NIBE-SVV, januari 2013 Oefenexamen Pensioenpraktijk 1
1. Frits is in 2012 65 jaar geworden. Frits is enige tijd geleden getrouwd met Barbara (62 jaar). Voor beiden was dit de tweede keer. Frits ontvangt een AOW voor gehuwden (EUR 650,- per maand) en partnertoeslag. Het brutominimumloon bedraagt EUR 1.300,- per maand. Barbara werkt als serveerster. Haar brutoloon bedraagt EUR 500,- per maand. Barbara ontvangt maandelijks EUR 120,- aan ouderdomspensioen. Deze reeds ingegane pensioenuitkering is haar via pensioenverevening bij een voorgaand huwelijk toegekend. Barbara heeft tussen 01-01-1993 en 01-01-2004 in het buitenland gewoond. Barbara heeft over die periode GEEN AOW-jaren ingekocht. Hoeveel bedraagt de partnertoeslag per maand waar Frits recht op heeft? Geef uw berekening. NB: Laat bij de beantwoording van de vraag eventuele vakantietoeslag bij het minimumloon buiten beschouwing. 2. Een werkgever kent de volgende pensioenregeling: Opbouwpercentage 2% per deelnemersjaar Partnerpensioen 2/3 van het ouderdomspensioen Pensioenleeftijd 65 jaar AOW-franchise EUR 15.000,- Maximale pensioengrondslag EUR 35.000,- Pensioensysteem eindloonregeling De heer Verberg treedt op 35-jarige leeftijd als medewerker op de postkamer in dienst van deze werkgever. Zijn salaris bedraagt EUR 20.000,-. Na vijf jaar krijgt de heer Verberg de leiding van de postkamer. Als leidinggevende krijgt hij per direct een salarisverhoging van EUR 10.000,-. 2a. Bereken het aan hem toegezegde ouderdomspensioen na deze salarisverhoging. Geef uw berekening. Op 45-jarige leeftijd van de heer Verberg wordt de pensioenregeling gewijzigd in een middelloonregeling. De opgebouwde aanspraken tot dat moment zijn geheel gerespecteerd. Voor het overige wijzigt de pensioenregeling NIET. Vijf jaar later (de heer Verberg is dan 50 jaar) wordt hij benoemd in de stafafdeling distributie. Als stafmedewerker wordt zijn salaris direct verhoogd tot EUR 37.000,-. 2b, Bereken het aan hem toegezegde ouderdomspensioen na deze salarisverhoging. Geef uw berekening. Op 55-jarige leeftijd overlijdt de heer Verberg 2c. Bereken de hoogte van het partnerpensioen voor zijn echtgenote, met wie hij op 48-jarige leeftijd in het huwelijk was getreden. Geef uw berekening. NIBE-SVV, januari 2013 2
3. Gerald en Marilou zijn vijf jaar getrouwd als hun eerste kind wordt geboren. Marilou is 27 jaar. Gerald en Marilou willen weten welk financiële gevolgen het overlijden van hun beiden heeft. Gerald werkt fulltime voor een bank. Zijn salaris bedraagt EUR 55.000,- per jaar. Marilou werkt parttime en verdient EUR 12.000,- per jaar. Het partnerpensioen dat Gerald opbouwt, bedraagt EUR 14.000,- per jaar. Het totale partnerpensioen dat Marilou opbouwt, bedraagt EUR 3.000,- per jaar. 3a. Hoeveel bedraagt het totale inkomen van Marilou als Gerald overlijdt? Geef uw berekening. 3b. Hoeveel bedraagt het totale inkomen van Gerald als Marilou overlijdt? Geef uw berekening.. Gerald wil dat Marilou 80% van het gezamenlijke inkomen behoudt als hij overlijdt. 3c. Bereken het inkomen dat Marilou de eerste jaren tekort komt. Geef uw berekening. 4. Joost is op 30-jarige leeftijd opgenomen in de pensioenregeling van zijn werkgever. Zijn pensioengevend salaris bedroeg bij opname in de regeling EUR 45.000,-. De pensioenregeling van Joost heeft o.a. de volgende kenmerken: Soort overeenkomst Eindloon AOW-franchise EUR 15.000,- Opbouwpercentage 2% Pensioenleeftijd 65 jaar Toezegging van Ouderdomspensioen (OP) en nabestaandenpensioen (NP). NP is 70% van het OP 4a. Hoeveel bedraagt de pensioenpremie van Joost? Geef uw berekening. Als Joost 40 jaar is, krijgt hij een salarisverhoging van EUR 10.000,-. 4b. Hoeveel bedraagt het nieuwe verzekerd kapitaal? Geef uw berekening. 4c. Hoeveel kapitaal moet bij de verhoging tegen koopsom worden gefinancierd? Geef uw berekening. 4d. Hoeveel bedraagt de totale premie na de verhoging? Geef uw berekening. NIBE-SVV, januari 2013 3
