MILIEU-GEZONDHEIDSRISICO S OBJECTIVEREN EN AANPAKKEN DISCIPLINE: MEDISCHE MILIEUKUNDE MILIEUGEZONDHEIDSZORG Studiedag ongerustheid 2 april 2015 Bart Bautmans, teamverantwoordelijke milieugezondheidszorg
1 1 Relatie aantonen in praktijk 1 kans quasi nihil Veel Veel Veel Veel kans???: volksgezondheid 1 Milieuspoor Mn Gezondheidsspoor
MILIEUSPOOR VERSUS ZIEKTESPOOR Milieuspoor Welke bronnen van milieuverontreiniging? Welke stoffen worden uitgestoten + in welke mate? Hoe groot is de verspreiding van de verontreiniging? Wat zijn de gezondheidseffecten van deze stoffen? Ziektespoor Welke aandoeningen komen voor en in welke mate? Wat is de geografische spreiding van die aandoeningen? ernst + omvang
PROBLEEMANALYSE Risico = kans * omvang 15.01.2015 Agentschap Zorg en Gezondheid 4
BLOOTSTELLING EFFECT Relatie tussen milieublootstelling en effect op de mens (bron: E. Den Hond) 02.04.2015 Agentschap Zorg en Gezondheid 5
BLOOTSTELLING
TOXICITEIT (ALGEMEEN) Effect (schade, ziekte) > Noodzakelijke stoffen Dosis > Onnodige stoffen Effect (schade, ziekte) Dosis > Kankerverwekkende stoffen Kans op kanker aanvaardbaarheid risico? Dosis
ONDERZOEKSTECHNIEKEN Onderzoekstechnieken, toegepast op milieugezondheidsketen (bron: E. Den Hond) 02.04.2015 Agentschap Zorg en Gezondheid 8
GEBRUIK WAT JE REEDS HEBT ADMINISTRATIE milieu effect rapportage 5 stappen goede risico-analyse 10 I. II. III. IV. V. identificatie van de relevante wijzigingen in het milieu; beschrijving van het studiegebied (fysisch, geografisch, historisch,...) en van de populatie; identificatie en kwantificatie van blootstelling en belasting; identificatie van de relevante gezondheidseffecten in de bestudeerde populatie; bespreking van de te verwachten gevolgen voor de gezondheid van de populatie in kwestie plus voorstelling van milderende maatregelen. 15.01.2015 Agentschap Zorg en Gezondheid 9
0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009/9m glijdend ng/m³ 0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 ng/m³ Ni Cr totaal stof PM10 Bijkomende milieu-info?
Wanneer de milieu-info gezondheidskundig uitdiepen? Blootstelling verder onderzoeken indien: Wettelijke norm Wetenschappelijke advieswaarde Huidige toestand Achtergrondimmissie 8O% OF 80 % / / OF Bijdrage door de vermoedelijke bron 1 % OF 1 % OF 1 % OF Reeds bestaande klachten X OF Reeds bestaande onrust bij de bevolking X
GEZONDHEIDSKUNDIG INTERPRETEREN (IMMISSIE) focus op woonzone (cf. blootstelling) jaargemiddelden aftoetsen aan gezondheidskundige advieswaarden voor blootstelling op lange termijn gezondheidskundige advieswaarden (WHO, US-ATSDR, ) wettelijke normen (technische en economische aspecten) mogelijke gezondheidseffecten verschillend van kanker (korte termijn, lange termijn) mogelijke kankereffecten (langetermijnblootstelling) extra carcinogeen risico bij levenslange blootstelling Risicoacceptatie > 1/10.000 (1 10-4 ) Onaanvaardbaar buiten de arbeidssituatie 1 10-5 1 10-4 Gezondheidskundig niet verwaarloosbaar 1/100.000 (1 x 10-5 ) 1 10-6 1 10-5 < 1/1.000.000 (1 10-6 ) Gezondheidskundig verwaarloosbaar gecombineerde blootstelling ( stoffen) -geïntegreerde blootstelling ( blootstellingswegen) 15/04/07 Agentschap Zorg en Gezondheid 12
