudige zwembad en sporthal op afstand in de Besloten Vennootschap Goes Goed. Stap voor stap groeide het Sportpunt uit tot een modern recreatieoord van totaal ruim 20.000 vierkante meter met verschillende baden, hallen en zalen en zelfs een kleine camping. Recent kwam er een tropische planten- en bomenwereld bij. De naam veranderde in Omnium. Het streven is onder andere: besparing op de energierekening met 100.000 euro per jaar. Directeur van het eerste uur Dies van de Velde: Dankzij de koppeling met de CIOS-opleiding naast ons, is jong talent hier ruim aanwezig. Door Agnes Koerts en Derk van der Laan journalisten Achter de glazen wanden schuiven de baantjeszwemmers heen en weer. Bij het ondiepe bad overheersen bikini s, zwemvleugeltjes, slippers. Kijken en bekeken worden. Ouders trakteren kinderen op een hoog gevulde hoorn met softijs, zelf nemen ze een patatje-mét. Tieners dobberen en zoenen, wentelend in een whirlpool. Zwemparadijs Omnium in Goes biedt uiteenlopend plezier, met als extra attractie sinds vorig jaar april een tropische plantenwereld. Aan deze kant van het glas, in het voor iedereen toegankelijke restaurant, gonst het van de stemmen. Alle tafels zijn gevuld met 18-, 19- en 20-jarigen, jongens en meisjes, in vrijwel identieke kleding. Verticale witte Adidas-strepen langs blauwe, rode of grijze broekspijpen en mouwen. Op de sneakers de swoosh, het vleugelvormige logo van Nike. Ongein. Dit zijn de studenten van het CIOS, de prestigieuze sportopleiding die grenst aan het Omniumcomplex. Daar krijgen de derde- en vierdejaars MBO-studenten hun theorielessen, hier bij Omnium de praktijk in de sporthallen en de baden. CIOS zorgt voor recordbezetting De koppeling van een opleiding met dit sportcomplex is een belangrijke motor achter de BV Goes Goed die de gemeente begin jaren negentig op poten zette. De school helpt Omnium aan een recorddagbezetting binnen haar muren. Dat verlaagt de kosten fors. Snelle rekensom van directeur Dies van de Velde: Kosten van sportaccommodaties drukken zwaar op elke gemeentelijke begroting. Per inwoner bedragen de kosten soms 35 of 40 euro. Hier in Goes, op een inwoneraantal van 37.000, kost het sportcomplex 7 euro per hoofd van de bevolking. Hij glimlacht. Het CIOS kwam ooit naar Goes nadat de gemeente had beloofd de opleiding te koppelen aan sportaccommodaties voor de praktijk. Wij stonden vooraan om deze eerste CIOS in Zuidwest- Nederland binnen te halen. Van de Velde zag de kans aankomen; hij was eind jaren tachtig bij de gemeente Goes hoofd van Bureau Sport en Recreatie. Geboren in aangrenzend Wilhelminadorp, volgens eigen zeggen een sportman, geen echte ambtenaar. Wat hij relativeert door te melden dat de ene ambtenaar bij regels zegt dat iets net niet kan, en de ander ziet dat het net wel kan. Zijn overstap van het gemeentehuis naar de nieuwe BV in 1992 verklaart hij met ik had er zoveel schik in, dat ik besloot te solliciteren. Geslaagde Zeeuwse lobby De Zeeuwse lobby slaagde. Aanvankelijk zaten de CIOS-leerlingen aan de andere B&G 2015-2 23
Energiezuinig sporten Maar financieel kwam het niet uit omdat de tennishal maar zes maanden per jaar in gebruik zou zijn. kant van Goes, maar geleidelijk trokken ze in het groeiende sportcomplex aan de noordkant van de stad. En uiteindelijk, zoals je ziet, bouwden ze een groot eigen schoolgebouw op onze grond, wijst Van de Velde. De gebouwen van Omnium en het CIOS-gebouw liggen organisch naast elkaar, kleurdetails stemmen overeen en dat zorgt voor eenheid. Toch gaan er geheel andere organisaties achter schuil. Het in totaal 1.200 leerlingen tellende CIOS heeft nu ook een vestiging in Breda, waar de eerste twee leerjaren worden verzorgd. De hogere klassen zitten in Goes. Niet alleen betreden de jongeren dit gebouw voor de praktijklessen. Ze lopen er ook stage. En komen binnen als losse inhuurkracht op piekuren. Van de Velde: Dankzij de koppeling met de opleiding naast ons, is jong talent hier ruim aanwezig. Vast werken hier 70 mensen, op 36 fte s, waarvan 10 mensen met een CIOS-achtergrond. Zwembadwater vereist een flinke klap techniek Van de Velde: De personeelssamenstelling is heel divers, omdat we in onze hallen ook beurzen, popconcerten, bedrijvendagen en dergelijke proberen te organiseren. Onlangs hadden we een zaalvoetbaltoernooi