5. Bij Export B.V. loopt de volgende pensioenregeling: - Ingangsleeftijd voor het ouderdomspensioen 65 jaar. - Eindloon/dienstjaren op basis van 2% per jaar. - De AOW-franchise is EUR 12.500,-. - T Toetredingsleeftijd 21 jaar. - Het nabestaandenpensioen bedraagt 70% van het te bereiken ouderdomspensioen. - Onbepaaldepartnersysteem. Een werknemer komt op 37-jarige leeftijd in dienst. Zijn pensioengevend salaris bedraagt EUR 42.500,-. De financiering vindt plaats door middel van koopsommen (inkoopsysteem). 5a. Geef de berekening van de totale inkoopsom bij aanvang van het eerste verzekeringsjaar. 5b. Geef voor deze werknemer de berekening van de jaarlijkse premie. Bij Export B.V. loopt de volgende pensioenregeling: - Ingangsleeftijd voor het ouderdomspensioen 65 jaar. - Eindloon/dienstjaren op basis van 2% per jaar. - De AOW-franchise is EUR 12.500,-. - Toetredingsleeftijd 30 jaar. - Het nabestaandenpensioen bedraagt 70% van het te bereiken ouderdomspensioen. - Onbepaald-vrouw systeem. Een werknemer komt op 37-jarige leeftijd in dienst. Zijn pensioengevend salaris bedraagt EUR 42.500,-. De financiering vindt plaats door middel van premiebetaling (premiesysteem). Na vijf jaar ontvangt de werknemer een salarisverhoging. Hierdoor wordt de aanspraak van het te bereiken ouderdomspensioen met EUR 2.800,- verhoogd. Bij Export B.V. is er verzekerd volgens het gelijkblijvende-premiesysteem met direct affinancieren van de backservice tegen koopsom. 5c. Geef de berekening van het totale bedrag dat de werkgever bij aanvang van het zesde verzekeringsjaar moet betalen. NIBE-SVV, januari 2013 4
6. Ronald is dusdanig vermogend dat hij het zich kan veroorloven om op 61-jarige leeftijd te stoppen met werken. Ronald is gehuwd. Zijn pensioengrondslag bedraagt op 61-jarige leeftijd: EUR 50.000,-. Ronald heeft een pensioenregeling. Gegevens: - Eindloonregeling - Pensioendatum 65 - Datum indiensttreding 25 - Opbouwpercentage: 1,75% - Partnerpensioen 70% van het ouderdomspensioen. 6a. Bereken het pensioen dat op 61-jarige leeftijd is opgebouwd. Geef uw berekening. 6b. Bereken het bedrag van de pensioenuitkering als het ouderdomspensioen vervroegd op 60-jarige leeftijd direct ingaat. Geef uw berekening met behulp van de koopsomtabellen uit de bijlage. 7. Een bv. heeft aan het eind van het huidige boekjaar de volgende financiële feiten: Bedrijfswinst EUR 500.000,- (= opbrengst minus kosten excl. afschrijvingen, pensioenlasten en belastingen) Afschrijvingen EUR 100.000,- Backservice koopsom pensioen personeel EUR 30.000,- Premie pensioen personeel EUR 30.000,- Backservice boeking pensioen eigen beheer EUR 20.000,- Toevoeging pensioen eigen beheer dit jaar EUR 15.000,- Bereken de totale toename of afname van de liquiditeit in dit jaar. Geef uw berekening. 8. Leontien Hamersma heeft voor de geboorte van haar kinderen negen jaar als verpleegkundige gewerkt. Na negen deelnemingsjaren aan haar pensioenregeling, stopt Leontien met werken. Na een omscholingscursus gaat zij acht jaar later als secretaresse bij een grote bank aan de slag. Zij maakt gebruik van waardeoverdracht. Het aantal extra deelnemingsjaren bedraagt slechts zeven jaar en acht maanden. 8a. Geef twee mogelijke oorzaken voor het feit dat het aantal deelnemingsjaren minder is dan negen jaar. De pensioenregeling van Leontien Hamersma is op basis van middelloon. NIBE-SVV, januari 2013 5
