Samen voor taal in Arnhem nataliekuypers.nl Een overzicht voor professionals
Inleiding In Arnhem groeien niet alle kinderen op in een taalrijke omgeving; een omgeving waarin praten en boeken een belangrijke rol spelen. Dat is jammer omdat dit voor kinderen gevolgen heeft voor de lange termijn. Uit onderzoek blijkt dat kinderen van 3 jaar die opgroeien in een taalarm gezin een woordenschat hebben van 525 woorden, terwijl hun leeftijdsgenoten uit praatgrage gezinnen dan al 1100 woorden kennen. Die achterstand is, als ze op school beginnen, al haast niet meer in te halen. Boeken worden gezien als een eenvoudig en leuk middel om ouders te stimuleren met hun kinderen te praten. In Arnhem werken verschillende organisaties op verschillende manieren aan een sterkere taalontwikkeling voor kinderen. De verschillende organisaties werken hierin samen en verwijzen kinderen en ouders door. In deze folder staan de verschillende manieren beschreven. De folder is bedoeld voor professionals en vrijwilligers die te maken hebben met kinderen en ouders die in een minder taalrijke omgeving leven en/of ouders die vragen hebben over hoe zij de taalontwikkeling van hun kind kunnen stimuleren. Er is veel aandacht voor veiligheid, zelfvertrouwen en zelfstandigheid Uw kind leert taal beter begrijpen en gebruiken
Consultatiebureau Alle kinderen bezoeken het consultatiebureau. Bij elk consult op het consultatiebureau besteedt de jeugdverpleegkundige aandacht aan communicatie, taal/spraakontwikkeling en taalstimulering. Wanneer een kind risico loopt op een (taal-)ontwikkelingsachterstand dan krijgt dit kind vanaf 2,5 jaar een verwijzing naar een voorschoolse voorziening met Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE). Zie ook beschrijving voorschoolse VVE-voorziening. In alle consultatiebureaus staan boekenhoekjes met boekjes en folders van de Bibliotheek en BoekStart. De jeugdverpleegkundigen vragen de ouders tijdens het consult voor kinderen van 7 maanden of zij bij de Bibliotheek het BoekStartkoffertje hebben opgehaald. Zie ook beschrijving BoekStart. Wanneer een kind 2 jaar is doet het consultatiebureau een taalscreening. Wanneer de taalscore hiertoe aanleiding geeft wordt een taal-huisbezoek afgesproken. Bij het taal-huisbezoek bespreekt de jeugdverpleegkundige met behulp van videobeelden, voorlees- en taaltips hoe de ouders de taal van hun peuter kunnen stimuleren. De taalscreening wordt herhaald wanneer het kind 2,6 jaar is. Zo nodig wordt het kind verwezen naar logopedie of een audiologisch centrum. Meer informatie over het consultatiebureau is te vinden op www.vggm.nl/ggd/jeugd_en_gezondheid/wat_doet_de_jgz_0-4_jaar
Boekstart Boekstart is een leesbevorderingsprogramma dat wordt uitgevoerd door de Bibliotheek en ondersteund door de gemeente Arnhem en het consultatiebureau. Dit programma is bedoeld voor ouders en baby s en bestaat uit: Een gratis BoekStartkoffertje voor baby s tot 1 jaar met een babyboekje en een boekje en cd met liedjes Een gratis Bibliotheeklidmaatschap Een BoekStarthoek in de Bibliotheek Adviezen voor ouders hoe met hun baby te genieten van voorlezen en boekentips Speciale ouder-en-kind-bijeenkomsten in de Bibliotheek zoals het Babycafé Meer informatie over Boekstart is te vinden op www.boekstart.nl