ZU01 05/10/2012 05/03/2013 Advies ToVo dd. 06/08/2012: Veegstalen A-weg en B-straat: Zn Mn Pb verhoogd (Cr Ni) Afstandsrelatie tot industriezone PM10 binnen/buitenlucht 1 maal 24h Binnen niet verhoogd Buiten B-straat: Cr, Ni, Mn, V, Ti, Fe depositiekruiken - bedrijf: Cd, Cr, Ni, Mn, Pb verhoogd in de industriezone PCB s: zut 2, 6 en 7 niet verhoogd in industriezone wel PAK: zut 6 en 7 niet verhoogd, zut 2 en 3 vgl. stedelijk niveau Invloed industrieterrein zichtbaar Gezondheidskundig aanvaardbaar in de woonzone voor de parameter zware metalen
Luister!!! (objectiveer het subjectief klachtenbeeld) 15.01.2015 Agentschap Zorg en Gezondheid 14
Geluid + CO NOx PM O3 Benzeen Longen Carcinogeen Astma Allergie Neurologisch
Humane biomonitoring www.milieu-en-gezondheid.be
OVERZICHT VOOR BLOOTSTELLING AAN ZWARE METALEN EN VERBRANDINGSPRODUCTEN HOGER IN GENK-ZUID Zware metalen Chroom (+32%) Toxisch arseen (+32%) Cadmium (+18%) Thallium (+11%) Koper (+5%) Verbrandingsproducten PAK s(+33%) LAGER IN GENK-ZUID Zware metalen Nikkel (-7%) Antimoon (-21%) Kwik (-15%) NIETVERSCHILLEND IN GENK-ZUID Zware metalen Methylkwik (-7%) Mangaan (+2%) Lood (-2%) Verbrandingsproducten Benzeen (+8%) % = gemiddelde stijging of daling van waarde in bloed, urine of haar ten opzichte van Vlaanderen
MAAR HOGER IN GENK-ZUID Komeettest (%DNA) (meet breuken in DNA) Oxidatieve komeettest (%DNA) (meet ook andere DNA schade) +26% +69% Biomerker van Effect of Blootstelling? 15.01.2015 Agentschap Zorg en Gezondheid 18
EFFECT GERICHT METEN Toxicologisch profiel van Genk en Koksijde (* significant verschil) Genetische toxiciteit: AMES Endocriene verstoring: MELN assay Immunotoxiciteit: Il-6 en il-8: inflammatie Endotoxines Systemische toxiciteit: Cytotoxiciteit Radicaal genererend vermogen Vlaamse Overheid, Dep. LNE dienst Milieu & Gezondheid
HS Biomonitoring 2011 VMM-VITO 2006 Binnenmilieu / Drinkwater 15.01.2015 Agentschap Zorg en Gezondheid 20
GEURHINDER? klachteninventaris geurdagboeken telefonische enquêtes!!! geurdrempel vs. toxicologie!!! speciatie VOS
1 snuffeleenheid [se/m³] = De geurconcentratie die door de snuffelploeg nog net kan waargenomen worden (= concentratie op de rand van de pluim) Geuremissie berekenen Dispersiemodel (IFDM)
+ aanvaardbaarheidscriterium geurhinder in 2% van de tijd (P98) + aanvaardbaarheidscriterium ernstige geurhinder P98 of Pmax
geurbeheersplan
GEZONDHEIDSSPOOR LIKAR: 1996-2005
Registratienetwerk voor huisartsen elektronisch medisch dossier 2.3 mio diagnosen 9 mio medicatievoorschriften 18 mio laboratoriumresultaten 215.000 patiënten Toekomst? Time-Spatial Gridanalysis > Geografische verdeling van de mensen met en zonder COPD ( Genk drie Integopraktijken) > Geografische verdeling van de mensen met en zonder COPD ( Genk drie Integopraktijken) exl. rokers 15.01.2015 Agentschap Zorg en Gezondheid 26
GEZONDHEIDSGEGEVENS: AANTALLEN EN DOSIS/EFFECT-RELATIES Time-spatial analysis blaaskanker Gezondheidsspoor volgen? CAR-smoothed SIRs of bladder cancer for males at the municipality level 15.01.2015 Agentschap Zorg en Gezondheid 27
COMMUNICATIE 15.01.2015 Agentschap Zorg en Gezondheid 28
PREQ Cumulatieve chronische blootstelling aan Cr 6+ en Ni Basis: zware metalen op PM10 jaargemiddelde 2009 - VMM Passief Rook Equivalent Cumulatieve chronische blootstelling aan Cr 6+ en Ni PREQ Genk-Zuid Ni + 1% Cr 6+ Ni + 6.4% Cr 6+ 00GK03 Ford Genk 0.2 0.9 5248 26239 00GK02 Krelstraat 0.3 1.3 7796 39069 00GK04 Oosterring 0.5 2.4 14967 70658 00GK05 De Koor 0.1 0.5 2922 14060 HS Biomonitoring 2011 1 PREQ = hetzelfde risiconiveau als dit van een persoon die woont in een huis waar men dagelijks 1 sigaret rookt. Risico - perceptie