8b. Maakt het uit voor het aantal deelnemingsjaren dat wordt ingekocht, als er geen middelloon- maar een eindloonsysteem zou zijn afgesproken? Motiveer uw antwoord. Het huwelijk van Leontien Hamersma is, voor zij weer aan de slag ging, door een echtscheiding ontbonden. Op dat moment was zij 15 jaar gehuwd. Het partnerpensioen voor de pensioendatum is gefinancierd op risicobasis. 8c. Bepaal de hoogte van het bijzondere partnerpensioen waar de ex-echtgenoot van Leontien recht op heeft, als zij voor de pensioendatum overlijdt. Motiveer uw antwoord. 9. Van Gerard Braanker, 39 jaar, zijn de volgende gegevens bekend: - inkomensgrondslag EUR 40.000,- - pensioengrondslag EUR 25.000,-. - eindloonregeling 2% 9a. Bereken de jaarruimte van Gerard Braanker. Geef uw berekening. Stel dat de afgelopen jaren, de jaarruimte elk jaar EUR 1.500,- is geweest. Het enige wat Gerard aan lijfrente ooit heeft gesloten, is een lijfrentekoopsompolis van EUR 1.000,- van drie jaar geleden. 9b. Bereken de reserveringsruimte van Gerard. Geef uw berekening. 10. Floris is 100% aandeelhouder van Versloten B.V. Floris heeft bedrijfstechnisch gezien enkele fouten gemaakt waardoor de liquiditeitspositie van zijn bv. wat minder sterk is geworden. Hij hoopt door het creëren van een pensioenregeling in eigen beheer daar wat verbetering in te brengen. De pensioenregeling heeft de volgende kenmerken: Pensioengevend salaris: EUR 1.000.000,-- AOW-franchise: EUR 17.000,-- Diensttijd: 35 jaar Opbouwpercentage: 2% Pensioendatum: 65 jaar Verstreken dienstjaren: 10 Burgerlijke staat: gehuwd Het partnerpensioen vóór de pensioendatum wordt elders verzekerd. De bedrijfswinst (cash-flow) in het toezeggingsjaar bedraagt EUR 500.000,--, evenals de afgelopen jaren. 10a. Bereken het bereikbare OP. Geef uw berekening. 10b. Bereken de backservice-aanspraak. Geef uw berekening. NIBE-SVV, januari 2013 6
10c. Bereken het doelvermogen. Geef uw berekening. 10d. Bereken het bedrag waarmee de algemene reserve wijzigt aan het eind van het jaar van toezegging, rekening houdend met de volgende boekingen: Backservice: EUR 1.200.000,-- Toevoeging eigen beheer: EUR 180.000,-- Geef uw berekening. 10e. Met welk bedrag verandert de liquiditeitspositie van Versloten B.V. in het jaar van toezegging? Geef uw berekening. 11. Een 61-jarige krijgt een toezegging op ouderdomspensioen. Het pensioen gaat in op 65- jarige leeftijd. De aanbieding van de verzekeringsmaatschappij biedt de keuze uit financiering volgens het inkoopsysteem, dan wel het premiesysteem.. Bij welke van de twee mogelijkheden is de pensioenlast voor de werkgever het eerste jaar het hoogst? Motiveer uw antwoord. 12 Bij een bedrijfstakpensioenfonds wordt er naar gestreefd om de regeling voor de hele bedrijfstak verplicht te stellen. Noem vier -en NIET meer dan vier- situaties, waarin vrijstelling van de verplichte deelname aan het bedrijfstakpensioenfonds kan worden verkregen. 13. Op de regel dat het ouderdomspensioen NIET meer dan 100% van het eindloon mag bedragen, zijn enkele uitzonderingen gemaakt. Noem drie -en NIET meer dan drie- van deze uitzonderingen. NIBE-SVV, januari 2013 7
