Volwassenenonderwijs Onderwijssecretariaat van de Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap v.z.w. Leerplan MODULAIRE OPLEIDING Studiegebied edrijfsbeheer Opleiding edrijfsbeheer Onderwijsvorm/ TSO 3 Graad estelnummer: O/3/2005/53
ONDERWIJSSECRETARIAAT VAN DE STEDEN EN GEMEENTEN VAN DE VLAAMSE GEMEENSCHAP O.V.S.G. v.z.w. Ravensteingalerij 3 us 7-1000 russel LEERPLAN TSO 3 STUDIERICHTING EDRIJFSEHEER Modulaire opleiding OVSG edrijfsbeheer TSO 3 pag. 2
Ten Geleide Overeenkomstig de federale programmawet van 10 februari 1998 tot bevordering van het zelfstandig ondernemerschap, vereist zelfstandig ondernemen het beschikken over de basiskennis van het bedrijfsbeheer. De basiskennis van het bedrijfsbeheer wordt beschouwd als een ondernemersvaardigheid. Een tweede ondernemersvaardigheid is de beroepsbekwaamheid die wordt vastgesteld voor de uitoefening van gereglementeerde beroepen. De bewijsvoering inzake de ondernemersvaardigheden dient te geschieden ten aanzien van een erkend ondernemingsloket, vooraleer dit loket de betrokkene als handelsonderneming inschrijft in de Kruispuntbank van Ondernemingen. Deze inschrijving komt in de plaats van het vroegere handelsregister. De keuze van ondernemingsloket is totaal vrij. In sommige gevallen legt het loket het dossier eerst voor advies voor aan de bevoegde dienst van de Federale Overheidsdienst Economie, KMO, Middenstand en Energie. Tegen de beslissingen van de ondernemingsloketten kan de kandidaat beroep aantekenen bij de Vestigingsraad in russel. Zowel het bewijs van de basiskennis van het bedrijfsbeheer als het bewijs van de beroepsbekwaamheid kan worden geleverd door hetzij het bezit van één van de akten die door de Koning zijn aangeduid, hetzij door praktijkervaring. In uitvoering hiervan wordt - op grond van het koninklijk besluit van 21 oktober 1998 tot uitvoering van hoofdstuk I van titel II van de programmawet van 10 februari 1998 tot bevordering van het zelfstandig ondernemerschap - in het voltijds secundair onderwijs en het deeltijds beroepssecundair onderwijs een getuigschrift over de basiskennis van het bedrijfsbeheer als één der bedoelde akten uitgereikt. Jongeren die tijdens hun secundaire studie niet in de gelegenheid zijn geweest een studiebewijs te verwerven waaruit de beheerskennis moet blijken, rest de mogelijkheid een akte over de basiskennis van het bedrijfsbeheer te behalen voor de centrale examencommissie van de federale overheidsdienst Economie, KMO, Middenstand en Energie, in de centra voor middenstandsopleiding of in het volwassenenonderwijs (onderwijs voor sociale promotie); tenslotte wordt ook elk diploma van hoger onderwijs geacht het bewijs te leveren van de basiskennis bedrijfsbeheer. De getuigschriften bedrijfsbeheer die in het secundair onderwijs zijn uitgereikt sedert het schooljaar 1991-1992 (op basis van de voormalige omzendbrief SOZ(91)13 dd. 10 juli 1991 of op basis van onderhavige omzendbrief) zouden in beginsel moeten aanvaard worden door de erkende ondernemingsloketten. De aanvaarding door de loketten van de getuigschriften bedrijfsbeheer die daarentegen dateren van vóór het schooljaar 1991-1992, zeker indien uitgereikt op het niveau van een vierde leerjaar (vijfde leerjaar voor het.s.o.) of lager, is problematischer; bij weigering blijkt het instellen van een beroep bij de vestigingsraad vrijwel zinloos, rekening houdend met het toenmalige programma bedrijfsbeheer dat intussen achterhaald is. OVSG edrijfsbeheer TSO 3 pag. 3
Algemene doelstellingen van de opleiding Een van de belangrijkste doelen van edrijfsbeheer is de cursisten in regel te stellen met de wetten inzake de vestiging als ondernemer van kleine en middelgrote handels- en ambachtsondernemingen, en dit inzake de kennis van het edrijfsbeheer. Dit leerplan is opgesteld conform de omzendbrief. Via edrijfsbeheer verwerven de cursisten inzichten in verband met betalingstechnieken, kredietverlening en allerlei administratieve procedures en dit niet enkel met het oog op een eigen bedrijf, maar ook op het leven als verantwoordelijke volwassene in een maatschappij die hoe dan ook steeds ingewikkelder wordt. Organisatie Studieduur 140 lestijden Niveau TSO 3 Modules Naam Aantal Lt TV Handelseconomie en financiële aspecten 40 oekhouden en fiscale aspecten 60 edrijfseconomie en sociale aspecten 40 Leertraject Studiegebied edrijfsbeheer Opleiding edrijfsbeheer - TSO 3 Handelseconomie en financiële aspecten oekhouden en fiscale aspecten edrijfseconomie en sociale aspecten Zelfstandig ondernemer Handelsverrichtingen TW etaling en inning Het krediet De boekhoudkundige verwerking Aspecten van het bedrijfsbeleid Werken als zelfstandige of als werknemer Informatica Certificaat edrijfsbeheer - 140 lt OVSG edrijfsbeheer TSO 3 pag. 4