Babybabbels Babybabbels is een ontmoetingsplaats in de wijk bedoeld voor ouders en kind(eren) tussen 0-18 maanden. Babybabbels heeft als doel dat kinderen in contact komen met andere kinderen terwijl de ouders andere ouders kunnen ontmoeten en met elkaar praten over de opvoeding. Begeleid door vrijwilligers komen thema`s aan bod rondom opvoeding en verzorging. Bij het Babybabbels besteden de vrijwilligers die de bijeenkomsten leiden veel aandacht aan de talige ontwikkeling van baby`s. Ze doen voor hoe volwassenen kunnen praten met een baby en hoe zij contact met baby`s kunnen maken. Tijdens de wekelijkse bijeenkomsten zingen de vrijwilligers samen met de ouders. Hierbij herhalen ze vaak de liedjes, maar leren ook nieuwe liedjes. Tijdens de verschillende activiteiten zijn ouders gericht met hun kind bezig, waardoor interactie ontstaat. Babybabbels heeft ook het doel om de doorstroming van VVE-(doelgroep)kinderen vanaf 1,5 jaar naar de Speelmorgen of naar een voorschoolse voorziening te bevorderen. Meer informatie over Babybabbels is te vinden op www.rijnstad.nl/babybabbels
Speelmorgen De Speelmorgen is een ontmoetingsplaats in verschillende wijken bedoeld voor ouders en kind(eren) tussen de 1,5 en 2,5 jaar. Speelmorgen heeft als doel dat kinderen in contact komen met andere kinderen terwijl ouders andere ouders kunnen ontmoeten en met elkaar praten over de opvoeding. De Speelmorgen heeft een vast programma. Onder begeleiding spelen, zingen, lezen en knutselen de ouders met hun kinderen. De Speelmorgen sluit zo veel mogelijk aan bij VVE speel- en leermethodes die in de voorschoolse voorzieningen en de scholen gebruikt worden, zoals Kaleidoscoop en LOGO 3000. Door deelname aan de Speelmorgen krijgen kinderen en hun ouders meer zelfvertrouwen en worden ze beter voorbereid op een start bij een voorschoolse voorziening. Meer informatie over de Speelmorgen is te vinden op www.rijnstad.nl/speelmorgen
Voorschoolse VVE-voorziening Kinderen van 2,5 tot 4 jaar kunnen door het consultatiebureau verwezen worden naar een voorschoolse VVE-voorziening. In Arnhem zijn dat locaties van SPA, Rijnstad en Kinderopvang SKAR. Het consultatiebureau weet welke locaties een VVE-programma aanbieden. Alle locaties in Arnhem werken met dezelfde programma s. Deze heten Kaleidoscoop en LOGO 3000. Bij deze locaties worden programma s aangeboden die kinderen spelenderwijs ondersteunen in hun (taal)ontwikkeling. Omdat herhaling belangrijk is zullen ouders hun kind 3 of 4 dagdelen per week naar de VVE-voorziening brengen. De gemeente Arnhem komt ouders financieel tegemoet voor de VVE-dagdelen, zodat de kosten voor ouders geen drempel zijn. LOGO 3000 is een methode waarop kinderen op een speelse en toch gestructureerde manier woorden aangeboden krijgen. Bij de voorschoolse VVE-voorzieningen komt regelmatig een logopedist langs. De logopedist bekijkt de taal- en spraakontwikkeling van de kinderen en adviseert de ouders en de medewerkers van de locatie. Meer informatie over VVE in Arnhem is te vinden op www.stichtingpas.nl/vve www.kaleidoscoop.org www.logo3000.nl www.vveict.nl
School met VVE-programma Wanneer de kinderen 4 jaar worden gaan ze naar school. Kinderen die een VVE-verwijzing hebben gekregen stromen liefst door naar een VVE-school. De meeste scholen in de buurt van de voorschoolse VVE-voorziening zijn VVE-scholen. Zij werken met dezelfde programma s. Meer informatie over VVE in Arnhem is te vinden op www.stichtingpas.nl/vve Ouderbeleid VVE Ouders doen mee met VVE! Van ouders en de voorschoolse voorziening en school wordt verwacht dat zij samenwerken om de kinderen zo goed mogelijk te ondersteunen. Hiervoor bestaat in Arnhem het beleid Ouderbetrokkenheid VVE met de naam Ouders doen mee met VVE!. Elke VVE-voorschoolse voorziening en VVE-school biedt ouders een arrangement, bijvoorbeeld een ouderkindworkshop of een oudercursus. Deze zijn gebaseerd op LOGO 3000, maar kunnen ook andere onderwerpen behandelen zoals opvoeding, interactie tussen ouders en kinderen en voorlezen. Meer informatie over ouderbeleid in Arnhem is te vinden op www.stichtingpas.nl/ouderbetrokkenheid www. facebook.com/ouderbetrokkenheidvve