NIBE-SVV, januari 2013 8
CORRECTIEMODEL 1. AOW voor gehuwden 650 Loon uit dienstbetrekking 500 15% x brutominimumloon 195 2 pt 305 1 pt 1/3 vrij (1/3 x 305 = 102) 203 -/- 2 pt Af: OP 120 -/- 327 1 pt x 0,78 = 255 toeslag Ook goed is: AOW voor gehuwden x 78% 507 Loon uit dienstbetrekking 500 15% x brutominimumloon 195 2 pt 305 1 pt 1/3 vrij (1/3 x 305 = 102) 203 2 pt Af: OP 120 1 pt toeslag 184 2a. Salaris 30.000 AOW-franchise 15.000 -/- Pensioengrondslag 15.000 1 pt 30 x 2% = 60% van 15.000 9.000 2b. 3 punten (3 of 0, met rekenfout 2 punten) Salaris 37.000 AOW-franchise 15.000 -/- Pensioengrondslag nieuw 22.000 Pensioengrondslag oud 15.000 -/- Toename pensioengrondslag 7.000 15 x 2% = 30% van 7.000 2.100 Reeds toegezegd OP 9.000 + 3 pt Thans toegezegd OP 11.100 Let op doorwerkfouten. 2c. 3 punten (3 punten of 0 punten, met rekenfout 2 punten) EUR 11.100,-* x 2/3 = EUR 7.400,- NIBE-SVV, januari 2013 9
3a. Brutoloon Marilou 12.000 Vrijlating 50% x bruto minimumloon: 50% x 18.000 9.000 -/- 3.000 Vrijlating 1/3 van het meerdere 1/3 x 3.000 1.000 -/- Korting op de nabestaandenuitkering 2.000 Maximale Anw-uitkering 14.000 Korting op de nabestaandenuitkering 2.000 -/- 2 pt Nabestaandenuitkering Marilou 12.000 Brutoloon Marilou 12.000 Nabestaandenuitkering Marilou 12.000 Halfwezentoeslag 3.000 Partnerpensioen 14.000 1 pt Totale inkomen Marilou na overlijden Gerald 41.000 3b. Brutoloon Gerald 55.000 Halfwezentoeslag 3.000 Partnerpensioen 3.000 1 pt Totale inkomen Gerald na overlijden Marilou 61.000 3c. 55.000 + 12.000 = 67.000 80% = 53.600 53.600 -/- 41.000* = 12.600 2 punten * Let op doorwerkfout! 4a. Pensioengevend salaris EUR 45.000,- AOW franchise EUR 15.000,- Pensioengrondslag EUR 30.000.- Ouderdomspensioen 35 x 2% x 30.000 EUR 21.000,- * Partnerpensioen (70%) EUR 14.700,- Verzekerd kapitaal 2 pt 16.095 x 21.000 EUR 337.995,- (opm: 16.095 komt uit CPO) 2 pt 337.995 x (197/10.000) EUR 6.658,50 (opm: 197 komt uit CPO) 4b. Pensioengevend salaris EUR 55.000,- AOW franchise EUR 15.000,- Pensioengrondslag EUR 40.000,- Ouderdomspensioen 35 x 2% x 40.000 EUR 28.000,- Partnerpensioen (70%) EUR 19.600,- Verzekerd kapitaal 1 pt 16.095 x 28.000 EUR 450.660,- NIBE-SVV, januari 2013 10
4c. Nieuw kapitaal EUR 450.660,- * Oude kapitaal EUR 337.995,- * Verhoging EUR 112.665,- 2 pt Backservice deel (10/35) x 112.665 EUR 32.190,- *) Let op doorrekenfout. 4d. Verhoging EUR 112.665,- * Backservice deel EUR 32.190,- * 2 pt Coming service deel EUR 80.475,- 1 pt 80.475,- x (340,-/10.000,-) EUR 2.736,15 * Oorspronkelijke premie EUR 6.658,50 * 1 pt Premie na verhoging EUR 9.394,65 *) Let op doorrekenfout. 5a. EUR 30.000,- x 2% = EUR 600,- (OP) EUR 600,- x (5.273 : 1.000) = EUR 3.164,- 2 punten Let op: 2 of 0 punten, met rekenfout 1 punt. 5b. 30.000 x 2% x 28 = 16.800. 70% x 16.800 = 11.760. 1 punt 16.800 x (239 : 1.000) = 4.015. 11.760 x (243 : 1.000) = 2.858. 2 punten (2 of 0 punten, met rekenfout 1 punt) 6.873 5c. 2.800 x 5/28 500 70% 350 1 pt Koopsom backservice: 500 x (6.416 : 1.000) 3.208 Gelijkblijvende premie: 2.800 x 23/28 2.300 1 pt 70% 1.610 2.300 x (331 : 1.000) 761 1.610 x (319 : 1.000) 514 1 pt 1.275 Tot. bedrag gelijkblijvende premie:6.873*+ 1.274,89* 8.148 Koopsom 3.208 (*) 3.208 1 pt Totaal 11.356 * Let op: doorwerkfouten niet aanrekenen. 6a. 35 1,75% EUR 50.000,- = EUR 30.625,-. 2 punten Let op: 2 of 0 punten, met rekenfout 1 punt. NIBE-SVV, januari 2013 11