Algemene methodologische wenken Het centrum dient erover te waken dat ze de belangrijke ontwikkelingen betreffende de vigerende wetgeving volgt. Deze wijzigingen kunnen elkaar snel opvolgen: dat is dan ook de reden waarom deze opleiding niet mag verworden tot een geheugenvak. Het accent zal moeten liggen op het kunnen opzoeken, het kunnen invullen van formulieren, het kunnen toepassen van geziene leerstof. Het is daarenboven opportuun om de cursisten te laten kennismaken met boekhoudkundige programma s op pc. Het is aanbevolen aandacht te schenken aan de sleutelvaardigheden en deze in een zo reëel mogelijke situatie aan te bieden. (b.v. in een mini-onderneming, leerbedrijf, stagebedrijf,...) Vanuit het departement onderwijs wordt een ondersteunende initiatief aangeboden onder de naam RYS (Responsible Young Starters): heel wat kant-en-klaar documentatie- en lesmateriaal wordt gratis ter beschikking gesteld. Een en ander wordt verspreid via de website met het internetadres: http://www.rys.be De cursisten moeten tijdens de les één of meer handleidingen of naslagwerken betreffende de aangeleerde leerstofonderdelen kunnen raadplegen. De vakgroep zal zich regelmatig beraden over de keuze en het gebruik van cursussen en handboeken. Het centrum dient erover te waken dat ze de belangrijke ontwikkelingen betreffende de vigerende wetgeving volgt. OVSG edrijfsbeheer TSO 3 pag. 5
Module Handelseconomie en financiële aspecten 40 lestijden TV Situering van de module in de opleiding In de module Handelseconomie en financiële aspecten krijgt de cursist zicht op de algemene aspecten van het ondernemerschap: het statuut van de zelfstandige ondernemer wordt bestudeerd, alle courante handelsverrichtingen, en de daarbijhorende betalingen en kredieten komen aan bod en tenslotte wordt de TW-wetgeving het voorwerp van een korte studie. eginsituatie Inhoudelijke vereisten: Er zijn geen inhoudelijke beginvoorwaarden. Verplichte voorafgaande modules: Er zijn geen voorafgaande modules noodzakelijk. OVSG edrijfsbeheer TSO 3 pag. 6
Doelstellingen /U Inhouden Methodologische wenken Weten wie zich als zelfstandig ondernemer (handelaar, ambachtsman/-vrouw) kan vestigen. Weten aan welke voorwaarden men moet beantwoorden om zich als zelfstandige te kunnen vestigen (handelaar, ambachtsman/- vrouw). De zelfstandig ondernemer De zelfstandig ondernemer (handelaar, ambachts- man/ vrouw) De leeftijdsbeperkingen De meerderjarigheid De ontvoogde minderjarige De geesteszieke en de verlengde minderjarigheid Weten bij welke instanties men informatie en hulp kan krijgen bij het opstarten van een eigen zaak. De burgerlijke beperkingen De gefailleerde De bankbreuk De wettelijke onbekwaamverklaarden De onder gerechtelijke raadman gestelden elangenbehartigingsorganisaties voor startende ondernemers OVSG edrijfsbeheer TSO 3 pag. 7
Doelstellingen /U Inhouden Methodologische wenken Actuele informatie kunnen opzoeken over de wettelijke verplichtingen die vooraf moeten vervuld worden bij het starten van een eigen zaak. De instellingen kennen waar de formaliteiten moeten vervuld worden om aan de gestelde verplichtingen te voldoen. Het doel van de Kruispuntbank van ondernemingen kunnen toelichten. Voorafgaande verplichtingen Handelsnaam De Kruispuntbank van Ondernemingen Ondernemingsnummer Ondernemingsloketten TW-inschrijving Financieel rekeningnummer Huwelijksstelsel Aansluiting sociale verzekeringskas en mutualiteit Het doel van de ondernemingsloketten kunnen toelichten. Een ondernemingsloket kunnen raadplegen. De specifieke beroepsuitoefeningsvoorwaarden kunnen opzoeken en weten hoe men eraan moet voldoen. De voor- en nadelen van een mogelijke vestigingsplaats kunnen beoordelen in een concrete situatie. De voor- en nadelen kunnen afwegen bij het keuzeprobleem: kopen, huren of leasen van een onroerend goed. Uit een concreet koop-, huur en leasingcontract 5 elementen analyseren. eroepsuitoefeningsvoorwaarden Vestigingswet Vestigingsplaats Keuze van de vestigingsplaats Aankoop, huur of leasing gebouw/grond Concreet koopcontract analyseren Concreet huurcontract analyseren Concreet leasingcontract analyseren OVSG edrijfsbeheer TSO 3 pag. 8