met duizend man publiek. Wij zijn ook een erkend leerbedrijf. Denk niet dat we alleen zoeken naar zwemonderwijzers en toezichthouders. Er wordt ook gesleuteld aan marketing, aan aspecten van toerisme. Dus studenten van Fontys Hogeschool in Tilburg lopen hier ook rond. En wat denk je van de klap techniek die je moet beheersen over het zwembadwater? Met alle eisen die daaraan dagelijks worden gesteld door de provincie? De wettelijke regels worden steeds meer aangescherpt. Niet elke uitbreiding past. Toen onlangs Goes enige tennishal met zes banen dichtging omdat de ouder wordende particuliere eigenaar hem van de hand deed, leek het erop dat Omnium de tennissers soelaas kon bieden. Nee, zegt Dies van de Velde, we hebben erop gerekend en gestudeerd. De Goese Schans Een tegenvaller in de ontwikkeling, volgens Dies van de Velde is het stagneren van de bouwplannen voor een nieuwe wijk naast Omnium: de Goese Schans. De financiële crisis gooide voorlopig roet in dit ambitieuze plan. Wij hadden dan nabij veel extra potentiële bezoekers gehad. Plus een mooiere ligging. We grenzen nu aan het bedrijventerrein Houtkade. Accu voor het sportgebeuren Anders was het met de tropische plantenen bomentuin. Dat gaf een extra picture. Want niet iedereen wil naar een zwembad. Of sporten. Deze tuin trekt een doelgroep die we nog niet binnenhalen, en je maakt het plaatje rond van sport, bewegen en educatie. Nu kan een familie hier een hele dag een feestje organiseren, met voor elke generatie iets leuks. De nieuwe 18 meter hoge aanbouw (50 bij 30 meter oppervlakte) bracht een reeks wensen voor het hele gebouwencomplex dichterbij: radicale vernieuwing van daken en installaties, energiebesparing, CO2- reductie. De nieuwe overdekte tuin gaat dienen als de accu voor het sportgebeuren. De baden zijn immers grootverbruiker energie, met een watertemperatuur van 30 graden die continu moet worden bereikt. Van de Velde: Traditioneel verbeteren van daken en installaties kost ook veel geld, en het voegt niets toe. De aandeelhouder zocht naar meerwaarde. We nemen natuurlijk risico met deze investering, maar dat is de kern van ondernemen. Daarom staan we buiten de gemeente, terwijl zij wel 100 procent onze aandeel Dit teruglopend havenindustriegebied zou worden omgetoverd in een woonwijk met 1.500 à 2.000 woningen. Een aantal jaren geleden richtten woningcorporatie RWS en de ontwikkelaars Van Garderen & Dekker en Proper-Stok een ontwikkelcombinatie in vof-vorm op voor de Goese Schans. Daarnaast vormden zij met de gemeente een grondexploitatiemaatschappij (GEM). Het stedenbouwkundig bureau West8 van Adriaan Geuze maakte het ontwerp voor een afwisselende wijk waarin elke bewoner aan huis of heel dichtbij de eigen boot kan afmeren. De wijk zou een logische uitbreiding van de binnenstad betekenen en een goede verbinding maken tussen de binnenstad en de gerealiseerde noordelijke ruim opgezette villawijk Goese Meer. Het is onduidelijk of en zo ja in welk tempo de plannen verder in uitvoering zullen komen. De bereikbaarheid van Omnium is wel gunstig aan de ringweg rond de binnenstad en met de bus voor de deur. Op tien minuten lopen en enkele minuten fietsen van het stadscentrum, iets langer naar het NS-station. 24
Kerncijfers Omnium houder is. Alleen vervangingen levert de investeerders niets extra s op. Ik geef toe dat de investering dit keer wel iets uit zijn voegen is gegroeid. Voordelen van de BV-status De status van BV met als enige aandeelhouder de gemeente, maakt ondernemen en risico s tegemoet treden mogelijk, vindt Dies van de Velde. Maar de lening die hij met BNG Bank kon afsluiten voor de recente verbouwing en uitbreiding, was nooit rondgekomen als die niet onder gemeentegarantie was afgesloten. Andere voordelen van de BV-status? Het gaat niet alleen om verrekening van btw, maar ook om het feit dat de gemeente de knowhow aan de markt overlaat. Hier kan het personeel zich geen luiheid veroorloven. Er geldt een inspanningsverplichting, ook jegens de lokale bevolking. Bovendien vermijdt de vennootschap de ambtelijke vertragingen, die ontstaan door allerlei mechanismen, onder andere de politieke besluitvorming die gebonden is aan een reeks voorwaarden en eisen. 