6b. De contante waarde bedraagt: 30.625,-* x 13.518/1.000 = EUR 413.988,75. 3 punten Let op: 3 of 0 punten, met rekenfout 2 punten. *Attentie doorwerkfout. Een direct ingaand pensioen zou opleveren: EUR 413.988,75 : 17.485/1.000 = EUR 23.676,79. 2 punten Let op: 2 of 0 punten, met rekenfout 1 punt. 7. (in euro's) Fiscaal Kas Bedrijfswinst 500.000 + 500.000 + Afschrijvingen 100.000 -/- Backservice koopsom pensioen personeel 30.000 -/- 30.000 -/- Premie pensioen personeel 30.000 -/- 30.000 -/- Backservice eigen beheer 20.000 -/- Toevoeging eigen beheer 15.000 -/- 1 pt Vennootschapsbelasting over 305.000 1 pt 25% 76.250 -/- 3 pt Liquiditeitstoename *) 363.750 *) Let op doorrekenfout. 8a. Hogere pensioengrondslag. 1 punt Hoger opbouwpercentage. 1 punt 8b. Nee. 0 punten Bij aanvang van haar nieuwe contract worden de deelnemingsjaren ingekocht aan de hand van de pensioengrondslag en het opbouwpercentage. Het pensioensysteem speelt hierbij geen rol. 3 punten 8c. Omdat het partnerpensioen is gefinancierd op risicobasis is er voor de ex-echtgenoot geen aanspraak. (Hij ontvangt dus niets). 3 punten 9a. 4 punten (4 of 0 punten, met rekenfout 3) 17% x (40.000 -/- 12.000) 4.760 7,5 x 500 3.750 1.010 9b. Inhaalruimte: totale niet benutte jaarruimte: (7 x EUR 1.500,-) -/- EUR 1.000,- = EUR 9.500,- 2 punten maximaal 17% x (EUR 40.000,- -/- EUR 12.000,-). De reserveringsruimte bedraagt EUR 4.760,-. 2 punten NIBE-SVV, januari 2013 12
10a. Bereikbaar OP: 1 punt EUR 1.000.000,- -/- EUR 17.000,- 2% 35 = EUR 688.100,-. 10b. Backservice-aanspraak: 2 punten EUR 688.100,-* 10/35 = EUR 196.600,-. *Let op: doorwerkfout! 10c. Doelvermogen: EUR 688.100,-* EUR 16.095,-/EUR 1.000,/ = EUR 11.074.969,-. 2 punten EUR 11.074.969,- 100/110 = EUR 10.068.154,-. 1 punt * Let op: doorwerkfout! 10d. 4 punten (4 punten met rekenfout: 3 punten) Algemene reserve: Bedrijfswinst 500.000,- Pensioenboekingen 1.380.000,- -/- Verlies 880.000,- Besparingen Vpb 25% 220.000,- De algemene reserve neemt af met 660.000,- 10e. De liquiditeitspositie neemt toe met: 2 punten Bedrijfswinst 500.000,- Belastingrestitutie 220.000,- 720.000,- 11. Het premiesysteem. 0 punten Dit kent, ongeacht de aanvangsleeftijd, een gelijkblijvende pensioenlast tegenover het inkoopsysteem dat een stijgende pensioenlast kent. Omdat beide systemen bij een gelijke opbouwperiode leiden tot gelijke pensioenuitkeringen, zal het inkoopsysteem in het begin goedkoper zijn dan het gelijkblijvende premiesysteem. Daarom zal het premiesysteem in het eerste jaar de hoogste pensioenlast geven. 4 punten 12.. 4 pt (4 x 1 punt) Let op: vier gevraagd! - Er bestaat ten minste zes maanden een pensioenregeling die minimaal gelijkwaardig is; - het bedrijf gaat deel uitmaken van een concern en - de CAO voor dat bedrijf wordt niet van toepassing verklaard; - het pensioenfonds heeft een periode een slechte beleggingsperformance laten zien. Ook goed is: gemoedsbezwaarde werkgevers. NIBE-SVV, januari 2013 13
13. 3 punten (3 x 1 punt) Let op: drie gevraagd! - Indexatie van pensioenen van niet-actieven. - Variabele uitkering van 100:75. - Door waardeoverdracht. - Uitruil van partnerpensioen met ouderdomspensioen. - Conversie na echtscheiding. - Demotie. - Inbreng prepensioen. NIBE-SVV, januari 2013 14