Doelstellingen /U Inhouden Methodologische wenken De kanalen kennen waarlangs startende ondernemers informatie en ondersteuning kunnen krijgen. Tegemoetkomingen Advies startersdiensten Steunmaatregelen voor starters ehandel hier de beroepsverenigingen, de financiële instellingen en de diensverlenende instellingen. Weten waar advies voor starters kan ingewonnen worden. De steunmaatregelen voor startende ondernemers kunnen opzoeken. Het assortiment van producten en/of diensten kunnen samenstellen in functie van de doelgroep. De verkoopprijs van een product en/of dienst kunnen bepalen. De promotie voor de zaak kunnen kiezen en weten hoe die kan uitgevoerd worden (aan de hand van een concrete situatie). De doelgroepen van de onderneming in een concreet geval kunnen omschrijven. Weten dat de factoren: product en/of dienst, assortiment, vestigingsplaats, prijs, promotie en klanten op elkaar moeten afgestemd zijn en dit kunnen toelichten aan de hand van voorbeelden uit het eigen beroep. Het handelsbeleid De handelsverrichtingen Het product en/of dienst Assortimentskeuze en samenstelling ronnen van marktinformatie Positie binnen de concurrentie De prijs van een product en/of dienst De promotie etekenis Kanalen Wettelijke aspecten in verband met reclame De klanten Doelgroep Op elkaar afstemmen van de diverse factoren op de markt OVSG edrijfsbeheer TSO 3 pag. 9
Doelstellingen /U Inhouden Methodologische wenken De verschillende stadia van prijsaanvraag tot betaling kennen en schematisch kunnen weergeven. Aan- en verkoopverrichtingen Verloop van een koop/verkooptransactie (van prijsaanvraag tot betaling) De belangrijkste elementen van een prijsaanvraag, offerte, bestelling, factuur, creditnota, klacht kunnen formuleren. Aan de hand van een concrete situatie een prijsaanvraag, offerte, bestelbon, factuur, klacht en creditnota kunnen opstellen. Een factuurbedrag correct berekenen. Noodzakelijke documenten en berekening ervan bij aan- en verkooptransacties Offerte estelbon Factuur Creditnota Het begrip TW verklaren. Het TW-systeem uitleggen aan de hand van een concreet voorbeeld. TW Principe erekening Percentberekening kunnen toepassen in concrete situaties: bij het opstellen van een bestelbon, factuur, creditnota. Een rekenmachine kunnen gebruiken bij de meest courante berekeningen. OVSG edrijfsbeheer TSO 3 pag. 10
Doelstellingen /U Inhouden Methodologische wenken De geldigheidsvereisten van een koopcontract kennen. De rechten en plichten van koper en verkoper kennen. De bewijsmiddelen in verband met een koopcontract kennen. De wijzen van tenietgaan van een koopcontract formuleren. De verkoopsvoorwaarden duidelijk kunnen omschrijven in concrete situaties binnen de eigen sector. De specifieke aankoopkanalen in de eigen beroepssector kennen. De wettelijke verplichtingen inzake milieu en ruimtelijke ordening waaraan een ondernemer moet voldoen, kunnen opzoeken. Het principe van terugnameplicht van verpakkingsafval kunnen verklaren (FOST PLUS en VAL - I - PAC). Het principe van aanvaardingsplicht elektro kunnen verklaren (Recupel). Het (elektronisch) milieuloket kunnen raadplegen. Administratieve organisatie aan- en verkoop OVSG edrijfsbeheer TSO 3 pag. 11 De koop/verkoopovereenkomst Het koop/verkoopcontract Geldigheid Gevolgen ewijs Tenietgaan Rechten en plichten koper De koop/verkoopsvoorwaarden: Kwaliteit Kwantiteit Prijsvermindering Levering Aankoopkanalen ehandel hier de groothandel, de samenaankoop, de tussenpersonen, de invoer, de franchising. ijzondere reglementeringen Milieu en ruimtelijke ordening en haar wettelijke verplichtingen Stedenbouwkundige vergunning Socio-economische vergunning Milieuvergunning Afvalstoffen Terugnameplicht (FOST PLUS en VAL-I - PAC) Recupel Milieuheffingen odemattest
Doelstellingen /U Inhouden Methodologische wenken De basisprincipes van de wet op de handelspraktijken en op de voorlichting en de bescherming van de consument kunnen opzoeken. Weten dat er speciale reglementeringen bestaan in verband met de openingstijden, wekelijkse rustdag, zondagssluiting, openingsuren, nachtwinkels. Wet op de handelspraktijken en op de voorlichting en de bescherming van de consument Prijs- en hoeveelheidsaanduiding Voorlichting consument Koopjes Uitverkoop Verkoop met verlies Oneerlijke handelspraktijken Gezamenlijk aanbod Reclame edenktijd bij aankopen Openingstijden ehandel hier de wekelijkse rustdag, de zondagssluiting, de openingsuren, de nachtwinkels. De nodige informatie hierover kunnen opzoeken. Weten dat door de wet op de privacy bestanden moeten worden aangegeven en weten wat men moet doen om aan de verplichtingen te voldoen. De wet op de privacy Weten wat gereglementeerd wordt bij de wet op de auteursrechten. De nodige informatie inwinnen over Sabam/Reprobel. Weten dat er softwarelicenties bestaan en wat de juiste betekenis ervan is. Wet op de auteursrechten Auteursrechten Sabam/Reprobel Softwarelicenties OVSG edrijfsbeheer TSO 3 pag. 12