6 zwembassins, 4 sporthallen, 2 danszalen, tropische tuin en klimwand Aantal bezoekers per jaar: 800.000 (waarvan 14% CIOS, 36% zwemmers, 25% sporthallen) Aantal medewerkers: 70 Aantal fte s: 36 Jaaromzet: 5.000.000 Vernieuwing, afgerond in 2014: Topsporthal van 2.500 m² Tropische bomen- en plantenwereld van 1.500 m² (werkt tevens als accu voor het hele sport- en recreatiegebouw) Investering: 12.000.000 Lening BNG Bank onder gemeentegarantie Streefcijfers na vernieuwing: - Extra bezoekers: 80.000 op jaarbasis - CO2-reductie: 500.000 kg/co2 - Besparing gas: circa 200.000 m 3 - Besparing energierekening circa 100.000 per jaar Verkoop accommodaties leidt tot uitknijpen sport en personeel Het idee van het weghalen uit de gemeente van het sportvastgoed en de sportexploitatie stamt uit eind jaren tachtig toen privatisering erg in de mode was. Verkoop aan commerciële bedrijven als Optisport en Sportfondsen NV is niet overwogen. Dies van de Velde zou dat ook afkeuren. Wij kunnen een eigen identiteit bewaren. We kennen de klanten in en buiten Goes, ook de toeristen die s zomers komen. Er zijn grote plaatselijke verschillen, en landelijke organisaties kunnen geen onderscheid maken tussen baden in Amsterdam en in Goes. Je kunt nu veel meer uit je voorziening halen, voor je eigen bevolking. Sportaccommodaties en hun exploitatie verkopen aan commerciële bedrijven leidt alleen tot uitkleden, ontevreden personeel en klanten. Na tien jaar volgt meestal doorverkoop. Alle gemeentelijke investering is dan versleten en uitgeknepen. Zwemmen voor elk schoolkind Van de Velde zegt dat er groot onderling vertrouwen bestaat tussen hem en de gemeente, ongeacht de politieke samenstelling van raad en college. De wethouder B&G 2015-2 25
Energiezuinig sporten Sport is commissaris bij de BV en bij de gemeente lopen er vele contacten met de mensen van Sport, Economische Zaken, Toerisme, Financiën. In Goes draait het ook om contacten met het onderwijsveld, ziekenhuizen, fysiotherapeuten. Schoolzwemmen is er voor elk schoolkind. Buiten Goes, in de provincie, wordt met andere Zeeuwse ondernemers samengewerkt om een palet van veertig dagattracties aan de toeristen aan te bieden: dat zijn er immers een miljoen per jaar. We hebben wel last van de recessie, zegt Van de Velde. Het jaar 2014 eindigde minder positief dan gedacht. De revenuen van de 12 miljoen euro investeringen zijn nog niet zichtbaar, terwijl de exploitatie wel belast wordt met de kapitaallasten, rente en aflossing. De inkomsten variëren: Goese sportverenigingen gebruiken Omnium tegen gereduceerde prijs, daar past de gemeente soms iets bij. CIOS betaalt de kostprijs. Van de Velde: We hebben commerciële partijen in huis, zoals fysiotherapie, kinderopvang, een beauty salon. Dat aandeel proberen we te vergroten. Bananen zien groeien en tegelijk energie besparen Het 18 meter hoge, in een houten constructie gevatte doorschijnende gebouw valt op naast de Omnium-gebouwen. Onder het kunststof dak en door de wanden verwarmt de zon de nieuwe tropische planten- en bomentuin. Binnen zwerven kinderen langs manshoge planten en bomen van allerlei soort. Ze zien hoe bananen groeien, krijgen uitleg. Hier kun je leren hoe kaneel groeit, en bestuderen aan welke plant kardemom zit. Verderop ontwaart de bezoeker een kapokboom, een waaierpalm, een oliepalm. Op een tropisch warm terrasje is het glooiende 1.500 vierkante meter grote terrein te overzien. Een klimwand met kleurige noppen reikt tot onder het doorschijnende dak. Dak en wanden van de nieuwe tuin van 50 bij 30 meter dienen het hele jaar als zonnecollector. Warmte wordt opgeslagen in de bodem (WKO) en gebruikt voor verwarming van het zwem- en sportgebouw, inclusief het zwemwater. Hier staan rust, ontdekking, schoonheid en de natuur centraal, schrijft Carol Monsanto, medewerker van INNAX op de site Energiegids.nl. De gebouw verduurzamer INNAX verzorgt als ESCo (Energy Service Company) voor Omnium het energiemanagement. Dat omvat inregelen van installaties, beheer, onderhoud, monitoring en exploitatie daarvan. Waarom gedacht aan zo n tropische tuin? Directeur Van de Velde ziet de bron in het Bestemmingsplan Hollandsche Hoeve. Daarin wordt als mogelijke nieuwe bestemming een botanische tuin met verwarmde kassen genoemd. Landschapsarchitect Robin Lock kon op die basis het idee verder uitwerken. April 2014 ging het vernieuwde gebouwencomplex open. 26