Activiteit Sigaretten roken (1 pakje per dag) Overlijdensrisico 1 op de 200 mensen Motorrijder 1 op de 1.000 mensen Bromfietser Autorijden Maximaal Toelaatbaar Risico voor kankerverwekkende stoffen Asbest (beroepsmatige blootstelling) Straling Fietsen Voetganger Brand en verbranding Vliegen Streefwaarde voor kankerverwekkende stoffen Bliksem Bijensteek Verdrinking door dijkdoorbraak Een röntgenopname in een goed ziekenhuis meteorietinslag 1 op de 5.000 mensen 1 op de 5.700 mensen 1 op de 10.000 mensen 1 op de 16.000 mensen 1 op de 20.000 mensen 1 op de 26.000 mensen 1 op de 54.000 mensen 1 op de 100.000 mensen 1 op de 814.000 mensen 1 op het miljoen mensen 1 op de 2 miljoen mensen 1 op de 5 miljoen mensen 1 op de 10 miljoen mensen 1 op de 700 miljoen mensen 1 op de 1.000 miljoen mensen Geschatte risico s: rechtomweten.nl
OP WELK NIVEAU VAN INTERACTIE GA JE COMMUNICEREN? Missie (E-missie plan) Duurzame leefbaarheid in en rond Genk-Zuid Gezonde omgeving Goede communicatie Duurzame economie Voldoende tewerkstelling Opvolgen & Sturen van de uitvoering van het E-missieplan Succesfactoren Engagement en Gedragenheid 15.01.2015 Agentschap Zorg en Gezondheid 31
COMMUNICATIESTRUCTUUR Engagementsverklaring ~ mei. 2014 ~ 15.01.2015 Agentschap Zorg en Gezondheid 32
AANDACHTSPUNT: RISICOPERCEPTIE Bennett P, Calman K, Fishoff, 1999 - fright factors Risicokarakteristieken Toelichting Evaluatie Aanwezig Afwezig Onvrijwillig pollutie versus roken x Onevenredig verdeeld sommigen de baten, anderen de risico s x Onontkoombaar geen persoonlijke impact op risicobeheersing x Onvertrouwde bron x Irreversibele schade x Initieel onzichtbare schade lange latentie tussen blootstelling en ziekte x Antropogeen industrie versus storm x Gevaar voor kinderen x Gevaar voor volgende generaties x Specifieke schade bijvoorbeeld kanker x Tegenstrijdige berichten x Wetenschappelijk onzeker x Beschrijvende eindbeoordeling: Het risico is aanwezig, het is redelijk groot maar enkel theoretisch zichtbaar voor de bevolking. 15.01.2015 Agentschap Zorg en Gezondheid 33
ACTIEPLAN Sense of Urgency Gedragenheid Engagement Communicatie Communicatie Communicatie 15.01.2015 Agentschap Zorg en Gezondheid 34
MAATREGEL NO 1 : BRONMAATREGEL Emiks @ Vito-Mol MMOL 24 M802 30 Periode: 1/1/2005 0:30 tot 31/12/2007 24:0. 200 m N 172 ng/m³ reg_roos R3, gemeten Ni_pm (ng/m³) 15.01.2015 Agentschap Zorg en Gezondheid 35
Ruimtelijke ordening: afstand tussen bron en effectgebied vergroten, bufferzones respecteren
Meetpost Koebaan 00GK12 De Sleutel (00GK11) Meetpost Wintergroenstraat 00GK13 ng/m³ G-toetsing 01/09/2009 06/12/2009 17/06/2010 21/09/2010 05/10/2012 05/03/2013 Mn 100 33 17 Aanname Cr 6+ /Cr = 2% Koebaan Wintergroen straat Ni 20 31 15 9,3 Cr 12,5 66 37 26 Mn 100 13 12 Ni 20 7,4 6,2 3,6 Cr 12,5 15 14 9,2 LCR = 2,08 10-5 15.01.2015 Agentschap Zorg en Gezondheid 37
Eigen geteelde groenten grondig wassen voor consumptie Handen wassen, zeker voor iedere maaltijd Nat kuisen (binnenshuis terras buitenshuis indien er kleine kinderen op spelen) Sensibilisatie: mensen leren leven in sommige situaties
MEDISCH MILIEUKUNDIG NETWERK www.medischmilieukundignetwerk.be www.gezondheidenmilieu.be(website MMK s) www.zorg-en-gezondheid.be (Agentschap Zorg en Gezondheid) www.lne.be/themas/milieu-en-gezondheid(departement LNE) www.milieu-en-gezondheid.be(steunpunt G&M) 15.01.2015 Agentschap Zorg en Gezondheid 39