De betalingsmodaliteiten kunnen onderscheiden. Doelstellingen /U Inhouden Methodologische wenken Een schriftelijk bewijs van betaling kunnen opstellen. etaling en inning De rechtstreekse betaling Kwijting en kwijtschrift Ontvangstbewijs Een ontvangstbewijs kunnen opstellen. Het verschil tussen gangbare rekeningen kunnen aantonen. Het nut van een zichtrekening kunnen aantonen. De informatie op een rekeninguittreksel kunnen interpreteren. De gangbare betalingsdocumenten kunnen invullen en gebruiken. Het gebruik van betaalkaarten en kredietkaarten kennen. In staat zijn om de debiteuren en crediteuren op te volgen. De betekenis en de gevolgen van een verkoop op termijn kunnen toelichten. De betekenis en de gevolgen van een verkoop op afbetaling kunnen toelichten. etaling en inning door middel van een financiële instelling Gangbare rekeningen Zichtrekening Termijnrekening Spaarrekening Financiële documenten Rekeninguittreksel Gemengd formulier Overschrijving Elektronisch betalen Opvolging van debiteuren en crediteuren Het krediet Kredietverlening door handelaars Verkoop op termijn Verkoop op afbetaling OVSG edrijfsbeheer TSO 3 pag. 13
Doelstellingen /U Inhouden Methodologische wenken De meest courante kredietvormen en hun specifieke kenmerken kunnen opzoeken. Aan de hand van een concreet voorbeeld een keuze kunnen maken. De steunmaatregelen bij specifieke financieringsvormen kunnen opzoeken. Aan de hand van een concreet voorbeeld kunnen berekenen wat krediet kost. Weten dat de opname van kredieten ook verplichtingen van terugbetaling inhoudt. Kredietverlening door financiële instellingen Kredietverlening door financiële instellingen Op korte termijn Op lange termijn Steunmaatregelen bij specifieke financieringsvormen erekening van de kosten van een krediet Opname van een krediet Verantwoording Terugbetaling van het krediet Op korte termijn o.a. het kaskrediet. Op lange termijn o.a. het hypothecair krediet, het investeringskrediet, Weten wanneer het opnemen en het toestaan van krediet verantwoord is. Weten dat het toestaan van krediet ook risico's met zich meebrengt. Gevaren bij kredietverlening Financiële draagkracht OVSG edrijfsbeheer TSO 3 pag. 14
Module oekhouden en fiscale aspecten 60 lestijden TV Situering van de module in de opleiding In de module oekhouden en fiscale aspecten krijgt de cursist zicht op het aspect accountancy : de boekhouding van de onderneming en de daarbijhorende TW-implicaties. Daarenboven wordt deze kennis toegepast op de diverse aspecten van bedrijfsbeleid: kosten en kostprijs, financieel plan eginsituatie Inhoudelijke vereisten: Er zijn geen inhoudelijke beginvoorwaarden. Verplichte voorafgaande modules: Er zijn geen voorafgaande modules noodzakelijk. OVSG edrijfsbeheer TSO 3 pag. 15
Doelstellingen /U Inhouden Methodologische wenken asisprincipes en wettelijke bepalingen van de boekhoud- en TW-reglementering (de TWplichtigen, de aftrekregeling, de diverse aangiften) kennen. Het begrip boekhouden verklaren en de noodzakelijkheid ervan aantonen. De soorten ondernemingen volgens de boekhoudwetgeving kunnen opzoeken en onderscheiden (in het bijzonder voor de zeer kleine onderneming en de kleine onderneming). De algemene eisen waaraan de boekhouding van een zeer kleine onderneming moet voldoen kennen en kunnen opzoeken (verantwoordingsstukken, volledigheid, voorzichtigheid, vormvoorwaarden, bewaringstermijn). Verantwoordingsstukken kunnen lezen in functie van de boekhoudkundige verwerking. Het nut van de vereenvoudigde boekhouding toelichten voor de zeer kleine onderneming. Het aankoopboek kunnen invullen en de leverancierskaarten kunnen opmaken en bijhouden op basis van de verantwoordingsstukken. Het verkoopboek kunnen invullen en de klantenkaarten kunnen opmaken en bijhouden op basis van de verantwoordingsstukken. De boekhoudkundige verwerking (incl. de TW-administratie) OVSG edrijfsbeheer TSO 3 pag. 16 asisprincipes en wettelijke bepalingen van de boekhoudreglementering van de zeer kleine onderneming egrip en noodzaak Vormvoorwaarden Verantwoordingsstukken Volledigheid - voorzichtigheid ewaringstermijn TW-reglementering De TW-belastingsplichtigen De TW op inkomende en uitgaande facturen. De aftrekbare TW De niet-aftrekbare TW TW-stelsel asisprincipes en wettelijke bepalingen van de vereenvoudigde boekhouding Aankoopboek - leverancierskaarten Verkoopboek - klantenkaart