Taalspelgroepen Taalspelgroepen zijn bedoeld voor taalzwakke leerlingen uit groep 2 van VVE-scholen. De leerlingen worden geselecteerd door de leerkrachten. Het doel van de taalspelgroep is een bijdrage leveren aan het verbeteren van de taalvaardigheid en de woordenschat door middel van kunst en spel. De nadruk ligt hierbij op het spelenderwijs bezig zijn met taal. Kunstbedrijf Arnhem coördineert de taalspelgroepen en werkt met een groep enthousiaste docenten die spelenderwijs met woorden in de weer gaan aan de hand van thema s. De docenten sluiten aan bij de woorden uit LOGO 3000 die ook op school behandeld worden. Hierbij maken zij gebruik van leskisten gevuld met allerlei werkvormen en materialen op het gebied van muziek, theater, woordkunst en beeldende kunst. De ouders krijgen informatie over de werkvormen en doen soms mee. Meer informatie over de taalspelgroepen is te krijgen bij de leerkracht van de onderbouw van de basisschool. www.cultuurenschool.kunstbedrijfarnhem.nl
VoorleesExpress De VoorleesExpress brengt kinderen in aanraking met geschreven en gesproken Nederlands. Twintig weken lang komt er een vrijwillige voorlezer thuis bij een kind en ouder om voor te lezen. De voorlezer introduceert het voorleesritueel bij het gezin. De ouders krijgen handvatten om het voorlezen zelf over te nemen en boeken een blijvende plek te geven in het dagelijks leven. Halverwege het seizoen vindt samen met de voorlezer een bibliotheekbezoek plaats. Vanaf dat moment stimuleren de voorlezers de ouders om samen met hun kind(eren) zelf boekjes voor het voorlezen bij de bibliotheek te gaan lenen. De VoorleesExpress richt zich op gezinnen met kinderen met een (risico op) taalachterstand tussen de 2 en 8 jaar. Ouders hebben moeite om zelf voor te lezen en zijn gemotiveerd om hun kinderen te helpen in hun taalontwikkeling. Ouders hoeven zelf geen Nederlands te kunnen lezen. Aanmeldingen verlopen veelal via de voorschoolse voorziening of basisschool op indicatie van leerkrachten en/of intern begeleider (IB-er). Kinderen met VVE-indicatie krijgen voorrang. Meer informatie over de VoorleesExpress is te vinden op www.voorleesexpress.nl/locatie/arnhem
Spel aan huis Ouders die vragen hebben over hoe zij hun kinderen kunnen begeleiden bij spel en lezen kunnen terecht bij Spel aan huis. Vanuit Rijnstad komt een speelster iedere week bij gezinnen thuis, en gaat spelen met de kinderen. De ouder gaat zelf ook meedoen, en leert daardoor veel goed speelgoed kennen; welk speelgoed goed bij welke leeftijd past, wat kinderen ervan leren, hoe zij kunnen voorlezen en welke boekjes geschikt zijn, enzovoorts. Spelenderwijs leren ouders en kind spelen en meer woorden en begrippen. Meer informatie over Spel aan huis is te vinden op www.rijnstad.nl/ouderprogrammas
Onderwijs aan Woonwagenen Zigeunerkinderen (OWWZ) OWWZ heeft als doel het bevorderen van de schoolloopbanen van woonwagen- en zigeunerkinderen. Veel woonwagen- en zigeunerkinderen hebben een taalachterstand; van oudsher is er geen onderwijstraditie. Dit betekent dat al jonge kinderen en hun ouders regelmatig thuis door de consulent worden bezocht en worden gestimuleerd om een voorschoolse voorziening te bezoeken. De consulent begeleidt bij de aanmelding bij een basisschool, de overgang naar het voorgezet onderwijs en het vervolg daarop. Allerhande vragen en problemen rondom scholing en opvoeding worden besproken en zo nodig aangepakt. Jonge kinderen van 2 tot 4 jaar en hun ouders kunnen meedoen met het voorschoolse programma Spel aan de wagen. De spelleidster komt wekelijks in de gezinnen en activeert door middel van spel en (voor)lezen de verschillende ontwikkelingsgebieden van het kind. De ouders worden actief bij de voortgang betrokken. Kinderen uit groep 1, 2 en 3 kunnen meedoen aan het project Samen Leren. De onderwijsconsulent verzorgt een speel/leerprogramma met name gericht op de taal- en leesontwikkeling. Meer informatie over OWWZ is te vinden op www.stichtingpas.nl/owwz.html