Doelstellingen /U Inhouden Methodologische wenken De financiële boeken op basis van de verantwoordingsstukken kunnen invullen. De voorraad/inventaris kunnen bepalen en weten waarom dit belangrijk is. Een eenvoudige resultaatberekening kunnen uitvoeren en de betekenis ervan begrijpen aan de hand van een concrete situatie. De gegevens uit de ingevulde boeken kunnen gebruiken om de TW-aangifte in te vullen. Het nut van de dubbele boekhouding voor de kleine ondernemingen kunnen toelichten. Een eenvoudige balans- en resultaatrekening kunnen lezen. Aanduiden op de balans welke werkmiddelen een bedrijf aanwendt en hoe ze worden gefinancierd en deze middelen ordenen op een balans. De boekingsregels kunnen toepassen op de volgende set van eenvoudige handelsverrichtingen (met name aankoop, verkoop, contante betaling, termijnbetaling en lening). Het rekeningstelsel kunnen toepassen bij het boeken van eenvoudige handelsverrichtingen. Een eenvoudige balans- en resultaatrekening opstellen. OVSG edrijfsbeheer TSO 3 pag. 17 Financiële boeken Kasboek ankboek Voorraad/inventaris Planning van de aankopen ijhouden van de voorraad Resultaatberekening TW-aangifte invullen espreking van het aangifteformulier Invullen van de aangifte Indienen van de TW-aangifte Inleiding tot de dubbele boekhouding van de kleine onderneming Het lezen van balans- en resultaatrekening Werkmiddelen (Actief) en financiering (Passief) oeking van eenvoudige verrichtingen Aankoop Verkoop etaling Lening Het beknopt rekeningstelsel (betekenis) De resultaatrekening
Doelstellingen /U Inhouden Methodologische wenken Het belang kunnen inzien van het vooraf begroten van inkomsten en uitgaven, van investeringen en financieringen. Een eenvoudig financieel plan kunnen opstellen. De basisprincipes van het financieel plan kunnen inzien (bronnen en aanwending). De elementen van de kostprijs (handelsonderneming, ambacht) kennen. Het onderscheid tussen vaste en variabele kosten concreet kunnen weergeven en toelichten met voorbeelden, uit de eigen sector. Eenvoudige kostprijsberekeningen kunnen uitvoeren. De elementen van de verkoopprijs (handelsonderneming, ambacht) kennen. De winstcoëfficiënt in de sector kennen en kunnen toepassen. Een eenvoudige verkoopprijsberekening kunnen uit voeren, in relatie tot de eigen sector. Aspecten van bedrijfsbeleid Een gezonde financiële structuur OVSG edrijfsbeheer TSO 3 pag. 18 Het financieel plan Het begrip omzet kennen en begrijpen. De omzet Principe van financieel evenwicht Kosten en kostprijsberekeningen Elementen van de kostprijs Onderscheid tussen variabele en vaste kosten Eenvoudige kostprijsberekeningen Omzet en verkoopprijsberekening Elementen van de verkoopprijs erekenen van de winstcoëfficiënt (= de factor waarmee de handelaar de aankoopprijs vermenigvuldigt om aan de verkoopprijs te komen) erekenen van de verkoopprijs De winstmarge kunnen berekenen. De winstmarge berekenen
Doelstellingen /U Inhouden Methodologische wenken De begrippen netto- en brutowinst kunnen verklaren. Het belang inzien van een goed voorraadbeheer. Netto- en brutowinst Voorraadbeheer Voorraadrotatie en omlooptijd van de voorraad Kritische Voorraad OVSG edrijfsbeheer TSO 3 pag. 19
Module edrijfseconomie en sociale aspecten 40 lestijden TV Situering van de module in de opleiding In de module oekhouden en fiscale aspecten wordt het verschil tussen een loontrekkende en een zelfstandige in kaart gebracht. Tevens komen aspecten van Informatica aan bod. eginsituatie Inhoudelijke vereisten: Er zijn geen inhoudelijke beginvoorwaarden. Verplichte voorafgaande modules: Er zijn geen voorafgaande modules noodzakelijk. OVSG edrijfsbeheer TSO 3 pag. 20
Doelstellingen /U Inhouden Methodologische wenken De belangrijkste sociale rechten en verplichtingen kunnen opzoeken van de zelfstandigen (in hoofd- of bijberoep), helpers, meewerkende echtgenote. Opzoeken welke diensten een sociale verzekeringsmaatschappij kan vervullen. Het sociaal statuut van een bediende/arbeider opzoeken en kunnen situeren ten opzichte van een zelfstandige. De belangrijkste fiscale plichten en rechten van een zelfstandige (in hoofd- en bijberoep) opzoeken. Werken als zelfstandige of als werknemer Sociaal statuut van de zelfstandige Zelfstandige in hoofdberoep Zelfstandige in bijberoep Helper Meewerkende echtgenote Diensten van een sociale verzekeringsmaatschappij Het verschil tussen bediende/arbeider en een zelfstandige Fiscaal statuut Zelfstandige in hoofdberoep Zelfstandige in bijberoep Opzoeken welke diensten een fiscaal raadgever (accountant,...) kan vervullen. De begrippen inkomstencategorieën, voorheffing, voorafbetaling en belastingaangifte kunnen verklaren. Het verschil tussen een eenmanszaak en een vennootschap kunnen toelichten. De belastingsaangifte Inkomstencategorieën Voorafbetalingen Voorheffing Diensten van een fiscaal raadgever De ondernemingsvormen Eenmanszaak of vennootschap Oprichting Aansprakelijkheid Verplichtingen OVSG edrijfsbeheer TSO 3 pag. 21
Doelstellingen /U Inhouden Methodologische wenken De kenmerken van de courante vennootschapsvormen kunnen toelichten en vergelijken, aan de hand van opgezochte informatie. De verplicht af te sluiten verzekeringen opzoeken en weten welke risico's ze dekken. Het nut van verzekeringen kunnen aantonen. Een courante polis kunnen begrijpen aan de hand van een concrete situatie. Kenmerken van de meest courante vennootschapsvormen EVA VA NV Verzekeringen tegen allerlei risico's Wezen, nut en dekking van verplichte en wenselijke verzekering urgerlijke aansprakelijkheid randverzekering Autoverzekering Risicoaansprakelijkheidsverzekering De voornaamste aanvullende/wenselijke verzekeringspolissen kennen. Weten waarvoor men bij aanwerving van personeel beroep kan doen op een sociaal secretariaat (Informatie hierover kunnen opzoeken). Tegemoetkomingen bij aanwerving personeel Adviesmogelijkheden sociale secretariaten Weten dat er steunmaatregelen kunnen zijn bij de aanwerving van personeel. Weten waar men de nodige inlichtingen kan bekomen voor steunmaatregelen bij de aanwerving van personeel. Steunmaatregelen bij aanwerving OVSG edrijfsbeheer TSO 3 pag. 22
Doelstellingen /U Inhouden Methodologische wenken Kunnen aantonen met concrete gevallen dat informaticatoepassingen in een onderneming de taakbelasting kunnen verminderen. Aspecten van de elektronische handel kunnen omschrijven Informatica Informaticatoepassingen binnen de zeer kleine onderneming Technische begrippen Elektronische handel E-commerce E-business E-marketing OVSG edrijfsbeheer TSO 3 pag. 23
Sleutelvaardigheden Accuratesse Erop gericht zijn binnen de voorgeschreven tijd een taak nauwkeurig te voltooien. eslissingsvermogen In staat zijn een standpunt in te nemen of tot een handeling over te gaan, en er ook de verantwoordelijkheid voor op te nemen. Zelfstandigheid In staat zijn om zelfstandig zonder hulp of toezicht gedurende lange tijd aan een taak te werken. Creativiteit In staat zijn om persoonlijke ideeën en oplossingen te bedenken en uit te voeren. Leerbekwaamheid In staat zijn om, via geëigende leerprocessen, zijn competenties te verbreden en te verdiepen. Flexibiliteit In staat zijn om zich aan te passen aan wijzigende omstandigheden, onder meer middelen, doelen, mensen en procedures. Kunnen omgaan met informatie In staat zijn om informatie te verzamelen, te verwerken en te verstrekken. Kwaliteitsbewustzijn In staat zijn om in te schatten aan welke vereisten een product of dienst moet voldoen en in staat zijn om aan die vereisten tegemoet te komen. Resultaatgerichtheid In staat zijn binnen een bepaalde tijd en budget een vooropgesteld resultaat te bereiken met in achtname van gedefinieerde kwaliteitsstandaarden. Zin voor initiatief In staat zijn om problemen en taken aan te pakken zonder dat het gevraagd wordt of de omstandigheden ertoe dwingen. Verantwoordelijkheidszin Aandacht hebben voor de consequenties van een taak en beslissingen nemen op basis van mogelijke consequenties ervan. Leergierigheid In staat zijn om actief te zoeken naar situaties om zijn competentie te verbreden en te verdiepen. Doorzettingsvermogen In staat zijn om, ondanks moeilijkheden, op een doel gericht te blijven. Minimale materiële vereisten Klassiek lesmateriaal zoals een bord, een overheadprojector en scherm, en een rijke verzameling documentatiemateriaal zijn onontbeerlijk. Vermits de praktische opzoekvaardigheden centraal staan kan men beschikken over een pc met internetverbinding. OVSG edrijfsbeheer TSO 3 pag. 24
Evaluatie De evaluatie binnen dit opleidingsdeel dient in overeenstemming te zijn met het evaluatiebeleid van het centrum. De leerstof kan geëvalueerd worden via zowel proces- als productevaluatie. eide hebben dan de vorm van een praktische proef, waarbij één of meer werkstukken moeten afgeleverd worden. Permanente evaluatie spreidt de prestatiedruk en biedt mogelijkheden tot bijsturing indien nodig. Het is evident dat er duidelijke afspraken met de cursist dienen gemaakt te worden met betrekking tot de vorm en het tijdstip van de proeven. Hierbij is het examenreglement van het centrum een belangrijk instrument in de openheid naar de cursisten toe. Om de zelfevaluatie van de volwassene te vergroten is het belangrijk dat de cursist weet op welke aspecten van de opdrachten de nadruk ligt. Vermits vooral vaardigheden getest worden, moeten bij voorkeur de kennisinhouden beschikbaar gesteld worden (bijv. met gebruik van de cursus of de handleiding). Elke opgave moet communicatief eenduidig zijn (slechts voor één interpretatie vatbaar, goed afgebakend en met zo