Bibliotheek Arnhem Uit onderzoek blijkt dat kinderen die lid zijn van de Bibliotheek, vaker worden voorgelezen en op latere leeftijd meer zelfstandig lezen. Kinderen die vaker lezen of worden voorgelezen, presteren gemiddeld beter op school dan leeftijdgenoten die dat niet doen. De Bibliotheek wil niet alleen het (voor)leesplezier bij alle kinderen bevorderen, maar hen ook helpen om een goede lezer te worden. Dit gebeurt op verschillende manieren: gratis lidmaatschap van de Bibliotheek (gratis tot 18 jaar), een aantrekkelijk aanbod van boeken en andere materialen en bijeenkomsten voor ouders en kinderen. Zo verzorgt de Bibliotheek voorleesworkshops voor ouders en kinderen, koffie-ochtenden en ouderavonden op maat en geeft cursussen interactief voorlezen aan pedagogisch medewerkers. De Bibliotheek kan op maat workshops voor kinderen verzorgen, bijvoorbeeld voor brede scholen. Daarnaast wil de Bibliotheek voor kinderen een aantrekkelijke verblijfplaats zijn. Een veilige plek waar kinderen, die bijvoorbeeld thuis de gelegenheid niet hebben, hun huiswerk kunnen maken of veilig kunnen internetten. De Bibliotheek is daarnaast heel belangrijk als ontmoetingsplaats voor iedereen. Ook werkt de Bibliotheek nauw samen met het voorschools- en primair onderwijs en biedt programma s aan op het gebied van leesbevordering en mediawijsheid. Dit zijn belangrijke doelstellingen van de Bibliotheek. Meer informatie over Bibliotheek is te vinden op www.bibliotheekarnhem.nl
Meer talen tegelijk, kan dat? Veel kinderen in Nederland groeien meertalig op. Vaak weten ouders niet waar ze met vragen over meertaligheid terecht kunnen. In Arnhem is voor ouders de cursus Meer talen tegelijk, kan dat? beschikbaar. In deze cursus van 4 bijeenkomsten krijgen ouders informatie over taal en meertalig opvoeden. De cursus wordt gegeven door een logopedist en een schoolcontactwerker. Er wordt gewerkt met een lesmap en beeldmateriaal. Met elkaar worden taalsituaties en gezinssituaties besproken. Aan het eind van de cursus hebben ouders meer kennis en inzicht over meertalig opvoeden, zijn ze zich bewust van hun rol en kunnen hierover beter beslissingen nemen die passen bij hun gezinssituatie. Ouders kunnen informatie vragen of hun interesse voor een cursus aangeven bij El Abbes Ouali, 026-3216969, e.a.ouali@stichtingpas.nl Ouders kunnen informatie vragen of hun interesse voor een cursus aangeven bij El Abbes Ouali, 026-3216969, e.a.ouali@stichtingpas.nl
Cursussen, trainingen en begeleiding op gebied van taal De Taalzoeker is een online en landelijk dekkend overzicht van scholingsmogelijkheden op het gebied van basisvaardigheden voor volwassenen. Het is ontwikkeld door Stichting Lezen & Schrijven in samenwerking met een aantal landelijke en lokale organisaties. De Taalzoeker is bedoeld voor de doorverwijzer. De Taalzoeker bevat cursussen lezen, schrijven, spreken, luisteren, rekenen en digitale vaardigheden van zowel formele als nonformele aanbieders. Voor het overzicht zie www.taalzoeker.nl
SKAR Samen voor taal in Arnhem Dit is een uitgave van Stichting PAS Maart 2015