weinig mogelijk kettingopdrachten). Indien de cursist bij een complexe oefening plots niet verder kan, moet de leraar hulp bieden. Het spreekt vanzelf dat de cursisten op toetsen en examens enkel te maken krijgen met opgaven waaraan ze zich min of meer verwachten. De probleemstellingen moeten betrekking hebben op de kennis en vaardigheden die voor de leerstofvooruitgang onmisbaar zijn, die voor het opleidingsprofiel normaal functioneel zijn en die voor een normale instroomgroep haalbaar is. De analyse van de antwoorden geven aanleiding tot bijsturingen en tot leeradviezen. De geëvalueerde werkstukken zijn ter inzage van de cursisten. Knelpunten worden klassikaal besproken. OVSG edrijfsbeheer TSO 3 pag. 25
ibliografie Leerboeken en naslagwerken aeckens, R., en, Meukens, P., Zakelijke Communicatie, DN Pelckmans, Kapellen, 1997. ellon, G.L., Geens, K. Stuyck, J., Handels en Vennootschapsrecht, Kluwer, Rechtswetenschappen. ilsen, R., Van Waterschoot, W., Marketingbeleid. rawers, D., Startsein socio-economische initiatie, Standaard Uitg. MIM. uelens, V., Schollaert, V., Schram, P., Verberckt, F., Ontdek economie vandaag, Malle, De Sikkel. Calewaert, W., e.a., eginselen van het burgerlijk recht, Uitg. Novum, Deurne, 1997-1998. Coppieters, A., Houben, J., Sedones, L., Van den erghe, W., Van Havermaat, H., De Handel en Wij, Uitg. Wolters-Noordhoff. Coppieters, A., Houben, J., Sedones, L., Van den erghe, W., Van Havermaat, H., Economie ook voor jou: Deel I, Deel II, Uitg. Wolters-Noordhoff. Cornelis, M., Dossier 54 edrijfsbeheer: werkboek, onheiden, Den Arend. Cornelis, M., Dossier 75 Vennootschappen: werkboek, onheiden, Den Arend. Debbaut, D., De Troyer W., Van Hauwermeiren, D., edrijfsbeheer in het eroepsonderwijs, Deurne, Novum. Declercq, M., Wegwijzer Horeca, Uitg. Kluwer. De Troyer, W., Van Hauwermeiren, D., edrijfsbeheer, Handboek + Werkboek, Deurne, Novum. D Hertefelt, F., Laureysens, L., Praktisch sociaal recht, Standaard Uitgeverij MIM. D Hertefelt, F., Laureysens, L., Sociaal recht, Standaard Uitgeverij MIM. D Hertefelt, F., Laureysens, L., Sociaal en fiscaal recht, Deurne, MIM Donckels, D., De startersgids, Roularta ooks. Houthoofd, N., Wegwijs in dubbel boekhouden, Uitg. Den Arend. Huybrechts, N., Economie vandaag: Handelsrekenen, Uitg. De Sikkel. Kobler, Ph. Armstrong, G., Saunders, J., Wang V., Principes van marketing (Europese editie), ISN 905261 226. Legroe, R., oekhouden SO 3.2, Antwerpen/Deurne, Standaard/MIM. OVSG edrijfsbeheer TSO 3 pag. 26
Lindemans, A., Sociaal recht, EHSAL russel. Smekens, K., en Van Caer, F., edrijfsbeheer, Uitgeverij MIM. Snyers, H., Het HORECA bedrijf, Uitg. De Sikkel. Snyers, H., en Verberckt, F., edrijfsbeheer, Malle, De Sikkel. Van Den ossche, R., Het Horeca bedrijf, Uitg. De Sikkel. Van Goethem, J., en Rogge, J., eginselen van het handelsrecht, Uitg. Novum, Deurne, 1995. Van Liedekerke, C., prof., Walraevens, G., prof., Algemeen oekhouden, Uitg. MIM. Van Rompaey, M., Inleiding tot het recht/urgerlijk recht, Standaard Uitg. MIM. Van Rompaey, M., urgerlijk en handelsrecht, Deurne, MIM. Van Rompaey, M., Fiscaal recht, Standaard Uitg. MIM. Van Rompaey, M., Andries, E., Consumenten en productengedrag, Standaard Uitg. MIM. Van Rompaey, M., Coene, H., Handelsrecht, Standaard Uitg. MIM. Wastiau, M., Prof., Inleiding tot het recht, EHSAL russel. Consumentenkrediet: de nieuwe wet, Ministerie van Justitie en van Economische zaken, Waterloolaan 115, 1000 russel. Consumptie en Krediet, Ministerie van Economische Zaken, de Motstraat 24-26, 1040 russel, tel.: 02/233-61 11. De ondernemer, praktisch jaarboek voor de bedrijfsleider, Uitg. Kluwer Rechtswetenschappen, Santvoortbeeklaan, 21-25, 2100 Antwerpen. De overstap van werkzoekende naar zelfstandige, Federaal Ministerie van Tewerkstelling en Arbeid. Federaal Ministerie van Tewerkstelling en Arbeid: De studentenarbeid in het kort. Nachtarbeid in het kort. De eerste job in het kort. e.a. Functieclassificatie voor de Horeca, Loon en Arbeidsvoorwaarden personeel (voor de afdelingen Hotel), AVV. Gids voor de zelfstandige ondernemer, Uitgegeven door de Stad Antwerpen. Het sociaal verweer, de koerier van het Liberaal Verbond voor zelfstandigen, Kasteellaan 124/1, 1081 russel. OVSG edrijfsbeheer TSO 3 pag. 27
Kroniek voor het economisch onderwijs. Leren ondernemen op een speelse manier. Start schot, NCMV-Jonge ondernemer, Spastraat 8, 1040 russel, tel.: 02/238 07 34. New usiness, 1998, De praktische gids voor de oprichting en de ontwikkeling van de onderneming, gepubliceerd door ADV Advice en Development N.V., E. Toussaintstraat 3, 1083 russel, tel.: 02/ 424 07 05. Recht en Wet, Praktijkboek voor zelfstandigen en KMO. (Instituut voor economie en promotie). Sociaal statuut van het personeel, Loon en arbeidsvoorwaarden voor het arbeidspersoneel (voeding), Eindejaarspremies, ACV, 1998 (voor de afdelingen Hotel). Starten met een eigen zaak (met financieel plan), CD-ROM CERA/KC. Startersgids VEV + rochures sociale secretariaten. Subsidie-leidraad voor het bedrijfsleven ondernemers vinden het bij de GOM, GOM Oktober 1999. Succes Partner: de praktische ondernemersgids, Uitg. Kluwer. SVM: Praktische informatie van het sociaal verzekeringsfonds, Spastraat 8, 1000 russel, tel.: 02/ 238 04 11, fax.: 02/ 230 87 58. Tips en advies Handelaar, Uitgeverij Indicator (cd + tweewekelijkse nieuwsbrief). (Nieuwsbrief voor zelfstandigen/verkoop). Trend Cash, ondernemersgids, jaarboek 2000-02-18. Wegwijs in het starten van je eigen zaak, G-business. Wetgeving betreffende de recreatie, Uitg. Van In. Zich vestigen als zelfstandige, Onderneming van een Natuurlijk persoon of een Vennootschap Ministerie van Middenstand en Landbouw. Vizier, Leerlingentijdschrift, Uitgeverij De Sikkel, Malle. Macro Micro, Leerkrachtentijdschrift, Uitgeverij De Sikkel, Malle. De jongerengids van de Federatie Jongeren Informatie en Adviescentra en Cultureel Jongeren Paspoort. Testaankoop (o.a. belastingsgids e.a. tijdschriften). Vademecum van de onderneming, Ministerie van Economische Zaken, Nijverheidsstraat 6, 1000 russel (tel.: 02/ 506 51 11). OVSG edrijfsbeheer TSO 3 pag. 28
Websites http://ondernemen.vlaanderen.be/ http://www.mineco.fgov.be: federale overheidsdienst Economie, KMO, Middenstand en Energie met o.a. kruispuntbank van ondernemingen http://www2.vlaanderen.be/ned/sites/subsidiewegwijzer/index.html: subsidies voor startende ondernemers http://www.vizo.be, http://www.unizo.be, http://www.syntra.be: belangenbehartigingsorganisaties voor startende ondernemers http://www.sprokkel.be/bedrijf/socsecr/: diverse sociale secretariaten http://www.6miljoenondernemers.be http://www.handelsonderwijsbedrijfsdocs.be/: te downloaden handelsdocumenten http://www.rys.be: Responsible Young Starters, modules Ondernemersbeleid, Administratie en vereenvoudigde boekhouding in de zeer kleine onderneming, dubbele boekhouding als beleidsinstrument http://www.gom.be: gewestelijke ontwikkelingsmaatschappij van Vlaanderen erkende ondernemingsloketten http://www.go-start.be http://www.formalis.be http://www.ucm.be http://www.izondernemingsloket.be http://www.kmodirect.be http://www.partena.be http://www.hdp.be http://www.cci.be http://www.acerta.be http://www.eunomia.be http://www.mobilit.fgov.be: registratie voor aannemers http://www.milieuinfo.be: milieuvergunningen http://www.gomantwerpen.be: milieuvergunningen http://www.ovam.be: afvalstoffen, bodemattest en bodemonderzoek http://www.bmb-bbm.org: enelux-merkenbureau met gedeponeerde handelsnamen http://www.sabam.be: innen van auteursrechten http://www.reprobel.be: innen van vergoedingen voor fotokopies http://www.fostplus.be: verpakkingsafval en terugnameplicht van huishoudelijke verpakkingen OVSG edrijfsbeheer TSO 3 pag. 29
http://www.valipac.be: verpakkingsafval en terugnameplicht van bedrijfsmatig verpakkingsafval http://www.recupel.be: inzameling, ontmanteling en verwerking van afgedankte toestellen heffing op waterverontreiniging: http://www.mina.be http://www.emis.vito.be http://www.ivcie.be http://www2vmm.be: http://www.fonds.org: participatiefonds http://www.opleidingscheque.be: opleidingen http://www.notaris.be: aankoop onroerende goederen berekeningen autolening, hypothecair krediet http://www.ing.be http://www.fortisbank.be http://www.kbc.be http://www.dexia.be: http://www.vdab.be: steunmaatregelen aanwerving personeel http://www.iec-iab.be: info over accountants en belastingsconsulenten http://verzekering.start.be: verzekeringen http://www.isabel.be: e-commerce http://www.nbb.be: Nationale ank van elgië met voorbeelden van jaarrekeningen http://www.voka.be: Vlaams netwerk van ondernemingen Publicaties UNIZO Startersservice, russel, 2004. Programmawet van 10 februari 1998 tot bevordering van het zelfstandig ondernemerschap en Koninklijk esluit van 21 oktober 1998 tot uitvoering van Hoofdstuk I van Titel II van de programmawet. OVSG edrijfsbeheer TSO 3 pag. 30
Inhoud Ten geleide pag. 3 Algemene doelstellingen pag. 4 Algemene methodologisch wenken pag. 5 Modules Handelseconomie en financiële aspecten pag. 6 oekhouden en fiscale aspecten pag. 15 edrijfseconomie en sociale aspecten pag. 20 Sleutelvaardigheden pag. 24 Minimale materiële vereisten pag. 24 Evaluatie pag. 25 ibliografie pag. 26 OVSG edrijfsbeheer TSO 3 pag. 31